Azrbaycan dilinin morfologiyasi

7) Qoşmalar
8) Bağlayıcılar
9) Ədat
10) Modal sözlər
Əsas nitq hissələrinə aid olan sözlərin tam mənası olur,həm leksik,həm qrammatik mənaya malik olur, morfoloji cəhətdən dəyişir, sintaktik vəzifə daşıyır. Köməkçi nitq hissələri isə yalnız qrammatik mənaya malik olur.

Morfologiya

Dilçiliyin əsas bölmələrindən biri olan qrammatikada sözlərin formaca dəyişməsi və cümlədə birləşməsi qaydaları öyrənilir. Qrammatika iki hissəyə bölünür:
1.Morfologiya
2. Sintaksis
Morfologiya (yunanca morfos — forma və loqos -elm, təlim sözlərindən təşkil olunub) sözün formalarını öyrənir.Morfologiyanın əsas mövzusu nitq hissələridir.Morfologiyada sözlər nitq hissələri kimi öyrənilir, onların quruluşu və dəyişmə qaydalar araşdırılır.
Sintaksis (yunan sözüdür; tərtib, birləşmə deməkdir) söz birləşmələrini və cümlələri öyrənir.

NİTQ HİSSƏLƏRİ
Sözlər ümumi qrammatik mənalarına görə müəyyən qruplara bölünür.Məsələn: ev, kitab, dəflər, qələm, çanta, məktəb və s. sözləri əşyanın adınıbildirdiyi üçün isimadlanan nitq hissəsində qruplaşır. Həmin əşyaların əlamətinibildirən hündür, maraqlı, qalın, göy, qara, böyük və s. sözləri isə sifət adlanan başqa bir nitq hissəsində birləşirlər. Eləcə də hərəkətbildirən sözlərdən morfologiyada fel kimi: hərəkətin tərzini, yerini, zamanınıbildirən sözlərdən isə zərf kimi bəhs olunur.
Dilımızdəki nitq hissələri əsas əlamətlərinə görə üç növə bölünür: əsas nitq hissələri, köməkçi nitq hissələri, xüsusi nitq hissəsi (nida).
Əsas nitq hissələrinin ikiəsas səciyyəvi xüsusiyyəti var
1.Müstəqil leksik məna daşıyaraq, əşyanı, əlaməti, miqdarı,hərəkəti və s.bildirir.
2.Cümlə üzvü vəzifəsində işlənir.
Köməkçi nitq hissələrində bu xüsusiyyətlər yoxdur. Onlar yalnız qrammatik məna daşıyır.
Xüsusi nitq hissəsi olan nidanın isə nə leksik, nə də qrammatik mənası var. O yalnız hiss, həyəcan bildirdiyi öçün xüsusi nitq hissəsi sayılır.

Əsas nitq hissələri

Buraya tammənalı sözlər daxildir:
1) Əşya adı bildirənlər – İsim
2) Əşyaya məxsus əlamət, keyfiyyət bildirənlər – sifət
3) Əşyaya məxsus miqdar,sıra bildirənlər – Say
4) Əşyanın hərəkətini bidirənlər – Fel
5) Hərəkətin əlamətini bildirənlər – Zərf
6) Əvəzlik – Əvəzliyin özünəməxsus mənası, morfoloji əlaməti və sintaktik vəzifəsi yoxdur.Yuxarıdakı 5 nitq hissəsinin əvəzində işlənir və hansını əvəz edirsə, onun da əlamətlərini daşıyır. Buna görə də əvəzlik əsas nitq hissəsi sayılır.

Köməkçi nitq hissələri

7) Qoşmalar
8) Bağlayıcılar
9) Ədat
10) Modal sözlər
Əsas nitq hissələrinə aid olan sözlərin tam mənası olur,həm leksik,həm qrammatik mənaya malik olur, morfoloji cəhətdən dəyişir, sintaktik vəzifə daşıyır. Köməkçi nitq hissələri isə yalnız qrammatik mənaya malik olur.

Teqlər:
morfologiya
, nitq hissələri
, Azərbaycan dilinin qrammatikası
, qrammatika

morfologiya

сущ. норматив (экономический или технический показатель норм, в соответствии с которыми производится работа). Əmək məhsuldarlığının normativləri нормативы производительности труда, texniki normativlər технические нормативы

прил. нормативный:

1. устанавливаемый нормативом. Normativ vaxt нормативное время, normativ yük нормативная нагрузка, normativ xassə нормативная характеристика, экон. normativ maya dəyəri нормативная себестоимость, normativ dəyər нормативная стоимость, normativ vergiqoyma нормативное обложение, normativ xərclər нормативные расходы

2. определяющий норму (нормы) чего-л. Normativ uçot нормативный учёт; лингв. normativ qrammatika нормативная грамматика, normativ morfologiya нормативная морфология; normativ aktlar юрид. нормативные акты

См. также в других словарях:

morfologiya — <yun. morphe – forma və logos – təlim> 1. Orqanizmlərin, mineral maddələrin, torpaqların quruluşu haqqında elm. 2. dilç. Hər hansı bir dildə söz formalarının dəyişməsi sistemi, habelə qrammatikanın sözlərin formalarını öyrənən şöbəsi.… … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
Gagausische Sprache — Gagausisch (Gagauz dili) Gesprochen in Moldawien, Türkei, Bulgarien, Russland, Rumänien, Ukraine, Griechenland Sprecher 250.000 Linguistische Klassifikation … Deutsch Wikipedia
Vladímir Propp — Vladímir Yákovlevich Propp. Vladímir Yákovlevich Propp (en ruso: Владимир Яковлевич Пропп), (San Petersburgo; 29 de abril de 1895 Leningrado; 22 de agosto de 1970) fue un erudito ruso dedicado al análisis de los componentes básicos de los cuentos … Wikipedia Español
narratology — [nar΄ə täl′ə jē] n. the theory and critical study of narrative forms in literature * * * ▪ literary theory in literary theory, the study of narrative structure. Narratology looks at what narratives have in common and what makes one… … Universalium
Acmaeoderella — mimonti … Википедия
sərf(iyyat) — ə. dilçilikdə: morfologiya … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti
morfoloq — <yun.> Morfologiya mütəxəssisi … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
qrammatika — is. <yun.> 1. Dilçilik elminin söz və cümlənin quruluşunu öyrənən və buna müvafiq olaraq iki hissədən – morfologiya və sintaksisdən ibarət olan bölməsi. Müqayisəli qrammatika. Tarixi qrammatika. 2. Hər hansı bir dilə xas olan sözlərin… … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti