Azərbaycan qadını müasir cəmiyyətin inkişafına əvəzsiz töhfələr verir

4 Demak, badiiy asar paydo bolishi bilan unga baho berilishi (qanchalik oddiy bolishidan qati nazar) zamiridagi estetik uzv adabiy tanqidning dunyoga kelishini taqozo etadi. Bunday hol umum jahon miqyosidagi adabiy tanqidiy tafakkurning paydo bolishi uchun umumiy qonuniyat sanaladi. Shu tariqa adabiy tanqidning ilk namunalari folklor asarini yaratuvchilar hamda uni tinglovchilar toifasiga mansubdir deyish mumkin. Shunday holat ozimizning baxshilar va ular ijrosidagi asarlarni tinglovchilar uchun ham xos bolgan. Bu hol adabiy tanqid hodisasining qadimiyligidan guvohlik beradi, albatta. kutubxonasi Jumladan, Fozil Yoldosh oglidan «uSanobar», «Farhod va Shirin» dostonlarini tinglagan xalq baxshiga oz taassurotlarini bildirgani haqidagi malumotlar fikrimizni tasdiqlaydi.

Mavzu: Ozbek adabiy tanqidi Antologiya Tayyorladi: 181-guruh talabasi Gaipova Zumrad. – презентация

Презентация на тему: ” Mavzu: Ozbek adabiy tanqidi Antologiya Tayyorladi: 181-guruh talabasi Gaipova Zumrad.” — Транскрипт:

1 Mavzu: Ozbek adabiy tanqidi Antologiya Tayyorladi: 181-guruh talabasi Gaipova Zumrad

2 Reja: 1. «Adabiy tanqid»tushunchasi, lugaviy va istilohiy manolari. 2. Adabiy tanqid adabiyotshunoslikning oziga xos tarkibiy qismi: mushtarak va xos xususiyatlar. Hodisaning mohiyati. 3. Adabiy tanqid metodologiyasi. 4. Adabiy tanqidning boshqa fanlar bilan munosabati.

3 «Adabiy tanqid»tushunchasi, lugaviy va istilohiy manolari. Adabiy tanqid ilmda oziga xos hodisa sifatida dastlab Platon, Aristotel, Aristarx faoliyatlarida antik zamonda namoyon bo’ldi. Aslini olganda, tanqidning ilk unsurlari xalq ogzaki ijodida boshlangan. Otmishda badiiy asar haqida ikki xil: og’zaki va yozma shakllarda fikr bildirib kelindi. Ilk badiiy asar yaratuvchisi xalq bolganidek, ularga ilk munosabat bildiruvchi ham xalqning ozidir. Hayotning barcha jabhalari, jumJadan, kishilarning tabiiy ofatga qarshi kurashdagi jasoratini, muayyan maqsad yolidagi intilishlari, qahramonlik fazilatlari va rang-barang ruhiy holatlarini ifoda etuvchi asarlar maydonga kelishi va xalqning bu asarlarga, ularda tasvirlangan voqea-hodisalarga munosabati, bahosi, m aqullashi yoki inkori, ulardan zavqlanishi yoki aksincha qoniqmasligi tabiiy edi. Adabiy tanqidning paydo bolishida mana shu tabiiy jarayon yotadi.

4 Demak, badiiy asar paydo bolishi bilan unga baho berilishi (qanchalik oddiy bolishidan qati nazar) zamiridagi estetik uzv adabiy tanqidning dunyoga kelishini taqozo etadi. Bunday hol umum jahon miqyosidagi adabiy tanqidiy tafakkurning paydo bolishi uchun umumiy qonuniyat sanaladi. Shu tariqa adabiy tanqidning ilk namunalari folklor asarini yaratuvchilar hamda uni tinglovchilar toifasiga mansubdir deyish mumkin. Shunday holat ozimizning baxshilar va ular ijrosidagi asarlarni tinglovchilar uchun ham xos bolgan. Bu hol adabiy tanqid hodisasining qadimiyligidan guvohlik beradi, albatta. kutubxonasi Jumladan, Fozil Yoldosh oglidan «uSanobar», «Farhod va Shirin» dostonlarini tinglagan xalq baxshiga oz taassurotlarini bildirgani haqidagi malumotlar fikrimizni tasdiqlaydi.

5 Yillar, davrlar osha yozma adabiyot bilan parallel ravishda goh uning tarkibida, goh unga alohida munosabat tarzida yozma adabiy tanqidiy fikrlar yuzaga keldi va shakllanib bordi. Bora-bora u jamiyat va adabiyot rivojida mustaqil va mustahkam mavqega ega boldi. Binobarin, tanqid deganda biz nimani tushunamiz? Arabiy lugatlarning shahodat berishicha, «naqd» sozining bosh manosi – «saralamoq», yani yaxshini yomondan yoki aslni soxtadan ajratish demakdir. «Naqada» ozagidan kelib chiqqan tanqid istilohi muhokama qilmoq, tekshirmoq, organmoq, nimaningdir haqqoniyligi va togriligini isbotlamoq, yutuq va kamchiliklarini aniqlash, badiiy asarni baholash, izohlash kabi manolarni ifodalaydi.

6 Malumki, Sharq mumtoz poetikasi ananaviy ilmi qofiya, ilmi aruz, ilmi badedan tarkib topgan edi. Tanqid ham ana shu uchlik ichida bolgan. Vazn, qofiya, ifoda, tasvir, bayondagi galizliklar uni yaxshi tushunuvchilar tomonidan beetibor qolmagan. Badiiy asardagi kamchilikni korsatadigan «ilmi naqd» tarzida anana kasb eta borgan. Biroq boshda u dastlab ilmi aruz, ilmi qofiya, ilmi badeda har birining ozida naqd qismi sifatida mavjud bolgan. XIII asrning yirik adabiyotshunosi Shamsiddin Muhammad binni Qays Roziy «Al- Mojam» kitobida ilmi naqdni alohida fasl qilib ajratgan. Olim bu ilmning ahamiyati, vazifalari haqida ham maxsus fikr yuritadi.

7 Adabiy tanqid adabiyotshunoslikning oziga xos tarkibiy qismi: mushtarak va xos xususiyatlar. Hodisaning mohiyati. Adabiy tanqidning xos xususiyati aniq badiiy asar haqida fikr-mulohaza yuritish, uni baholash bolib, uning jamiyat va inson kamolotidagi ornini belgilashdan iborat. Ayni vaqtda u adabiy jarayon taraqqiyotiga jiddiy tasir korsatadi. Adabiyotshunoslik uch tarkibiy qismdan iborat: adabiyot tarixi, adabiyot nazariyasi va adabiy tanqid. Adabiyot tarixi badiiy adabiyotni retrospektiv ravishda, yani «ortga nazar tashlab», o’tmishda kechgan hodisalaming sabab, oqibatlarini tekshiradi. Boshqacha aytganda, adabiyot tarixi badiiy adabiyotning uzoq yoki yaqin tarixga mansub qismini o rganadi. Adabiyot tarixi soz sanatining vujudga kelishi va rivojlanishi tarixini ham tadqiq etadi, umumlashtiradi, bir xalqning va umuman, kishilik jamiyatining tarixiy taraqqiyotida badiiy adabiyotning roli va ahamiyatini belgilaydi

8 Adabiyot nazariyasi soz sanatining mohiyatini, u yoki bu asar janri, poetikasini, shuningdek, tarkibiy qismlari qonuniyati, ularning soz sanati takomilidagi rolini tadqiq etadi, badiiy asarlarni tahlil qilish tamoyillari va ularga baho berish meyorlarini belgilaydi. Adabiyot nazariyasi otmish va bugungi kun adabiy-tarixiy jarayonidan nazariy xulosalar chiqaradi, mavjud tajribalar asosida kelajak adabiyotining nazariy xossalari haqida bashorat qiladi. Adabiy tanqid asosan harakatdagi adabiy jarayonni tekshiradi, yangi paydo bolayotgan asarlar talqin vositasida taraqqiyot tamoyillari haqida xulosa chiqaradi, adabiy jarayonga, yangi mezonlar shaklanishiga tasir etadi. Adabiy tanqid zamonaviy badiiy asarlarni xalq hayoti, uning estetik ehtiyoj va talablari jihatidan organadi, baholaydi, fazilat, nuqsonlarini aniqlaydi, yozuvchilarning ijodiy osishlariga va adabiyotning ravnaqiga komaklashadi. Kezi kelganda ta’kidlash joizki, adabiy tanqidda tarixiy-funksional yondashuv tamoyili bo’lib, u vaqti vaqti bilan otmishda yaratilgan badiiy qadriyatlarga murojaat etib turadi. Har bir davr, insonlardagi badiiy-estetik ehtiyoj insoniyat yaratgan buyuk asarlarni oqib, uqib, talqin qilib, baholab borishni taqozo etadi.

