Mövzu İqtisadi münasibətlər sistemində hüquq plan
Azərbaycan Respublikasında Gömrük Komitəsi “Azərbaycan respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin yaradılması haqqında” Azərbaycan Respublikası prezidentinin 1992-ci il 30 yanvar tarixli, 561 saylı fərmanı əsasında yaradılmış və dövlət İcra Hakimiyyəti orqanı kimi hal-hazırda da dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyini qoruyan ən vacib idarəetmə orqanıdır.
Beynlxalq iqtisadi hüquq
Əliyev, Etibar.
Beynəlxalq iqtisadi hüquq : [Текст] : dərslik / E. Ə. Əliyev ; [elmi red. Əliyev E. Ə.]. – Bakı : UniPrint, 2012. – 645 с. : ил.; 22 см.; ISBN 978-9952-440-37-6
Международное экономическое право
Международное публичное право — Международно-правовое сотрудничество по специальным вопросам — Международно-правовое сотрудничество государств по экономическим вопросам — Учебник для высшей школы
Муждународное публичное право — Международно-правовое сотрудничество государств по вопросам финансов и кредита — Деятельность Международного банка реконструкции и развития — Учебник для высшей школы
Шифр хранения:
CVL ЗВ 58-4/372
Marc21
| LDR | 01820nam#a2200313#i#4500 |
| 001 | 008097647 |
| 005 | 20160330140121.0 |
| 008 | 120403s2009####aj#####f######000#0#aze#d |
| 017 | ## $a ЗВ-1217-15 $b RuMoRGB |
| 020 | ## $a 978-9952-440-37-6 |
| 040 | ## $a RuMoRGB $b rus $e rcr |
| 041 | 0# $a aze |
| 044 | ## $a aj |
| 084 | ## $a Х916.1я73-1 $2 rubbk |
| 084 | ## $a Х916.5я73-1 $2 rubbk |
| 100 | 1# $a Əliyev, Etibar $q Əliyev, Etibar Əli oğlu |
| 245 | 00 $a Beynəlxalq iqtisadi hüquq : $h [Текст] $b dərslik $c E. Ə. Əliyev ; [elmi red. Əliyev E. Ə.] |
| 260 | ## $a Bakı $b UniPrint $c 2012 |
| 300 | ## $a 645 с. $b ил. $c 22 см |
| 336 | ## $a текст $b txt $2 rdacontent |
| 337 | ## $a неопосредованный $b n $2 rdamedia |
| 338 | ## $a том $b nc $2 rdacarrier |
| 504 | ## $a Библиогр. : с. 624-636 |
| 520 | 3# $a Международное экономическое право |
| 650 | #7 $a Международное публичное право — Международно-правовое сотрудничество по специальным вопросам — Международно-правовое сотрудничество государств по экономическим вопросам — Учебник для высшей школы $2 rubbk |
| 650 | #7 $a Муждународное публичное право — Международно-правовое сотрудничество государств по вопросам финансов и кредита — Деятельность Международного банка реконструкции и развития — Учебник для высшей школы $2 rubbk |
| 700 | 0# $a Əliyev, E. Ə. $e ред. $4 red |
| 751 | ## $a Баку $e место публикации $4 pup |
| 852 | 4# $a РГБ $b CVL $j ЗВ 58-4/372 $x 81 |
Описание
| Автор | Əliyev, Etibar |
|---|---|
| Заглавие | Beynəlxalq iqtisadi hüquq : [Текст] : dərslik |
| Дата поступления в ЭК | 03.04.2012 |
| Каталоги | Книги (изданные с 1831 г. по настоящее время) |
| Сведения об ответственности | E. Ə. Əliyev ; [elmi red. Əliyev E. Ə.] |
| Выходные данные | Bakı : UniPrint, 2012 |
| Физическое описание | 645 с. : ил.; 22 см |
| ISBN | ISBN 978-9952-440-37-6 |
| Примечание | Международное экономическое право |
| Тема | Международное публичное право — Международно-правовое сотрудничество по специальным вопросам — Международно-правовое сотрудничество государств по экономическим вопросам — Учебник для высшей школы |
| Муждународное публичное право — Международно-правовое сотрудничество государств по вопросам финансов и кредита — Деятельность Международного банка реконструкции и развития — Учебник для высшей школы | |
| BBK-код | Х916.1я73-1 |
| Х916.5я73-1 | |
| Язык | Азербайджанский |
| Места хранения | CVL ЗВ 58-4/372 |
Mövzu İqtisadi münasibətlər sistemində hüquq plan
Boru kəməri nəqliyyatı hüququnun predmeti dedikdə, magistral boru kəmərlərinineffektiv,təhlükəsizvə etibarlı şəkildə istifadə olunmaq şərtilə layihələndirilməsi, yaradılması,rekonstruksiyası və ləğv etdirilməsi ilə bağlı əmlak və bəzi qeyri-əmlak münasibətləri başa düşülür.
Əksər hallarda bura aşağıdakı münasibətlər daxildir:
-boru kəməri mülkiyyəti və onunla daşınan məhsullar
-bu sahədə uaranan istehsal və kommersiya fəaliyyətinə dövlət müdaxiləsi
Boru kəmərlərinin texniki cəhətdən etibarlı olması və ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunması və s.
Bu hüquq münasibətlərinin obyekti bunlar hesab olunur: magistral boru kəmər nəqliyyatının sistemi; boru kəmərləri və onlara aid olan texnoloji obyektlər və onlardan istifadə hüququ; kəmərləin yaradılmasında, onların istifadəsində yer alan təbii resurslardan istifadə hüququ və s.
Boru kəmər nəqliyyatı hüququnu üç asbektdə öyrənmək olar;
-elm sahəsi kimi
-tədris fənni kimi
-qanunvericilik sahəsi kimi
Boru kəməri nəqliyyatı hüququ elm sahəsi kimi araşdırıldıqda hüququn bir sahəsi kimi boru kəməri haqqında biliklərin məcmusunu özündə birləşdirir.Bu elmin predmeti özündə boru kəməri haqqında bilikləri əks etdirən bir hüquq sahəsini, boru kəmər nəqliyyatının təşkilatı və texniki xüsusiyyətlərini, nəqliyyat daşımaları müqavilələrini əks etdirir.
Hava nəqliyyatı
Respublikanın əlverişli coğrafi məkanda yerləşməsi başqa nəqliyyat sahələri kimi hava nəqliyyatının inkişafına da təsir göstərmişdir.Azərbaycan ərazisində ilk təyyarə 1918ci ildə uçuş etməklə hərbi xarakter daşımışdır.Respublika “Zaqafqaziya” aksionerinin yaranmasından sonra hava nəqliyyatının inkişaf dövrü başlamış və bieinci dəfə poçt və sərnişin daşınması Bakı-Tbilisi arasında 8yanvar 1924-cü ildə həyata kecirilmişdir.1931-ci ildə Bakıda ilk yeni hava limanının tikintisinə başlandı və 1933-cü ildə Yevlaxda ikinci hərbi xarakter daşıyan hava limanının yikintisi başa çatdırıldı.
Son illərdə respublika miqyasında hava nəqliyyatı ilə sərnişin və xalq təsərrüfatı yüklərinin daşınmasında TU-154,TU-134B, K-10,Boinq və s təyyarələrindən istifadə olunur.
Beləliklə, Azərbaycan şəraitində hava nəqliyyatı ilə sərnişin və xalq təsərrüfatı yüklərinin daşınması üç istiqamətdə inkişaf etmişdir.
- Respublikanın daxili iqtisadi rayonları ilə;
- MDB üzvi olan Respublikaların şəhər və rayonları ilə
- Beynəlxalq və yaxud xarici ölkələrnən olan əlaqələri;
Azərbaycan Respiblikasında Dövlət Əmlakının Özəlləşdirilməsi Proqramlarına uyğun olaraq 1995-ci ildən nəqliyyat müəssisələrinmin özəlləşdirilməsinə başlanılmış və hal-hazırda erməni qəsbkarları tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə yerləşən müəssisələr istisna olmaqla, demək olar ki, bütün avtonəqliyyat müəssisələri özəlləşdirilmişdir.
- Tədris – kurs Kombinatı
- Texniki Müayinə Mərkəzi
- Bakı Beynəlxalq və Şəhərlərarası Avtovağzalı
- “Nəqliyyatservis” Avtonəqliyyat müəssisəsi MMC
- “İnterterminal” Dövlət Müəssisəsi
- “Azərnəqliyyatekspedisiya” İstehsalat Birliyi
- Texniki İdman Klubu
- 4 saylö kiçik avtotəmir müəssisəsi
- Tovuz avtotəmir zavodu
- Departamentin rəhbərliyi
- Daşımaları təşkili idarəsi
- Marşurt müqavilələr idarəsi
- Texniki idarə
- Baş nəqliyyat müfəttişliyi idarəsi
- Kadrlar və sosial məsələlər idarəsi
- İqtisadiyyat şöbəsi
- Mühasibət uçotu şöbəsi
- Lisenziyalaşdırma və fərqlənmə nişanlarının rəsmilləşdirmə xidməti
- Bakı sərnişin nəqliyyatı
Azərbaycan Dövlət Dəmir Yolunun tərkibində:
-Daşınma Prosesləri İdarəetmə birliyi
-Sərnişin Daşıma istehsal birliyi
-“Lokomativ İstehsalat” birliyi
– “Vaqon Servisi” İstehsalat Birliyi
– Yol istehsalat birliyi
-Elektrik Təchizatı istehsalat birliyi
– Maddi Texniki Təçizat birliyi
– Hərbilləşdirilmiş Mühafizə təsərrüfatı
-Məlumat hesablama mərkəzi
-Dəmiryolu nəqliyyatı vasitələrinin təminatı müəssisəsi
-Lokomotiv Sağlamlıq idman mərkəzi
-Tikilməkdə olan müəssisələrin müdriyyəti
-Yolun həkim-sanitar xidməti
-Yolun fəhlə təchizatı birliyi
-Tarif və nəqliyyat servis xidməti
-Su təchizatı və sanitar texniki qurğular distansiyası
-Texniki inzibati binaların istismarı müəssisəsi fəaliyyət göstərir
Su nəqliyyat
Azərbaycan Dövlət Xəzər Dəniz Gəmişiliyi –Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin rəsmi yaranma tarixi 1858-ci il may ayının 21 sayılır. Məhz bu tarixdə Rusiya Senatının Fərmanı ilə “Qafqaz və Merkuri” Səhmdar Dənizçilik Cəmiyyəti yaradılmışdır. Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi 1992-ci ilə qədər SSRİ Dəniz Donanması Nazirliyinin Tərkibindəki 17 gəmiçilik idarəsindən biri idi.
Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin strukturu.ADXDG Xəzər höxzəsində gəmilərə sahib olan iri kompaniya kimi çoxsahəli müəssisədir.Onun strukturu aşağıdakı kimidir:
-Gəmi təmiri istehsalat birliyi”Xəzərdənizgəmitəmiri”;
-Texniki xidmət və təmir bazası;
-Dəniz yollarının hövzə idarəçiliyi”Xəzərdənizyol”;
-“Xəzərdənizlayihə” elmi-tədqiqat institutu;
-Ticarət,təchizat və agentlik təşkilatları;
-Baza elektroradionaviqasiya kamerası;
-Radiolakasiya trinajor kompleksi;
-Hərbiləşdirilmiş mühafizə dəstəsi;
-“Vaxt Klub”idman kompleksi.
Nəqliyyat donması 71 nəqliyyat gəmisindən və 1 ədəd sudaşıyan gəmidən ibarətdir.
- Əsas yük terminalı
- Konteyner terminalı
- Barə terminalı
- Neft terminalı
- Sərnişin Terminalı
Mülki aviasiya nəqliyyatı
“Azərbaycan Hava Yolları” Dövlət Konserni- Azərbaycan Respublikasının milli aviadaşıyıcısıdır. O, beynəlxalq aviadaşıyıcı kimi 1991-ci ildə yaradılmışdır. Əsas vəzifəsi təhlükəsiz və müntəzəm uçuşların təmin edilməsi, hava xidmətlərində beynəlxalq və daxili bazarların tələblərini yerinə yetirilməsidir.
- H.Əliyev adına Binə Beynəlxalq Aeroportu
- “Naxçıvan” Beynəlxalq Aeroportu
- “Gəncə” aeroportu
- “Yevlax” aeroportu
- “Zabrat” aeroportu
- Beynəlxalq Kommersiya İdarəsi
- “Ground Handling Company” Birgə müəssisəsi
- Aviasiya Təhlükəsizliyi İdarəsi
- “Azəraeronaviqasiya” müəssisəsi
- “Azaloil” müəssisəsi
- “ATM AZAL” Birgə müəssisəsi
- Yük aviasiya Şirkəti
MÖVZU 14. GÖMRÜK HÜQUQU
- Gömrük hüququnun predmeti və onun hüququnun digər sahələri ilə əlaqəsi.
- Gömrük hüququnun prinsipləri.
- Gömrük hüququnun sistemi və mənbələri.
- Gömrük hüquq münasibətləri.
- Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanları.
- Gömrük hüququnun pozulmasına görə məsuliyyət.
- Gömrük orqanlarının hüquq-mühafizə orqani kimi.
- K.F.Heydərov, C.Q.Həsənov –Azərbaycanın gömrük xidməti yeni dünya təsərrüfatı sistemində Bakı, 1998
- K.F.Heydərov, “ Gömrük işinin əsasları, gömrük işinin təşkili və texnologiyası” 1-ci cild. Bakı, 1998
- Heydərov.K. F. “Gömrük işinin əsasları, gömrük orqanlarının iqtisadi fəaliyyəti” 2-ci cild. Bakı, 1999
- Heydərov.K. F. “Gömrük işinin əsasları, gömrük işinin idarə edilməsi və inkişafı” 4-cü cild. Bakı, 2000
- Бондаренко Наталъя. Таможенно –тарифное регулирование ВЭД Издателъство: МарТ Издателъский центр, Ростов-на-Дону, 2007
- Бондаренко Н.П. Таможенно –тарифное регулирование ВЭД Издателъство МарТ 2007
Gömrük hüququnun predmeti və onun hüququn digər sahələri ilə əlaqəsi.
Gömrük işinin mahiyyəti və strukturunun izahı və əsaslandırılması problemi konseptual-nəzəri deyil, eyni zamanda praktiki əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycan Respublikasında gömrük işini malların və nəqliyyat vasitələrinin Azərbaycan Respublikasının gömrük sərhəddindən keçirilməsinin qaydaları və şərtləri, gömrük ödənişlərinin alınması, rəsmləşdirilməsi, gömrük nəzarəti və gömrük siyasətinin həyata keçirilməsinin digər vasitələri təşkil edir. Bu qısa səlis tərif bütünlüklə gömrük işinin məğzini tam aça bilməsə də, əsasən onu xarakterizə edə bilir. İlk baxışda gömrük işi mahiyyət etibarı ilə sadə görünsə də, mürəkkəb və kompleks xarakterli, həm də onun elementlərinin həmcins olunması ilə diqqəti cəlb edir. Bu gömrük işinin, müxtəlif yönümlü və müxtəlif məqsədli məsələlərin həlli yolları ilə əlaqədardır. Gömrük işinin özünəməxsusluğu da məhz burada özünü biruzə verir.
2. Gömrük hüququnun prinsipləri.
Gömrük hüququnun prinsiplərinə isə aşağıdakılar aiddir:
- Qanunçuluq;
- Demokratiklik;
- əhatəli və aydın gömrük tənzimlənməsi;
- gömrük hüququnun vasitə və alətlərinin səmərəli təminatı;
- gömrük işi sahəsində beynəlxalq-hüquqi əməkdaşlıq və təcrübədən yararlanmaq.
Gömrük məcəlləsinə daxil edilmiş hüquqi normalar, hər şeydən öncə gömrük sisteminin bütövlüyü, quruluşunu, məqsədəuyğunluluğunu və ardıcıllığını əks etdirir.Məhz elə bu yöndə gömrük hüququnu başa düşmək lazımdır.Gömrük hüququnun bütövlüyü və sistemi xarakterə malik olması, gömrük işinin vahid və bütöv olmasını şərtləndirir.Digər hüquq sahələrində olduöu kimi, gömrük hüququnu da şərti olaraq ümumi və xüsusi hissələrə bölmək olar.
Azərbaycan Respublikası prezidentinin fərman və sərəncamları.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 5-ci bəndinə görə,Azərbaycan Respublikasının prezidenti “Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti üzvlərini vəzifəyə təyin edir və vəzifədən azad edir”.Habelə, görük orqanlarının bütün fəaliyyətinin tənzimlənməsində xüsusi rol oynayır.
Azərbaycan Respublikasında Gömrük Komitəsi “Azərbaycan respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin yaradılması haqqında” Azərbaycan Respublikası prezidentinin 1992-ci il 30 yanvar tarixli, 561 saylı fərmanı əsasında yaradılmış və dövlət İcra Hakimiyyəti orqanı kimi hal-hazırda da dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyini qoruyan ən vacib idarəetmə orqanıdır.
