Beynəlxalq münasibətlərin müasir problemləri və BMT

Türkiyə, AƏT üzvlük üçün müraciətini Yunanıstanın müraciəti ilə birlikdə ortaq üzv

İKİNCİ DÜNYA MÜHARİBƏSİ ƏRƏFƏSİNDƏ QƏRB ÖLKƏLƏRİ BEYNƏLXALQ

Magistrantların XIX respublika Elmi konfransı, 15-16 may 2019-cu IL

İKİNCİ DÜNYA MÜHARİBƏSİ ƏRƏFƏSİNDƏ QƏRB ÖLKƏLƏRİ BEYNƏLXALQ

Bu sahifa navigatsiya:
• Magistrantların XIX Respublika Elmi konfransı, 15-16 may 2019-cu il
• 80-ci İLLƏRDƏ TÜRKİYƏNIN Aİ-NA TAM ÜZVLÜKLƏ BAĞLI BAXIŞ ASPEKTLƏRİ

İKİNCİ DÜNYA MÜHARİBƏSİ ƏRƏFƏSİNDƏ QƏRB ÖLKƏLƏRİ BEYNƏLXALQ

MÜNASİBƏTLƏR SİSTEMİNDƏ

Baləmmədov E.T.

Sumqayıt Dövlət Universiteti

İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində Qərb Diplomatiyası fəal siyasət yeritmişdir.İngiltərə

Diplomatiyası ilk növbədə 1937-ci ildə İtaliya ilə saziş bağlayaraq onun Həbəşistandakı təcavüzünü

bəyəndi.Tərəflər Aralıq dənizi rayonunda bir-birinin mənafelərinə hörmət edəcəklərini öhdələrinə

götürdülər.Almaniya 1939-cu ilin martında bütün Çexoslovakiyanı işğal etdikdən sonra Çemberlen bildirdi

Magistrantların XIX Respublika Elmi konfransı, 15-16 may 2019-cu il

ki,artıq İngiltərə diplomatiyası və siyasətinin yeni mərhələsi başlayır.1939-cu ilin aprelində İngiltərənin

silahlanmasına buraxılan xərclər iki dəfə artırıldı.1939cu ilin sentyabrın 3-də Böyük Britanitya Almaniyaya

müharibə elan etməklə İkinci Dünya nüharibəsinə qoşulmuş oldu.

İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində Avropada yaranmış mürəkkəb şərait Fransa diplomatiyasında da

öz əksini tapmışdı.Bu dövrdə Fransanın xarici siyasətində iki meyl özünü göstərirdi.1935-ci il mayın 2-də

Fransa ilə SSR arasında qarşılıqlı yardım haqqında müqavilə bağlandı və 1936-cı ilin mayında o,Fransa

parlamentində ratifikasiya edildi.Jorj Bonne xarici işlər naziri olduqdan sonra Almaniyaya meyl gücləndi.Bu

özünü ən çoxMünhen sövdələşməsində göstərdi.İdeologiyadakı müxtəliflik Fransanın SSR ilə faşizmə qarşı

birgə mübarizəsinə mane oldu.Avropada sərhədləri dəyişdirmək iddiasında olan Almaniyanı sakitləşdirmək

siyasəti Fransanı İkinci Dünya müharibəsinə sürüklədi.

İkinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində faşizm beynəlxalq faktora çevrilmişdir.Almaniyada faşist

diktaturasının yaradılması ilə Versal-Vaşinqton sistemi iflas etməyə başladı.Almaniya 1933-cü ilin oktyabrın

14-də Millətlər Cəmiyyətindən çıxdığını bildirdi.Hitlerçılərin səyi nəticəsində Almaniya Avropada müharibə

ocağına çevrildi.1936-cı ildə İspaniyaa vətəndaş mühasribəsi başlanarkən Almaniya Frankoya yardım üçün

İspaniyaya hərbi müdaxilə etdi.1936-1937-ci illərdə Almaniya Yaponiya və İtaliya ilə birlikdə

antikommintern paktını imzalandı.1937-ci ilin sonuvə 1938-ci ilin əvvəllərində alman rəhbər dairələrində

Almaniyanın silahlandırılmasının sürəti,metodları və qərb dövlətlərinə münasibətdə fikir ayrılığı meydana

gəldi.Hitler 1938-ci ilin martında Avstriyanı dinc yolla sadəcə bir kağıza imza atdırmaqla lll imperiyanın

tərkibinə qatdı.1939-cu ilinavqustun 23-də Almaniya SSRİ ilə bir-birinə hücum etməmək haqqında on illik

Hitlerin Almaniyada hakimiyyətə gəlməsi və Yaponiyanın Çində müharibəyə başlaması,xammal

mənbələrini ələ keçirmək və dünyanı bölüşdürməkdə gecikmək təhlükəsi Mussolinini daha fəal fəaliyyətə

həvəsləndirdi.İtaliya təcavüzünün birinci qurbanı Efiopia oldu.İtaliyanın Almaniya ilə birlikdə İspaniyaya

hərbi müdaxiləsi təcavüzkarlıq yolunda sonrakı addım oldu.1936-cı ilin noyabrında Almaniya və Yaponiya

Antikominternn paktı bağladılar.1937-ci ilin dekabrında İtaliya Millətlər Cəmiyyətindən çıxdı.1937-ci ildə

İtaliya ilə İngiltərə arasında imzalanan centlmen sazişləri-nə görədövlətlər Aralıq dənizində bir birlərinin

mənafelərinə hörmət etməli idilər.İtaliya Albaniyanı 1939-cu ilin aprelində işğal etməklə kifayətlənməyə

məcbur oldu.1939-cu ilin mayın 22-də İtaliya ilə Almaniya arasında Polad paktı adflana müqavilə imzalandı.

1933-cü ilin yazında ABŞ-SSRİ ilə diplomatik münasibətlər yaratmaq üçün danışıqlıqlara

başladı.1933cü ilin noyabr ayının 16-da SSRİ ilə ABŞ arasında diplomatik münasibətlər yarandı.1935-ci ilin

avqustunda ABŞ konqresi Birtərəflik haqqında qanun qıbul etdi.1939-cu ilin sentyabrın 1-də İkinci Dünya

müharibəsin başlayandan sonra,ABŞ həmin qanunda dəyişiklik etmək qərarına gəldi.

TARİX TƏLİMİNDƏ ŞAGİRDLƏRDƏ TƏDQİQATÇILIQ

FUNKSİYALARININ FORMALAŞDIRILMASI

Cavadlı B. O.

Sumqayıt Dövlət Universiteti

Müasir təlim prosesinin əsas məqsədi tədrisin səmərəliliyini artırmaq, öz düşüncəsi, ağlı, potensial

enerjisi, güclü məntiqi ilə fənləri dərindən mənimsəyən və onu tətbiq etməyi bacaran, hər cür situasiyalarda

işin məğzini tutub çıxış yolunu tapmağı bacaran yüksək intellektli gənclər yetişdirməkdir.

Dərsdə həyata keçirilən təlim-tərbiyə, proseslərin ideya siyasi səviyyəsi dövrün, zamanın tələblərinə

cavab verməlidir. Gənclərdə vətəninə, xalqına və hökumətinə dərin məhəbbət hissləri aşılanmalı, sağlam

mənəviyyət formalaşdırılmalıdır, yeni insan tərbiyə edilməlidir. Öyrədilən tədris materialının məzmunu

yüksək elmi səviyyədə olmalı, tarix elminin inkişafını göstərməlidir. Fəal dərsin aparılması üçün ən mühüm

amillərdən biri müəllimin bələdçi, fasilitator yəni, istiqamətverən rolunu həyata keçirməsidir. Fasilitasiya

özü çoxşaxəli bir fəaliyyətdir və özündə bir sıra bilik, bacarıq, vərdiş və şəxsi keyfiyyətləri birləşdirir. Bu

prosesdə müəllim şagirdlərin fikrini təhrik etməli, onlara psixoloji, informasiya və təşkilati dəstək verməlidir.

Fasilitasiya aşağıdakılara əsaslanır:

Müəllim və şagirdlərin əməkdaşlığı;

Onların qarşılıqlı hörmət və etibarına;

Şagirdlərin olduqları kimi qəbul edilməsinə və onların müəllim tərəfindən daim dəstək almasına;

Müəllimin şagirdlərin qabiliyyətlərinə olan inamına;

Magistrantların XIX Respublika Elmi konfransı, 15-16 may 2019-cu il

Şagirdlərdə idrak motivasiyasının yaradılmasına;

Müəllimin sinifdəki mühitlə bağlı xüsusi həssaslığına.

İstedadın özünü aşkar etməsi ilk növbədə onun tədqiqatçılığı və yüksək təfəkkürə malik olması ilə

əlaqədardır. Hər bir insanda müəyyən istedad potensialı ola bilər. Ancaq insan öz güclü yaradıcı təfəkkürünü

və istedadı özündə aşkarlayaraq nümayiş etdirmək qabiliyyətinə malik ola bilər. Tədqiqatçılıq qabiliyyətini

inkişaf etdirmək üçün hər hansı yollardan, metodlardan istifadə faydalıdır. Müasir interaktiv təlim

metodlarından istifadə etmək daha uğurlu nəticələrə gətirib çıxarır.

Tədqiqatçı şagird müstəqil olmalıdır. Şagird öz düşündüyünü sərbəst deməli, səhv olacağından

çəkinməməlidir. Müstəqillik gələcəkdə şagirdin sərbəst şəkildə söz, fikir demək qabiliyyətini üzə çıxarır. Bu

tarix dərslərində tədqiqatçılıq imkanlarına geniş yol açır.

Yaradıcılıq qabiliyyətinin inkişafı şəxsiyyətin inkişaf mərhələlərindən keçir, təşəbbüskarlıq,

qərarların qəbulunda müstəqillik, özünü azad ifadə etmə vərdişləri, özünəinam yaradır. Müasir dövrdə xüsusi

istedada, yüksək yaradıcı təfəkkürə və tədqiqatçılıq qabiliyyətinə malik uşaqların (gənclərin) aşkara

çıxarılması və onlarla təlim-tərbiyə işinin təşkili probleminin hərtərəfli həll olunması istiqamətində yeni

pedaqoji və təlim texnologiyalarından səmərəli istifadə edilməsi önəmli yer tutur.

Tarix fənninin tədrisində müəllimin başlıca vəzifəsi standartlara müvafiq, məqsədlərə uyğun əqli

nəticələrə şagirdləri yönəltməkdir. Tədris materialı üzrə şagirdləri düşünməyə yönəltmək, dərketmə və

düçünmə üzrə onlarda təfəkkürün inkişafını təmin edərək şagirdləri əqli nəticələr çıxarmağa sövq etməkdir.

Təlim prosesində şagirdlərin təfəkkürünün fəallaşdırılması nəticəsində həmçinin:

1) bilikləri daha müstəqil, sərbəst qavranılır və mənimsənilir;

2) məntiqi, tənqidi və yaradıcı təfəkkür, habelə problemlərin həlli və qərar qəbul edilməsi üzrə

3) elmi-tədqiqat vərdişləri formalaşdırılır;

4) qarşılıqlı hörmət hissi və əməkdaşlıq vərdişləri aşılanır.

Əgər şagird öz istəyinə və öz fəaliyyətinə əsasən yeni bilikləri kəşf edirsə, onda o, dərsə

yaradıcı və maraqla yanaşır, əldə etdiyi uzun müddətə və möhkəm mənimsəyir.

Müəllim tədris olunan mövzu ilə bağlı ən son yenilikləri şagirdlərə çatdırmalı, lakin bu zaman lazım

olmayan materiallarla onları yükləməməlidir. Hər bir dərsin məqsədləri əvvəlcədən dəqiq

müəyyənləşdirməli, dərsin quruluşu və bütün mərhələlərin reallaşdırılması həmin məqsədlərə nail olmağa

yönəldilməlidir. Müəllim dərsdə elə təlim metodları və təlim üsullarından istifadə etməlidir ki, onlar həm

dərsin məqsədlərinin həyata keçirilməsinə və təlimin məzmununa müvafiq olsun, həm də şagirdlərin idrakı

fəallığını, təfəkkürünü və hafizəsini inkişaf etdirsin, onlarda axtarıcılıq, tədqiqat aparmaq həvəsi yaratsın.

Müasir tarix dərsinə verilən mühüm tələblərdən biri də dərsdə şagirdlərin müstəqil işlərə cəlb olunmasıdır.

