Biologiya 6-cı sinif müəllim üçün metodik vəsait pdf

18 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 149. Hesablayın da orta illik artım faizinin və orta illik artımın hesablanmasına dair çalışmalar verilmiş, lakin mövzunun izahında bu hesablamalara aid nümunələr göstərilməmişdir. Belə nümunələrin mövzunun izahında verilməsi tövsiyə edilir. Hesablayın ci ildə Azərbaycanda əhalinin sayı 5117 min nəfər, 1999-cu ildə 7953 min nəfər olmuşdur. Əhalinin sayının orta illik artım faizini tapın. 2. Dünyada 1970-ci ildə əhalinin sayı 3635,0 mln. nəfər, 1990-cı ildə 5235,0 mln. nəfər olmuşdur. Əhalinin sayının orta illik artımının neçə nəfər olduğunu müəyyən edin ci ildə dünya əhalisinin sayı 6250 mln. nəfər olmuşdur. Əhalinin sayının orta illik artımının 2% olduğunu nəzərə alaraq 2015-ci ilə bu göstərici neçə nəfərə çata bilər?

Ümumtəhsil məktəblərində istifadədə olan 8-ci sinif Coğrafiya dərslik komplektinə dair İLKİN RƏY

1 Azərbaycan Respublikasının Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası Ümumtəhsil fənləri üzrə dərsliklərin, dərs vəsaitlərinin və digər tədris vasitələrinin elmi-metodiki monitorinqi şöbəsi Ümumtəhsil məktəblərində istifadədə olan 8-ci sinif Coğrafiya dərslik komplektinə dair İLKİN RƏY

2 Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 8-ci sinifləri üçün Coğrafiya dərslik komplekti Müəlliflər: Zakir Eminov Qabil Səmədov Aygün Əliyeva Xəzər Etiket Bakı-2015

3 Azərbaycan Respublikasının ümumtəhsil məktəblərinin 8-ci sinifləri üçün coğrafiya fənni üzrə təhsil proqramı (kurikulumu) Dərslikdəki materiallarda yeni təhsil proqramına (kurikulum) əsasən aşağıdakı 3 məzmun xətti üzrə 6 əsas və 20 alt standartın reallaşdırılması nəzərdə tutulmuşdur. Məzmun xətləri: 1. Coğrafi məkan 2. Təbiət 3. Cəmiyyət

4 1. Coğrafi məkan 1.1. Coğrafi kəşflər nəticəsində cəmiyyətdə və xəritədə baş verən dəyişikliklərə aid bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir Yeni elm sahələrinin yaranmasını izah edir Yerin Günəş sistemində mövqeyi və hərəkətlərinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir Günəş şüalarının Yer kürəsinə düşmə bucağının dəyişməsini hesablayır Yerin hərəkətinin coğrafi nəticələri ilə həyatın inkişafı arasındakı əlaqəni izah edir Kartoqrafik təsvirlər üzərində bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir Kartoqrafik təsvirlərin müxtəlifliyini, əhəmiyyətini izah edir Kartoqrafik təsvirlər üzərində hesablamalar aparır.

5 2. Təbiət 2.1. Coğrafi təbəqədə baş verən hadisə və proseslərin ekocoğrafi nəticələrini mənimsədiyini nümayiş etdirir Litosfer tavalarının hərəkətini müasir relyef formalarının yaranması ilə əlaqələndirir Tektonik xəritələrdə litosfer tavalarının hərəkətinin nəticələrini oxuyur İqliməmələgətirən amilləri və dünyanın iqlimində baş verən dəyişiklikləri izah edir Atmosfer hadisələrinə dair sxem və diaqramlar tərtib edir Dünya okeanında baş verən fiziki-kimyəvi və dinamik prosesləri təhlil edir Okean sularının xüsusiyyətləri ilə bağlı hesablamalar aparır Biosferin digər təbəqələr ilə əlaqəsini şərh edir Təbii zonalar xəritəsini oxuyur.

6 3. Cəmiyyət 3.1. Dünya əhalisinin müxtəlifliyinin səbəblərinə dair bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir Əhalinin təbii və mexaniki hərəkətinin səbəblərini izah edir Əhalinin təbii artımına görə hesablamalar aparır Cəmiyyətlə iqtisadiyyatın qarşılıqlı əlaqəsinə aid bilik və bacarıqlar nümayiş etdirir Ölkələri inkişaf səviyyəsinə görə təhlil edir Xəritə üzərində ölkələri inkişaf səviyyəsinə görə qruplaşdırır Təsərrüfatın inkişafında təbii ehtiyatların rolunu qiymətləndirir Təbii ehtiyatların təsnifatı sxemini qurur Ekoloji problemlərin insan həyatına təsirini izah edir.

7 Ümumi təhsili həyata keçirən bütün təhsil müəssisələrində istifadədə olan dərslik, dərs vəsaiti və digər tədris vasitələrinin elmi-metodiki monitorinq meyarları Ümumi təhsili həyata keçirən bütün təhsil müəssisələrində istifadədə olan dərslik, dərs vəsaiti və digər tədris vasitələrinin elmi-metodiki monitorinqi 5 parametr üzrə həyata keçirilir: 1. Məzmunun işlənməsi baxımından 2. Dil və yazı üslubu baxımından 3. Dizayn və bədii tərtibat baxımından 4. Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından 5. Müəllim üçün metodik vəsaitin (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baxımından

8 Dərsliyin strukturu Dərslik komplekti dərslikdən və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Dərslik 192 səhifədən ibarət olub, 10 tədris vahidi ( Coğrafi kəşflərdən tədqiqatlara doğru, Xəritələr və onların üzərində təsvir üsulları, Yerin hərəkəti və onun coğrafi nəticələri, Yerin fəal tektonik təbəqəsi, Atmosfer, Yerin su təbəqəsi, Biosfer, Dünya ölkələrinin təsnifatı, Əhali və təsərrüfatın ərazi təşkili, Ekoloji mühit və onun mühafizəsi ) üzrə 57 mövzunu əhatə edir. Mövzular üzrə Açar sözlər, Təhlil edək, Nə öyrəndik, Mövzuya aid suallar, Özünüzü yoxlayın, Ev tapşırığı, hər tədris vahidinin sonunda Ümumiləşdirici tapşırıqlar, dərsliyin sonunda isə Terminlərin izahlı lüğəti verilmişdir.

9 Məzmunun işlənməsi baxımından Qeyd etmək lazımdır ki, Təhsil Nazirliyinin rəsmi müraciətinə əsasən dərslik komplektinin qiymətləndirilməsi ilə bağlı Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən hazırlanmış rəydə göstərilən irad və təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə nəzərə alınmışdır. Lakin bəzi iradlar olduğu kimi qalıb, əlavə və dəyişikliklər zamanı isə yeni nöqsanlara yol verilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır: Dərslikdə verilən materialların elmiliyi təmin olunsa da, özünütəhsil, əməkdaşlıq, kollektivçilik, təlimin həyatla əlaqələndirilməsi prinsipləri yerinə yetirilməmiş, əyanilik, ekoloji, biliklərin möhkəmləndirilməsi prinsipləri isə bəsit formada verilmişdir.

10 Məzmunun işlənməsi baxımından Bəzi mövzularda yuxarı sinif fənn kurikulumunun alt standartlarına aid materiallar verilmişdir: Səhifə 13. Açar sözlər dəki Siyasi coğrafiya ifadəsi 10-cu sinfin Ölkələrin geosiyasi mövqeyini qiymətləndirir və Siyasi münaqişələrin xəritədə yaratdığı dəyişiklikləri qeyd edir alt standartlarının, Ekoloji coğrafiya, Tibbi coğrafiya və Rekreasiya coğrafiyası terminləri isə 9-cu sinfin Ətraf mühitdə yaranmış ekoloji vəziyyəti qiymətləndirir alt standartının məzmununa aiddir. Səhifə cı tapşırıqdakı Rekreasiya coğrafiyasının öyrəndiyi sahələrə aid etmək olar: şərti 9-cu sinfin Ətraf mühitdə yaranmış ekoloji vəziyyəti qiymətləndirir alt standartının məzmununa aiddir. Səhifə 28. Tapşırıq bölməsindəki bütün tapşırıqlar 11-ci sinfin Kartoqrafik təsvirlər əsasında hər hansı ərazinin fiziki-iqtisadi təsvirini verir alt standartının məzmununa aiddir və çox yüklüdür.

11 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 133. Mövzuda Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM) haqqında verilən məlumat 11-ci sinfin Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin ölkələrin inkişafındakı roluna dair təqdimatlar edir alt standartının məzmununa aiddir. Səhifə 151. Əhalinin təbii artımı və miqrasiyası mövzusunda verilmiş demoqrafik böhran, demoqrafik partlayış, demoqrafik siyasət anlayışları 9-cu sinfin Əhalinin artım dinamikasını ölkənin inkişaf səviyyəsi ilə əlaqələndirir alt standartının məzmununa aiddir. Səhifə 155. Hesablayın da verilmiş tapşırıq 11-ci sinfin Mineral ehtiyatların istifadəsinin proqnozlarına dair hesablamalar aparır alt standartının məzmununa aiddir.

12 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 30. Səhifənin əvvəlində verilmiş Sinoptik xəritə də şərti işarələrdə qeyd olunmuş bəzi terminlər haqqında əvvəlki mövzularda məlumat verilməmişdir. Məsələn, atmosfer cəbhələri və s.

13 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 39. Sonuncu abzasda Paletka üsulu ilə sahələrin hesablanmasında izahat tam verilməmişdir, yəni yarımçıq damaların hesablanma qaydası göstərilməmişdir. Hesablama qaydası Tam damaların sayı + yarım damaların sayının 1/2-i kimi verilməlidir. Həmçinin bu üsul 8-ci sinif şagirdinin yaş səviyyəsinə uyğun deyil.

14 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 43. Qurşaq vaxtı mövzusunun 2-ci abzasında Beynəlxalq razılaşmaya əsasən qurşaqların hesablanması hər hər 15 -dən bir Qrinviç meridianından başlanır cümləsindən hər hər 15 -dən bir ifadəsinin çıxarılması tövsiyə edilir.

15 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 70. Təhlil edək də 2-ci bənddə Materiklərin eyni coğrafi enliklərində eyni xassələrə malik süxurların tapılmasını nə ilə izah etmək olar? cümləsi dəqiqləşdirilməlidir. Çünki süxurların əmələ gəlməsi coğrafi enlikdən asılı deyil. Səhifə ci azbasda Troposferin ümumi fiziki xassələrə (temperatura, rütubətliyə, təzyiqə və s) malik olan və geniş əraziləri əhatə edən axınları hava kütlələri adlanır cümləsi redaktə edilməlidir. Çünki hava kütlələri axınlar kimi təqdim olunsa da, əslində hava kütləsi böyük hava həcmidir.

16 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 100. Bilirsinizmi? bölməsində Ekspedisiya müəyyən etdi ki, okean dibində dərinliyi 5000 metrdən çox olan çökəkliklər, dağlar və sıra dağlar vardır cümləsi Ekspedisiya müəyyən etdi ki, okean dibində dərinliyi 5000 metrdən çox olan çökəkliklər və hündürlüyü okean yatağından hesablanan sualtı dağlar və orta okean dağ silsilələri vardır ilə əvəz edilməlidir.

17 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 106. Səhifənin sonunda 1 l dəniz suyunun tərkibində duzların miqdarı kimi verilmiş məlumatlar mövzuda əks edilməmişdir.

18 Məzmunun işlənməsi baxımından Səhifə 149. Hesablayın da orta illik artım faizinin və orta illik artımın hesablanmasına dair çalışmalar verilmiş, lakin mövzunun izahında bu hesablamalara aid nümunələr göstərilməmişdir. Belə nümunələrin mövzunun izahında verilməsi tövsiyə edilir. Hesablayın ci ildə Azərbaycanda əhalinin sayı 5117 min nəfər, 1999-cu ildə 7953 min nəfər olmuşdur. Əhalinin sayının orta illik artım faizini tapın. 2. Dünyada 1970-ci ildə əhalinin sayı 3635,0 mln. nəfər, 1990-cı ildə 5235,0 mln. nəfər olmuşdur. Əhalinin sayının orta illik artımının neçə nəfər olduğunu müəyyən edin ci ildə dünya əhalisinin sayı 6250 mln. nəfər olmuşdur. Əhalinin sayının orta illik artımının 2% olduğunu nəzərə alaraq 2015-ci ilə bu göstərici neçə nəfərə çata bilər?