9 Badiiy adabiyotni adabiy tanqid organadi. Sanatning rassomlik, musiqa, haykaltaroshlik, amaliy sanat kabi yonalishlarini adabiy badiiy tanqid organadi. Jurnalistlar, sanatshunoslar, kino-teatrshunoslar adabiy-badiiy tanqid sohasini ozlashtiradilar. Adabiy va adabiy badiiy tanqidning betakror xususiyatlari mavjud. Adabiyot shunoslikning tarkibiy qismlarining ozaro mushtarak jihati shundaki, ularning har uchovi ham estetik idrokning oziga xos jihatlarini organadi; ular xalq tarixi, xalq tili, xalq madaniyati, folklor va xalq estetik tasavvurlarining jonli taraqqiyot tarixi negizida rivoj topadi. Kop hollarda bir olim shaxsida, aytaylik, I. Sulton yoki M. Qoshjonovlarda, ayni vaqtda ham adabiyotshunos, ham munaqqid fazilatlari mujassam topadi.

10 Adabiy tanqid metodologiyasi. Jahon adabiyotshunosligida har bir xalqning tanqid tarixiga taalluqli talay tadqiqotlar yaratilganiga qaramay, bu sohada hamma adabiyotlar uchun maqul va manzur tushadigan mushtarak metodika va metodologiya hali maydonga kelganicha yoq. Hozircha kopchilikka manzur tushuvchi asosiy yonalishlardan biri tanqid tarixini adabiyot tarixining bosqichlari bilan aloqadorlikda organishdir. Bu yonalishning ilmiyligi shundaki, u adabiy-tarixiy jarayonda adabiyot va sanatning tanqid bilan uzluksiz rivojlanishini nazarda tutadi.

11 Lekin ayni vaqtda adabiy tanqid tarixini faqat adabiyot tarixigagina bog’lab emas, uning oz spesifik xususiyatlari asosidagi takomiliga tayanib organish mumkin va hatto zarur ekanligini takidlash orinlidir. Shuni unutmaslik kerakki, tanqid tarixi adabiyot tarixini etirof etishning ozidangina iborat bolib qolmasligi lozim. Adabiyot va sanat tarixida tanqidga oid material yordamchi manba vazifasini bajargani kabi, tanqid tarixida ham adabiyot tarixiga oid material murojaat etiluvchi manba bolib xizmat qiladi. Bu tanqid tarixining badiiy adabiyot tarixi bilan chambarchas aloqasini hamda tanqid tarixining, nisbatan, mustaqilligini adabiy tanqidchilikning rivojini tayin etuvchi shart-sharoitning oziga xos xususiyatlarini. albatta, etiborga olmoq demakdir.

12 Adabiy tanqidning boshqa fanlar bilan munosabati. Adabiy tanqid tarixini badiiy ijod, soz sanati tarixidan ajratib organish mumkin emas. Negaki, ular bir-biri bilan chambarchas bogliqdir. Ulaming har biri takrorlanmas oziga xos qonuniyatlarga ega bolsa-da, birbiriga faol tasir korsatib turadi. Ularning hayotga, shaxsga korsatadigan tasiridagi oz orni( mustaqil vazifalari, bir-birinikiga oxshamagan vositalari bor. Binobarin, adabiy tanqid ilmiy muhokama va mushohada yosinidagi soz sanati hisoblanadi. N.Xudoyberganov togri takidlaganidek, «soz sanatining oziga xos yaratuvchi, kashf etuvchi ijod sahifasi ekanligini hech kim inkor etmaydi, ammo adabiy tanqidchilikning mustaqil ijod turi ekanligi hamon shubha uygotadiki, masalaga aniqlik kiritish maqsadida uning tuzilishi, shakllanishi, rivojianish jarayonini chuqur o’rganish, tadqiq etish talab qilinadi.

13 Ammo tarixga murojaat etish zarurati faqat shu bilan belgilanmaydi. Birinchidan, qaysi sohaning yoki shaxsning tarixi bolmasin, uni buzib talqin etish, yoq narsani bor, aksincha, borini yoq deb korsatishga yol qoyilmaydi. Ikkinchidan, tarixni hozirgi kun nuqtayi nazaridan ozgartirib, bugunning talabiga muvofiq baholash butunlay zararlidir. Uchinchidan, uni baholash, tadqiq etishda osha davr taraqqiyotining asosiy xususiyatlari, tendensiyalaridan kelib chiqib, hozirgi zamonga mushtarak ijobiy hamda salbiy hodisalarni aniqlash, yaxshilarini qollab- quvvatlab, ularni yanada mustahkamlash, rivojlantirish, yomonlarni fosh etib, ularning ravnaq topishiga chek qoyishga alohida etibor beriladi. Yana shunisi borki, har uchala holat bir-biriga tabiiy ravishda birlashib, qoshilib ketadi, ularni bir-biriga qarama-qarshi qoyish yohud ajratib tashlash mumkin emas

14 Adabiy tanqidning oziga xos ijod turi, fan sohasi ekanligini ulkan adib va tanqidchilarning yaratgan qator asarlari isbotlab turibdi. Bunga Alisher Navoiy, Fitrat, A.Qodiriy, Oybek, P.Qodirov, O.Sharafiddinov, M.Qoshjonov ijodlari yetarli darajada misol bola oladi. Adabiyot hayotni, voqelikni badiiy ozlashtirishda oziga xos obrazlilik vositalari bilan inson qalbi va aqliga tasir qilib, jamiyat rivojiga yordam beradi. Adabiy tanqid ham badiiy adabiyot vositasida shu vazifani bajaradi, kishilik taraqqiyoti va tafakkuri rivojlanishiga tasir korsatadi. Ana shu xususiyatning oziyoq adabiy tanqidiy asarlarda sanatga, badiiyatga xos ayrim fazilatlar bolishi mumkingina emas, zarurligini taqozo etadi. Buning uchun sanat asari haqida Fikr yurituvchi tanqidchining ozi muayyan darajada sanatkor bolmogi darkor.

15 Etiboringiz uchun rahmat!

Azərbaycan qadını müasir cəmiyyətin inkişafına əvəzsiz töhfələr verir

Qadın tarixin müxtəlif mərhələlərində cəmiyyətdə təkcə bioloji varlıq kimi mövcud olmaq sərhədini aşaraq, ictimai status qazanıb, sosial varlıq kimi müxtəlif funksiyaları icra edərək tərəqqiyə gedən yolda töhfələr verib.

Tarixə nəzər saldıqda qadınların dünyanın müxtəlif bölgələrində maariflənmə prosesində rolunu maraqlı yanaşmalarla izah etmək olar. Belə ki, XVIII əsrdə Avropada qadınların təkcə məhdud səlahiyyətləri olan ictimai varlıq kimi qəbul edilməsi istiqamətində mövqelər tədricən azalmağa başladı. Bunun əsas səbəbi qadınların cəmiyyətə faydalı ola biləcək cəhətlərini işıq üzünə çıxardacaq bir sıra cəmiyyətlərin, klubların yaranması ilə bağlı idi. İlk olaraq Fransada “salon” adlandırılan yığıncaqlar təşkil olundu. Burada ziyalı qadınlar toplaşaraq maariflənmənin əhəmiyyətini təbliğ etməyə çalışırdılar. Onlar qadının musiqi, ədəbiyyat, incəsənət, siyasət, iqtisadiyyat kimi sahələrə çıxışının olmamasının nə kimi problemlərə gətirəcəyini müxtəlif yollarla sübut etməyə çalışırdılar və həmcinslərini bu baxımdan aktiv olmağa çağırırdılar. Qadınları teatra getməyi, ədəbiyyat nümunələri ilə tanış olmağı, siyasi prosesləri izləməyi və öz hüquqlarını öyrənməyi məsləhət görürdülər. Sonrakı mərhələdə isə “debat cəmiyyətləri” adı verilən görüşlər təşkil edildi. Burada müxtəlif məşhur yazıçıların əsərlərindən parçalar oxunurdu, qadınlar biliklərini bölüşürdülər. Söz yox ki, bu sırada Azərbaycan qadınlarının da maariflənmə prosesində rolu danılmazdır.

Təhsilli qadın təhsilli millət deməkdir

Azərbaycan qadını hər zaman zəriflik, incəlik, müqəddəslik rəmzi olub, eyni zamanda, dərin düşüncəsi və müdrikliyi ilə həm dövlətçiliyin inkişafında, həm də müxtəlif sahələrin tərəqqisində önəmli rol oynayıb. Xalqımız olduqca həssas dönəmlərdən keçməli olub. Məhz bu məqamlarda Azərbaycan qadınlarının nümayiş etdirdiyi iradə, fədakarlıq, vətənpərvərlik gələcək nəsillər üçün əsl örnək sayılmalıdır.