Müasir tarix dərsləri İKT ilə təciz olunmalı, şagirdlər müəllimin rəhbərliyi altında onlardan dərsin

məqsədinə uyğun istifadə etməlidirlər. Dərsdə tarix fənni üzrə mümkün olan fəndaxili və fənlərarası

inteqrasiyadan geniş istifadə olunmalı, yeni materialın öyrədilməsi inteqrativ formada aparılmalıdır. Tarix

dərslərinin daha yaxşı mənimsənilməsi üçün şagirdlər siyasi-coğrafi xəritələri yaxşı bilməli, keçirilən

istənilən tarixi mövzu ətrafında müstəqil şəkildə tədqiqat apararaq hadisələri təhlil etmək bacarığı inkişaf

HEYDƏR ƏLİYEVİN PREZİDENTLİYİ DÖVRÜNDƏ AZƏRBAYCANIN YENİ

FORMALAŞMIŞ DİPLOMATİK SİYASİ KURSU

Cəfərli R.M.

Bakı Slavyan Universiteti

Heydər Əliyev XX əsr Azərbaycan siyasətinin ən parlaq siması, ulu öndər və XXI əsr müstəqillik

XX əsrin 90-cı illərində Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdiyi zaman dünya

miqyasında mürəkkəb və ziddiyyətli geosiyasi proseslər baş verirdi. Belə bir şəraitdə müstəqil dövlət qurmaq

son dərəcə müdrik, yaradıcı və çevik yanaşma tələb edirdi. Azərbaycan xalqının və dövlətinin tarixin

səhnəsində özünəməxsus yer tutmasını, gerçək müstəqilliyini əldə edərək qoruyub saxlamasını təmin edən

məhz Ulu öndər Heydər Əliyev olmuşdur. Ümumiyyətlə, Ulu öndər Heydər Əliyev fəaliyyətinin hər bir

məqamı ilə xalqın, dövlətin, cəmiyyətin mənafeyinə xidmət etmiş, Azərbaycan dövlətinin və xalqının

Magistrantların XIX Respublika Elmi konfransı, 15-16 may 2019-cu il

bütövlüyü uğrunda fədakarlıqla çalışmış, müstəqilliyimizin möhkəmləndirilməsi, dövlətçiliyimizin inkişafı,

xalqın rifah halının daha da yaxşılaşdırılması üçün tarixi işlər görmüşdür..Onun reallaşdırdığı layihələr,

uğurlu siyasi kurs praktiki olaraq Azərbaycan diplomatiyasına verdiyi töfhələr tarixdə silinməz izlər

qoymuşdur. Heydər Əliyev idarəçiliyində ölkə diplomatiyası siyasi kursunu kəskin dəyişmişdir ,əsaslı

uğurlar əldə etmişdir . Heydər Əliyevin siyasət sahnəsinə qayıdışı uğurlu xarici siyasəti formlaşdırdı,

müstəqilliyimizi möhkəmləndirdi . Heydər Əliyev admistrasiyasının əldə etdiyi əsas naliyyətlərdən biri

dövlətçilik ideyasını iflasdan qurtarması idi . Heydər Əliyevin siyasi və diplomatik ustalığı və onun

peşakar siyasətçi olması həqiqətəndə dövlət quruculuğunda ən yüksək zirvəyə çatmağımıza səbəb

Heydər Əliyev Azərbaycan diplomatiyasının qarşısında çətin vəzifələr olduğunu yaxşı bilirdi və elə bu

səbəbdən özü müstəqilliyimizin ilk illərindən Azərbaycanı siyasi areanada təmsil etmiş, Azərbaycanın

hüquqlarını müdafiə etmiş, Azəarbaycan reallıqlarını dünyaya çatdırmışdır . O təcrübəli, güclü ,iradəli və

uzaq görən lider olaraq Azərbaycan müstəqilliyini yenidən xalqı üçün bərpa etmiş, dövlətçiliyimizi qoruyub

saxlamış və müasir diplomatik siyasi kursu müəyyən etmişdir. Heydər Əliyev diplomatiyasının uğurları

haqqında məşhur amerikalı siyasi xadim Bjezinski belə fikir bildirmişdir “Heydər Əliyev siyasi cəhətdən

möhkəm , məntiqli , zəkalı , istədiyini tez çatdıran- şəksiz liderdir” .