19 Dil və yazı üslubu baxımından Səhifə ci abzasın 3-cü cümləsindəki Okeanlarda suların axım istiqamətləri ifadəsində axım sözü axın kimi yazılmalıdır. Səhifə 58. Açar sözlər dəki qırılmalar və qırışıqlıqlar terminlərinin mətndə adları çəkilsə də, onların tam izahı verilməmişdir. Səhifə 71. Səhifənin əvvəlində 1-ci şəkilaltı yazıda Hazırkı dövr ifadəsinin Müasir dövr ilə əvəz edilməsi məqsədəuyğundur.

20 Dil və yazı üslubu baxımından Səhifə 171. Səhifənin sonundakı şəkilaltı yazı ( Sənaye sularının təmizlənməsi qarşıda duran əsas vəzifələrdən biridir ) şüar kimi göstərildiyindən, dəyişdirilməsi tövsiyə edilir. Sənaye sularının təmizlənməsi qarşıda duran əsas vəzifələrdən biridir

21 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Dərslikdə verilən bir çox xəritələrdə miqyasın yazılması düzgün deyil. Səhifə 33, 68, 89, 98, 129, 145.

22 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 30. Topoqrafik plan da olan məlumatlar aydın deyil. Planın şərti işarələri verilmədiyindən, dəyişdirilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 33. Nöqtələr üsulu ilə kənd əhalisinin yerləşməsi və sayının təsiri xəritəsində nöqtələrin ölçüləri eyni verilmişdir. Lakin xəritədə verilmiş obyektlərin ərazi üzrə yayılması və onların kəmiyyət göstəricilərini fərqləndirmək üçün bu nöqtələrin ölçülərinin fərqli verilməsi məqsədəuyğundur.

23 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 35. Dünyanın fiziki xəritəsi ndə coğrafi obyektlərin adının verilməsi tövsiyə edilir.

24 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 39. Səhifənin əvvəlində təqdim edilmiş Bakı şəhərinin yerləşdiyi coğrafi enlik (40 şm.e) xəritəsində Bakı şəhəri aydın görünmədiyindən, xəritənin dəyişdirilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 46. Yerin Günəş ətrafında hərəkəti sxemi aydın deyil. Belə ki, yarımkürələrin hansının qaranlıq, hansının işıqlı olması seçilmir.

25 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 51. Səhifənin sonunda verilmiş İşıqlanma qurşaqları xəritə- sxemində qurşaqların sərhəddi aydın deyil, rənglər birbirinə qarışmışdır.

26 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə ci tapşırıqda verilən sxemin nəyi ifadə etdiyi aydin deyil. Bu sxemin keyfiyyət fon üsulunda 3 rəngin çaları ilə verilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 60. Səhifənin əvvəlində verilmiş şəkilaltı yazı ( Süxurların nisbi yaşını canlı orqanizmlərin daşlaşmış qalıqlarının ardıcıllığına görə müəyyən etmək olar ) uğursuzdur. Çünki şəkildə çökmə süxurlar görünmür.

27 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 62. Litosfer tavalarının hərəkəti sxemi ndə dərin okean çökəkliyi (nov) aydın verilməmişdir. Həmin sxemdə Rift dərəsi nin materik yer qabığında, litosfer tavalarının sərhədindən kənarda verilməsi düzgün deyil. Belə ki, səhifə 67-də 1-ci abzasda rift dərəsi nin orta okean dağ silsilələrinin sərhədində olduğu yazılır. Bunlar uyğunsuzluq təşkil edir.

28 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 93. Dünyanın iqlim xəritəsi ndə rənglər çox qarışıq olduğundan, şagirdin müstəqil fəaliyyətini təmin edə bilmir. Xəritənin dəyişdirilməsi məqsədəuyğundur.

29 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 100 və 101. Hər iki səhifədə verilmiş şəkillər uğursuz seçilmiş, həmçinin xronoloji baxımdan düzgün sıralanmamışdır.

30 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 103. Okeanda dərinliyə doğru temperaturun dəyişməsi qrafikində dərinlik göstəricilərinin şaquli, temperatur göstəricilərinin isə üfüqi xəttdə verilməsi məqsədəuyğundur.

31 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 116. Coğrafi təbəqənin sərhədləri ndə Qabarma zonası aydın deyil. Dərslikdə bu ifadə haqqında məlumat verilməmişdir.

32 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 117. Coğrafi təbəqənin inkişaf mərhələləri kimi elmi məlumatlar doğru deyil. Məsələn, ilkin dumanlığın 8 mlrd. il əvvəl yarandığı qeyd edilmişdir. Lakin ilkin dumanlıqların yaranması daha əvvələ təsadüf edir. Coğrafi təbəqənin inkişaf mərhələləri ifadəsi qeyd edilsə də, şəkil coğrafi təbəqənin inkişafına aid olmayıb, onun yaranmasından daha əvvəlki mərhələləri əks etdirir. Həmçinin şəklin mövzu ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.

33 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə ci diaqramın kənarlarında ölçü vahidləri və diaqramdakı xətlərin hansının əhalinin sayına, hansının isə proqnoza aid olması verilməlidir.

34 Dizayn və bədii tərtibat baxımından Səhifə 148. Səhifənin sonundakı Azərbaycanda əhalinin sayının artımı qrafiki uğursuzdur. Belə ki, burada əhalinin artımı 2005-ci ilə kimi hər 5 ildən bir, sonra isə hər il üçün verilmişdir. Müxtəlif dövrlər üçün verilən bu rəqəmləri müqayisə etmək şagirdlər üçün çətinlik yaradır.

35 Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından Səhifə 55. Tapşırıq dakı şəkil şagirddə tapşırığı həll etmək üçün lazım olan təssəvürü tam formalaşdırmır. Şəklin dəyişdirilməsi tövsiyə edilir.

36 Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından Səhifə 55. Hesablayın da verilmiş cədvəldə Durban şəhərinin şagirdlərə tanış olan digər bir şəhərlə əvəz edilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 56. Ümumiləşdirici tapşırıqlar da 2-ci tapşırıqda London (0o ş.u.) ifadəsinin London (0o) kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 72. Ümumiləşdirici tapşırıqlar da 1-ci tapşırıqda Qədim quru sahələrinin adlarını müvafiq olaraq yazın cümləsi qeyd edilmişdir. Lakin şagirdə adları necə və harada yazmaq haqqında məlumat verilməmişdir. 1. Qədim quru sahələrinin adlarını müvafiq olaraq yazın.

37 Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından Səhifə 73. Ümumiləşdirici tapşırıqlar da 7-ci tapşırığın şərtində ( Litosfer tavalarını materik və okeanlarda yerləşməsinə uyğun olaraq qruplaşdırın ) litosfer tavalarının materik və okeanda yerləşməsinə görə qruplaşdırılması tələb olunsa da, cədvəldə tavaların qruplaşdırılması üçün 3 sütun ( Materik, Okean, Materik və okean ) verilmişdir. Uyğunsuzluq aradan qaldırılmalıdır. 7. Litosfer tavalarını materik və okeanlarda yerləşməsinə uyğun olaraq qruplaşdırın: 1. Avrasiya; 2. Şimali Amerika; 3. Sakit okean; 4. Ərəbistan; 5. Naska; 6. Kokos; 7. Antarktida; 8. Hind-Avstraliya; 9. Afrika; 10 Karib; 11. Cənubi Amerika; 12. Filippin. Materik Okean Materik və okean

38 Tapşırıqların elmi-metodiki uyğunluğu baxımından Səhifə 72 və 73. Ümumiləşdirici tapşırıqlar da 5-ci və 9-cu tapşırıqlar demək olar ki, eynidir. Tapşırıqlardan birinin dəyişdirilməsi tövsiyə edilir. 5. Litosfer tavalarının parçalanması ardıcıllığına əsasən sxemi tamamlayın: 9. Uyğunluğu müəyyən edin: Lavrasiya 1. Afrika Hondvana 2. Cənubi Amerika 3. Avrasiya 4. Antarktida 5. Şimali Amerika 6. Hind-Avstraliya

39 Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baxımından Müəllim üçün metodiki vəsait 176 səhifədən ibarətdir. Burada Dərslik komplekti haqqında, Dərslik komplektinin strukturu, VIII sinif üzrə məzmun standartları, Fənn üzrə məzmun standartlarının və fənlərarası inteqrasiyanın reallaşması cədvəli, Mövzuların illik planlaşdırılmasına dair nümunə, Coğrafiya fənninin tədrisində istifadə olunan fəal təlim formaları və üsulları, Şagirdlərin nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsinə aid tövsiyələr, gündəlik planlaşdırma nümunələri, sonda isə İstifadə edilmiş ədəbiyyat və hər tədris vahidinin sonunda kiçik summativ qiymətləndirmə üçün nəzərdə tutulmuş tapşırıqlar da verilmişdir.

40 Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baxımından Bəzi mövzuların Motivasiya hissəsində (səhifə 56, 58, 83, 112 və s.) video süjetlərdən istifadə etmək qeyd edilsə də, müəllimə kömək məqsədi ilə heç bir sayt və mənbə göstərilməmişdir. Səhifə 72. Litosfer tavalarının hərəkətinin nəticələri mövzusuna aid Litosfer tavalarının hərəkəti nəticəsində yaranan relyef formalarını xəritədə göstərir məqsədində verilmiş xəritədə göstərir ifadəsi kontur xəritədə qeyd edir kimi yazılmalıdır. Səhifə 87. Tapşırıq bölməsindəki cədvəldə siklon sütununda Saat əqrəbinin hərəkətinin əksi istiqamətində olur fikrinə düzəliş edilməsi məqsədəuyğundur. Çünki siklonların hərəkət istiqaməti şimal və cənub yarımkürəsində müxtəlifdir.

41 Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baxımından Səhifə 97 və 99. Səhifə 97-də Dünya okeanın yaranması mövzusunda reallaşdırılması nəzərdə tutulan alt standart kimi Dünya okeanında baş verən fiziki-kimyəvi və dinamik prosesləri təhlil edir, səhifə 99-da Okeanların öyrənilməsi mövzusunda isə Dünya okeanında baş verən fiziki-kimyəvi və dinamik prosesləri təhlil edir və Okean sularının xüsusiyyətləri ilə bağlı hesablamalar aparır qeyd edilmişdir. Lakin bu mövzularda qeyd edilmiş müvafiq alt standartların reallaşdırılması mümkün olmadığından, dəyişdirilməsi tövsiyə edilir.

Coğrafiya-6. Müəllim üçün metodik vəsait

5 responses to “ Coğrafiya-6. Müəllim üçün metodik vəsait ”

Huseyn behbudov

Test lazimdir

Cox gozel bir vesaitdir

Men muellimeyem ve test goturmek isteyirem
Icaze var?

Leave a Reply Cancel reply

Recent Posts

• 2015-2016-cı tədris ili üçün müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqə nəticəsində ümumi təhsil müəssisələrinə və peşə liseylərinə işə qəbul edilənlərin siyahısı
• 9-cu sinif “Təsviri incəsənət”
• 9-cu sinif “Musiqi”
• 9-cu sinif “İnformatika”
• COĞRAFİYA 9Ümumtəhsil məktəbləri üçün dərslik

Recent Comments

Nuray on Coğrafiya-6. Müəllim üçün meto…

Nuray on Coğrafiya-6. Müəllim üçün meto…

Nuray on Coğrafiya-6. Müəllim üçün meto…

Nuray on Coğrafiya-6. Müəllim üçün meto…

Huseyn on Coğrafiya-6. Müəllim üçün meto…

Archives

Categories

Meta

Blogroll

• Discuss
• Get Inspired
• Get Polling
• Get Support
• Learn WordPress.com
• Theme Showcase
• WordPress Planet
• WordPress.com News

Meta

Already have a WordPress.com account? Log in now.