Gömrük orqanları ilə baglı əsas qanunlar, fərmanlar, qərarlar və sərəncamlar daha çox 1995-ci ildən sonra qəbul olunmuş və imzalanmışdır.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin sərəncamları və qərarları bilavasitə Azərbaycan Respublikası “Gömruk Məcəlləsində” nəzərdə tutulmuş normativ hüquqi aktların icrası ilə baglıdır.Odur ki, Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarına daha tez-tez ehtiyac duyulur.Çünki ölkənin apardığı iqtisadi siyasətdə taktiki gedişlərin mütəhərrikliyinə ehtiyac olduğundan, çıxarılmış iqtisadi sanksiya və ya iqtisadi güzəştlərin də vacib dəyişkənliyə məruz qalması təbii sayılmalıdır.Məsələn, “Gömrük xidmətlərinin göstərilməsi üçün alman ödənclər haqqında təlimat” haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 24 aprel 1995-ci il 90 saylı qərarı 16 iyun 1997-ci ildə 62 saylı qərarı ilə dəyişdirilmişdir.
4.Gömrük hüququnun münasibətləri
Gömrük hüququ sahəsində öz məğzinə və xarakterinə görə nəzəri cəhətdən ən az araşdırılan sahələrdən biri də gömrük hüquq münasibətləridir.Ümumi şəkildə hüquqi münasibətlər hər hansı bir hüquq sahəsinin hüququi normaları ilə tənzimlənən ictimai münasibətlərdir.Gömrük işinin xüsusiyyəti, özünəməxsusluğu, mürəkkəbliyi və müxtəlifliyi gömrük hüquq münasibətlərinin daha ətraflı öyrənməyə sövq edir.Gömrük hüquq munasibətləri öz xarakterinə görə daha çox inzibati-hüquqi münasibətlərə yaxındır.İnzibati-hüquqi münasibətlər inzibati-hüquq normalarına əsaslanan hüquqi münsibətlərdir. Bu hüquqi münasibətlər inzibati hüququn subyektləri olan dövlət orqanları onların struktur bölmələri, dövlət aparatının vəzifəli şəxsləri və məmurları, müəssisə, idarə və təşkilatların, Azərbaycan Respublikasının və xarici vətəndaşların, habelə vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquq və vəzifələrindən ibarətdir.
5.Azərbaycan Respublikasının Gömrük orqanları
Bu orqanları xarakterizə edərkən iki spesifik xüsusiyyəti qeyd etmək lazımdır.
Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanları dövlət idarəetmə sisteminə daxil olan icra hakimiyyəti orqanı adlanır. Gömrük orqanları Konstitisiya, qanunlar və qanunvericilik aktlarında nəzərdə tutulmuş norma və qaydalar əsasında, gömrük işi sahəsindəicraedici və sərəncamverici funksiyaları yerinə yetirirlər. Bu orqanların icraedici funksiyası gündəlik təcrübədə və təşkilati məsələlərdə özünü biruzə verir. Gömrük orqanları, müxtəlif forma və metodlardan istifadə edərək mal və nəqliyyat vasitələrinin gömrük sərhəddindən keçirilməsi, gömrük ödənişlərinin tutulması, gömrük nəzarəti və s kimi funksiyalarını yerinə yetirir. Gömrük orqanları, gömrük işi sahəsində onlara tapşırılmış funksiyaları yerinə yetirərkən inzibati-icra orqanı kimi çıxış edir.
6.Gömrük orqanlarının hüquq-mühafizə orqanı kimi fəaliyyəti
Azərbaycan Respublikası GM-nin 7-ci maddəsinə görə “Azərbaycan Respublikasında gömrük işi hüquq- mühafizə orqanları olub, vahid sistem təşkil edən gömrük orqanları tərəfindən həyata keçirilir” . Bəs gömrük orqanları nə üçün hüquq-mühafizə orqanı sayılmalıdır? Birincisi, gömrük orqanları icraedici sərancamverici orqn kimi yüksək dövlət orqanlarının qərarlarını icra etmək üçün, gömrük işi ilə əlaqədar normativ aktlar vermək hüququna malikdir. Bu normativ aktlar mallar və nəqliyyat vasitələrinin, habelə vətəndaşların gömrük sərhədini keçmnəsi ilə əlaqədar verilir ki, buda gömrük orqanlarının inzibati- hüquqi fəaliyyətdə iştirakı deməkdir.
