Biologiýa, 9 synp, Zikirýaýew A, Tohtaýew A, Azimow I, Sonin N, 2019

q`o`yidagi metodlar asosida

9-sinf Biologiya

Ta`limiy: O`simlik hujayra haqida o`quvchilarga ma`lumot berish.

Tarbiyaviy: O`quvchilarning o`simlik va hayvon hujayrasi haqidagi bilimlarini,

ilmiy dunyo qarashuni rivojlantirish va estetik tarbiya berish.

Rivojlantiruvchi: O`quvchilarni o`simlik hujayrasining o`ziga xos xususiyatlari

mavzusi haqidagi bilimlarini rivojlantirish va darslik ustida mustaqil ishlash

Darsning mazmuni: O`simlik hujayrasi hayvon hujayrasiga xos bo`lgan

barcha organoidlari bilan oumumiy bo`lsa-da ,lekin ular tuzilishidagi bir qator

xususiyatlari bilan hayvon hujayralaridan farq qiladi.

1.Birlamchi qalin qobig`iga ega

O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi:

Metod: biologik diktant, klaster o`yini, so`z ichida, so`z o`yini, biologik mashq.

Shakli: suhbat, munozara, mashg`ulot.

Vosita yoki jihoz:Plakatlar, rasmlar, ko`rgazmali qurollar

Usul: yozma, og`zaki, rasm, orqali chizma

Baholash: reyting tizimi(5 ball)

Kutalayotgan natija:

O`qituvchi: o`quvchilarga rejalashtirilgan bilimlarini turli xel usullar bilan

etkazadi, o`tgan darsni tahlil qiladi va kelajak rajalarni tuzadi.

O`quvchi: Yangi bilimlar asosida o`z bilimlini rivojlantiradi, o`zi qiziqqan

yonalishda mustaqil izlanadi.

Dars bosqichlari

Bajaradigan ish mazmuni

davomotini aniqlash, sinf

topshirig`i asosida so`raydi.

2-Nazorat ishi. Biologik

3- Nazorat topshirig`i

4- Nazorat topshirig`i. Aqliy

xujum yordamida so`raydi

va o`quvchilar bergan

holda agar ma`lum

bo`shliqlar bo`lsa ularni

to`ldirgan holda xulosalaydi

O`quvchilarni yangi mavzu

O`qituvchi yangi mavzuni

q`o`yidagi metodlar asosida

5- Nazorat topshirig`i.

6- Nazorat topshirig`i.

tahlili va klaster

o`quvchilarni tanishtiradi va

3) O`quvchilarning darsda

erishgan natijalarini izohli

2. O`tilgan mavzuni so`rash va baholash

1- Nazorat topshirig`i

“ O`rgimchak turi” o`quvchilar tarqatmasi

1. Yadro qanday tuzilgan?

2. Yadrocha nima?

3 Xromatin nima?

4. Xromosoma nima?

5. Kariotip nima ?

O`qituvchi tarqatmasi

1. Yadro shirasi,xromatin va yadrochadan tuzilgan.

2. Yadro shirasiga botib kirgan zich tanacha

3. Yadroning shaklan yadrodan farq qiluvchi qismi

4. Xromatinlar birikib xromosomani hosil qiladi

5. Somatik hujayralarning xromosomalar to`plami

2- Nazorat topshirig`i

Biologik diktant.

O`quvchi tarqatmasi

1. Hujayrani birinchi marta mikroskopni qaysi olim ko`rdi

2. Hujayraning ichki tuzilishini qanday ko`rib bo`ladi

3. Mikroskop stolda qanday qo`yadi

4. Hujayraning qismlarni qanday kuzatish mumkin

5. Mikroskop buyumlarni necha marta kattalashtirib ko`rsatadi

Oqituvchi tarqatmasi

1. Hujayrani birinchi marta ingliz fizigi Robert Guk tomonidan 1665 yil kashf etilgan.

2. Hujayraning ichki tuzilishini va stoplazmadagi harakatlarni mikroskopda kuzatiladi.

3. Mikroskop stol chekkasidan 3 – 4 sm nariga (ichkariga) qo‟yadi.

4. Hujayraning qismlarini mikroskop yordamida kuzatish mumkin.

5. Mikroskop buyumlarni ming marta va undan ham ko‟p kattalashtirib ko‟rsatadi.

3 – Nazorat topshirig’i

O’quvchi tarqatmasi “BBB” metodi

Tushunchalar Bilaman

Bilmoqchiman Bildim

Tushunchalar Bilaman

Bilmoqchiman Bildim

4 – Nazorat topshirig’i

“Aqliy hujum”