Heydər Əliyev həmçinin Azərbaycan cəmiyyətinə olan əvəzsiz xidmətlətindən biri də Azərbaycan

cəmiyyətinin təfəkküründən siyasi təfəkkürün məhdudluğu anlayışını aradan qaldırması olmuşdur .

Azərbaycanın çoxsaylı uğurlarının təməlində Ümummilli lider Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu

diplomatiya vardır.Ümumiyyətlə Heydər Əliyevin tarixi – siyasi fəaliyyət yoluna nəzər saldıqda Ulu öndərin

əvəzsiz xidmətlərini birdaha görmək mümkündür və hal –hazırda ki uğurlu diplomatik fəaliyyətimiz

Heydər Əliyevin banisi olduğu diplomatik kursun davamıdır.

80-ci İLLƏRDƏ TÜRKİYƏNIN Aİ-NA TAM ÜZVLÜKLƏ BAĞLI BAXIŞ ASPEKTLƏRİ

Cəfərov H.H.

Bakı Slavyan Universiteti

Türkiyədə 1980 ci ildə baş verən hərbi müdaxilə 1983-ci ildə sona çatdı və bunun ardınca ölkədə

seçkilər keçirildi.Seçki nəticəsində Turqut Özal və Ana Vətən Partiyası (ANAP) təkbaşına iqtidar olanda,

Türkiyə AƏT münasibətləri bütün yuxarıda bəhs etdiyimiz amillərdən və hadisələrdən asılı olaraq həlli çox

çətin vəziyyətə gəlmişdi.AƏT Türkiyədə baş verən bu hadisələrdən sonra seçki keçirildiyi halda bu seçkinin

qeyri-kafi hesab etmələri və burada demokratik rejimin berpa olunmayana qədər Ankara müqaviləsində

göstərilən siyasi münasibətlərə yenidən başlamağı gecikdirirdilər.Türkiyə bu məsələlərdə Ankara

müqaviləsində etməli olduğu gömrük öhdəlikləri baxımından çox geri qalmışdı.T.Özal Türkiyə və Aİ

münasibətlərini inkişaf etdirmək və daha bir müsbət yola salmaq üçün üçlü bir strategiya tətbiq etmişdir.İlk

olaraq Türkiyənin Ankara müqaviləsi və Əlavə protokol çərçivəsində gömrük öhdəliklərini birtərəfli ələ

alaraq,bunları sürətləndirərək verilən öhdəlikləri yerinə yetirməyə başlamışdır.İkincisi Türkiyədə hərbi

müdaxilə başa çatdığı üçün yenidən Ankara müqaviləsi çərçivəsidə siyasi münasibətlərin bərpa olunmasını

Türkiyə höküməti Aİ tələb etmişdir.Lakin Avropa parlamenti (AP) üzvləri,Türkiyədə demokratiya və insan

haqlarının ləng inkişaf etdiyini irəli sürərək,bu tələbə adekvat cavab verməkdən yayınırdılar.Bunun üzərinə

T.Özal üçüncü bir taktika olaraq,Ankara müqaviləsindən müstəqil şəkildə və birbaşa Roma müqaviləsinə

əsaslanaraq,1987 ci ildə bir Avropa ölkəsi kimi Aİ-na tam üzvlük üçün müraciət etmişdir.AP üzvləri bu

müraciəti əvvlcədən rədd etməyərək müzakirə etməyi qəbul etmişlər.Buna baxmayaraq,o vaxt ‘Yeganə

Bazar’prinipinin kompleksi üçün intesiv iş içində olduqları və vahid bazarın hələ yaradılmaması

səbəbindən,Türkiyə və ya hər hansı başqa ölkəni üzvlüyə qəbul etməyəcəklərini açıqlamışdılar. Əslində bu

etiraz daha çox Türkiyəyə qarşı irəli sürülmüş bir fikir idi. Belə ki, 1986-ci ildə Aİ-a İspaniya və Portuqaliya

tam üzvlüyə qəbul edilmişdi. Buna cavab olaraq 1986-ci ildəki Aİ Tərəfdaşlıq Şurasının iclasında –

