Azrbaycan dilinin tarixi qrammatikası azizxan tanriverdi

Əzizxan Vəli oğlu Tanriverdiyev 1959-cu il yanvarın 1-də Gürcüstan Respublikasının Başkeçid rayonunun Aşağı Qarabulaq kəndində anadan olub. 1973-cü ildə Aşağı Qarabulaq kənd səkkizillik, 1975-ci ildə isə Kirovisi kənd orta məktəbini əla qiymətlərlə bitirib.

Azərbaycan dilinin ilk elmi qrammatikası

Azərbaycan dünya mədəniyyəti xəzinəsinə çox dahilər vermişdir: Əbülhəsən Bəhmənyar Azərbaycani, Nizami Gəncəvi, Nəsrəddin Tusi, İmadəddin Nəsimi, böyük türkoloq Mirzə Kazım bəy.
XIX yüzillikdə Rusiyada şərqşünaslıq elminin yaradıcılarından biri olan Mirzə Məmmədəli Qasım oğlu Kazım bəy Dərbənddə böyümüş, ilk təhsilini ailə içində – dövrünün əsilli-nəsilli məşhur ziyalısı, islam mədəniyyətinin böyük bilicisi, atası Hacı Qasımdan alan gənc Məmmədəli, ərəb və fars dillərinə mükəmməl yiyələnmiş, hətta 17 yaşında “Опыт грамматики арабского языка” аdlı (ərəb dilində) ilk əsərini yazmış, ömrünün son günlərinə qədər çox sevdiyi pedaqoji fəaliyyətindən ayrılmamışdır.

Mirzə Kazım bəyin elmi həyatında və hərtərəfli inkişaf edən ensiklopedik bir alim kimi yetişməsində XIX əsr Rusiya ictimai-siyasi mühitinin böyük rolu olmuşdur. Böyük alim, şərqşünas, filosof, hüquqşünas, tarixçi, pedaqoq, ən başlıcası, türk dillərinin mahir tədqiqatçısı – dünya şöhrətli türkoloq Mirzə Kazımbəy qazandığı uğurlara görə, Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, İngiltərə, Fransa, Almaniya, Danimarka, Amerika Birləşmiş Ştatları, eləcə də Yaxın və Orta Şərq ölkələrinin akademik təş­ki­lat­larının, elmi cəmiyyətlərinin üzvü seçildi. Əsərləri İngiltərədə, Fransada, Almaniyada rus, ingilis, alman, fransız, ərəb, fars, türk, Azərbaycan dillərində çap olundu.

M.Kazım bəyin rus və dünya türkoloji mühitində böyük sensasiyaya səbəb olan “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası” (Kazan, 1839, 1846) kitabı mükəmməl, vacib və fundamental əsər kimi Rusiyada iki dəfə ən böyük ödüllərdən sayılan Demidov mükafatına layiq görülmüşdür. İkinci nəşrindən cəmi iki il sonra alman dilinə tərcümə edilərək Avropanın ali məktəblərində dərslik kimi öyrədilən bu kitab, iki əsrə yaxındır ki, Azərbaycan dilinə çevrilməmişdi.
Sevindirici haldır ki, son dərəcə əhəmiyyətli və ağır məsuliyyət tələb edən bu iş artıq reallaşdı. 178 il sonra tədqiqatçı-alim, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun Nəzəri dilçilik şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor İdris Abbasov əsəri, nəhayət, ana dilimizə layiqli şəkildə tərcümə edə bildi. O, kitabı geniş tədqiq və şərhlərlə tərcümə edib. Əsər nəşriyyatda nəfis şəkildə çap olunmuşdur. Tərcümə, tədqiq və şərhdən ibarət irihəcmli monoqrafiya elmi ictimaiyyət tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanır.
Tərcümə yalnız “quru” çevirmə olmadığı üçün, düşünürəm ki, tədqiqatçı-alim əsərə “Mirzə Kazımbəy. Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası. Tərcümə, tədqiq və şərh (Bakı, 2017. 1007 səh.)” adını verməsində haqlıdır, çünki əsər, həqiqətən də, tədqiqat və şərhlərlə zəngindir.
Hər şeydən əvvəl, professor İdris Abbasov Mirzə Kazım bəyin dil məsələlərinin həssaslığını, onun linqvistik üslubunu, hər dil nümunəsinə fərdi yanaşma səriştəsini (əsərdə belə hallar – yerli kiçik xalqların dil materialları ilə müqayisələri çoxdur) mənimsəyə bilmişdir. Bu səbəbdən, əsərdə dil faktlarının izahı, hətta onların canlı danışıq variantlarının tədqiq və şərhləri oxucu-mütəxəssisi qane etdiyi kimi, mütərcimi də keyfiyyətli dilçi kimi səciyyələndirir. Fikrimizcə, bu təbiidir və mütərcimin həssas, dilçi səriştəsindən xəbər verir.
Əsərin digər səciyyəvi cəhətlərindən biri budur ki, tədqiqat Avropa mənşəli zəngin elmi və təcrübi türkoloji mənbələrlə müqayisəli şəkildə aparılmışdır. Demək lazımdır ki, bu istiqamətdə mütərcimin uğuru göz önünə gəlir. Ümumən, onu vurğulamağı vacib hesab edirəm ki, Mirzə Kazım bəyin yaradıcılığına “baş vurmaq” o qədər də asan iş deyil. Bunu mən, hələ 1960-cı ildə “Mirzə Kazımbəyin “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası” əsəri və “Müasir Azərbaycan dili” adlı diplom işi yazarkən duyub hiss etmişdim. Amma sağ olsun mənim müəllimlərim, professor Əlövsət Abdullayev, professor Fərhad Zeynalov! Onlar diplom işini yazmaq üçün mənə elə bir plan-prospekt vermişdilər ki, çətinlik çəkmədən diplom işini yazdım və bütün imtahan komissiyasının üzvləri yekdilliklə onu “mini dissertasiya” hesab etdilər. O zaman həmin iş diplom işi səviyyəsində olmalı idi. Bu gün, Allaha şükürlər olsun ki, dövlətimiz elmin inkişafı üçün hər cür şərait yaratmışdır. Bizə qalır şəraiti dəyərləndirib, bu kimi işlərin ağırlığından qorxmadan titanik zəhmətə çiyin vermək! Alqışlanası haldır ki, professor İdris Abbasov belə bir işi öhdəsinə götürmüş və uğurla başa çatdırmışdır. Əhsən!
İdris Abbasov türkologiya ilə əlaqədar dünyanın müxtəlif xalqlarına məxsus alimlərin – latın dilində H.Miqiza, F.Meninski, ərəb dilində Sibaveyhi, Xəlil ibn Əhməd əl-Fərahidi, İbn Malik, Abbas Həsən, Qasim əl-Muradi, Süyuti, fransız dilində İ.Holderman, M.Viqye, A.Jober, Jan-Şarl dö Bess, A.Fayzmayer, L.Dübö, Şarl Vyot, M.Nassif , ingilis dilində A.Davids, italyan dilində K.Komidas və digərlərinin əsərlərinə müraciətlər etmiş, M.Kazım bəylə yanaşı, onların da əsərlərini araşdırmışdır. Qarşıya qoyduğu məqsədə çatmaq üçün İ.Abbasov latın, ərəb, italyan, fransız, türk, ingilis, rus, ispan dili qrammatikalarını müqayisəli tədqiqata cəlb etmişdir. Əsərin ədəbiyyat siyahısında onların dəqiq adları verilmişdir.
Kitabın tərcümə, tədqiq və şərhində terminlərin dəqiqləşdirilməsi üçün İ.Abbasovun tez-tez ən mötəbər mənbələrə müraciət etməsi, araşdırmanın dəqiqliyinə xidmət etməyə yönəlmişdir. Kitabı oxuduqca, müəllifin bir sıra qaranlıq məqamlara ay­dın­­lıq gə­tir­mək üçün müxtə­lif mən­bə­lər­də araş­dırma­la­rını in­ten­siv surətdə da­vam et­dirdiyinin şahidi oluruq. Məsələn, tədqiqatçı-alim qeyd edir ki, M.Kazım bəyin işlətdiyi felin azaltma dərəcəsinə Ural-Al­tay dil­lə­rin­də da­ha çox rast gə­li­nir. Belə ki, o, Yev­ge­ni Sı­pa­nov, Ma­ya Yam­bu­la­to­va, Alek­sandr Po­pov, Vla­di­mir Rad­na­yev və di­gər­lə­ri­nin əsər­lə­ri­ni araş­dır­­dıq­ca, fe­lin növlə­ri haq­qın­da da­ha ma­raq­lı mənzərələr göz önündə canlanır. Bu məqsədlə İ.Abbasov Ural-Altay dillərinin dialekt və şivələrindən gətirdiyi misallarla fikrini əsaslandırır. Göstərilir ki, ko­mi di­lin­də, ona qo­hum olan ud­murt di­lin­dən fərq­li ola­raq, kod (кодь) suf­fik­si­nin əla­və­si ilə hə­rə­kə­tin azalt­ma də­rə­cə­si­ni ifa­də edən for­ma mövcud­dur. Fe­lin neyt­ral də­rə­cə­si for­mal şə­kil­də ifa­də olun­muş di­gər iki də­rə­cə­nin düzəl­dil­mə­si üçün əsas və ori­yen­tir ro­lu­nu oy­na­yır. Hət­ta nitq­də ço­xalt­ma də­rə­cə­si tez-tez si­fə­tin müqa­yi­sə də­rə­cə­si ilə qar­şı­laş­dı­rı­lır. Fin-uqor dil­lə­rin­dən olan müa­sir ma­ri di­lin­də fe­l şə­­kil­­çi­­lə­ri çox­funk­si­ya­lı xa­rak­te­rə ma­lik­dir. Ey­ni şə­kil­­çi­­nin həm söz­düzəl­di­ci, həm də for­ma­də­yiş­di­ri­ci funk­­si­ya da­şı­­dı­­ğı­­na tez-tez rast gəl­mək olur. Yaxud kal­mık dilinin qrammatikasında təkrarlı fellər felin məlum, məchul, orta və qayıdış növlərindən əmr formasına müvafiq şəkilçilərin artı­rıl­ması yolu ilə düzəlir və s.
Professor İ.Abbasovun latın dilinin qrammatikasına müraciət etməsi fel haq­qın­da linq­vis­tik ba­xış bu­ca­ğı­nı bir qədər də ge­niş­lən­di­rir. O qeyd edir ki, isim, ya­xud si­fət­lər­dən düzə­lən fel­lər de­no­mi­na­tiv (de­no­mi­na­ti­ves) ad­la­nır. Di­gər fe­l­lər­dən düzə­lən fe­l­lər ya tək­rar­lı (fre­qu­en­­ta­­ti­ve), ya baş­lan­ğıc (in­cep­ti­ve), ya ar­zu (de­si­de­ra­ti­ve), ya azalt­­ma (di­mi­nu­ti­ve), ya da şid­dət­lən­dir­mə (in­ten­si­ve) fe­l­lə­ri ki­mi təs­nif olu­nur.
İdris Abbasov göstərir ki, M.Kazım bəy “Şərq dilləri qrammatikasının bəzi labüd terminləri” ifadəsini işlədəndə ənənəvi ərəb dili qrammatikasına xas istilahları nə­zərdə tuturdu. O, çox haqlı olaraq belə qənaətə gəlir ki, Avropada Türk-Azərbaycan dilinin qrammatikasına dair M.Kazım bəydən əvvəl yazılan əsərlərdə sintaksisə dərindən təmas edilməmişdir. Məhz ilk dəfə olaraq M.Kazım bəy Azərbaycan dilinin sintaksisini sistemli şəkildə təqdim etməyə nail olmuşdur. Bu zaman o, ərəb, rus və qərb dilçiliyinin elmi nailiyyətlərindən yaradıcı şəkildə faydalanmış, Azərbaycan dili sintaksisinin aydın mənzərəsini yarat­ma­ğa çalışmışdır. İ.Abbasov müasir tədqiqatçı üçün çətin anlaşılan ərəb dili qram­matik terminlərinin, daha doğrusu, M.Kazım bəyin sintaksis bölümündə işlətdiyi, ancaq çox vaxt izahını vermədiyi qrammatik istilahların şərhini vermişdir.
İ.Abbasovun oxuculara təqdim etdiyi M.Kazım bəyin “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası”nın tərcümə, tədqiq və şərhi” monoqrafiyasında hər bir dil hadisəsinin araşdırılmasında koqnitiv və kommunikativ təhlillər verilmiş, hər bir dil hadisəsi koqnisiya (idrak prosesilə) və kommunikasiya (nitq aktı ilə) hadisələri ilə əlaqəli şəkildə tədqiqatdan keçirilmişdir. Bu zaman tədqiqatçı-alim qrammatikanın həm də fəlsəfi mahiyyətli olmasını göz önünə gətirərək, xüsusən fransız filoloqlarının (Dyödone Tyebo kimi), filosoflarının (Antuan Destü dö Trasi kimi) düşündürücü mülahizələrinə də istinadlar verməklə, tədqiqatın nəzəri mahiyyətini oxucuya təqdim edə bilmişdir.
Professor İ.Abbasovun M. Kazım bəyin çoxəhatəli və zəngin dil materiallarına verdiyi şərhlər yalnız şərh deyil, sözün həqiqi mənasında dərin təfəkkürlü bir alimin özünəməxsus orijinal aydınlaşdırmaları, elmi-nəzəri nəticələridir. Mən bu fundamental əsəri XXI əsr Azərbaycan dilçiliyində və ümumən türkologiyamızda uğurun başlanğıcı hesab edirəm.
Əsərin elmi redaktoru akademik Nizami Cəfərovun qeyd etdiyi kimi, bu əsər Azərbaycan dilçilik elmində uğurlu bir hadisədir və hər cür mükafata layiqdir. Monoqrafiya XIX əsrin ən böyük poliqlot alimi, işıqlı bir ziyalı, ilk dəfə şərq dillərini Avropa dilləri ilə müqayisəli istiqamətdə tədqiq edən Mirzə Kazım bəyin təkrarsız təcrübəsinin məhsulu olan “Türk-tatar dilinin ümumi qrammatikası” fundamental əsərinin dünyanın çoxsaylı dilləri ilə müqayisəli şəkildə araşdırılmasına həsr edilmiş aktual bir tədqiqatdır. Həcm etibarilə də seçilən (1007 səhifə) bu fundamental əsərdən Türk-Azərbaycan dili tarixinin mütəxəssisləri, dilçi-filoloqlar, türkoloqlar, dil nəzəriyyəçiləri, şərqşünaslar, ərəbşünaslar, ümumən Şərq və Avropa dilləri üzrə müxtəlif profilli dilçi-tədqiqatçılar, tərcüməçilər faydalana bilərlər.