Xalqımızın maariflənməsində, milli oyanmanın baş qaldırmasında maarifçi qadınların böyük rolu olub. Araşdırdığımız mövzu ilə bağlı həmsöhbətimiz – Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Hicran Hüseynova qədim dövrlərdən günümüzədək qadınların Azərbaycan cəmiyyətində rolunu fərqli aspektlərdən təhlil edir: “Azərbaycanda qadın fəallığının əsasları və ənənələri, onun mənbələri dərindən dərk edilərək maraqla öyrənilir. Qadınların cəmiyyətdəki yeri və rolunun mühüm göstəricisi onların müxtəlif dövlət vəzifələrini tutmaları və ümumiyyətlə, aktiv əmək fəaliyyəti ilə məşğul olmalarıdır. Hazırda qadınlarımız dövlətin yaratdığı bütün imkanlardan istifadə edirlər. Sərbəst təhsil almaqla, fiziki hazırlıqlarını inkişaf etdirməklə, peşəkarlıq səviyyələrini artırmaqla yanaşı, cəmiyyətin qurucusu kimi ictimai-siyasi proseslərin fəal iştirakçısına çevrilirlər. Tarixin müxtəlif mərhələlərində bizim örnək kimi qəbul etdiyimiz qadınlar olub və indi də var. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda qadınların ictimai fəallığının çox gözəl nümunələri mövcuddur. O vaxtın qabaqcıl qadınları kifayət qədər düşünülmüş formada yeni gender münasibətlərinin kontekstini yaradırdılar. Məhz onlar, adi xeyriyyəçilik tədbirləri keçirməklə ilk qadın məktəblərinin, qadın yığıncaqlarının və klublarının yaradılması vasitəsilə digər sosial fəal qadın qruplarının formalaşmasına dəstək oldular.

Azərbaycanın görkəmli ziyalıları xalqı maarifləndirmək, ona öz hüquq və vəzifələrini anlatmaq yolu ilə ictimai rəyə təsir göstərməyə çalışır, jurnalist və publisistlər “qadın bir şəxsiyyət kimi azad olmayınca onun problemləri həll olunmaz qalacaq!” ideyasını irəli sürürdülər. Öz səhifələrində qadın mövzusuna yer verən “Şərqi-Rus”, “Həyat”, “Səda”, “İrşad”, “Tərəqqi”, “Kaspi”, “Füyuzat”, “Molla Nəsrəddin”, “Dirilik”, “Zənbur”, “Tuti”, “Babayi-Əmir” və s. qəzet və jurnallar qadının əsasən üç mühüm problemindən – təhsil, ailə-nikah və sosial məsələlərdən bəhs edirdi. XX əsrin ilk illərində Azərbaycan qadınlarının mühüm problemlərindən biri təhsil almaq imkanının məhdudluğu idi. Təhsilli qadın təhsilli millət, təhsilli nəsil deməkdir. Azərbaycanda qadınların təhsil alması, qadınlar arasında savadsızlığın aradan qaldırılması, qadın sağlamlığı, onların iqtisadi azadlığının təmin olunması məsələləri daim öz aktuallığını saxlayıb”.