İkincisi, malların keçirilməsi ilə əlaqədar, gömrük orqanlarının vəzifəli şəxsləri ilə xarici iqtisadi fəaliyyətin iştirakçıları arasındakı gömrük, inzibati, cinayyət, dövlət, beynəlxalq, maliyyə. Mülki və s sahələrdəki hüquqi münasibətlərin tənzimlənmiş normalarla qorunması, gömrük orqanlarının inzibati-prosessual, cinayət-hüquqi və cinayət-prosessual kimi hüquq -mühafizə formalarından istifadə etmək səlahiyyətinin olması, onun hüquq-mühafizə orqanı sayılmasını zəruri edir.
Gömrük işi sahəsində, XİFiştirakçıları ilə gömrük işçiləri arasındakı münasibətləri tənzimləyəyən yüzlərlə normativ aktlar vardır ki, bunlarda dövlət idarəetmə mexanizminin bir hissəsi sayılır. Gömrük orqanları ilə XİF iştirakşıları arasındakı münasibətlər, həddən çox mürəkkəb xarakter daşıması ilə yanaşı, beynəlxalq, gömrük, dövlət, inzibati, təsərrüfat, mülki, əmək, maliyyə, torpaq (yer) ,nəqliyyat, dəniz, hava, cinayəy, cinayət-prosessual, hərbi vəs hüquq sahələrinin tənzimlənmə sferalarına da aiddir.
MÖVZU 15. BEYNƏLXALQ İQTİSADİ HÜQUQ
- Təsərrüfat həyatının beynəlmiləlləşməsi və iqtisadiyyatın qloballaşması
- Beynəlxalq İqtisadi münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsi və zəruriliyi.
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn məzmunu və onun yaranmasının mərhələləri.
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn alt sistemləri.
- Beynəlxalq iqtisadi hüquq “resurs” və “çərçivə” hüququ kimi.
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn subyektlərin təsnifatı.
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn mənbələri
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn prinsipləri
- Beynəlxal iqtisadi münasibətlərin inkişafında BMT-nın Baş Assambleyası və iqtisadi və sosial şurasının rolu.
- Beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıqda BMT-nin ixtisaslaşdırılmış müəssisələri və digər universal təşkilatları.
ƏDƏBİYYAT SİYAHISI
- C.Nuriyev. Beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin hüquqi tənzimlənməsi.Bakı., 2000
- Фелидман Д.И. система международного права , Казанъ. 2003
- Лисовский В.И. Правовое регулирование международных экономицеских отношений. М.2004
- ВВелъяминов Г.М.Основы международного экономицеское права.М. 2002
- К аро Д.Жюйар П. Международное экономицеского права., М., 2002
- Шумилов В.М. Международное экономицеское права в епоху глобализации М., 2003
- Təsərüfat həyatının beynəlmiləlləşməsi və iqtisadiyyatın qloballaşması
- Beynəlxalq İqtisadi münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsi və zəruriliyi.
Müasir şəraitdə iqtisadi inkişafda beynəlxalq ticarətin oynadığı rol ardıcıl sürətdə artmaqdadır.İkinci Dünya Müharibəsindən sonra beynəlxalq ticarətin artımı, bəzi məlumatlara görə, dünya istehsal həcmini artımını 1,5 dəfə üstələmişdi, san 50ildə isə dünya ticarəti 100-dəfə artmışdır.
XX əsrin 2-ci yarısında etibarən beynəlxalq ticarətin tənzimlənməsinin hüquqi və institusional formalarının inkişafı geniş vüsət tapmışdır.
Xarici iqtisadi əlaqələrin hüquqi tənzimlənməsinin mühüm fərqləndirici cəhədi, beynəlxalq xüsusi hüquq dərsliklərində qeyd olunduğu kimi, beynəlxalq və milli hüquq normalarının sıx qarşılıqlı əlaqəsidir.