Əzizxan Tanrıverdi

Əzizxan Tanrıverdi ( 1 yanvar 1959 ( 1959-01-01 ) , Gürcüstan – 18 iyul 2018 ( 2018-07-18 ) və ya 19 iyul 2018 ( 2018-07-19 ) , Bakı ) — görkəmli dilçi alim, professor, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Azərbaycan dili və onun tədrisi metodikası kafedrasının müdiri, filologiya elmləri doktoru. [1] [2]

Mündəricat

• 1 Tərcümeyi-halı
• 2 Elmi fəaliyyəti
• 3 Əmək fəaliyyəti
• 4 İctimai əsaslarla fəaliyyəti
• 5 Çap olunmuş əsərləri
  • 5.1 Monoqrafiyaları
  • 5.2 Dərslik və dərs vəsaitləri
  • 5.3 Tərtib etdiyi kitablar

  Tərcümeyi-halı

  Əzizxan Vəli oğlu Tanriverdiyev 1959-cu il yanvarın 1-də Gürcüstan Respublikasının Başkeçid rayonunun Aşağı Qarabulaq kəndində anadan olub. 1973-cü ildə Aşağı Qarabulaq kənd səkkizillik, 1975-ci ildə isə Kirovisi kənd orta məktəbini əla qiymətlərlə bitirib.

  1977-ci ildə V.İ.Lenin adına APİ-nin (indiki ADPU) filologiya fakültəsinə qəbul olunub, tələbəlik illərində “C.Cabbarlı” adına təqaüdlə oxuyub, 1981-ci ildə həmin ali məktəbi fərqlənmə diplomu ilə bitirib.

  1985-ci ildə V.İ.Lenin adına APİ-nin (indiki ADPU) əyani aspiranturasına (Azərbaycan dilçiliyi kafedrası üzrə) qəbul olunub. 1987-ci ildə aspiranturanı vaxtından 1 il 6 ay əvvəl qurtararaq “XVII-XIX əsr Azərbaycan antroponimləri” mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib. “Türk mənşəli Azərbaycan antroponimlərinin tarixi-linqvistik tədqiqi” adlı doktorluq dissertasiyasını isə 1998-ci ildə müdafiə etmişdir.

  ADPU-nun Azərbaycan dilçiliyi kafedrasında laborant (1987), baş laborant (1988), müəllim (1990), baş müəllim (1992), dosent (1994), professor (1999…) vəzifələrində işləyib. 30 sentyabr 2011-ci ildə Azərbaycan dili və onun tədrisi metodikası kafedrasına müdir təyin olunub və dünyasını dəyişənədək həmin vəzifədə çalışıb.

  31 kitab, 8 proqram, 250-dan artıq tezis və məqalənin müəllifidir. Onun rəhbərliyi ilə üç nəfər namizədlik dissertasiyası (fəlsəfə doktoru proqramı üzrə) müdafiə edib. 4 doktorluq, 19 namizədlik dissertasiyasına (fəlsəfə doktoru proqramı üzrə) opponentlik etmişdir. 90-dan artıq dərslik və monoqrafiyanın rəyçisi və redaktoru olub.

  1989-cu ildə Özbəkistan onomastikası konfransında iştirak edib. 7–10 oktyabr 2014-cü ildə Türksoy xətti ilə Qazaxıstan Respublikasının Kızılorda şəhərində “Dədə Qorqud türk xalqlarının sələfidir” mövzusunda keçirilmiş beynəlxalq konfransda “Kitabi-Dədə Qorqud” türk xalqlarının ortaq abidəsi kimi” adlı məruzə ilə çıxış edib. Həmin çıxışına görə “Türk Dünyasının Ulu Atası Korkut” medalı ilə təltif olunub.

  2003–2005-ci illərdə Ali Attestasiya Komissiyasının filologiya elmləri üzrə eksperti kimi fəaliyyət göstərmişdir. 2007–2009-cu illərdə isə pedaqoji elmlər üzrə Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutunda № 02.191 dissertasiya şurasının üzvü olmuşdur. 2011–2018-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində fəaliyyət göstərən № 02.191 pedaqoji elmlər üzrə dissertasiya şurasının üzvü olub. 2015-ci ilin fevralından Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü olub. Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvü olub.

  Əsərləri Azərbaycan, rus, ingilis, türk, qazax və s. dillərdə çap olunub.

  Görkəmli dilçi alim, professor Əzizxan Tanrıverdi 19 iyul 2018-ci ildə dünyasını dəyişib.

  Elmi fəaliyyəti

  Türk mənşəli Azərbaycan şəxs adlarını ilk dəfə olaraq tarixi-linqvistik müstəvidə tədqiq etmişdir.

  “Kitabi-Dədə Qorqud” da şəxs adları, dağ kultu, at kultu, obrazlar sistemi, assonans və alliterosiya kimi məsələləri ilk dəfə olaraq kompleks və sistemli şəkildə araşdırmışdır.

  “Dəli Kür” romanının poetik dilini tarixiliklə müasirliyin sintezində təhlil etmişdir.

  31 kitab, 8 proqram, 250-dan artıq tezis və məqalənin müəllifidir.

  Onun rəhbərliyi ilə üç nəfər namizədlik dissertasiyası (fəlsəfə doktoru proqramı üzrə) müdafiə edib.

  4 doktorluq, 19 namizədlik dissertasiyasına (fəlsəfə doktoru proqramı üzrə) opponentlik etmişdir.

  90-dan artıq dərslik və monoqrafiyanın rəyçisi və redaktoru olub.

  Dil tarixi, onomastika, ədəbi tənqid sahəsində elmi-tədqiqat işi aparmışdır. [3]

  ADPU-da Azərbaycan dili, Linqivistik təhlil, Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası və digər fənnlərdən dərs keçmişdir.

  Əmək fəaliyyəti

  Əmək fəaliyyətinə 1975-ci ildə Eqrisi sovxozunda fəhlə kimi başlamışdır.

  Sonradan isə Şabran rayonunda müəllim işləmişdir.

  1985–1987-ci illərdə Azərbaycan dili ixtisası üzrə əyani aspirant olmuşdur.

  Həmçinin ADPU-da baş laborant kimi çalışmışdır.

  1990–1995-ci illərdə ADPU-da müəllim kimi çalışmışdır.

  1995–1998-ci illərdə isə ADPU-da dosent olmuşdur.

  1999-cu ildə isə professor olmuşdur. [1]

  2011-ci ildən etibarən Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Azərbaycan dili və onun tədrisi metodikası kafedrasının müdiri vəzifəsində işləmişdir.

  İctimai əsaslarla fəaliyyəti

  • Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının filologiya elmləri üzrə ekspert Şurasının üzvü (2003–2005-ci illər)
  • Pedaqoji elmlər üzrə Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutunda fəaliyyət göstərən V.02.191 dessertasiya şurasının üzvü (2007–2009-cu illər)
  • Pedaqoji elmlər üzrə ADPU-da fəaliyyət göstərən № 02.191 dissertasiya şurasının üzvü (2011–2016-cı illər) [1]

  Çap olunmuş əsərləri

  Monoqrafiyaları

  • 1.”Kitabi-Dədə Qorqud”da şəxs adları”. (Bakı, 1999)
  • 2. “Антропонимы в Азербайджанской литературе(XVII–XIX вв.)(Bakı, 1999)
  • 3.”Kitabi-Dədə Qorqud və qərb ləhcəsi”. (Bakı, 2002)
  • 4.”Kitabi-Dədə Qorqud”un obrazlı dili”. (Bakı, 2006)
  • 5.”Kitabi-Dədə Qorqud”un söz dünyası”. (Bakı, 2007)[4]
  • 6. “Poeziyanın dili, dilin poeziyası”. (Bakı, 2008)
  • 7.”Dilimiz, mənəviyyatımız”. (Bakı, 2008)
  • 8.”Dədə Qorqud kitabı”nın dil möcüzəsi”. (Bakı, 2008)[5]
  • 9. “Türk mənşəli Azərbaycan şəxs adlarının tarixi- linqvistik tədqiqi”.(Bakı, 2012)[6]
  • 10.”Qədim türk mənbələrində yaşayan şəxs adları”. (Bakı, 2009)
  • 11.”Dədə Qorqud kitabı”nda at kultu”. (Bakı, 2012)[7]
  • 12.”Dəli Kür” romanının poetik dili”.(Bakı, 2012)[8]
  • 13.”Dədə-Qorqud kitabı”nda dağ kultu”. (Bakı, 2013)[9]
  • 14.”Dədə Qorqud kitabı”nın obrazlar aləmi”.(Bakı, 2013)
  • 15.”Anarın nəsri”.(Bakı, 2013)[10]
  • 16.”Dədə sözü işığında”.(Bakı, 2014)
  • 17.”Çal qılıncını, xan Qazan!”.(Bakı, 2015)[11]
  • 18.”Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası”.(Bakı, 2015)
  • 19.”Dədəm Qorqud”un zamanı”.(Bakı, 2015)
  • 20.”Koroğlu”nun şeir dili”.(Bakı, 2015)
  • 21.”Dilimiz, düşüncəmiz”.(Bakı, 2017)
  • 22.”Türkologiyamızın Afad Qurbanovu.”.(Bakı, 2018)
  • 23.”Ədəbiyyat və ədəbiyyatşünaslığın problemləri.”.(Bakı, 2018)
  • 24.”Dədəm Qorqudun sözü (kitab ölümündən sonra əlyazmaları əsasında nəşr edilib).”.(Bakı, 2019)

  Dərslik və dərs vəsaitləri

  • 1. Azərbaycan dili və ədəbiyyatdan testlər (Orta məktəb şagirdləri və abituriyentlər üçün vəsait. Z.Məmmədov, İ.İsmayılov və İ.Abbasovla birlikdə).(Bakı, 1995)
  • 2. Türk mənşəli Azərbaycan antroponimləri.(Bakı, 1996)
  • 3. XVI əsr qıpçaq (poloves) dilinin qrammatikası (Документы на половецком языке XVI в. kitabı əsasında). Bakı, Azərbaycan Respublikası təhsil Nazirliyi Elmi-Metodiki Şurası Azərbaycan dili və ədəbiyyatı bölməsinin 02 saylı 2000-ci il tarixli (01 saylı protokolu) qərarına əsasən çap olunmuşdur.(Bakı, 2000)
  • 4. Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası (I nəşr). (Bakı, 2010)
  • 5. Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası (II nəşr). (Bakı, 2012)
  • 6. Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası (III nəşr). (Bakı, 2014)
  • 7. Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası (IV nəşr). (Bakı, 2017)[12]

  Tərtib etdiyi kitablar

  • 1. Mədəd Çobanov–60. Elmi-pedaqoji fəaliyyəti (N.Əsgərov, İ.Ömərov, K.Əlizadə ilə birlikdə). Azərbaycan Onomastika Cəmiyyəti.(Bakı, 1997)
  • 2. A.Qurbanov –70. (tərtibçisi və redaktoru Ə.V.Tanrıverdiyev).(Bakı, 1999)
  • 3. Akademik Afad Qurbanov. (tərtibçisi Ə.V.Tanrıverdiyev). .(Bakı, 1999)

  Haqqında yazılmış əsərlər

  • 1. “Dəli Kür” romanının poetik dili ədəbi tənqiddə (tərtibçi və redaktor: İlham Abbasovun redaktəsilə). (Bakı, 2013)
  • 2. Dədəm Qorqudun kitabı tədqiqat işığında (Əzizxan Tanrıverdi Qorqudşünaslıqda). (tərtibçi və redaktor: İlham Abbasovun redaktəsilə). (Bakı, 2015)
  • 3. Dil sevgisindən dilçiliyə (Əzizxan Tanrıverdi dilçilikdə). (tərtibçi və redaktor: İlham Abbasovun redaktəsilə). (Bakı, 2017)
  • 4. Məhərrəm Hüseynov “Əzizxan” (poema). (Bakı, 2018)
  • 5. Tərtibçi: Bəhram Cəfəroğlu “Dədə Əzizxan” (şeirlər).(Bakı, 2018)
  • 6. Əzizxan Tanrıverdi-60. Tərtibçi: İlham Abbasov. (Bakı, 2018) *Əzizxan Tanrıverdi-60. [13]

  Mükafatları

  • 2009. “İlin alimi”
  • 2014. “Türk dünyasının ulu atası Korkut” medalı (Türksoy xətti ilə Qazaxıstan Respublikasının Kızılorda şəhərində “Dədə Qorqud türk xalqlarının sələfidir” mövzusunda keçirilmiş beynəlxalq konfransda “Kitabi-Dədə Qorqud” türk xalqlarının ortaq abidəsi kimi” adlı məruzə ilə çıxış etdiyinə görə)

  İstinadlar

  1. ↑ 123 Filologiya elmləri doktoru, professor Əzizxan Tanrıverdi vəfat edib
  2. ↑ . 2013-11-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2018-07-20 .
  3. ↑ DİLİMİZ, DÜŞÜNCƏMİZ
  4. ↑“Kitabi-Dədə Qorqud”un söz dünyası”.
  5. ↑“Dədə Qorqud kitabı”nın dil möcüzəsi”.
  6. ↑Türk mənşəli Azərbaycan şəxs adlarının tarixi- linqvistik tədqiqi
  7. ↑“Dədə Qorqud kitabı”nda at kultu”
  8. ↑“Dəli Kür” romanının poetik dili”
  9. ↑“Dədə-Qorqud kitabı”nda dağ kultu”
  10. ↑“Anarın nəsri”
  11. ↑“Çal qılıncını, xan Qazan!”
  12. ↑“Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası (IV nəşr)”
  13. ↑Əzizxan Tanrıverdi-60.