Yunanıstanın etirazlarına baxmayaraq – Türkiyənin Ankara Müqaviləsi çərçivəsində siyasi əlaqələrinin

bərpası məsələsinə daha isti baxmağa başlamışdılar.Buna baxmayaraq,nə1986-cı ildə,nə də 1988-ci ildə

Turkiyə lehinə qərar qəbul edilməmişdi.Nəhayət üzvlüklə bağlı müsbət qərar 1992-ci ildə gəlmişdir.Əslində

Ankara müqaviləsi, Aİ-na assosiativ üzv olmaq haqqında müqavilə idi.Əsas hədəfi tam üzvlük olsada,bu

qərar həmin anda qəbul olunacaq bir qərar deyildi.Bu hər iki tərəfin həmin andakı razılıqları və

dəyərləndirilmələri ilə bağlı olan bir qərar idi. T. Özal, bütün bu çətinlikləri bildiyi üçün, Türkiyə-Aİ

Magistrantların XIX Respublika Elmi konfransı, 15-16 may 2019-cu il

əlaqələrini “uzun incə bir yol” kimi xarakterizə etmişdir. T.Özalın gömrük öhdəliklərini aparması və siyasi

əlaqələri canlandırması, daha sonra Doğru Yol Partiyası və Sosyaldemokrat Milliyətçi Partiya (DYPSHP)

hökumət koalisiyası Baş Naziri Tansu Çillərə Türkiyə-AT münasibətlərində yeni bir addım atmağa imkan

vermişdir. 1995-ci ildə Türkiyə-AT Tərəfdaşlıq Şurasının qəbul etdiyi qərar nəticəsində, Türkiyə 1996-ci

ildən etibarən Aİ ilə gömrük birliyinə daxil olmuşdur. Lakin bu qərarda Türkiyənin dəqiq üzvlük tarixi

göstərilməmişdir. Əslində Aİ ölkələri Türkiyəni bu təşkilata üzvlüyünü istəsəydilər, öz səlahiyyətli

orqanlarında belə bir qərarı da qəbul etdirərdilər.Buna qarşın Kipr məsələsinin bir an əvvəl həll edilməsi

vacibliyi vurğulanmışdır.Nəhayət sonda Türkiyənin, gömrük ittifaqı qərarı siyasi baxımdan Türkiyə üçün

çox böyük bir uğur kimi göstərilə bilməz.

ANKARANIN ASSOSİATİV ÜZVLÜK MÜQAVİLƏSİ VƏ MÜHİTİ

Cəfərov H.H.

Bakı Slavyan Universiteti

Türkiyənin Avropa İttifaqına üzvlüyü məsələsi bu gün Avropa məkanında gedən diskussiyaların

məhək daşını təşkil edir

Türkiyə, AƏT üzvlük üçün müraciətini Yunanıstanın müraciəti ilə birlikdə ortaq üzv

qəbul edilməsinin ardından, 1959-ci ildə Adnan Meanderesin baş nazir olduğu Demokratlar Partiyası (DP)

dövründə etmişdir. Lakin 1960 cı il hərbi müdaxilə səbəbindən AƏT ilə danışıqlar kəsildi. İki il sonra

yenidən Türkiyədə demokratik rejimin qaytarılmasından sonra müzakirələrə yenidən başlanılmışdır.

Nəticədə, 1963-ci ildə imzalanmış Ankara Müqaviləsi ilə Türkiyə ilə AƏT arasında, Yunanıstan kimi, tam

üzvlüyə açıq assosiativ üzvlük təsis edilmişdir. Ankara Müqaviləsi 1964 cü ildən etibarən qüvvəyə

minmişdir. Ankara Müqaviləsinin, İsmət İnönünün baş nazirin etdiyi və daha sonra mərkəz sol prinsipini

qəbul edən Cümhuriyyət Xalq Partiyası (CHP) ilə müxtəlif mərkəz sağ partiyaların (AP: Ədalət Partiyası

istisna olmaqla; Yeni Türkiyə Partiyası, Respublikaçı Kəndli Millət Partiyası və APdən ayrılan müstəqil

deputatlar, o cümlədən yer aldığı bir koalisiya hökuməti tərəfindən imzalanmış olması xüsusi bir məna

daşıyırdı. Bu koalisiya hökumətini, sonrakı dövrlər üçün mərkəz soldan mərkəz sağa qədər geniş bir dairə

təmsil edirdi. 1966cı ildən 1980 ci ilə qədər, ümumiyyətlə, mərkəz sağ partiyalar Türkiye-Aİ əlaqələrinin

inkişaf etdirilməsindən yönündə hərəkət edərkən, mərkəz sol partiyalar bu əlaqələrin çox dəfə əleyhinə və ya