Maariflənmə hərəkatının vüsət almasında Azərbaycan qadınlarının əsas fəaliyyəti

Qadın azadlığı uğrunda mübarizənin ön səhnəsinə birinci olaraq imtiyazlı sinfin qadınları çıxıblar. Onlar yaxşı anlayıblar ki, qadın istər ailədə, istərsə də cəmiyyətdə özünü ifadə etmək istəyirsə, mütləq təhsil almalı, iqtisadi cəhətdən təmin olunmalıdır. Zaman görkəmli ziyalılarımızın zəhmətlərinin hədər getmədiyini göstərdi. Azərbaycan qadınları ictimai-siyasi həyatda da görünməyə başladılar. Hətta onlar artıq yetişmiş problemlərini qadınların özləri tərəfindən ictimai rəyə çatdıran “İşıq” kimi sırf qadın qəzetinin meydana çıxmasına nail oldular. 1911-ci ildə Xədicə Əlibəyovanın redaktorluğu ilə çıxan “İşıq” qəzeti qadınların hüquqlarının qorunması, onların maariflənməsi üçün bütün ziyalı vətəndaşları səfərbər etdi. Az ömürlü (cəmi iki il) “İşıq” qəzetinin müəllifləri təkcə Azərbaycan maarifçiliyi ideyalarının zirvəsində durmur, hətta bərabər seçki hüquqları uğrunda mübarizədə (Həlimə Axundova), qadın birliklərinin (Münəvvər Əlixanova), qadın vətənpərvərlik təşkilatlarının (Həyatxanım Çayqırağlı) yaradılmasında iştirak edirdilər. Q.Məlikova-Zərdabi, A.Əfəndiyeva, X.Əlibəyova, X.Vəzirova və bir çox başqaları, artıq özləri təhsil prosesinin mərkəzində yerləşir, onu yaradır və azərbaycanlı qızlar üçün məktəbdə müəllimlik edirdilər. Sosial sarsıntılar dövründə əsl təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə fərqlənmiş gənc qadınların – Q.Cavanşir, A.Axundzadə, Q.Qazıyeva və digərlərinin adlarını çəkmək olar. Eyni zamanda, Avropa təhsilli X.Əzizbəyova, Ş.Əfəndiyeva, M.Bayraməlibəyova, R.Əzimzadə artıq özlərini siyasət zəminində axtarırdılar. Onlar maarifçilik və xeyriyyəçilik çərçivəsindən kənara çıxan qadın cəmiyyətləri yaradır və onlarla işləyirdilər. Azərbaycan artıq XX əsrin əvvəllərində müsəlman Şərqində qadınların öz hüquqları uğrunda mübarizə apardığı ilk ölkə idi. Bu sosial hərəkata Avropa ölkələrində dünyəvi təhsil almış qadınlar başçılıq edirdilər. İlk qadın xeyriyyəçilik-qəyyumluq ittifaqını istedadlı pedaqoqlar Məryəm Bayraməlibəyova və Rəfiqə Əzimzadə təşkil edə bildilər.

Müasir Azərbaycan qadınının ictimai fəallığının və sosial statusunun təhlili

Tarixin müxtəlif dövrlərində örnək kimi qəbul edilən qadınlar olub və indi də vardır. Onlardan bir neçəsinin adlarını qeyd etmək olar: ilk qadın pedaqoq Mədinə Qiyasbəyli; ilk dramaturq Səkinə Axundzadə; həm Azərbaycanda, həm də bütün Şərqdə peşəkar musiqi təhsilini almış ilk qadın-bəstəkar Ağabacı Rzayeva; Şərqdə ilk opera yazan bəstəkar qadın Şəfiqə Axundova, ilk xanım opera müğənnisi Şövkət Məmmədova, balet sahəsində ilk qaranquş olan Qəmər Almaszadə, ilk peşəkar rəssam Maral Rəhmanzadə, ilk qadın heykəltəraşı Zivər Məmmədova, ilk həkim-ginekoloq Ədilə Şaxtaxtinskaya.

İlk qadın akademik – Validə Tutayuq biologiya sahəsində ilk qadın elmlər doktoru, professordur. 1968-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilərək ilkə imza atıb. Məhz akademiyanın həqiqi üzvü seçildikdən sonra, nəhayət, Azərbaycan elminin də qadın akademiki olub. İlk qadın nazirimiz xarici işlər naziri Tahirə Tahirova olub. O, həm də neft sənayesi üzrə ali təhsil alan ilk azərbaycanlı qadın-mütəxəssis idi. Azərbaycanda ilk dəfə qadınlar arasında riyaziyyat üzrə elmlər doktoru adını almaq Tamilla Nəsirovaya nəsib olub. İlk uşaq pediatrı Adilə Namazova beynəlxalq aləmdə tanınan pediatr-kardioloqlardan biridir. İlk qadın oftalmoloq Zərifə Əliyeva Azərbaycanda oftalmologiya sahəsində həm də ilk akademik olmuşdur. Onun səyi və təşəbbüsü ilə ölkədə ilk dəfə peşəkar göz patologiyası laboratoriyaları yaradılıb. Həmin sırada elmimizin fəxri, tanınmış şərqşünas, professor Aida xanım İmanquliyevanın adını xüsusi qeyd etmək lazımdır.