  Xarici keçidlər

  • “Əzizxan Tanrıverdi: Zəngin seçki təcrübəmiz imkan verir ki, beynəlxalq standartlara uyğun seçki keçirək” Xalq qəzeti. 05.04.2018 [1]
  • 2018-ci il dekabrın 19-da ADPU-da görkəmli dilçi alim, professor Əzizxan Tanrıverdinin 60 illik yubileyinə həsr edilmiş anım tədbiri keçirilib. https://azertag.az/xeber/ADPU_da_gorkemli_dilchi_alimin_xatiresi_anilib-1226055
  • 2020-ci il fevralın 19-da mərhum dilçi alim, filologiya fakültəsinin Azərbaycan dili və onun tədrisi metodikası kafedrasının sabiq müdiri, filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Əzizxan Tanrıverdinin “Dədəm Qorqudun sözü” adlı kitabının təqdimatı olub. https://azertag.az/xeber/Dedem_Qorqudun_sozu_kitabinin_teqdimati_olub-1419051

  Avqust 12, 2021
  Ən son məqalələr

  Həsənbəy Zərdabi (film, 1992)

  Həsənbəyli (Xudafərin)

  Həsənli

  Həsənli bələdiyyəsi

  Həsənli (Bərdə)

  Həsənli (Cəlilabad)

  Həsənli (Sabirabad)

  Həsənli (Sayınqala)

  Həsənli (Tovuz)