ən azından uzadılması ,dondurulması istiqamətində hərəkətə başlamışlar. Bu mövqe isə CHP və İ.İnönünün

Ankara Müqaviləsini imzalamış olması həqiqəti ilə heç də uyğun gəlməmişdir. 1959-1964-ci illərdə, AƏT

ölkələri Türkiyənin tam üzvlüyünə necə baxırdılar məsələsi müzakirə olunanda, ilk növbədə o dövrdəki

Avropanın iqtisadi və siyasi şərtlərini göz önünə gətirmək lazımdır. Dərhal qeyd edək ki, 1957-ci ildə altı

ölkə (Fransa, Qərbi Almaniya, İtaliya, Belçika, Niderland, Lüksemburq) tərəfindən imzalanan Roma

müqaviləsi əslində iqtisadi inteqrasiya məsələsində o illərdə faktiki olaraq bir gömrük ittifaqının

çərçivəsindən kənara çıxa bilməmişdir.Lakin bu halda belə, 1960-ci ildə Aİ-ə rəqib kimi İngiltərənin

liderliyində İsveç, Norveç və Danimarka tərəfindən bir sərbəst ticarət bölgəsi olaraq yaradılan European Free

Trade Associationdan (EFTA) çox fərqli və müxtəlif istiqamətləri var idi. Digər tərəfdən, həmin illərdə,

demokratik rejimi tətbiq edən Avropa ölkələrinin sayı məhdud idi. Məsələn, İspaniyada və Portuqaliyada

diktatura rejimi tətbiq edilirdi. Şərqi Avropa və Balkan ölkələri isə bütövlükdə Sovet Sosialist Respublikalar

İttifaqı (SSRİ) idarəsi altında yenə də diktatorluqla ilə idarə olunurdular. Demək ki, bu ölkələrin AƏT (və ya

EFTAYA) üzv olmaları məsələsi bu rejimlər daxilində ümumiyyətlə hələ müzakirə oluna bilməzdi

Beləliklə,məhz bu səbəbdən Yunanıstan və Türkiyənin siyasi iqtisadi həyatında baş verən dəyişiklikləri

yaxından izlənilməsi və Türkiyənin AƏT-a üzvlük üçün müraciət etməsi və tam üzvlük yolu üçün açıq

şəkildə ortaq üzvlüyə qəbul edilməsi məsələsi AƏT üçün də xüsusi əhəmiyyət daşıyırdı.1983-cü ildə

çoxpartiyalılığa keçid müzakirələri canlandırdı. 14 aprel 1987-ci ildə isə Türkiyə rəsmi olaraq təşkilata

üzvlük üçün müraciət etdi. 14 aprel 1987-ci ildə isə Türkiyə rəsmi olaraq təşkilata üzvlük üçün müraciət etdi.

Üzvlüyün ilk mərhələsi olan Gömrük birliyinə 1996-cı ildə daxil olan Türkiyənin üzvlük məsələsi 2000-ci

ildə aktivləşməyə başladı. 2004-cü ildə təşkilat daxilində qəbul edilən qərar müzakirələrə 2005-ci ildən

başlanılması üçün yaşıl işıq yandırdı. Lakin təəssüflər olsun ki, bu günə qədər bu istiqamətdə real irəliləyiş

Magistrantların XIX Respublika Elmi konfransı, 15-16 may 2019-cu il

PACTA SUNT SERVANDA PRİNSİPİNİN BEYNƏLXALQ HÜQUQİ

SƏNƏDLƏRDƏ TƏSBİTİ

Eyyubova M.E.