O’quvchi tarqatmasi

O’qituvchi tarqatmasi

3 .Yangi mavzuni bayoni

Mavzu: O`simlik hujayrasining o`ziga xos tuzilishi

1. Osimlik hujayrasining tuzilishi.

2.Hujayra qobig`ining tuzilishi

3.Plastidalarning tuzilishi va xillari

4.Vakuolalarnig tuzilishi va vazifalari

Oo„simlikIar hujayrasida hayvon hujaymsiga xos bo’lgan barcha oiganoidlar: yadro,

mitoxondriya, Golji majmuasi, ribosomalar mavjud Shuningdek, ular tuzilishidagi bir qator

xususiyatlari bilan hayvon hujayralaridan farq qiladi: 1) birmuncha qalin bo„lgan hujayra

qobig„iga ega; 2) maxsus oiganoidlar-plastidaian bor. Bularda quyoshning yorug’lik ener-

giyasi hisobiga anorganik moddalardan birlamchi oiganik moddalami hosil bo’lishi amalga

oshiriladi; 3) yaxshi rivojlangan vakuola tizimi mavjud bo

lib, u hu- jayraning osmotik

xususiyatlari bilan bog’liq.

Hujayra qobig`i. O„simlik hujayrasi tashqi tomondan qalin hujayra qobig„i bilan

o’ralgan bo’ladi. Hujayra qobig„i tufayli har bir hujayra o’zining shaklini saqlab qolish

Hujayra qobig„i polisaxaridlardan tashkil topgan. Qobiq orqali suv va kichik molekulali

moddalar osonlik bilan o„tish imkoniga ega. Shu bilan birga qobiq birmuncha mustahkam

bo„lib, o„simlikka xos tuzilmani saqlab furadi. U shamol ta‟sirida o„simlikning egilishini

ta‟minlaydi, biroq sinib ketishiga yo„l qo„ymaydi.

Plastidalar — o„simlik hujayralarining organoidlari. Ular anorganik moddalardan

birlamchi uglevodlami hosil qilishda ishtirok etadi. Plastidalaming uch xil turi mavjud:

Leykoplastlar — rangsiz plastidalar, monosaxarid va disaxaridlardan krax- mal hosil

qilishda ishtirok etadi (ayrim leykoplastlarda oqsil va moylar ham to’planadi).

Xloroplastlar — yashil pigmefttlar, fotosintez jarayonini amalga oshiradi.

Xromoplastlar — har xil rangga ega plastidalar. Ular gullar va mevalarga rang beruvchi

Plastidalar bir-biriga aylanib turadi. Ulaming tarkibida RNK va DNK bo’lidi. Ko„payishi

ikkiga bolinish yo„U bilan amalga oshadi.

Ko’pgina o„simlik hujayralarida boshqa plastidalar ham uchraydi. Ular qizil, sariq va

qizg„ish pigmentlarga ega bo’ladi. Ko’pgina gullar, mevalar va kuz fasli- dagi barglaming

ranglari ana shu pigmentlar tufayli paydo boladi. Rangsiz plastidaiarda kraxmal, moy,

oqsil, zaxira modda sifatida to’planadi. Bunday plastidalar ildizda, tugunaklarda,

ildizmevalarda, urug„larda ko„p uchraydi-Г*.

Vakuolalar ham o„simlik hujayralariga xos organoid bo„lib, membrana bilan o„ralgan.

Ular endoplazrriatik to„ming g

ovak membranalari hisobiga hosil bo„ladi. Vakuola

tarkibida turli tuman organik birikmalar va tuzlar uchraydi. Vakuola shirasi hosil qiladigan

osmotik bosim hujayraga suvning o„tishinita‟minlaydi va uning tarang,ya‟ni turgor holatini

4. Yangi mavzuni mustahkamlash

“Ma’nosini top metodi”

5 – Nazorat topshirig’i

O’quvchi tarqatmasi

O’qituvchi tarqatmasi

rang beruvchi pigment

har xil rangli plastidalar

6 – Nazorat topshirig’i

Klaster metodi

O’quvchi tarqatmasi

O’qituvchi tarqatmasi

Biologiýa, 9 synp, Zikirýaýew A., Tohtaýew A., Azimow I., Sonin N., 2019

Biologiýa, 9 synp, Zikirýaýew A., Tohtaýew A., Azimow I., Sonin N., 2019.

Учебник по биологии для 9 класса на туркменском языке.

Biologiýa — ýaşaýyş baradaky ylym bolup, grekçe “bios” — ýaşaýyş, “logos” – taglymat (ylym) diýen manyny aňladýar.
Biologiýa adalgasy 1802-nji ýylda fransuz alymy J.B.Lamark we nemes alymy G. R. Trewiranus tarapyndan ylma girizilipdir. Biologiýa ýaşaýyş, onuň şekilleri, gurluşy, ösüş kanunalaýyklyklary baradaky ylym.
Biologiýanyň öwrenýän obýekti bu – wiruslar, mikroorganizmler, kömelekler, ösümlikler, haýwanlar, adam we olaryň organlary, dokuma, öýjük düzümi, öýjüklerde geçýän prosesleriň hem-de organizmiň şahsy we taryhy ösüşi, olaryň özara organiki däl tebigat bilen aragatnaşygy hasaplanýar.

Janly organizmleriň özboluşly aýratynlyklary.
Janly organizmler köpdürli bolmagyna seretmezden, olaryň ählisi öýjükli gurluşa eýe hem-de meňzeş himiki elementlerden we maddalardan ybarat. Öýjük ýaşaýşyň ähli häsiýetlerini özünde jemleýän iň kiçi birlikdir.

Organizm bilen daşky gurşawyň arasynda hemişe madda we energiýa çalşygy bolup durýar. Janly organizmleriň möhüm häsiýeti iýmitden we gün şöhlesinden daşky energiýa çeşmesi hökmünde peýdalanýanlygydyr. Energiýa bir organizmden ikinji organizme organiki madda görnüşinde berilýär. Organizmdäki madda çalşygynyň esasyny assimilýasiýa we dissimilýasiýa prosesleri düzýär. Käbir maddalar organizm tarapyndan özleşdirilse, başga maddalar tersine, daşky gurşawa çykaryp goýberilýär. Madda çalşygy organizmdäki öýjükleriň dikeldilmegini, ulalmagyny we ösüşini üpjün edýär.

MAZMUNY.
GIRIŞ.
I Bölüm. Organiki älem barada maglumat.
I BAP. Ýaşaýşyň umumy kanunalaýyklyklary.
1-§. Janly organizmleriň özboluşly aýratynlyklary.
2-§. Ýaşaýşyň gurluş derejeleri.
II BAP. Organizmleriň köpdürlüligi.
3-§. Ýaşaýşyň öýjüksiz şekilleri.
4-§. Prokariot öýjükler.
5-§. Eukariotlar – ösümlikleriň köpdürlüligi.
6-§. Kömelekler dünýäsi.
7-§. Haýwanlar dünýäsi.
8-§. 1-nji laboratoriýa işi. 1. Bede taýajygynyň bakteriýasyny mikroskopda görmek. 2. Gök-ýaşyl suwotuny mikroskopda görmek.
II Bölüm. Öýjük baradaky taglymat.
III BAP. Sitologiýanyň esaslary.
9-§. Öýjügiň öwreniliş taryhy we öýjük nazaryýeti.
10-§. Öýjügi öwrenmegiň usullary.
11-§. Eukariot öýjükler.
12-§. Sitoplazma. Öýjügiň membranasyz we membranaly organoidleri: endoplazmatik tor, ribosomalar, Goljuň apparaty.
13-§. Mitohondriýanyň, plastidalaryň, lizosomalaryň we sitoplazmanyň başga organoidleri.
14-§. Ýadro we onuň gurluşy.
15-§. Prokariot we eukariot öýjükler.
16-§. Öýjükleriň ewolýusiýasy.
17-§. 2-nji laboratoriýa işi. Ösümlik we haýwan öýjükleriniň gurluşyny mikroskopyň kömeginde öwrenmek.
18-§. 3-nji laboratoriýa işi. Ösümlik öýjüginde plazmolize we deplazmolize gözegçilik etmek.
III Bölüm. Ýaşaýyş prosesleriniň himiki esaslary.
IV BAP. Ýaşaýyş prosesleriniň himiki esaslary.
19-§. Öýjügiň himiki düzümi.
20-§. Öýjügiň düzümine girýän suw we organiki däl maddalar.
21-§. Biomolekulalar.
22-§. Uglewodlar.
23-§. Lipidler.
24-§. Beloklar. Aminokislotalar.
25-§. Belogyň düzümi we gurluşy.
26-§. Beloklaryň häsiýetleri. Sada we çylşyrymly beloklar.
27-§. Beloklaryň funksiýasy.
28-§. Nuklein kislotalary.
29-§. 4-nji laboratoriýa işi. Amilazanyň krahmala täsiri.
IV Bölüm. Madda çalşygy — metabolizm.
V BAP. Öýjüklerde madda we energiýa çalşygy.
30-§. Madda çalşygy.
31-§. Energiýa çalşygy.
32-§. Energiýa çalşygynyň basgançaklary.
33-§. Öýjügiň iýmitlenişi.
34-§. Hemosintez.
35-§. Öýjükde plastik çalşyk.
36-§. Öýjükde madda we energiýa çalşygyna degişli meseleler çözmek.
37-§. 5-nji laboratoriýa işi. Ösümlik ýapragynda organiki maddalaryň emele gelşini öwrenmek.
V Bölüm. Organizmleriň indiwidual ösüşi — ontogenez.
VI BAP. Organizmleriň köpelişi we indiwidual ösüşi.
38-§. Öýjük sikli.
39-§. Meýoz.
40-§. Janly organizmleriň köpelişi.
41-§. Jynsy köpeliş.
42-§. Tohumlanma.
43-§. Embrional ösüş döwri.
44-§. Postembrional ösüş.
45-§. Embrionyň ösüşine daşky gurşawyň täsiri.
46-§. Ösüşiň umumy kanunalaýyklyklary. Biogenetik kanun. Embrionlaryň meňzeşlik kanuny.
VI Bölüm. Genetika barada umumy maglumat.
VII BAP. Genetikanyň esaslary.
47-§. Genetikanyň ösüş taryhy.
48-§. Mendeliň kanunlary. Monogibrid çaknyşdyrma.
49-§. 6-njy laboratoriýa işi. Monogibrid çaknyşdyrma degişli meseleler çözmek.
50-§. Di-poligibrid çaknyşdyrma. Mendeliň üçünji kanuny.
51-§. 1-nji amaly sapak. Digibrid çaknyşdyrma degişli meseleler çözmek.
52-§. 7-njy laboratoriýa işi. Gowaçanyň, pomidoryň, gije gözeliň çaknyşdyrma netijesini gerbariý esasynda öwrenmek.
53-§. Allel däl genleriň özara täsiri.
54-§. Genleriň polimer вa köp taraplaýyn täsiri.
55-§. 2-nji amaly sapak. Allel däl genleriň özara täsirine degişli meseleler çözmek.
56-§. Alamatlaryň birleşip nesil yzarlaýjylygy.
57-§. Jyns genetikasy.
58-§. 3-nji amaly sapak. Birleşip nesil yzarlaýjylyk we jyns bilen baglylykda nesil yzarlaýjylyga degişli meseleler çözmek.
59-§. Üýtgeýjilik.
60-§. 8-nji laboratoriýa işi. Modifikasion üýtgeýjiligiň statistik kanunalaýyklyklaryny öwrenmek.
61-§. Mutasion (genotipik) üýtgeýjilik.
62-§. Adam genetikasyny öwrenmegiň usullary.
63-§. Adamdaky nesil yzarlaýjy keseller.
VII Bölüm. Seleksiýanyň esaslary.
VIII BAP. Seleksiýanyň we biotehnologiýanyň esaslary.
64-§. Medeni ösümlikleriň gelip çykyşy we köpdürlülik merkezleri.
65-§. Ösümlikleriň we haýwanlaryň seleksiýasy.
66-§. Seleksiýa we biotehnologiýa.
67-§. Özbegistanyň alymlarynyň biologiýa we seleksiýa ugrundaky üstünlikleri.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Biologiýa, 9 synp, Zikirýaýew A., Tohtaýew A., Azimow I., Sonin N., 2019 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

Biologiya 9 cu sinif derslik pdf

O’zbek tilida dars ishlanmalar, barcha fanlardan

Biologiya 9-sinf uchun darslik

Подробности Автор: Alisher Samadov Родительская категория: 9-Класс Категория: Biologiya, zoologiya 9-sinflar Опубликовано: 07 Апрель 2020 Просмотров: 891

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Rating 0.00 (0 Votes)

Biologiya 9-sinf uchun darslik

Скачать Файл:

Ushbu ma’lumotni yuklab olish uchun ro’yxatdan o’ting. Ma’lumotlar mutlaqo bepul. Чтобы скачать этот файл зарегистрируйтесь или войдите на сайт.
Please register or login to download this file.

Dars Ishlanmalar

Insho (Эссе)

11-Класс

1-Класс

2-Класс

3-Класс

4-Класс

5-Класс

6-Класс

7-Класс

8-Класс

9-Класс

10-Класс

Testlar (Тесты)

Rejalar (Планы)

Metodika (Методика)

To’garak ishlanmalari (Кружок)

Tadbir ishlanmalar (сценарий)

Boshqalar (Другие)

Audio darsliklar (Разработка уроков)

Barcha huquqlar O’zbekiston Respublikasining amaldagi qonunlariga binoan himoya qilingan. Sayt materiallaridan to’liq yoki qisman tijorat yo’lida foydalanish qat’iyan man etiladi!