  Həsənlitəpə

  Ən çox oxunan

  Arif Ələkbərov

  Arif Ələsgərov

  Arif Ərdəbili

  Arif Əsgərov

  Arif Əsədov

  əzizxan, tanrıverdi, yanvar, 1959, 1959, gürcüstan, iyul, 2018, 2018, iyul, 2018, 2018, bakı, görkəmli, dilçi, alim, professor, azərbaycan, dövlət, pedaqoji, universitetinin, azərbaycan, dili, onun, tədrisi, metodikası, kafedrasının, müdiri, filologiya, elmlər. Ezizxan Tanriverdi 1 yanvar 1959 1959 01 01 Gurcustan 18 iyul 2018 2018 07 18 ve ya 19 iyul 2018 2018 07 19 Baki gorkemli dilci alim professor Azerbaycan Dovlet Pedaqoji Universitetinin Azerbaycan dili ve onun tedrisi metodikasi kafedrasinin mudiri filologiya elmleri doktoru 1 2 Ezizxan TanriverdiDogum tarixi 1 yanvar 1959Dogum yeri Asagi Qarabulaq Baskecid rayonu Gurcustan SSR SSRIVefat tarixi 19 iyul 2018 59 yasinda Vefat yeri Baki AzerbaycanVetendasligi SSRI AzerbaycanMilliyyeti azerbaycanliElm sahesi filologiyaElmi derecesi elmler doktoruElmi adi professorIs yeri ADPUMukafatlari Turk dunyasinin ulu atasi Korkut Mundericat 1 Tercumeyi hali 2 Elmi fealiyyeti 3 Emek fealiyyeti 4 Ictimai esaslarla fealiyyeti 5 Cap olunmus eserleri 5 1 Monoqrafiyalari 5 2 Derslik ve ders vesaitleri 5 3 Tertib etdiyi kitablar 6 Haqqinda yazilmis eserler 7 Mukafatlari 8 Istinadlar 9 Xarici kecidlerTercumeyi hali RedakteEzizxan Veli oglu Tanriverdiyev 1959 cu il yanvarin 1 de Gurcustan Respublikasinin Baskecid rayonunun Asagi Qarabulaq kendinde anadan olub 1973 cu ilde Asagi Qarabulaq kend sekkizillik 1975 ci ilde ise Kirovisi kend orta mektebini ela qiymetlerle bitirib 1977 ci ilde V I Lenin adina API nin indiki ADPU filologiya fakultesine qebul olunub telebelik illerinde C Cabbarli adina teqaudle oxuyub 1981 ci ilde hemin ali mektebi ferqlenme diplomu ile bitirib 1985 ci ilde V I Lenin adina API nin indiki ADPU eyani aspiranturasina Azerbaycan dilciliyi kafedrasi uzre qebul olunub 1987 ci ilde aspiranturani vaxtindan 1 il 6 ay evvel qurtararaq XVII XIX esr Azerbaycan antroponimleri movzusunda namizedlik dissertasiyasi mudafie edib Turk menseli Azerbaycan antroponimlerinin tarixi linqvistik tedqiqi adli doktorluq dissertasiyasini ise 1998 ci ilde mudafie etmisdir ADPU nun Azerbaycan dilciliyi kafedrasinda laborant 1987 bas laborant 1988 muellim 1990 bas muellim 1992 dosent 1994 professor 1999 vezifelerinde isleyib 30 sentyabr 2011 ci ilde Azerbaycan dili ve onun tedrisi metodikasi kafedrasina mudir teyin olunub ve dunyasini deyisenedek hemin vezifede calisib 31 kitab 8 proqram 250 dan artiq tezis ve meqalenin muellifidir Onun rehberliyi ile uc nefer namizedlik dissertasiyasi felsefe doktoru proqrami uzre mudafie edib 4 doktorluq 19 namizedlik dissertasiyasina felsefe doktoru proqrami uzre opponentlik etmisdir 90 dan artiq derslik ve monoqrafiyanin reycisi ve redaktoru olub 1989 cu ilde Ozbekistan onomastikasi konfransinda istirak edib 7 10 oktyabr 2014 cu ilde Turksoy xetti ile Qazaxistan Respublikasinin Kizilorda seherinde Dede Qorqud turk xalqlarinin selefidir movzusunda kecirilmis beynelxalq konfransda Kitabi Dede Qorqud turk xalqlarinin ortaq abidesi kimi adli meruze ile cixis edib Hemin cixisina gore Turk Dunyasinin Ulu Atasi Korkut medali ile teltif olunub 2003 2005 ci illerde Ali Attestasiya Komissiyasinin filologiya elmleri uzre eksperti kimi fealiyyet gostermisdir 2007 2009 cu illerde ise pedaqoji elmler uzre Azerbaycan Respublikasi Tehsil Problemleri Institutunda 02 191 dissertasiya surasinin uzvu olmusdur 2011 2018 ci illerde Azerbaycan Dovlet Pedaqoji Universitetinde fealiyyet gosteren 02 191 pedaqoji elmler uzre dissertasiya surasinin uzvu olub 2015 ci ilin fevralindan Azerbaycan Yazicilar Birliyinin uzvu olub Yeni Azerbaycan Partiyasinin uzvu olub Eserleri Azerbaycan rus ingilis turk qazax ve s dillerde cap olunub Gorkemli dilci alim professor Ezizxan Tanriverdi 19 iyul 2018 ci ilde dunyasini deyisib Elmi fealiyyeti RedakteTurk menseli Azerbaycan sexs adlarini ilk defe olaraq tarixi linqvistik mustevide tedqiq etmisdir Kitabi Dede Qorqud da sexs adlari dag kultu at kultu obrazlar sistemi assonans ve alliterosiya kimi meseleleri ilk defe olaraq kompleks ve sistemli sekilde arasdirmisdir Deli Kur romaninin poetik dilini tarixilikle muasirliyin sintezinde tehlil etmisdir 31 kitab 8 proqram 250 dan artiq tezis ve meqalenin muellifidir Onun rehberliyi ile uc nefer namizedlik dissertasiyasi felsefe doktoru proqrami uzre mudafie edib 4 doktorluq 19 namizedlik dissertasiyasina felsefe doktoru proqrami uzre opponentlik etmisdir 90 dan artiq derslik ve monoqrafiyanin reycisi ve redaktoru olub Dil tarixi onomastika edebi tenqid sahesinde elmi tedqiqat isi aparmisdir 3 ADPU da Azerbaycan dili Linqivistik tehlil Azerbaycan dilinin tarixi qrammatikasi ve diger fennlerden ders kecmisdir Emek fealiyyeti RedakteEmek fealiyyetine 1975 ci ilde Eqrisi sovxozunda fehle kimi baslamisdir Sonradan ise Sabran rayonunda muellim islemisdir 1985 1987 ci illerde Azerbaycan dili ixtisasi uzre eyani aspirant olmusdur Hemcinin ADPU da bas laborant kimi calismisdir 1990 1995 ci illerde ADPU da muellim kimi calismisdir 1995 1998 ci illerde ise ADPU da dosent olmusdur 1999 cu ilde ise professor olmusdur 1 2011 ci ilden etibaren Azerbaycan Dovlet Pedaqoji Universitetinin Azerbaycan dili ve onun tedrisi metodikasi kafedrasinin mudiri vezifesinde islemisdir Ictimai esaslarla fealiyyeti RedakteAzerbaycan Respublikasinin Prezidenti yaninda Ali Attestasiya Komissiyasinin filologiya elmleri uzre ekspert Surasinin uzvu 2003 2005 ci iller Pedaqoji elmler uzre Azerbaycan Respublikasi Tehsil Problemleri Institutunda fealiyyet gosteren V 02 191 dessertasiya surasinin uzvu 2007 2009 cu iller Pedaqoji elmler uzre ADPU da fealiyyet gosteren 02 191 dissertasiya surasinin uzvu 2011 2016 ci iller 1 Cap olunmus eserleri RedakteMonoqrafiyalari Redakte 1 Kitabi Dede Qorqud da sexs adlari Baki 1999 2 Antroponimy v Azerbajdzhanskoj literature XVII XIX vv Baki 1999 3 Kitabi Dede Qorqud ve qerb lehcesi Baki 2002 4 Kitabi Dede Qorqud un obrazli dili Baki 2006 5 Kitabi Dede Qorqud un soz dunyasi Baki 2007 4 6 Poeziyanin dili dilin poeziyasi Baki 2008 7 Dilimiz meneviyyatimiz Baki 2008 8 Dede Qorqud kitabi nin dil mocuzesi Baki 2008 5 9 Turk menseli Azerbaycan sexs adlarinin tarixi linqvistik tedqiqi Baki 2012 6 10 Qedim turk menbelerinde yasayan sexs adlari Baki 2009 11 Dede Qorqud kitabi nda at kultu Baki 2012 7 12 Deli Kur romaninin poetik dili Baki 2012 8 13 Dede Qorqud kitabi nda dag kultu Baki 2013 9 14 Dede Qorqud kitabi nin obrazlar alemi Baki 2013 15 Anarin nesri Baki 2013 10 16 Dede sozu isiginda Baki 2014 17 Cal qilincini xan Qazan Baki 2015 11 18 Dede Qorqud un mocuzeler dunyasi Baki 2015 19 Dedem Qorqud un zamani Baki 2015 20 Koroglu nun seir dili Baki 2015 21 Dilimiz dusuncemiz Baki 2017 22 Turkologiyamizin Afad Qurbanovu Baki 2018 23 Edebiyyat ve edebiyyatsunasligin problemleri Baki 2018 24 Dedem Qorqudun sozu kitab olumunden sonra elyazmalari esasinda nesr edilib Baki 2019 Derslik ve ders vesaitleri Redakte 1 Azerbaycan dili ve edebiyyatdan testler Orta mekteb sagirdleri ve abituriyentler ucun vesait Z Memmedov I Ismayilov ve I Abbasovla birlikde Baki 1995 2 Turk menseli Azerbaycan antroponimleri Baki 1996 3 XVI esr qipcaq poloves dilinin qrammatikasi Dokumenty na poloveckom yazyke XVI v kitabi esasinda Baki Azerbaycan Respublikasi tehsil Nazirliyi Elmi Metodiki Surasi Azerbaycan dili ve edebiyyati bolmesinin 02 sayli 2000 ci il tarixli 01 sayli protokolu qerarina esasen cap olunmusdur Baki 2000 4 Azerbaycan dilinin tarixi qrammatikasi I nesr Baki 2010 5 Azerbaycan dilinin tarixi qrammatikasi II nesr Baki 2012 6 Azerbaycan dilinin tarixi qrammatikasi III nesr Baki 2014 7 Azerbaycan dilinin tarixi qrammatikasi IV nesr Baki 2017 12 Tertib etdiyi kitablar Redakte 1 Meded Cobanov 60 Elmi pedaqoji fealiyyeti N Esgerov I Omerov K Elizade ile birlikde Azerbaycan Onomastika Cemiyyeti Baki 1997 2 A Qurbanov 70 tertibcisi ve redaktoru E V Tanriverdiyev Baki 1999 3 Akademik Afad Qurbanov tertibcisi E V Tanriverdiyev Baki 1999 Haqqinda yazilmis eserler Redakte1 Deli Kur romaninin poetik dili edebi tenqidde tertibci ve redaktor Ilham Abbasovun redaktesile Baki 2013 2 Dedem Qorqudun kitabi tedqiqat isiginda Ezizxan Tanriverdi Qorqudsunasliqda tertibci ve redaktor Ilham Abbasovun redaktesile Baki 2015 3 Dil sevgisinden dilciliye Ezizxan Tanriverdi dilcilikde tertibci ve redaktor Ilham Abbasovun redaktesile Baki 2017 4 Meherrem Huseynov Ezizxan poema Baki 2018 5 Tertibci Behram Ceferoglu Dede Ezizxan seirler Baki 2018 6 Ezizxan Tanriverdi 60 Tertibci Ilham Abbasov Baki 2018 Ezizxan Tanriverdi 60 13 Mukafatlari Redakte2009 Ilin alimi 2014 Turk dunyasinin ulu atasi Korkut medali Turksoy xetti ile Qazaxistan Respublikasinin Kizilorda seherinde Dede Qorqud turk xalqlarinin selefidir movzusunda kecirilmis beynelxalq konfransda Kitabi Dede Qorqud turk xalqlarinin ortaq abidesi kimi adli meruze ile cixis etdiyine gore Istinadlar Redakte 1 2 3 Filologiya elmleri doktoru professor Ezizxan Tanriverdi vefat edib Ezizxan Veli oglu Tanriverdi 2013 11 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 07 20 DILIMIZ DUSUNCEMIZ Kitabi Dede Qorqud un soz dunyasi Dede Qorqud kitabi nin dil mocuzesi Turk menseli Azerbaycan sexs adlarinin tarixi linqvistik tedqiqi Dede Qorqud kitabi nda at kultu Deli Kur romaninin poetik dili Dede Qorqud kitabi nda dag kultu Anarin nesri Cal qilincini xan Qazan Azerbaycan dilinin tarixi qrammatikasi IV nesr Ezizxan Tanriverdi 60 Xarici kecidler Redakte Ezizxan Tanriverdi Zengin secki tecrubemiz imkan verir ki beynelxalq standartlara uygun secki kecirek Xalq qezeti 05 04 2018 1 2018 ci il dekabrin 19 da ADPU da gorkemli dilci alim professor Ezizxan Tanriverdinin 60 illik yubileyine hesr edilmis anim tedbiri kecirilib https azertag az xeber ADPU da gorkemli dilchi alimin xatiresi anilib 12260552020 ci il fevralin 19 da merhum dilci alim filologiya fakultesinin Azerbaycan dili ve onun tedrisi metodikasi kafedrasinin sabiq mudiri filologiya uzre elmler doktoru professor Ezizxan Tanriverdinin Dedem Qorqudun sozu adli kitabinin teqdimati olub https azertag az xeber Dedem Qorqudun sozu kitabinin teqdimati olub 1419051 Professor Ezizxan Tanriverdinin youtube sehifesi https www youtube com channel UCxu1GRCsLWYlDJ QCTHP gAMenbe https az wikipedia org w index php title Ezizxan Tanriverdi amp oldid 6038490, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

  ne axtarsan burda

  en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

  Related posts:

  1. Təsviri incəsənət 6-cı sinif pdf
  2. Ümumi tarix 10-sinif metodik vəsait pdf
  3. 14 dekabr 2018-ci ild azrbaycan nümaynd heyti
  4. Azrbaycan adının mnşyi haqqında