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn altsistemləri
Beynəlxal hüquqdan başlayan beynəlxalq iqtisadi hüquq hazırda bu və ya digər şəkildə insanların fəaliyyətinin təsərrüfat aspekti ilə, əmlak və ya dəyər amillərilə bağlı çox səviyyəli, geniş həcmli münasibətləri əhatə edir. Hər bir müvafiq aspekt yalnız özünə xas olan obyektə malikdir. Bu isə öz növbəsində bu və ya digər iri, iqtisadi münasibətlərin kifayət qədər müstəqil bloklarında beynəlxalq əməkdaşlığı tənzimləyən beynəlxalq hüquqi normaların ümumiliyinin sistemliyini müəyyənləşdirir. Bu mövqedən çıxış edərək beynəlxalq hüquq dərsliklərində beynəlxalq iqtisadi hüququn nisbətən müstəqil altsahələri qismində beynəlxalq ticarət hüququ, beynəlxalq nəqliyyat hüququ, beynəlxal gömrük hüququ, beynəlxalq investisiya hüququ, texnoloji hüquq, beynəlxalq maliyyyə əmək və miqrasiya hüququ, beynəlxalq iqtisadi yardım hüququ ayrılır.
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn subyektləri
Beynəlxalq iqtisadi hüququn subyektləri arasında təbii olaraq, universal hüquq qabiliyyətli olan milli dövlətlər xüsusi rol oynayır. Əhəmiyyətli dərəcədə bu onunla şərtlənir ki, milli sərhədlərdən kənarda və ərazisində rəhbərlik və siyasi müstəqillikdə təzahür edən, xüsusi keyfiyyətə yəni suverənliyə məhz dövlət malikdir. Bu zaman Q.İ.Tunkin ədalətli olaraq qeyd edilir ki, “Dövlətin suverənliyi haqqında danışanda mütləq suverənlik deyil beynəlxalq hüquq çərçivəsində suverənlik nəzərdə tutulur”.
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn mənbələri
Beynlxalq iqtisadi hüququn mühüm mənbələrinə universal çoxtərəfli müqavilələr: 1947 –ci il ticarət və tarif haqqında Baş saziş (QATT) (1994 –cü ildən bir sıra əlavələr və yenidən qurmaqla Beynəlxalq Ticarət Təşkilatının eqidası altında Mərakeş paktı adlanan sazişə daxil olmuş, hazırda iştirakçı ölkələr üçün beynəlxalq əmtəə ticarətinin bir növ məcəlləsi xidmətini görür); əmtəələrin beynəlxalq alqı-satqısının müqavilələri haqqında BMT-nin Dəniz yükdaşımaları haqqında 1978-ci il Konvesiyası (Hamburq qaydaları) müəlliflik barədə 1952-ci il Ümumdünya (Cenevre) Konvesiyası; investisiyalara zəmanətlər üzrə çoxtərəfli agentliyinə təsis olunması barədə sazişlər; BMT-nin baş Assambleyasının qətnamələri məhdudlaşdırıcı işgüzar təcrübəyə nəzarət üçün çoxtərəfli əsasda razılaşdırılmış ədalətli prinsip və qaydalar Kompleksi; Himayədarlıq haqqında; Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə etimadın möhkəmləndirilməsi haqqında Beynəlxalq iqtisadi təhlükəsizlik haqqında və s. iqtisadi yönümlü təşkilatların təsis aktları (ÜTT,BVF, BYİB,OPEK VƏ S. yaradılması haqqında sazişlər); regional, o cümlədən dövlətlərin inteqrasiya olmuş iqtisadi birlikləri, həmçinin müvafiq təşkilatların konvensiya və qətnamələri.
- Beynəlxalq iqtisadi hüququn prinsipləri
Beynəlxalq hüququn adları çəkilən əsas prinsipləri ilə yanaşı beynəlxalq iqtisadio hüquqda dünya iqtisadiyyatının inkişafının müasir mərhələsində beynəlxalq iqtisadi münasibətləri tənzimləyən xüsusi prinsip və normalar da fəaliyyət göstərir. İqtisadi və elmi texniki əməkdaşlıq sahəsində münasibətlərin sabitliyini təmin edən prinsiplərə iqtisadi –diskriminasiya, hüquqqazidd iqtisadi məcburetməyə qadağa prinsipi, xarici iqtisadi əlaqələrin təşkili formalarının azad seçimi, dövlətlərin öz təbii resursları və iqtisadi fəaliyyətləri üzərində suverənliyi, iqtisadi münasibətlərin zor tətbiq etməmək və zorla qorxutmamaqla sülh yolu ilə tənzimlənməsi, millətlərə daha əlverişli şərait yaradılması prinsipi, qarşılıqlı faydalanma prinsipi daxildir.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.