H.Hüseynova mövzunu bu fikirlərlə davam etdirib: “Danılmaz tarixi faktdır ki, ölkəmizdə dövlət qadın siyasətinin əsas prinsiplərinin müəyyən edilməsi və dövlət səviyyəsinə qaldırılması məhz ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. XX əsrin sonlarında iqtisadi keçid dövrünün ciddi problemləri, Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü və torpaqlarımızın 20 faizinin işğal olunması kimi çətinliklərə baxmayaraq, qadınlarımız özlərində güc tapmağı bacardılar. Azərbaycanın inkişafı və müstəqilliyinin gücləndirilməsi prosesində fəal iştirak etməyə başladılar. 1998-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi yaradıldı. Azərbaycanın tanınmış ictimai-siyasi xadimi Zəhra xanım Quliyeva Komitənin sədri təyin edildi. “Azərbaycanda qadınların rolunun artırılması haqqında”, “Azərbaycan Respublikasında dövlət qadın siyasətinin həyata keçirilməsi haqqında” Sərəncam və Fərman qadınların istənilən sahədə fəaliyyət göstərməsi üçün zəmin yaratdı. Azərbaycan Respublikası Qadınları təşkilatlanaraq problemləri müzakirə edir, bu istiqamətdə gələcəkdə görüləcək məsələləri dövlət və cəmiyyət qarşısında qaldırırlar. Bu baxımdan, Azərbaycan qadınlarının 1998, 2003, 2008 və 2013-cü illərdə keçirilmiş qurultayları ölkədə qadın hərəkatının fəallaşmasının təsdiqidir. Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə 2006-cı ildə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi yaradıldı. Mən xüsusilə qeyd etmək istəyirəm ki, MDB ölkələri içərisində yeganə bizim ölkəmizdə belə bir dövlət qurumu var idi”.

Müasir dövrdə qadınlarımızın ölkə həyatında rolunu yüksək qiymətləndirən Prezident İlham Əliyev deyib: “Əminəm ki, cəmiyyət qarşısında öz məsuliyyətini bütün dərinliyi ilə dərk edən Azərbaycan qadını bundan sonra da müstəqil Respublikamızın tərəqqisinə böyük töhfələr verəcək”. Azərbaycan əhalisinin ümumi sayının 50,1 faizini təşkil edən qadınlar cəmiyyətin müxtəlif sferalarında çalışırlar. Onların ictimai – siyasi, elmi, mədəni, sosial – iqtisadi və digər sahələrdə qazandıqları uğurlar, bütövlükdə dövlətimizin nailiyyətidir. Sahibkarlığın, xüsusi ilə qadın sahibkarlığın inkişafı yoxsulluğun azaldılmasına, qadınların iqtisadi və sosial nüfuzunun artmasına və bir çox hallarda, cəmiyyətdə gender bərabərsizliyinin aradan qaldırılmasına yardım edir. Bir məsələni xüsusilə vurğulamaq istəyirəm ki, bu gün Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti, Yeni Azərbaycan Partiyasının sədr müavini, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO və ISESCO-nun xoşməramlı səfiri, Mehriban xanım Əliyeva bir çox ictimai-siyasi xadimlərə nümunə olacaq işlər görür. Onun təşəbbüsü və dəstəyi ilə yalnız Azərbaycanda deyil, Amerikada, Avropanın bir çox ölkələrində, Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələrində, müsəlman ölkələrində bir sıra sosial, elm və təhsil, İKT, mədəniyyət sahələrində layihələr həyata keçirilir. Azərbaycan mədəniyyətinin, musiqisinin, incəsənətinin, ədəbiyyatının, tarixinin dünyada tanınmasında Mehriban xanım Əliyevanın rolu danılmazdır. Məhz bir çox ölkələrin birinci xanımları onun fəaliyyətindən yararlanır, təcrübəsindən istifadə edirlər. Əlbəttə, bu, bizim üçün fəxrdir.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin sözləri ilə desək: “Qadınlar cəmiyyətin bəzəyidir, gözəlliyidir. Qadınsız cəmiyyət ola bilməz, həyat ola bilməz. Azərbaycanda qadınlar da öz ağıllarına, zəkalarına, biliklərinə, istedadlarına görə dünya qadınları içərisində özünəməxsus yer tuturlar. Ona görə də biz qadınlarımızla fəxr edirik”.

Pərvanə İmanova

“Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Bilik Fondu və “Kaspi” qəzetinin keçirdiyi müsabiqəyə təqdim etmək üçün”