• coqrafiya.blogspot.com
• Customize
• FollowFollowing
• Sign up
• Log in
• Copy shortlink
• Report this content
• View post in Reader
• Manage subscriptions
• Collapse this bar

Ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinfi üçün “həyat bilgisi – 6” dərslik

Ümumt ə hsil m ə kt ə bl ə rinin 6- cı sinfi üçün “Hə yat bilgisi – 6” də rslik komplektin ə dair TQDK- nın monitorinqinin yekun rə yin ə mü ə llifin münasib ə ti R ə yd ə qeyd olunanlar R ə y ə cavab 1. Struktur v ə inteqrasiya baxımından 1. Struktur v ə inteqrasiya baxımından 1. D ə rslik komplekti d ə rslikd ə n v ə mü ə llim üçün metodik v ə saitd ə n ibar ə tdir. D ərslik “Mündəricat”, “Mə nim m ə n ə vi al əmim”, “Dövlə tim ə arxalanıram”, “Cansızdan canlıya”, “Tə hlük ə siz h əyat” bölm ə l ə ri üzr ə 23 mövzunu ə hat ə etmişdir. D ə rslik komplektind ə 4 m ə zmun x ə tti üzr ə ə sas v ə alt- standartların reallaşdırılması n ə z ə rd ə tutulmuşdur. Az ərbaycan Respublikası Tə hsil Nazirliyinin t ə sdiq etdiyi t ədris planına gör ə , f ə nnin t ə drisi üçün h ə ft ə d ə bir saat olmaqla, 32 saat vaxt ayrılmışdır. Tə bii ki, d ə rslikd ə ki materiallar da buna uyğun olmalıdır. Lakin də rslikd ə 23 mövzu var. Sonuncu mövzunun t ə drisi üçün 2 saat n ə z ə rd ə tutulmuş, qalan 8 saatın istifadə olunması isə “Müə llim üçün metodik v əsait”in 7– 8-ci s ə hif ə l ə rind ə verilmiş “Tematik planlaşdırma” cə dv ə lind ə bel ə tövsiy ə edilmişdir: Kiçik summativ qiym ə tl ə ndirm ə – 6 saat Böyük summativ qiym ə tl ə ndirm ə – 2 saat Yarımillə r üzr ə 2 böyük summativ qiym ə tl ə ndirm ə nin (BSQ) keçirilm ə si heç bir mübahis ə doğurmur. Lakin cə mi 32 saatlıq də rs h ə cmi ç ə rçiv ə sind ə ə lav ə olaraq 6 saatın da kiçik summativ qiymə tl ə ndirm ə (KSQ) üçün tövsiy ə olunması m ə qs ə d ə müvafiq hesab edilmir. 2. D ərslik yaradıcılığında ə n ön ə mli m ə s ə l ə l ə rd ə n biri t əlim materiallarının pedaqoji prinsipl ə r ə uyğun ardıcıllıqla düzülm ə sidir. Bel ə ki, m ə zmun bax ımından ardıcıllıq tə dris vahidl ə rinin v ə mövzuların sad ə d ə n-mür ə kk ə b ə doğru sıralanmasını, tematik baxımdan ardıcıllıq bu sıralamada tarixi günl ə rin v ə ə lam ə tdar hadis ə l ə rin diqq ə t ə alınmasını, məntiqi baxımdan ardıcıllıq isə ə vv ə lki t əlim materialları vasit ə sil ə növb əti materialların m ə nims ə nilm ə sin ə z əmin hazırlanmasını n ə z ə rd ə tutur. 1 . 32 saatlıq də rs h ə cmi ç ə rçiv ə sind ə ə lav ə ola- raq 6 saatın kiçik summativ qiymə tl ə ndirm ə (KSQ) üçün tövsiy ə edilm ə si (h ə r dörd d ə rsd ə n sonra) normal bir haldır. Belə ki Az ə rbaycan Respubli- kasının tə hsil nazirinin 2 sentyabr 2013- cü il tarixli 792 nömr ə li ə mrinin 4.4. v ə 4.7-ci b ə ndl ə rini n ə -z ə riniz ə çatdırmaq istə rdik: 4.4. Kiçik summativ qiym ə tl ə ndirm ə h ə r t ə d- ris vahidinin sonunda, altı hə ft ə d ə n gec olmayaraq, mü ə llim t ə r ə find ə n keçirilir. 4.7. Kiçik v ə böyük summativ qiym ə tl ə n- dirm ə l ə rin keçirilm ə vaxtı illik planlaşdırmada nə – z ə rd ə tutulur. “Həyat bilgisi” fə nni h ə ft ə d ə bir d ə f ə t ə dris olunduğundan mə kt ə bdaxili qiym ə tl ə ndirm ə qay- dalarına ə sas ə n KSQ bölm ə l ərin sonunda aparıl – mışdır. Mə hz bu s ə b ə bd ə n d ə KSQ-y ə 6 saat vaxt ayrılmışdır. 2. H ə m d ə rslik mü ə llifi, h ə m biologiya f ə nn kurikulumunu hazırlayan işçi qrupun fə al üzvü, h ə m d ə t ə limçi kimi d ə rslikl ərin hazırlanmasında mövzuların ardıcıllığı (mə ntiqi, xronoloji v ə sa- d ə d ə n mür ə kk ə b ə ) prinsipinin gözl ə nilm ə sinin va- cibliyi n ə z ə r ə alınmışdır. Lakin h ə r mü ə llif bu ardıcıllığa müxtə lif nöqteyi-n ə z ə rd ən yanaşa bilə r. Sözsüz ki, buna standart yanaşma mümkün deyil – dir. VI sinif “Həyat bilgisi” fə nn kurikulumunda reallaşdırılması nə z ə rd ə tutulmuş “4.2.2. Yol ni – şanlarının təyinatına uyğun bacarıqlar nümayiş etdirir” standartını nə z ə riniz ə çatdırmaq ist ə rdik.Bu standartyol h ə r ə k əti qaydalarını deyil, aşağı

Post on 28-Jan-2017

Documents

• mumthsil mktblrinin 6-c sinfi n Hyat bilgisi 6 drslik komplektin dair TQDK-nn monitorinqinin yekun ryin mllifin mnasibti Ryd qeyd olunanlar Ry cavab 1. Struktur v inteqrasiya baxmndan 1. Struktur v inteqrasiya baxmndan 1. Drslik komplekti drslikdn v mllim n metodik vsaitdn ibartdir. Drslik Mndricat, Mnim mnvi almim, Dvltim arxalanram, Canszdan canlya, Thlksiz hyat blmlri zr 23 mvzunu hat etmidir. Drslik komplektind 4 mzmun xtti zr sas v alt-standartlarn realladrlmas nzrd tutulmudur. Azrbaycan Respublikas Thsil Nazirliyinin tsdiq etdiyi tdris planna gr, fnnin tdrisi n hftd bir saat olmaqla, 32 saat vaxt ayrlmdr. Tbii ki, drslikdki materiallar da buna uyun olmaldr. Lakin drslikd 23 mvzu var. Sonuncu mvzunun tdrisi n 2 saat nzrd tutulmu, qalan 8 saatn istifad olunmas is Mllim n metodik vsaitin 78-ci shiflrind verilmi Tematik planladrma cdvlind bel tvsiy edilmidir: Kiik summativ qiymtlndirm 6 saat Byk summativ qiymtlndirm 2 saat Yarmillr zr 2 byk summativ qiymtlndirmnin (BSQ) keirilmsi he bir mbahis dourmur. Lakin cmi 32 saatlq drs hcmi rivsind lav olaraq 6 saatn da kiik summativ qiymtlndirm (KSQ) n tvsiy olunmas mqsdmvafiq hesab edilmir. 2. Drslik yaradclnda n nmli msllrdn biri tlim materiallarnn pedaqoji prinsiplr uyun ardcllqla dzlmsidir. Bel ki, mzmun baxmndan ardcllq tdris vahidlrinin v mvzularn saddn-mrkkb doru sralanmasn, tematik baxmdan ardcllq bu sralamada tarixi gnlrin v lamtdar hadislrin diqqt alnmasn, mntiqi baxmdan ardcllq is vvlki tlim materiallar vasitsil nvbti materiallarn mnimsnilmsin zmin hazrlanmasn nzrd tutur. 1. 32 saatlq drs hcmi rivsind lav ola-raq 6 saatn kiik summativ qiymtlndirm (KSQ) n tvsiy edilmsi (hr drd drsdn sonra) normal bir haldr. Bel ki Azrbaycan Respubli-kasnn thsil nazirinin 2 sentyabr 2013- c il tarixli 792 nmrli mrinin 4.4. v 4.7-ci bndlrini n-zriniz atdrmaq istrdik: 4.4. Kiik summativ qiymtlndirm hr td- ris vahidinin sonunda, alt hftdn gec olmayaraq, mllim trfindn keirilir. 4.7. Kiik v byk summativ qiymtln- dirmlrin keirilm vaxt illik planladrmada n- zrd tutulur. Hyat bilgisi fnni hftd bir df tdris olunduundan mktbdaxili qiymtlndirm qay- dalarna sasn KSQ blmlrin sonunda aparl- mdr. Mhz bu sbbdn d KSQ-y 6 saat vaxt ayrlmdr. 2. Hm drslik mllifi, hm biologiya fnn kurikulumunu hazrlayan ii qrupun fal zv, hm d tlimi kimi drsliklrin hazrlanmasnda mvzularn ardcll (mntiqi, xronoloji v sa- ddn mrkkb) prinsipinin gzlnilmsinin va- cibliyi nzr alnmdr.Lakin hr mllif bu ardclla mxtlif nqteyi-nzrdn yanaa bilr. Szsz ki, buna standart yanama mmkn deyil- dir. VI sinif Hyat bilgisi fnn kurikulumunda realladrlmas nzrd tutulmu 4.2.2. Yol ni- anlarnn tyinatna uyun bacarqlar nmayi etdirir standartn nzriniz atdrmaq istrdik.Bu standartyol hrkti qaydalarn deyil, aa
• Lakin drslikd bu prinsiplr tam ml olunmamdr. Msln, yol hrkti qaydalar il bal bilik, bacarq v vrdilr digr lklrd tdris ilinin balancnda formaladrlr. Bunun balca sbblrindn biri, mnimsnilmi yol hrkti qaydalarnn ttil dvrnd yaddan xma ehtimal, elc d agirdlrin yeni yalarna uyun qaydalar vaxtnda yrnmsi zrurtidir. Htta bunu nzr alan Dvlt Yol Polisi hr il tdris ilinin balancnda thlksizlik ongnly v ya thlksizlik ayl da keirir. Ona gr d bu mvzunun tdris ilinin sonunda tqdim edilmsi dzgn hesab edilmir. 3. Mlum olduu kimi, salamlqla bal problemlr adtn daha ox payz aylarnda yaranmaa balayr. Xsusn d yoluxucu xstliklr qrip, angina v skrk ktlvi hal alr. Ona gr d salamlqla bal mvzular aktuallq nzr alnmaqla, adtn bu dvrd tdris edirlr. Lakin drslikd bu mvzularn tdrisi aprel aynn vvlin havalarn istildiyi dvr nzrd tutulmudur. Sonuncu tdris vahidinin Thlksiz hyatn birinci tdris vahidi kimi tqdim edilmsipedaqoji baxmdan daha doru olard. 4. Drslikd fnlraras inteqrasiya baxmndan da myyn qsurlar var. Msln, 15-ci mvzuda mxtlif canllarn hceyrlri v mikroskopla bal tqdim edilmi mlumatlar Biologiya-6 drsliyind (sh. 28-40) tbii olaraq daha trafl rh olunmudur. Ona gr d bu mvzunun agird Biologiya drsliyindn yrndikdn sonra, Hyat bilgisind verilmsi dzgn olard. 5. Drslikd he bir dvlt bayramna yer ayrlmamdr. Halbuki Mnim mnvi almim v Dvltim arxalanram blm-lrind formaladrlmas nzrd tutulan bilik v bacarqlarn xeyli hisssini siniflrdn indiydk agirdlrin tandqlar yol nianlarnn qrupladrlmasn (stnlk, qadaan, servis, xbrdarlq, mcburi hrkt istiqamti, mlumatverici-gstrici, lav mlumat, nqliyyat vasitlrini tanma nianlar) tlb edir. Siz bu nqteyi-nzrdn yanadnz kimi, mn d bir mllif v eyni zamanda mllim kimi VI sinfin yeniyetmlik dvrn tsadf etdiyini sas gtrrk bu yada agirdlrin yoldalar, va- lideynlri v s. il nsiyytd qarladqlar prob- lemlri sas gtrrk mvzular bu ardcllqla vermyi mqsduyun hesab etmim. 3. Bu fikri he bir mntiq uyun hesab etmi- rik. nki orqanizmin yaz aylarnda da m- qavimti azalr. Eyni zamanda yay aylarnda da epidemiyalar qalmazdr. Yoluxucu xstliklr srasna yalnz qripi, anginan aid etmk olmaz. Hesab edirik ki, illik planladrma trtib edrkn illik planladrmann aparlmas qaydalarna mvafiq olaraq (MMV-d sh.15) tdris vahidlrinin v mvzularn ardcllnda mllimlr dyiiklik edbilrlr. nki planladrma mllimin znmxsus faliyyt is- tiqamtidir. 4.Nzriniz atdrm ki,Biologiya 6 drs- liyi Bak, Hyat bilgisi 6 drsliyi is rq- Qrb Nriyyat Evi trfindn ilnilmidir. Drs-liklr yazlarkn digr nriyyatlarn mlliflri il mzakir olunmur. 2-ci trfdn yazdnz irad tamamil yan- ldr. nki Biologiya fnninin mumthsil mktblrind hftd 2 saat, Hyat bilgisi fnninin is hftd 1 saat tdris olunduunu nz-r almaqla, mxtlif canllarn hceyrlri v mikroskopla bal tqdim edilmi mlumatlar Hyat bilgisi 6 drsliyind 15-ci mvzu olub 15-ci hftd, Biologiya drsliyind 11-ci mvzu olub 6-c hftd tdris olunur. Yni burada he bir shv yoxdur. 5. Mnim mnvi almim v Dvltim ar- xalanram blmlrind veriln mvzularda n- zrd tutduunuz bayramlarn standart baxmn- dan almas qeyri-mmkndr. Bu mvzulara
• agird-lr mhz bu kontekstd alamaq olard. 6. Drsliklrin qiymtlndirilmsi meyarlarnn11.6-c maddsi gender msllrin hssas yanalmas tlbini qoyur. Lakin drslikd gender msllrin hssas mnasibt hiss olunmur. Msln, ayr-ayr shiflrd tannm tarixi xsiyytlrin klamlarnn verilmsi doru olsa da, onlarn yalnz kii cinsin aid olmas etiraz dourur. Bel xr ki, yax fikirlr ancaq kiilr aid ola bilr. Bu, bzi shiflrdki rsmlr d aiddir. Msln, 89-cu shiflrd ancaq olan, 17-ci shifdki ail klind is yalnz qz tsvirlri verilmidir. 7. Drslik komplektindki materiallar mzmun xtlri zr sas v alt-standartlarn bir oxunun tam kild realladrlmasna imkan vermir. 1.1.1 alt-standart agirdin maddlrin xasslrini onlarn daxili quruluu il laqlndirmsi il bal bilik v bacarqlarn formaladrlmasn nzrd tutur. Msln, agird mtbxd hr gn grdy a v narn halda olan maddnin kr tozu, xrk duzu v limon duzunun oxar olduqlar halda, ny gr tamamil frqli dadlara malik olduqlarn v yaxud plastikdn hazrlanm qablarn frqli rnglrd olduqlarn anlaya bilsin. Bu alt-standartn realladrlmas n drslikd 6 mvzu (9-14) verilmidir. lbtt, cmi 23 mvzudan ibart olan drslikd tkc bir alt-standarta bu hcmd yer ayrlmasnn o qdr d mqsdmvafiq hesab edilmir. Lakin, htta bu hcmd material da hmin alt-standartn tam kild formaladrlmasna imkan yaratmr. Bel ki, alt-standartla bal Maddlrin xasslri srlvhli mvzuda maddlrin xasslri fiziki v kimyvi olaraq iki qrupa ayrlr v onlar sxem vasitsi il tqdim edilir. Burada maddnin aqreqat haln, hll olma xasssini xmaqla, sxemd sadalanan digr xasslri haqqnda anlaql mlumat verilmir. Maddnin rngi, iyi, dad v istilik keirm qabiliyyti kimi xasslrinin onun daxili quruluu il hans aa siniflrd, eyni zamanda da dbiyyat, tarix v s. drsliklrd geni yer verilmidir. 6. Cmiyytd kii v ya qadn olmaq yalnz bu v ya digr anatomik xsusiyytlr sahib olmaq deyil, hm d cmiyyt trfindn myyn edil- mi bu v ya digr gender rolunu icra etmk de- mkdir. Gender qadn v kiinin cmiyytdki so- sial rolunu v vziyytini tyin edn sosial model kimi cmiyyt trfindn tkil edilir. (http://az.wikipedia.org/wiki/Gender) 7. 1.1.1. Maddlrin xasslrini onlarn daxili quruluu il laqlndirir mzmun standartna ya-nama frqli ola bilr. Szsz ki, standart hanssa mvzuda tam, hanssa mvzuda qismn reallad-rla bilr. Maddlrin xasslri mvzusunda bu standart qismn realladrlm, nvbti mvzular-da standartda nzrd tutulanlar aqlanmdr. 1 http://edu.gov.az/view.php?lang=az&menu=162&id=227 http://az.wikipedia.org/wiki/Gender
• laqd olmas bard is, mumiyytl, birc klm bel danlmr. Lakin unutmaq olmaz ki, btn bunlar agirdin mitd tez-tez rastlad vziyytlrd ona lazm olan mlumatlardr. Msln, gr agird metallarn istiliyi daha yax keirdiyini drk ets, lini ocan stndki qaba, i v ya digr yalara uzatmamdan nc dnmli olacaq. 8. 3.1.1.nsiyyt mdniyytinin formalamasna tsir edn amillri dyrlndirir. Bu alt-standartsosial hyatn sas rti olan nsiyyt yaratma v nsiyyti qoruyub saxlama bacarqlarnn formalamasna tsir gstrn frqli amillrin agirdlr trfindn dyrlndirilmsini nzrd tutur. Msln, gr agird z hmyadlarndan biri il yax nsiyyt qurubsa, bu nsiyyti qorumaq n mxtlif amillri nzr almaldr: shbtlrd fikirlrini dzgn ifad etmk, mehriban v smimi olmaq, pis szlrdn istifad etmmk, ad gnlrind v bayramlarda tbrik etmk, xstlnnd ba kmk, myyn vaxtlarda znglib ortaq maraq dairsin aid msllrl bal mzakirlr aparmaq, birg gzintiy xmaq, teatra getmk v s. Ona gr d alt-standartn formaladrlmas n nzrd tutulmu mvzu el qurulmal idi ki, agird bu amillrin hr birinin dyrini anlaya v qiymtlndir bilsin. Lakin drslikd shif 6-da bununla bal verilmi nsiyyt mdniyyti srlvhli yegan mvzu demk olar ki, tamamil baqa bacarqlarn formaladrlmasna mnaqilrdn qamaa v emosiyalarn dzgn idar olunmasna hsr olunmudur. 9. 4.1.1. Salam hyat trzinin sas rtlrini frqlndirir. Bu alt-standartdak bilik v bacarqlarn formaladrlmas n drslikd 3 mvzu (17-19) verilmidir. Lakin el bununla bal birinci mvzunun adndan da (Salamln rtlri) grnr ki, burada shbtin istiqamti dyidirilmi v salam hyat trzinin sas rtlri anlay salamln rtlri il vzlnmidir. Htta msl qurd xstliklri v 8. 3.1.1.nsiyyt mdniyytinin forma- lamasna tsir edn amillri dyrlndirir. Standarta bu baxmdan yanalman balca sbbi VI sinfin yeniyetmlik dvrn tsadf etmsidir. nki sasn, bu ya dvrndki a- girdlr ln olur, hmyadlar il mnasibti dzgn qura bilmirlr. Sizin qeyd etdiklrinizl bal msllr (pis szlrdn istifad etmmk, ad gnlrind v bayramlarda tbrik etmk, xs- tlnnd ba kmk v s.) sh.13-d (tap.9, 10, 11, 12) kifayt qdr toxunulmudur. 9. Bu iradla bal bildirmk istrdim ki, sa- lamln 3 aspektinin frqlndirilmsi Glr Meh- diyeva, Bahar Krimovann mllifi olduu Hyat bilgisi 5 drsliyind 4.1.1. Salamln as-pektini frqlndirir standartna mvafiq verdiyi Fiziki salamlq, Emosiyalar v salamlq, Mnvi salamlq mvzular vasitsil tam ola-raq hat olunmudur. Bu sbbdn d bir daha o msllrin xrdalanmasna he bir ehtiyac duyul-mamdr. MMV-d (sh.65) mhz mvzuya giri 5-ci
• birhceyrli heyvanlarn, bakteriyalarn trtdiyi yoluxucu xstliklr mstvisin keirilmidir. lbtt, bu halda alt- standartn dzgn v sistemli formaladrlmas bard shbt ged bilmz. Bel ki, mumdnya Shiyy Tkilatnn (ST) mvqeyin gr, insann fiziki salaml tkc onun xst olmamas il llmr, hm d psixoloji, mnvi v sosial durumunun qaydasnda olmas il myyn olunur (msln, fiziki chtdn salam olan xs tfeyli hyat trzi d keir, dlduzluqla mul ola, htta cinaytkar ola bilr). Ona gr d salam hyat trzi kontekstindsalamln formas frqlndirilir: fiziki salamlq (btn orqan v sistemlrin dzgn faliyyt gstrmsi); psixoloji salamlq (idraki faliyytin sviyysi v keyfiyyti, diqqt v yadda, emosional dayanqlq, iradnin inkiaf); mnvi salamlq (my urlu mnasibt, mdniyyt xzinlrin yiylnmk hvsi, normal hyat trzin zidd olan hrktlri fal kild rdd etmk). Lakin drslikd veriln mtnlr demk olar ki, ancaq fiziki salamlq msllri il baldr. Htta bu gn 6-c sinif agirdlri n daha aktual olan v rsmn zrrli vrdilr siyahsna daxil ediln, kompter asll, televizor asll v oyun asll kimi problemlr, onlarn yaratd fizioloji v psixoloji fsadlar bard, mumiyytl, shbt getmir. Bununla bal MMV-d d mlumat verilmmidir. 2. Dil v yaz slubu baxmndan 1. Shif 10-da Hr yerd dzgn davranaq srlvhli mvzuda insanlarn cmiyytdki davranlar xlaq qaydalar v hquq normalar mstvisind qrupladrlr. Lakin yalan danmaq, bhtan atmaq, satqnlq, ikizllk, sinifd yrniln yuxarda qeyd olunmu m- sllrl baldr v drslikdki mvzunun gedia- tnda da uurla davam etdirilir. Salam hyat trzi hr bir insann z salam- ln yaxladrmaa, xstliklrin profilaktika- sna v keyfiyytli hyat qurmaa ynlmi yaam formasdr. Szsz ki, bura hm kompterdn as-llq, onun fsadlar, hm psixoloji grginlik, hm idman, hm xsi gigiyena (reproduktiv salam-lq, yoluxucu xstliklr) daxildir. Bununla bal Salamln rtlri mvzusunun vvlind veri-lir: Bdn kisinin artq olmas, hrkt azl, dzgn qidalanmama, psixoloji grginlik, siqaret km, spirtli ikilrdn istifad, yoluxucu xstlik-lr tutulma v s. salaml thlk qarsnda qo-yur. 6-c sinif agirdlri n daha aktual olan v rsmn zrrli vrdilr siyahsna daxil ediln, kompter asll, yaa uyun ayaqqablarn geyinilmsi v s. kimi problemlr, onlarn yarat- d fizioloji v psixoloji fsadlar bard drsliyin 60-c shifsind (3-c abzas) yazlr: ndi el bir dvrdr ki, kompterdn, internet resurslarndan istifad etmkl istdiyiniz mlu- mat ox asanlqla ld ed bilirsiniz. Lakin uzun mddt kompter qabanda oturanda otan mik-roiqlimi: temperatur, rtubt, ss-ky, elektrik v radiasiya sahsi dyiir, hava bakteriyalarla zn-ginlir. Bel mikroiqlimd qaldqda is myyn drcd qli, emosional, grm funksiyalar dyiir, yorulma ba verir, orqanizmin yoluxucu xstliklr qar mqavimti azalr. Bundan la-v, kompter arxasnda ox v dzgn oturmadq-da onurann patoloji yriliklrin (skolioz, kifoz, lordoz) tsadf olunur. Bu is daxili orqanlarn faliyytin z tsirini gstrir. Sh.56, (2-ci abzas), hm d MMV-d (sh.65) aqlama verilmidir. 2. Dil v yaz slubu baxmndan 1. Sh.10-da 4-c abzasda verilir: Paxllq, yalan danmaq, bhtan atmaq, satqnlq, ikizl- lk, arxadan danmaq, qeybt, qorxaqlq, irad- sizlik, etibarszlq, israflq, tnbllik, bdg- manlq kimi zrrli keyfiyytlr birinci qrupa aid- dir. Bu cr xlaqi keyfiyytlr cmiyyt trfindn
• xlaqszlq v s. davranlar xlaqi keyfiyytlrin birinci qrupuna aid edilir. slind is bunlar xlaqa zidd hrktlrdir. Digr trfdn, Azrbaycan Respublikas Cinayt Mcllsinin 147-ci maddsin gr bhtan atan xs cinayt msuliyyti dayr. Mhkmd yalan ifad vernlr, hrbi sirri, ald mssisnin sirrini satanlar da cinayt trtmi xslr kimi qanun qarsnda cavab vermli olurlar. 2. Shif 11-d 6-c sinif agirdinin sviyysin uyun olmayan xeyli material verilmidir. Msln, Mktbd davran qaydalar, Aild davran qaydalar hl birinci sinifd yrdildiyi halda, onlarn shifnin yars hcmind yenidn drsliy daxil edilmsi mqsduyun hesab edilmir. 3. Shif 20-d yazlmdr: Qurban bayram gn, gn xandan sonra camaat mscid toplanr. Burada bayram namaz qlnr, sonra hr ks evin gedib qurbanlq heyvan ksir. Sonra is qurbann ksilmsi v onun tinin blnb istifad edilmsi qaydalar tsvir olunur. Lakin burada yazlanlarn dini sas olmadna, qurban ksmnin yalnz Hcc ziyartind olan xslr aid olduuna gr, bunu dini mrasim kimi tqdim etmk doru deyil. Demli, Hcc ziyartindn knarda qurban ksm dini mrasim deyil, sadc olaraq byniln adtdir. Tsadfi deyil ki, Qafqaz Mslmanlar darsi d hr il bayram ncsi bu bard xbrdarlq edir2. Ona gr d burada Hcc ziyartindki qurban mrasimi tsvir olunmal idi. 4. Shif 31-dOmbudsman isve dilind insan hquqlarnn tmin olunmasna nzrt edn xs demkdir kimi izah olunmudur. slind is bu sz isve dilind ara anlamna gln qbul edilmir.” Psixologiyada msbt v mnfi xlaqi keyfiyytlr anlaylar olduu n hesab edirik ki, drslikd yazlanlar dzgndr. 2. Standarta (4.2.1. xlaq v davran norma-larnn cmiyytin hyatndak rol v hmiyytini izah edir) mvafiq olaraq, vvlc bu davran qay-dalar verilmlidir ki, agird d bunlarn hmiy-ytini izah ed bilsin. Bu mntiql yanalsa, onda hr il n yol hrkti qaydalarnn, n salamln rtlrinin v s. verilmsi mqsduyun hesab edilmmlidir. 3. Azrbaycan dilinin izahl ltin istinad edrk mrasim sznn mnas: mrasim: is. [r. rsm sz. cmi] Qbul v ya myyn olunmu qayda v sullarla icra ediln tntn, ya baqa adt, nn. Bayram mrasimi. Nian mrasimi. (Azrbaycan dilinin izahl lti, Bak, rq-Qrb, 2006) Hesab edirik ki, cmly yalnz imkan olan sz lav olunmaldr. Qeyd etdiyiniz mnbd Qurban bayram gn qurban ksmnin mrasim olmad deyil, sadc olaraq,Mkkd haclarn v imkan olan xslrin qurban ksmsinin vacibliyi deyilir. 4. stifad etdiyimiz mnblr sasn,iradnzla raz deyilik. http://www.qafqazislam.com/az/xeber.php?id=96 http://tr.wikipedia.org/wiki/Ombudsman http://www.qafqazislam.com/az/xeber.php?id=96http://tr.wikipedia.org/wiki/Ombudsman
• ombuds v xs anlamnda olan man szlrinin birlmsindn yaranmdr3. 5. Burada Byannam hanssa prinsiplrin byan edildiyi beynlxalq hquqi snddir kimi qeyd edilmidir. slind is bu sz rb mnli byan v fars mnli nam szlrinin birlmsindn yaranb, mnas xalqa, xalqlara, camaata xitabn yazl mracit/mracitnamdir4. Onun beynlxalq snd olmas mtlq deyil. 6. Shif 33-d verilminsan hquqlar bir sistem kimi hr ksin brabr hquqlarn v azadlqlarn tmin edir cmlsinin mnas tam aydn deyil. 7. Shif 34-dnsanlar v onlarn istehsal etdiyi srvtlr iqtisadi ehtiyatlar adlanr fikrinin shv olduunu drsliyin nvbti shifsindki qtisadi ehtiyatlar sxemi d tsdiq edir. Bel ki, maddi ehtiyatlar blmn aid edilmi, insann istehsal etmdiyi torpaq, me v faydal qazntlar da iqtisadi ehtiyatlardr. Demli, iqtisadi ehtiyatlar dedikd, mtlrin istehsal v haliy xidmt gstrilmsi n istifad olunan tbii ehtiyatlar, insan ehtiyatlar v insanlarn zlri trfindn istehsal olunmu maddi ehtiyatlar nzrd tutulur. 8. Shif 35-d verilmi gr maln qiymti aadrsa, tlb daha yksk olur cmlsi shv yanamadr. Maln qiymtinin aa olmas he d hmi bu mala tlbatn artmasna gtirib xarmr. Tlbin myyn hddi olduuna gr, tklif d ona uyun olmaldr. gr tklif 5. Sh.31-d veriln izahat konkret bir b- yannamy nsan hquqlar haqqnda mumi byannamy aid verilmidir. Hmin izah szn trkib hisslrinin mnasn amaq mqsdi da- mr. http://dict.obastan.com/word/3946/lng/RU/BYANNAM 6. 7-ci paraqrafn mzmunundan irli gln yekun cmldir. Mtni oxuduqda mna aydn olur. 7. Burada yalnz insan v onun istehsal etdiklri yazlmamdr. Cdvlin verilmsi (sh.35) iqtisadi ehtiyatlarn iki yer blndyn yani kild gstrir. Tbii ehtiyatlar da ayrca yazlmdr. 8. radla raz deyilik. Kontekstdn xarlm iraddr. Abzas nzriniz atdrmaq istrdim: Tlbatn artmas v azalmas bir ox sbb- lrdn asldr. Onlarn n balcas qiymtdir. gr maln qiymti aadrsa, tlb daha yksk olur. Maln qiymti artarsa, tlb aa dr. Tlb hm d alclarn istk v imkanndan da asldr. (Mnb nsan v cmiyyt 9 sh.95-d Tlb v tklif) http://dict.obastan.com/word/3946/lng/RU/B?YANNAM?
• tlbdn artqdrsa, onda qiymtin ucuzluundan asl olmayaraq izafi mal bazarda ylb qalacaq. stehlak ona lazm olmayan mala ny gr pul vermlidir? 9. Shif 38-d maddlrin fiziki xasslri trafl izah olunmamdr. Maddlrin xasslri izah olunarkn onlarn hcmi, formas, plastik v elastik olmas haqqnda mlumat verilmidir. Lakin btn bunlar maddlrin xasslri deyil. Maddlrin n mhm fiziki xasslri onlarn qaynama, rim temperaturu v sxldr ki, bu bard mvzuda he bir mlumat verilmir. Mvzuda gstrilir ki, kimyvi xasslr maddlrin digr maddlrl birlm qabiliyytidir. slind is maddnin kimyvi xasssi onun digr maddlrl qarlql tsird olmasdr. Yax olard ki, maddlrin fiziki v kimyvi xasslri daha anlaql, agirdlrin baa d bilcyi dild verilsin. 10. Bu mvzunun sonunda verilmi Msln, mxtlif maddlr olan v metaldan eyni formal qablar; rezin, , metaldan is eyni formal borular hazrlana bilr cmlsinin Msln, mxtlif maddlr olan v metaldan eyni formal qablar hazrlana bilr kimi verilmsi daha dzgndr. 11. Shif 40-da Maddlrin aqreqat hallarn v xasslrini bildikdn sonra glin tcrblr aparaq fikri shvdir. nki maddnin aqreqat hal el onun xasssidir. Cmldn is bel baa dlr ki, aqreqat hal maddnin xasssi deyil. 12. Bu mvzuda Burada n mahid 9. Maddlrin xasslri mvzusunun trafl rhin ehtiyac duyulmamasnn sbbi 7-ci sinifd bu msllr kimya fnninin tdrisind geni yer verilcyindn irli glir.Mvzudamaddlrin xasslri izah olunarkn onlarn hcmi, formas, plastik v elastik olmas msllrinin verilmsi 1.1.1 (Maddlrin xasslrini onlarn daxili qu-ruluu il laqlndirir) standartnn realladrl-masna xidmt edir v anlaql bir trzd veril-midir. 10.radnzla raz deyilik. 11.radnzla raz deyilik. Maddnin xasssi yalnz onun aqreqat hal deyil.Burda onun ayrca qeyd edilmsinin sbbi odur ki, aqreqat hal V sinifd, digr xasslr is VI sinifd verilmidir. 12. ..hmdov, M.A.Hseynlinin mlliflri olduu Atmosferin radiasiya rejimi adl kita-bnda quru havann trkibind H2-nin d
• etdiniz? sualndan sonra veriln izahat tamamil shvdir. zahdan bel xr ki, qndi stkandak suya salb qardrdqda o, atomlara paralanacaq. Lakin qnd suda hll olduqda burada atomlar (C,H,O) ml glmir. Axrdan ikinci cmld havann trkibind olan oksigen qaz, hidrogen qaz. ifadsi dzgn deyil. nki havann trkibind hidrogen qaz yoxdur. 13. Shif 41-d eyni atomlardan tkil olunan maddlrin molekullarna qzl v dmir misal gstrilmidir. Bu doru deyil. nki qzln v dmirin molekullar yoxdur. Onlar qeyri-molekulyar qurululu maddlrdir. 14. Yen hmin shifd mxtlif atomlardan tkil olunan maddlr xrk duzu, qnd vniasta misal gstrilmidir. Burada yen d qeyd etmk lazmdr ki, xrk duzu molekullardan deyil, ionlardan tkil olunmudur. on haqqnda is, mumiyytl, mlumat verilmmidir. Qnd madd deyil, cisimdir. Niasta is agirdlr mlum olmayan madddir. Bu maddnin vzin agirdlrin tandqlar baqa maddnin verilmsi yax olard. 15. Shif 42-d Atomlar elementlrin trkib hisssidir ifadsi olduu aadak kimi verilir: (cdvldn bir hiss) Qaz Hcm miqdar Nisbi molekul kisi Havaya nzrn sxl Hidrogen (H2) ~5*10-5 2,01564 0,070 Neon (Ne) 1,818*10-3 20,183 0,695 Atmosferd el qazlar vardr ki, onlar he bir bioloji proseslrd itirak etmirlr. Lakin onlardan bzilri enerji krmlrind sas rol oynayr. Bunlardan arqonu, neonu, hidrogeni misal gs-trmk olar. Bundan lav, baqa bir mnbd (http://az.wikipedia.org/wiki/Meteorologiya) gstrilir: Yer atmosferi mxtlif qazlarn mexaniki qar- ndan ibartdir. Yer sthind tmiz v quru ha- vann (tozsuz v rtubtsiz) kimyvi trkibi aa- dak kimidir: 10-6 48,0010-6 131,3 10. Ozon 1,010-5 2,0 9. Ksenon 210-4 83,8 5. Hidrogen 5,010-4 4,00 7. Kripton 1,010-3 20,18 6. Helium 5,24Qazn adi %-l miqdar, molekul kisi 1. Azot 78,09 28,16 2. Oksigen 20,95 32,00 3. Arqon 0,93 39,94 4. Karbon qaz 0,03 44,01 5. Neon 1,8 13. Cmld texniki qsur vardr. Nzr alnar. 14. Texniki qsurlar yeni nrd nzr alnacaq. Biologiya 6 drsliyind (sh.66) niasta haqqnda agird mlumat verilir. 15.Atomlar elementlrin trkib hisssidir ifadsi dorudur. Bel ki aadak mnblr nzr salsanz, bunu aydn gr bilrsiniz. Mn- http://az.wikipedia.org/wiki/Meteorologiya
• doru deyil. nki kimyvi element atomlarn myyn nvdr. Burada Yzdn ox atom nv vardr cmlsi is tkrardr (sh. 40-da verilib). 16. Yen hmin shifd Atomlar is konkret bir hisscikdir deyil, Atom is konkret bir hisscikdirolmaldr. 17. Burada suyun trkibind iki element hidrogen v oksigen itirak edir cmlsi suyun trkibi hidrogen v oksigen elementlrindn ibartdir kimi yazlmaldr. 18. Yen hmin shifd Metallar parlaq, brk olub. vzin Metallar adi raitd parlaq, brk olub. olmaldr. nki yksk temperaturda metallar z aqreqat haln dyiir. 19. Burada metallarn srasnda brnc yazmaq olmaz. nki brnc metallarn rintisidir. 20. Shif 4445-d fiziki v kimyvi dyiikliklr fiziki v kimyvi xasslr adlandrlmdr. Bu tamamil shvdir. 21. Shif 47-d qarqlar saf maddlr ayrma sullar yax izah olunmamdr. Distill etm, durultma, kdrm sullarn agirdlr nec baa dcklr? 22. Qarqlar Trkibind iki v daha ox atom v ya molekul nv olur cmlsi doru deyil. Bel ki trkibind iki blri nzriniz atdrram: Mnb 1. (ru.wikipedia.org/wiki/_): , () [1] . , -[2] Mnb 2.Hr kimyvi element, nvsind eyni sayda elektrik yk v atomrtynd eyni sayda elektron olan atomlardanyaranmdr. 16. rad nzr alnar. 17. Hr iki fikir eyni mna dayr. 18. Verilmi mtnd sonrak szlr qeyd etdi-yiniz fikri tamamlayr: Metallar parlaq, brk olub elektrik cryann v istiliyi keirir, plastikdir. 19. radnz nzr alarq. 20. radnz nzr alarq. 21. MMV-d taprq verilmidir. Bu tapra sasn agirdlr qarqlar mqsduyun hesab etdiklri sullarla ayrmalar, sonra is agirdlrin ilri mzakir olunaraq mllim onlarn nyi dz, nyi shv etdiklrini, slind, nec etmli olduqlarn izah edrk mumildircyi nzrd tutulur. 22. slind, hr iki fikir mnaca eynidir. http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%82%D0%BE%D0%BChttp://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D1%80%D1%8F%D0%B4http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D1%80%D1%8F%D0%B4http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D1%80%D1%8F%D0%B4http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BDhttp://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%80http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82#cite_note-1http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82#cite_note-2http://az.wikipedia.org/wiki/Atomhttp://az.wikipedia.org/wiki/Atom_n%C3%BCv%C9%99si
• atom nv olan su haqqnda artq mlumat verilmidir. Cmly sasn bel baa dlr ki, su qarqdr. Hmin fikir Qarqlar iki v daha artq saf madddn ibart olan bir sistemdir.kimi verilmlidir. 23. Yen hmin shifdbsit v mrkkb maddlr haqqnda olan mlumatlar artqdr. Maddlrin eyni v ya mxtlif nv atomlardan ibart olmas haqqnda mlumatlar shif 40-da artq verilmidir. Bsit v mrkkb maddlrin trifinin d el hmin shifd verilmsi yax olard. 24. Shif 48-d 3-c cmld cansiz deyil, cansz olmaldr. 25. Shif 49-da agirdin hl haqqnda he bir mlumata malik olmad, bilik v ya sviyysin uyun olmayan anlaylara yer verilmidir. Msln, zrin zif xlorid turusu tklb bir gn saxlanlan smy mahid edk cmlsind olan xlorid turusu il agird kimya fnnindn 8- ci sinifd tan olacaq (Bax: K. 1.1.1). 26. Shif 51-d birinci cml Hceyrlri ilk df mikroskopda mantar parasn nzrdn keirn Robert Huk onu gzcklr klind grmdr deyil, lk df olaraq Robert Huk mikroskopda mantar parasn nzrdn keirrkn hceyrlri gzcklr klind grmdr kimi olmaldr. 27. Shif 52-d hceyrni bir fabrik bnztmk korrekt deyil. Onu bir dvlt bnztmk daha yax olard: xarici qlaf (plazmatik membran) – srhd, nv – paytaxt, endoplazmatik bk – magistral yollar, mitoxondri – elektrik stansiyalar v s. 28. Yen hmin shifdViruslarn canszlarla canllar arasnda keid tkil etdiklri gman olunur. Tbitd bu canllarn bir qismi bydc cihazlar vasitsil grnr, bir qismi is ox nhngdir” fikrinin ikinci cmlsindn el baa dlr ki, viruslarn bir qismi ox nhng olur, slind is burada bu canllar vzin btn canllar 23. radla raz deyilik. ksin, ilk mvzudan agirdlr bu qdr elmi mlumatn verilmsi shv addm olard. 24. Texniki shvdir. 25. Shif 49-dak tcrbni agird deyil, ml-limin znn vvlcdn aparmas nzrd tutulub v MMV-d qeyd olunub. agirdin, sadc, bel bir maddnin olduunu bilmsi kifaytdir. Burada mqsd maddni tanmaq deyil. 26. Texniki qsurdur. Elmi qsur hesab edil bilmz. 27. Bu hr bir mllifin z yanamasdr. 28. Btn abzas oxuduqda aydn olur ki, viruslar canl orqanizm kimi tqdim edilmyib. Shbt canllardan gedir. Onlar da 4 alm blnmdr.
• yazlmaldr. 29. Shif 56-da Reproduktiv salamlq anlaynn 6-c sinf gtirilmsi d dzgn deyil. Htta Qrb lklrind 11- 12 yal agirdlrl bel shbtlr aparlmr. Digr trfdn, bu anlay Hyat bilgisi kurikulumuna sasn 8-ci sinifd yrdilmsi nzrd tutulan standarta aiddir. (Bax: H.b. 4.1.1). 30. Shif 66-da olan Tripanosom, leymaniya v s. kimi szlr d bu qbildndir. 31. Shif 58-d Gn vannas qbul olunduqdan sonra zmk orqanizmin daha ox maye itirmsin sbb olduundan, bdnin su itkisi brpa olunmaldr fikri dzgn deyil. Bel ki, zm zaman oxlu su itirilmir, ksin suyun itirilmsi azalr ( trlm prosesi ziflyir). 32. Shif 66-da verilmi Malyariya, tripanosom v leymaniyalara cclr sancdqda, dizenteriya amb v lyambliyalara is hzm yolu il yoluxmaq olar cmlsind d xstliklr v bu xstliklri trdn canllar qardrlmdr. Malyariya xstliyin addr, trdicisi is malyariya parazitidir (plazmodisidir). Ona gr d cml: Malyariya paraziti, tripanosom, v leymaniyalara cclr sancdqda, dizenteriya ambu v lyambliyalara is hzm yolu il yoluxmaq olar kimi verilrs, doru olar. 33. Shif 8286-da Yol nianlarna diqqt edk srlvhli mvzuda 6-c sinif agirdinin ya sviyysin uyun olmayan, srclr aid yol nianlarnn verilmsi dzgn hesab edilmir. 29. Reproduktiv salamlq salamln rt- lrindndir. Standartn tlbini (H.b.-6; 4.1.1.), VI sinif agirdlrinin yeniyetmlik dvrn hat etdi- yini nzr alaraq bu bard mlumatn verilm- sind he bir qbaht yoxdur.Verilmi mlumat ox lakonikdir. 30. agird Biologiya fnnindn bu adlarla tandr. VI sinifd oxuyan agirdin malyariya paraziti, tripanosom v leymaniyalara cclrsancdqda, dizenteriya amb v lyambliyalara is hzm yolu il yoluxa bilcyini yrnmsinin n kimi mnfi chti ola bilr? Mvzuda, sadc olaraq, birhceyrlilrin trtdiyi xstliklrdn qorunman yollar gstrilmidir. 31.rad nzr alnr. 32.radla raz deyilik. Burada shbt yoluxmadan gedir. 33.Yol nianlarna diqqt edk mvzusu 4.2.2. standartna mvafiq ilnmidir. Standart yol nianlarnn tyinatn nzrd tutduundan yol ni- anlarn qrupladrlaraq verilmsi mcburidir. Szsz ki, bunlarn irisind hm piyadalara, hm srclr aid olanlar vardr. Srclr aid olan- lar mmkn qdr az vermy allmdr. Drsliyin rus variant
• Drsliyin rus variant Drsliyin rus dilind olan variantnda myyn trcm qsurlar vardr. Bunlar aadaklardr: Shif 49-da verilmi , cmlsi , kimi yazlmaldr. Burada . ? vzin . ? yazlmaldr. Yen hmin shifd suallar v taprqlarda , , . cmlsi drsliyin Azrbaycan dilind olan variantndak fikirl uyun glmir. Shif 50-d cmlsi kimi yazlmaldr. Shif 51-d , , cmlsi , , kimi yazlmaldr. Yen hmin shifd – vzin – yazlmaldr. Shif 53-d , cmlsi , kimi yazlmaldr. Yen hmin shifd verilmi cmlsi korrekt deyil. 3. Dizayn v bdii trtibat baxmndan rad nzr alnar. radla raz deyilik. radla raz deyilik. radla raz deyilik. radla raz deyilik. Qabq z d gvdnin bir qatdr. Onu ya gvdnin, ya da gvdnin qabq qatnn bir hisssi kimi vermk shv deyil. rad nzr alnar. radla raz deyilik. 3. Dizayn v bdii trtibat baxmndan 3.1. standart hazr fotolardan, internet shif- lrindki, elc d digr hazr killrdn istifa- dni qadaan etmir.
• Drsliyin bdii trtibat v dizaynnda myyn qsurlar var. Azrbaycan Respublikas Thsil Nazirliyi trfindn tsdiq edilmi Drsliklrin qiymtlndirilmsi meyarlarnn5 3.1-ci maddsi drsliklr rsmlrin orijinall tlbini qoyur. Lakin burada orijinal rsmlr demk olar ki, mumilikd killrin yalnz 30 faizini tkil edir. Drsliklrin qiymtlndirilmsi meyarlarnn 3.7-ci maddsi drsliklrin z qabnn (cildinin) trtibatnn onun mzmununa uyunluu tlbini qoyur. Yni z qab mzmunun aynas olmaldr. Msln, drsliyin cildind verilmi bdii trtibat elementlrin baxmaqla, onun hans fnn (riyaziyyat, fizika, kimya v s.) aid olduunu tinlik kmdn sylmk mmkn olsun. Lakin bu drsliyin z qab daha ox biologiya v ya corafiya drsliklrini xatrladr. Hyat bilgisi fnninin formaladrd bilik v bacarqlarn byk bir hisssi xsi v kollektiv thlksizlik msllri il baldr. Ona gr d 10-cu shifd anann z uann lindn tutub dmir yolu xtti zrind hrkt etmsini ks etdirn tsvirin verilmsi mqsduyun hesab edilmir. ksin, burada agirdlr bel hrktlrin hyat n olduqca thlkli olmas tlqin edilmlidir. mumi thsil sistemind drslik siyasti sndinin 6.11-ci maddsi drsliklrd tdrisl laqsi olmayan reklamlar qadaan edir. Bu qadaann sas sbblrindn biri dvlt bdcsi hesabna ox byk tirajla ap olunan v yarm milyondan artq agirdin istifad etdiyi drsliklrd hanssa zl mssisnin mhsulunu yerldirib bazar subyektlri arasnda ayrsekilik salmamaqdr. nki dvlt bdcsi yalnz drslikd reklam yerldiriln mssis v firmalarn deyil, hm d onlarn bazardak rqiblrinin ddiyi vergilr hesabna formalar. Lakin Hyat bilgisi drsliyinin 34-c shifsindJal irlrinin hazrland z qab il bal iradlarla raz deyilik. Yana-malar mxtlif ola bilr. Hyat bilgisi inteqrativ, yni bir ne fnni znd birldirn drslikdir. z qabndak kil trfimizdn aadak kimi mnalandrlr: srarngiz tbit, zngin tbii srvtlr ma-lik mstqil Azrbaycan Yer krsinin bir hiss-sidir. Burada yaayan hr bir vtnda onun dv-ltilik prinsiplrini, hquq v vziflrini, sa-lamlq v thlksizlik rtlrini bilmli, fauna-sn, florasn, tbii srvtlrini tanyaraq onu qo-rumal, istifad qaydalarna yiylnmli v znd bu tlblrdn irli gln bacarqlar formaladr-maldr. Sh.10-da verilmi kil davrann dzgn olub-olmamas bard agirdd motivasiya yarat- maq mqsdi dayr. Bu, reklam mqsdil deyil, sadc, Jal s- z kiik hriflrl yazld n diqqtdn yayn- mdr. rad nzr alnar. Gln nrlrd nzr alnar. Ancaq tbitd eyni rngd olan brk v maye cisimlr d az deyil. 5 http://edu.gov.az/view.php?lang=az&menu=162&id=227
• sexdn reklam xarakterli kil yerldirilmidir. 38-i shifd maddnin aqreqat hallar il bal verilmi 1-ci (Brk) v 2-ci (Maye) killrd maddlr eyni rnglrd verildiyin gr sadc olaraq formalar il frqlnirlr. Brk, maye v qaz halnda olan maddlrin sxlmas il bal 39-cu shifd verilmi killr elmi v pedaqoji chtdn doru deyil. Birincisi, bel sxma mliyyatlar he vaxt qablarda hyata keiril bilmz. nki qab hmin tzyiqlr davam gtir bilck keyfiyytlr malik deyil. Ona gr d agirdlrd bel bir shv fikir formalaa bilr ki, bunu drslikd gstriln sulla etmk olar. kincisi is mayelrin, xsusil d damc yaradan mayelrin sxlmas olduqca tin v adi laboratoriyalarda hyata keiril bilck proses deyil. slind, bu sxlma ox czi, demk olar ki, gzl grnmsi mmkn olmayandr. Lakin drslikdki kildn bel xr ki, mayeni qabda 10-15% sxmaq olar. 40-c shifd kild Yod atomlar deyil, yod molekullarndan ibart olan kristal qfs tsvir olunmudur. Mlum olduu kimi, hr bir su molekulu kristal halda drd qonu molekulla laqlidir. Lakin 41-ci shifd verilmi qarmaqarq Su molekullarnn quruluu sxemind bu prinsip tamamil pozulmudur. Htta bu prinsip ml etmk n tsvirlrd bir qayda olaraq, knarda qalan molekullarda yarmq rabit xtti gstrilmidir. 43-c shifd killrin adlar Metal cisimlr deyil, Metaldan hazrlanan cisimlr, Qeyri-metal cisimlr is Qeyri-metaldan hazrlanan cisimlr olmaldr. 50-ci shifd yazlmdr: kl baxn. Orada oxlu hissciklr var. Onlar bir yer ysaq, oyuncaq avtomobil alnar. Halbuki kildkilr oyuncaq avtomobilin hissciklri deyil, sl minik avtomobilinin hisslridir mhrrik, dinamo, karbrator, srt qutusu kil dzgn verilmidir. Bu killr agirdd maddlrin sxlmas il bal myyn tsvvr yaratmaq ndr. rad nzr alnar. radla raz deyilik. kil dzgn verilmidir. radla raz deyilik. nki n mis, n d da kmr hazrlanan cisim deyil. Hesab edirik ki, killrin adlar dzgndr. radla raz deyilik. Hisslrin oxu olmad n d buna oyuncaq avtomobil deyilir. radla raz deyilik. Sh.11-d veriln kild aydn grnr ki, sinifd agird cavab vermk istrkn l qaldrmdr. Bu da sinif daxilind
• v s. Bundan lav gstriln hisslrdn avtomobil ymaq mmkn deyil. Hisslrin xeyli hisssi atmr . mumi thsil sistemind drslik siyasti sndinin 3.1-ci maddsi illstrasiyalarn ycam v mvzulara uyun olmas tlbini qoyur. Drslikd bir ox hallarda bu tlb ml olunmamdr. Msln, 11-ci shifdki ikinci kilin, 28- ci shifdki 1-ci kilin mvzu il he bir laqsi yoxdur. 18-ci shifdki kil dzgn anlalmr. Bel ki, burada uaq li ata v anann bilyindn d byk bir bily sanki calaq edilmidir. 57-ci shifdki kil, elc d 62-ci shifdki ikinci kil d, sadc olaraq, bo qalm yeri doldurmaq mqsdi dayr. Shiyy sistemind qbul olunmu qaydalara gr hkimlr i banda myyn olunmu geyim formasnda olmal, xstlrin mayinsi v malicsi zaman gigiyena qaydalarna uyun olaraq az v burunlarn xsusi qoruyucu tnzifl rtmlidirlr. Ona gr d hkimlrin i banda tsvirlri d bu qaydalar diqqt alnmaqla yerin yetirilmlidir. Msln, drsliyin 59-cu shifsindki kild agirdi peyvnd edn xsin kim olmas geyimindn mlum deyil. Sanki kims qzn qoluna n is yazmaa alr. 64-c shifdki di hkimi d qoruyucu tnzifsiz tsvir olunmudur. 70-ci shifd killrd gstriln fvqlad hadislrdn nec qorunmaq olar sual (7) qoyulmudur. Lakin burada verilmi 6 kildn nn fvqlad hadislrl he bir laqsi yoxdur. Bel ki 1-ci kild nqliyyat qzas, 3-c kild borudan su szmas v 6-c kild is mitd ildiln adi qaz piltsi tsvir olunmudur. Yaxud da 2-ci kild tsvir olunmu yanan neft tankerinin 12 yal agird n aidiyyti var? Bu suala cavab vermkl z n hans faydal bacarq ld edck? Onu harada ttbiq edck? 72-ci shifd verilmi xritd hr v rayon adlarnn yazlnda rift ox qarq verilmidir. Msln, ZAQATALA sz ba riftlrl, ki sz stri riftlrl, Astara sz Lnkrandan daha byk riftl tqdim olunmudur. lknin ikinci gzlnilmsi vacib saylan davran qay- dalarndan biridir. Sh.28-d veriln kil d mvzuya uyundur. Sh.29-da yazlmdr: Mdni trbiy funksiyas halinin mdni tlblrinin dnilmsi, dnya mdniyyti il tanlq mqsdil tdbirlr hyata keirir. Demli, Eyfel qllsinin tsviri verilmi kil mtn uyundur. 57 v 62-ci shiflrdki killr mvzuya uyun verilmidir. Myyn iradlar tkrar nr- lrd nzr alnar. rad nzr alnar. rad nzr alnar. Bacarq myyn bir mrhl n formala- drlmr. killrin stnd veriln v hr birin aid olan sual diqqtl oxusaq, grrik ki, 12 yal agird byyb neft sahsind ala bilr. Zaman-zaman formaladrlan bacarqlar sonralar frdin kmyin gl bilr. Ekspertlrin nzrin atdrmaq istrdik ki, standart vasitsil formaladrlan bacarqlar agird mstqil hyata qdm qoyandan sonra daha ox lazm olur. rad qbul olunur. 4. Taprqlarn elmi-metodiki
• byk hri olan Gncnin ad yaxnlndak Gygl rayon mrkzi il eyni riftl verilmidir. Halbuki xritlrd yaay mntqlrinin adlar onlarn byklyn v statusuna uyun riftlrl frqlndirilir. 4. Taprqlarn elmi-metodiki uyunluu baxmndan 1. Pedaqoji v psixoloji prinsiplr nzr alnmaqla drsliklrd sual v taprqlar adtn mumn agirdlr deyil, konkret agird ynlik olur v izah et, gstr, syl, tqdim et, yaz, trtib et kimi szlrl ifad olunur. Bu drslikd is daha ox mumi halda izah edin, gstrin, sylyin, tqdim edin, yazn, trtib edin formasnda ifad olunmudur. Htta, bzi shiflrd bu yanamalarn hr ikisindn istifad olunmudur. Bununla bal, 9-cu shifdki 4-c v 54-c shifdki 10-cu suallar gstrmk olar. Kurikulumun mzmun standartlarnn ifad formas da bilik v bacarqlarn agirdlr trfindn deyil, agird trfindn nmayi etdirilmsini nzrd tutur. 2. Drslikd bzi hallarda veriln taprqlarda thsilin humanizm prinsiplri, salamlqla bal tlblr pozulmudur. Msln, shif 33-dHquqlarmz qoruyanlar srlvhli mvzu il bal Sual v taprqlar blmsindki 3-c tapr yerin yetirmk n agird BMT-nin Uaq Hquqlar haqqnda Konvensiyasn diqqtl oxumal v oradan salamlq v thsil hququnun qorunmas il bal bndlri (?) seib yazmaldr. Konvensiya 54 madddn 48 460 iardn ibartdir6. Bu, 12-lik riftl 20 kitab shifsin brabrdir. agirdin seib yazmal olduu 25, 26, 28 v 29-cu maddlr is 5223 iardn ibartdir. Yni 6 dftr shifsidir. Tkc bu tapr yerin yetirmk n agird ona n az bir gnn srf etmlidir. Ona gr d sual uyunluu baxmndan 1. Drslikd verilmi taprqlarn MMV-d icras gstrilmidir. Taprqlarn, sasn, qrupla- ra, ctlr, kollektiv verilmsini nzr alaraq bu kild tqdim edilmsini shv hesab etmirm. Qrup formas varsa, mhz agirdlr olmaldr. 2. MMV-d d qeyd olunmudur ki, paylama materialndan istifad olunsun. Aydn msldir ki, agird 54 maddni drs mddtind oxuyub thlil ed bilmz. Mllim vvlcdn i vrqin sin-findki agirdlrin potensialna mvafiq madd-lri seib salmaldr.
