Konstitusiyanın qəbul olunma tarixi

Bildiyimiz kimi, 90-ci illərin əvvəllərində Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında əsaslı dəyişikliklər baş verdi. Ölkəmiz müstəqil olduqdan sonra Respublikamızın dünya dövlətləri arasında layiqli yer tutması üçün daxili və xarici siyasətimizdə mövcud olan çətinlikləri həll etmək lazım idi. Bu çətinliklərin əksəriyyəti Ermənistanın Azərbaycan Respublikasına qarşı torpaq iddiasından irəli gəlirdi. Siyasi vəziyyətin gərgin, torpaqlarımızın döyüşsüz verildiyi qeyri-sabit şəraitdə sovet düşüncə tərzinin hələ güclü olduğu zaman idi. Belə bir dövrdə 1995-ci ilin ortalarından Ulu Öndər Heydər Əliyevin sədrliyi ilə yaradılmış Komissiyanın Azərbaycanın yeni Konstitusiyası layihəsi ətrafında apardığı müzakirələr heç vaxt unudulmayıb. Sənədin hər maddəsinə, hər sözünə mütəxəssislər münasibət bildirdikdən sonra dövlət başçısı fikirləri ümumiləşdirir, yalnız bundan sonra həmin maddə qəbul olunurdu. Dövlət dilinin türk, yaxud Azərbaycan dili adlanması ilə bağlı müzakirələr daha uzun çəkmiş və fikir ayrılığına səbəb olmuşdur. Belə bir şəraitdə müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu dilçi alimlərin fikirlərinə müdaxilə etmədən əksəriyyətinin gəldiyi nəticəni dəstəkləyərək, dövlət dilimizin Azərbaycan dili olması təklifini müdafiə etdi. Bununla da təkcə ölkəmizin və dilimizin deyil, həm də Azərbaycançılığın əsasını qoymuş oldu.

Cəmiyyət

Azərbaycan Respublikasının 1995-ci ildə qəbul olnmuş Konstitusiyası müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası idi. Məlum olduğu kimi, 1918-1920-ci illərdə 23 ay mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövlətin əsas Qanununu qəbul edə bilməmişdi. Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya quruluşunun tarixi əsasən SSRİ-nin tərkibində olduğu dövrə düşür.

Azərbaycanın birinci Konstitusiyası 1921-ci ilin mayın 19-da I Ümumazərbaycan Sovetlər qurultayında qəbul edilmişdir. Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 1921-ci il SSR Konstitusiyasına uyğunlaşdırılmış yeni redaksiyası 1925-ci il martın 14-də IV Ümumazərbaycan Sovetlər qurultayında qəbul olunmuşdur. Azərbaycan SSR-in 1978-ci ilin aprelin 21-də qəbul edilmiş son Konstitusiyası da əvvəlki Konstitusiyalar kimi SSRİ Konstitusiyasına uyğunlaşdırılmış şəkildə idi.

Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra yeni Konstitusiyanın hazırlanması zərurəti yarandı. Bunun üçün Prezident Heydər Əliyev başda olmaqla xüsusi komissiya yaradılmış, Konstitusiya layihəsi ümumxalq müzakirəsinə verilmişdi. 1995-ci il noyabrın 12-də ümumxalq referendumu ilə Müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası qəbul olunmuşdur.

Müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası Azərbaycan Respublikasının dövlət quruculuğunun əsaslarını qoymuşdur. Azərbaycanın yeni Konstitusiyası 5 bölmədən, 12 fəsildən və 158 maddədən ibarətdir.

Ölkəmizdə həmin gündən 12 noyabr Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Günü kimi qeyd olunur.

Qeyd: 2006-cı ildən bayram günü istirahət gününə düşdükdə, növbəti iş günü istirahət günü sayılır.

Konstitusiyanın qəbul olunma tarixi

Sovet Sosialist Respublikalar İttifaqının (SSRİ) dağılmasının labüdləşdiyi bir məqamda – 1991-ci il avqustun 31-də Azərbaycan SSR Ali Sovetinin növbədənkənar sessiyasında “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsi haqqında Bəyannamə” qəbul edildi. 18 Oktyabr 1991-ci il tarixində “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı”nın qəbul edilməsi respublikanın müstəqil dövlətçiliyinin hüquqi əsasını möhkəmləndirdi. Yeni Konstitusiyanın hazırlanması üçün başlanğıc sayılan bu Akt respublikanın dövlət quruluşunun, siyasi və iqtisadi quruluşunun əsaslarının təsisini nəzərdə tuturdu.

Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra yeni Konstitusiya qəbul edilənədək 1978-ci il Kontitusiyasının “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı” ilə ziddiyyət təşkil etməyən maddələri qüvvədə olmuşdur. 9 oktyabr 1993-cü ildə “Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına (Əsas Qanununa) dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir. Bu qanun 1995-ci il noyabrın 27-dən qüvvədən düşmüşdür.
Azərbaycanın müstəqilliyini bərpa etdiyi dövrdən etibarən ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi və hüquqi həyatda baş verən sürətli dəyişikliklər, eyni zamanda 1991-ci il il Konstitusiya Aktının yekun müddəalarının tələbləri yeni Konstitusiyanın tez bir zamanda qəbul olunmasını zəruri edirdi. Yeni Konstitusiyanın hazırlanması məqsədilə 1991-ci və 1993-cü illərdə komissiyalar təşkil edilsə də, onların əməli fəaliyyəti nəzərə çarpmamışdı. 1995-ci il mayın 2-də Milli Məclisin qərarına əsasən Prezidentin rəhbərliyi ilə komissiya yaradılmışdı.
Müstəqil Azərbaycan dövlətinin Konstitusiya əsasları 1995-ci il 12 noyabr tarixli referendumda qəbul olunmuş və 1995 il noyabrın 27-dən qüvvədə olan Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ilə müəyyən edilir.

siyasielmler

12 NOYABR 1995-ci il KONSTİTUSİYASI MÜASİR AZƏRBAYCAN DÖVLƏTİNİN, HÜQUQİ DÖVLƏT QURUCULUĞUNUN ƏSASIDIR

Posted on Yanvar 11, 2011 by siyasielmler

Bildiyimiz kimi, 90-ci illərin əvvəllərində Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında əsaslı dəyişikliklər baş verdi. Ölkəmiz müstəqil olduqdan sonra Respublikamızın dünya dövlətləri arasında layiqli yer tutması üçün daxili və xarici siyasətimizdə mövcud olan çətinlikləri həll etmək lazım idi. Bu çətinliklərin əksəriyyəti Ermənistanın Azərbaycan Respublikasına qarşı torpaq iddiasından irəli gəlirdi. Siyasi vəziyyətin gərgin, torpaqlarımızın döyüşsüz verildiyi qeyri-sabit şəraitdə sovet düşüncə tərzinin hələ güclü olduğu zaman idi. Belə bir dövrdə 1995-ci ilin ortalarından Ulu Öndər Heydər Əliyevin sədrliyi ilə yaradılmış Komissiyanın Azərbaycanın yeni Konstitusiyası layihəsi ətrafında apardığı müzakirələr heç vaxt unudulmayıb. Sənədin hər maddəsinə, hər sözünə mütəxəssislər münasibət bildirdikdən sonra dövlət başçısı fikirləri ümumiləşdirir, yalnız bundan sonra həmin maddə qəbul olunurdu. Dövlət dilinin türk, yaxud Azərbaycan dili adlanması ilə bağlı müzakirələr daha uzun çəkmiş və fikir ayrılığına səbəb olmuşdur. Belə bir şəraitdə müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu dilçi alimlərin fikirlərinə müdaxilə etmədən əksəriyyətinin gəldiyi nəticəni dəstəkləyərək, dövlət dilimizin Azərbaycan dili olması təklifini müdafiə etdi. Bununla da təkcə ölkəmizin və dilimizin deyil, həm də Azərbaycançılığın əsasını qoymuş oldu.

Ümummilli Lider Heydər Əliyev Konstitusiya Komissiyasının Sədri kimi Əsas Qanunun hazırlanmasına böyük əhəmiyyət verərək demişdi: «Biz demokratik, hüquqi, sivilizasiyalı dövlət qururuq. Bu prosesin bütün şərtləri, müddəaları Konstitusiyada əksini tapmalıdır».

Xalqımız 1995-ci il noyabr ayının 12-də özünün çoxəsrlik, dövlətçilik ənənələrini davam etdirərək, cəmiyyətin və hər kəsin firavan və təhlükəsiz yaşamaq arzusunu və nəhayət suveren hüququndan istifadə edərək müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk Konstitusiyasını ümumxalq səsverməsi-referendum yolu ilə qəbul etdi.