Bakı Slavyan Universiteti

Əsasını qədim Roma hüququndan götürən” müqavilə öhdəlikləri vicdanla yerinə yetiriliməlidir”

hüquqi prinsipi beynəlxalq hüququn təməl prinsiplərindən biridir. Beynəlxalq öhdəlikləri vicdanla yerinə

yetirmək prinsipi beynəlxalq hüququn ən qədim prinsiplərindən biri olmaqla hüquqi ədəbiyyatlarda pacta

sunt servanda (“müqavilələr yerinə yetirilməlidir”) kimi qeyd edilir.

Pacta Sunt Servanta prinsip təminatının bir sıra hüquqi sənədlərdə təsbiti verilmişdir.

-1969-cu il Müqavilələr hüququ haqqında Vyana konvensiyasında

-1970 –ci il Prinsiplər haqqında Bəyannamədə

Bu prinsip barədə BMT Nizamnaməsinin 2-ci maddəsinin 2-ci bəndində birbaşa təsbit olunmuşdur.

Burada deyilir ki, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bütün üzvləri “Təşkilata üzvlükdən irəli gələn hüquq və

üstünlükləri özlərinə təmin etmək üçün bu Nizamnaməyə uyğun olaraq öz üzərlərinə götürdükləri

öhdəlikləri vicdanla yerinə yetirirlər”. Pacta Sunt Servanda prinsip təminatı qədim Roma hüququ ,BMT

Nizamnaməsi ilə yanaşı bir çox beynəlxalq hüquqi əhəmiyyətli müqavilələrdə öz əksini tapmışdır.Daha bir

hüquqi əhəmiyyətli sənəddə – Beynəlxalq müqavilələr hüququ haqqında 1969-cu il Vyana

Konvensiyasında (26-cı maddə) bu prinsip geniş şərh edilir. Beynəlxalq öhdəlikləri vicdanla yerinə yetirmək

prinsipi bütün beynəlxalq hüquq sisteminin fəaliyyəti üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dövlətlər BMT

Nizamnaməsinə uyğun olaraq, öz üzərlərinə götürdükləri bütün öhdəlikləri, o cümlədən beynəlxalq hüququn

hamılıqla qəbul edilmiş prinsip və normalarından, beynəlxalq müqavilələrdən və beynəlxalq hüququn digər

mənbələrindən irəli gələn öhdəlikləri yerinə yetirilməlidir. Onlar heç bir əsas olmadan özbaşına öz

beynəlxalq öhdəliklərindən imtina edə bilməzlər. Beynəlxalq öhdəliklərin yerinə yetirilməməsi müvafiq

dövlətin beynəlxalq məhsuliyyətini doğurmur. Dövlətlər elə etməlidirlər ki, onların daxili qanunvericiliyi və

inzibati praktikası üzərlərinə götürdükləri beynəlxalq öhdəliklərə uyğun olsun.

Beynəlxalq münasibətlərin müasir problemləri və BMT

Monoqrafiyada müasir dövrdə olan problemlərdən güc siyasətinin tətbiqi, hərbi müdaxilə, beynəlxalq münaqişələr, beynəlxalq terrorizm kimi qlobal problemlər, ABŞ-ın Avrasiya siyasətinin, natosentrizm siyasətinin mahiyyəti, BMT ilə əməkdaşlıq edən regional və ya subregional təşkilatlarda hakim mövqe tutan dövlətin, məsələn ATƏT-də, MDB-də Rusiyanın və ya NATO-da ABŞ-ın geopolitik maraqları araşdırılır, BMT-nin əsas və ixtisaslaşmış qurumlarının fəaliyyətinin gücləndirilməsi, islahatların keçirilməsi zəminində beynəlxalq münasibətlərin müasir problemlərinin həlli yolları göstərilir.

Continue Reading
Continue Reading

Related Papers

“Türk dünyası gənc tədqiqatçılar dərnəyi”nin Araşdırmaları

Становление узбеков как народа и формирование государственных традиций в Центральной Азии имеют давнюю историю. Узбеки создали свое государство, уничтожив самое могущественное государство эпохи. За это время сражения Тимуридов и узбеков за Мавераннахр имеет особое значение. В статье будет обсуждаться история развития этих отношений. The formation of Uzbeks as a people and the formation of state traditions in Central Asia have a long history. The Uzbeks created their own state, destroying the most powerful state of the era. During this time, the battles of the Timurid and Uzbeks for Maverannahr have a special meaning. The article will discuss the history of the development of these relations.