• olunur: Taprn bu formada yerin yetirilmsi pedaqoji v psixoloji chtdn n drcd dzgndr? Hl bu da grlck iin hams deyil. Bel ki, agird 5-ci taprn tlblrin gr dvltimizin mvafiq sndlrindki Thsil hququna aid bndlri d eynn semli, 8-ci v 9-cu taprqlara gr, ombudsmann faliyyti v xsusi qayya ehtiyac olan uaqlarn hquqlarnn qorunmas haqqnda mlumatlar da toplamaldr. stlik 11-ci tapra gr nsan hquqlarnn pozulmasna aid hekay qurmal v insan hquqlarn qoruyan orqanlara mktub hazrlamaldr. 3. Shif 39-da suallar v taprqlarn 5-ci bndi beldir: Suyun fiziki xasslrini havann fiziki xasslrindn frqlndirin. Suyun fiziki xasslrini agird sadalaya bilr. nki su saf madddir. Onun fiziki xasslri sabitdir. Lakin hava qarqdr. Onun sabit fiziki xasslri yoxdur. Buna gr d hava v suyun fiziki xasslrini frqlndirmk dzgn hesab edilmir. 4. Shif 41-d suallar v taprqlarda N n qazlar daha ox sxla bilir? sual bu mvzuya aid deyil. Bu sual artq vvlki mvzuda soruulmudur. Burada Xrk duzunu xry lav etdikd onun n kiik hissciklri nlr olacaq? sualna agirdlr dzgn cavab ver bilmz. Xrk duzunu suya lav etdikd onun n kiik hissciklri ionlar olacaq. Lakin hl agirdlr ion haqqnda mlumat almayblar. 5.10-cu taprq El maddlr yazn ki, iki qazn birlmsindn maye alnsn kimidir. Bu cml slindki qazn birlmsindn yaranan maye halnda madd yazn kimi olmal idi. nki agirdlr mvzuda sudan baqa maye halnda madd il tan olmurlar. 6. Shif 47-d suallar v taprqlarn 6-cs beldir: Qhv biirdikd iind ne maddnin qar olduunu dftrinizd yazn. Bu dzgn taprq deyil. Birinci, qhv biirilmir. kinci, qhv hazrlayan agird onun trkibin daxil olan 3. Shif 39-dak taprqda saf su v havann mqayissi nzrd tutulur. agirdlr havann iy- siz, dadsz v s. olduunu bilir. http://scfwca.gov.az/up/news/article/2012/konvensiya.pdf 4. Sual bu mvzuya uyundur. nki hmin shifdki abzasda bu suala cavab vermk n material verilmidir. vvlki paraqrafda is suallar baqa formada qoyulmudur: 1. Qaz, maye v brk maddlrin sxlma x-susiyytlri eynidirmi? 2. N n maye qaza nisbtn az sxlr? 5.El mqsd d burada agirdin su szn yazmasdr. 6. Taprn rti aydndr. Taprn ctlrd icra olunacan nzr alaraq paylama materia- lndan istifad olunacaq. 7. agird bu tapr grdklrin v tc-rbsin sasn icra ed bilr. n azndan agirdlr su v sd qeyd edcklr. 5. Mllim n metodik vsaitin (MMV) mzmununun ilnmsi baxmndan http://scfwca.gov.az/up/news/article/2012/konvensiya.pdf
• onlarla maddnin olduunu bilmli deyil. 7. Shif 57-d suallar v taprqlarda 2-ci sualda Qarq madd ndir? deyil, qarq ndir? olmaldr. 5. Mllim n metodik vsaitin (MMV) mzmununun ilnmsi baxmndan 1. Mllim n metodik vsait-d drslik v MMV-dn istifad qaydalar, fnn zr mzmun standartlar, tematik planladrma cdvli, fnn zr mzmun standartlarnn reallama cdvli, fnnin tdrisind istifad olunan tlim forma v sullar, mvzularn illik planladrlmasna dair nmunlr, agird nailiyytlrinin qiymtlndirilmsin dair tvsiylr, mvzularn gndlik planladrlmasna dair nmunlr, summativ qiymtlndirm vasitlri haqqnda mlumat verilmidir. MMV-nin tlim forma v sullar il bal blmsind veriln materiallar demk olar ki, aa siniflrd tqdim olunanlarn tkrardr. Htta onlarn bzilri natamamdr. Msln, Beyin hmlsi sulunun realladrlmas mexanizmi dzgn izah olunmamdr. Bu sulun realladrlmas adtn, mrhlni hat edir: a) Problemin qoyulmas. Mllim problemi hamnn yax anlayaca kild (ifahi v ya yaz lvhsind) elan edir v agirdlr onun hlli il bal n oxu 10-12 dqiq rzind mxtlif ideyalar irli srmyi tklif edir. Bu zaman sinfi 3 qrupa blmk v problemin qruplar trfindn mstqil kild zlmsini d tkil etmk olar: problemin hlli n ideyalar irli srn sas qrup; ideyalar qeyd alan qrup (katiblik); ideyalar qiymtlndirn qrup (ekspertlr). b) deyalarn generasiyas. in mvffqiyyti daha ox bu mrhldn asl olduundan, mllim aadak qaydalara ml etmlidir: hr bir agirdin z fikir v ideyalarn srbst syly bilcyi mhit 1. MMV-nin tlim forma v sullar il bal blmsind veriln materiallar ny gr baqa olmaldr. Masir tlimd 4 tlim formas var ki, bu tlim formalarnn hr birindn Hyat bilgisi fn-ninin tdrisind geni istifad olunur. Beyin hmlsi sulunun konkret aparlmas formas MMV-d tam olaraq hat olunmudur. Bu irad, mumiyytl, qbul etmirm.
• yaratmaq; sylnn fikir v ideyalarn sayna mhdudiyyt qoymamaq; sylnn fikir v ideyalarn btn agirdlr trfindn eidilmsini tmin etmk; fikir v ideyalarn mzakirsini (tnqid v ya trif) qadaan etmk; sylnn fikir v ideyalarn hamsn, htta n absurd ideyalar bel qeyd almaq. b) deyalarn seilmsi, qrupladrlmas v qiymtlndirilmsi. Bu mrhld katiblik sylnmi ideyalar bir daha elan edir. Sonra ekspert qrupu onlar katiblikdn thvil alr, tnqidi- inclmdn keirmkl Beyin hmlsinin mqsdin uyun glnlri, gndlik hyatda istifady yararllar seib qrupladrr v gstrir. Amma vsaitd bu mexanizm grnmr. Ona gr d bel hesab etmk olar ki, drslikd Beyin hmlsi ad il verilnlrin (M.V. 33, 37, 39, 43, 45 v s.) bu sula aidiyyti yoxdur. 2. Vsaitd demk olar ki, hr yerd alt-standart vzin standart ifadsi ilnmidir. Halbuki bunlar frqli anlaylardr. 3. MMV-nin yaradlmasnda balca mqsd drslikd nzrd tutulan fikir v ideyalar mllimlr daha aydn kild atdrmaq, kurikulumda tsbit edilmi bilik, bacarq v dyrlrin formaladrlmas n onlara zruri metodik tvsiylr, elc d nmunvi, hm d orijinal drslr tqdim etmkdir. Lakin qeyd etmk lazmdr ki, bu nmunlrin irisind orijinall il seiln v yadda qalan birc drs bel rast glmk mmkn deyil. 4. MMV-d drsliyin btn shiflrinin yalnz lupa il oxunacaq kil formasnda tkrar verilmsinin mntiqi anlalmr. Aa siniflrd (I-II siniflr) mzmunun xeyli hisssi killrdn ibart olduundan, bu, rsmlr istinad v onlarn izah baxmndan zn doruldur. Lakin 6- c sinifd bunlarn verilmsin he bir 2. sas v alt standartlar birlikd mzmun standartdr. V hr bir mllim bunu ox gzl bi-lir ki, shbt gndlik drsdn, mvzudan gedirs, demli, bu, alt standart realladrmaq ndr. He bir gndlik drs plannda alt standart yazlmr v yazmaa ehtiyac duyulmur. 3. radla raz deyilik. Ryin vvlind MMV haqqnda verilmi ilk mlumatla bir-birin tamamil ziddir. 4. MMV-d mvzular qrupladrldndan bu killrin mikroskopik olsa bel, yerldirilmsin ehtiyac duyulur. 5. radla raz deyilik. Mnblr mndricatda gstrilnlrdir.
• ehtiyac yoxdur. 5. Drslikd konstitusiyadan, qanunlardan, siyast, elm v mdniyyt xadimlrin (H. liyev, A. Bakxanov, . Montesky, Sofokl, A. openhauer) aid oxlu sayda klamlardan v xeyli baqa mlumatlardan istifad olunsa da, MMV-d verilmi dbiyyat siyahsnda bunlarla bal he bir mnb verilmmidir. Htta yol nianlarnn hans rsmi mnbdn gtrldy bel gstrilmmidir. 6. Vsaitd he bir konkret resursun ad v mnbyi gstrilmmidir. Hr ey mumi kild verilmidir. Msln, Drslik, mxtlif killr, i dftri, ensiklopediya, KT vasitlri, videoarx, CD formasnda. Bu cr tvsiynin mllim hans kmyi ola bilr? Halbuki burada hr mvzuya uyun konkret mnblr gstrilmli idi. El Drsliklrin qiymtlndirilmsi meyarlarnn7 2.1.5-ci maddsi d lav vsaitlr (elektron resurslar, yani vsaitlr, xritlr, sxemlr v s.) istiqamtlndirm tlbi qoyur. 7. Bzi mvzularn tdrisi zaman qoyulan mqsd mvzunu v alt-standart realladrmr. Msln Elementlr mvzusunun planladrlmasnda (sh. 53) alt-standart: 1.1.1. Maddlrin xasslrini onlarn daxili quruluu il laqlndirir. 8. Mqsd olaraq Element anlayn atom v madd anlaylarndan frqlndirmk nzrd tutulmudur. N MMV-d, n d drslikd bu mqsd lazmi sviyyd izah olunmamdr. Burada yalnz element v atom anlaylar arasnda laqlrdn danlmdr. Mllim v ya agird bu mvzunu yrnmkl element v madd anlaylarn he vaxt frqlndir bilmz. Bu mvzuda fnlraras inteqrasiya myynldirilmmidir. Ona gr d Mvzu zr reallaacaq standartlarn digr fnn kurikulumlarnn 6-c sinif standartlar il inteqrasiya imkanlarn 6. Ad kiln resurslarn aqlamas mvzu-lar zr gstrilmi v eyni zamanda sh. 85-d stifad edilmi v mllimin istifad ed bilcyi mnblrd verilmidir. MMV-d v drslikd kifayt qdr lav resurslar, sxemlr, xrit, killr, istinad edilck mnblr verilmidir. http://edu.gov.az/view.php?lang=az&menu=162&id=22 7. 1.1.1 standartnn realladrlmas n bu mvzularn verilmsi mtlqdir. Fnn kurikulum- larna sasn planladrlmann aparlmasnda da, qeyd olunduu kimi, standartlarn bir qismi bir mvzuda tam, digr mvzuda is qismn realla- drla bilr. 8. radla raz deyilik. Yalnz 1 cmlni nzriniz atdrmaq kifaytdir: atom v element anlaylarn eynildirmk olmaz. Sonrak fikirlr bu fikrin almasna xidmt edir. 9. radla raz deyilik.
• myyn ed bilrsiniz. yazlmdr. Lakin mlumdur ki, element anlay kimya fnnin aid olub, 8-ci sinifd tdris olunur. Bel olan halda, demli, bu mvzu verilmi alt-standart realladrmaq n dzgn seilmmidir. 9. Bzi mvzularn tdrisi zaman izahlarda elmi v slubi shvlr yol verilmidir. Msln, shif 49-damvzu izah olunarkn kmr, xrk duzu, su v oksigenin frqlndirilmsini gstrn cdvl verilmidir. Burada xrk duzunun rngi a gstrilmidir. slind is xrk duzu ffafdr. 10. Shif 51-d mumildirm v nticlrd malekullar deyil, molekullar olmaldr. 11. SShif 57-d dmir tozu v oduncaqdan alnan kpk qarnn ayrlmas sulu shv verilmidir. slind, dmir tozu v oduncaqdan alnan qarqdan dmir tozunu maqnitin kmyil ayrmaq daha dzgn olard. 12. Vsaitin sonunda verilmiSummativ qiymtlndirm vasitlriblmsind tvsiy ediln test taprqlarnda xeyli shvlr var. Msln: Test tapr 13 (MMV., sh. 81). Respublikamzda Milli Mclisin verdiyi qanunlar hans qurum yerin yetirir? a) Mhkm; b) cra Hakimiyyti; c) BMT; d) ATT; e) Mktb. Burada a, b v e bndlrinin hr dorudur. Demli, test tapr dzgn trtib olunmamdr. 13. Test tapr 21 (MMV., sh. 82). Hans srada verilnlr dorudur? Burada sra olmadna gr, agirdlr aa bilr. 14. Test tapr 27 (MMV., sh. 83). Maddnin kimyvi xasslri hanslardr? a) Rngi; b) Qaynama temperaturu; c) Digr maddlr evrilmsi; d) Dad. agird drsliyin 38-ci shifsindn rngin v dadn, 44-c shifsindn is qaynama temperaturunun maddnin fiziki xasslrin aid olduunu yrnmidir. Ona gr d digr bndlr fikir vermdn, 10. Texniki shvdir. 11. radla raz deyilik. Hesab edirm ki, hr iki yanama dorudur. Ancaq MMV-d gstriln forma shv deyil. 12. radla raz deyilik. Testin cavab cra Hakimiyyti. 13. TQDK trfindn hazrlanan, sasn d, Azrbaycan dili, Kimya v s. fnlr zr test kitabalarnda sra, crg szlrinin ilndiyi kifayt qdr test nmunsi tapmaq mmkndr. 14. Suallar hazrlanarkn 4 sviyy nzr aln-maldr. Bu taprq 1-ci (aa) sviyy n n-zrd tutulur. 15.Mllim n metodik vsaitd hmin mnblr tqdim olunmudur.
• doru cavab grnr. Demli, test tapr dzgn trtib olunmamdr. 15. Mllim n lav materiallar verilmmidir. Lakin Qiymtlndirm meyarlarnn 5-ci maddsi MMV-d lav materiallarn olmasn tlb edir. Hazrlad: mumthsil mktblrinin 6-c sinfi n Hyat bilgisi 6 drsliyinin mllifi Nab Mmmdova