İnsan hüquqları və azadlıqları, dövlətin və hər bir vətəndaşın hüquq vəzifələri Azərbaycan Konstitusiyasında mühüm yer tutur. Belə ki, dövlət insanlara bərabərlik hüququ, azadlıq, təhlükəsiz yaşamaq, mülkiyyət, əmək, mənzil toxunulmazlığı, istirahət, sosial təminat, təhsil, söz azadlığı, seçib-seçilmək və digər hüquqlar verir. Eyni zamanda, dövlət vətəndaşların da vəzifələrini qanunla müəyyən etmişdir.

Dövlət müstəqilliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaq, demokratik quruluşa təminat vermək, vətəndaş cəmiyyətinin bərqərar edilməsinə nail olmaq, qanunların aliliyini təmin edən hüquqi, dünyəvi dövlət qurmaq, hamının layiqli həyat səviyyəsini təmin etmək, ümumbəşəri dəyərlərə sadiq qalaraq digər xalqlarla dostluq, sülh, əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq ölkənin əsas Qanununun mahiyyətini müəyyən edən amillərdir.

Azərbaycan Konstitusiyası demokratik dəyərlərin bərqərar olunmasına təminat verən bir sənət olaraq ölkə ilə paralel şəkildə daim inkişafdadır. Bu mənada 2002-ci il avqustun 24-də Konstitusiyanın 24 maddəsinə əlavələr və dəyişikliklərin edilməsi beynəlxalq aləmdə razılıqla qarşılanmışdır.

Bundan əlavə, 18 mart 2009-cu ildə «Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr və dəyişikliklər edilməsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Referendum Aktının layihəsinə uyğun olaraq Konstitusiyanın 29 maddəsinə əlavələr və dəyişikliklər edilməklə referendum keçirilmişdir.

28 aprel 2009-cu ildə Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) yaz sessiyasının ilk iş günündə qurumun bürosunun və daimi komissiyasının «Tərəqqi hesabatı»na dair müzakirələr aparılmışdır. Çıxış edən parlamentarlar referendumun prosedur baxımından öncəki seçkilərdən müqayisədə daha yaxşı təşkil edildiyini, seçki prosesinə məsul heyətin daha hazırlıqlı olmasını və səsvermədə iştirakın yüksək olduğu qeyd olunmuşdur. Bu bir daha beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən müstəqil Azərbaycan dövlətinin Əsas Konstitusiyasının nə qədər mütərəqqi olduğunun göstəricisidir.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, iqtisadi və sosial qaydalara uyğun olaraq hər bir vətəndaşın layiqli həyat səviyyəsini təmin etmək dövlətin əsas konstitusiya vəzifəsidir. Bu gün dövlətimiz bu vəzifələri layiqincə yerinə yetirir. Xalqımız bunları görür, öz müstəqil hüquqi dövləti və milli mənafeyimizə xidmət edən Konstitusiyası ilə qürur duyduğunu ifadə edir. Odur ki, Azərbaycan Konstitusiyasına və qanunlara əməl etmək, vətənə sədaqət, vətəni müdafiə, dövlət rəmzlərinə hörmət, qanuna zidd hərəkətlərə yol verməmək hər birimizin borcudur.

Ədəbiyyat:

12 noyabr 1995-ci il tarixli Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası.
24 avqust 2002-ci il tarixli əlavələr və dəyişikliklərlə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası.
18 mart 2009-cu il tarixli əlavələr və dəyişikliklərlə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası.
APA-nın məlumatları

Qeyd: İqtisadiyat qəzeti 12 noyabr 2010-cu il səh.12 dərc olunmuşdur.

Rüfət Əhmədzadə, politologiya fakültəsinin 118A saylı qrupunun II kurs tələbəsi

Konstitusiyanın qəbul olunma tarixi

Cəmiyyət

Konstitusiyanın qəbul olunma tarixi

siyasielmler

12 NOYABR 1995-ci il KONSTİTUSİYASI MÜASİR AZƏRBAYCAN DÖVLƏTİNİN, HÜQUQİ DÖVLƏT QURUCULUĞUNUN ƏSASIDIR

Похожие статьи

Related posts: