Hayotimizda jurnalistikaning tutgan o`rni va ahamiyati Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

Annotatsiya: Ushbu maqolada jurnalistika haqida fikr yuritilgan bo’lib, ushbu sohaning bugungi kundagi ahamiyati haqida keng va mushohadali bayon qilingan. Shunday ekan, maqolani o’qib, o’zingizga kerakli bo’lgan xulosalaringizni olishingiz mumkin.

Cahangir Məmmədli: “Jurnalistika ixtisasına qabiliyyət imtahanı ləğv olunmalıdır”

Bakı. 14 avqust. REPORT.AZ/ “Azərbaycanda jurnalistika ixtisasına qəbul prosesində həyata keçirilən qabiliyyət imtahanından az sayda abituriyentin keçməsi bu vasitənin özünü doğrultmadığını göstərdi”. Bunu “Report”a açıqlamasında Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi kafedrasının müdiri, professor Cahangir Məmmədli deyib. “Biz hamımız cəhd göstərdik ki, jurnalistika fakültəsinə qabiliyyət imtahanları tətbiq olunsun. Əslində, yaradıcılıq tələb edən ixtisas olduğuna görə qabiliyyət imtahanı lazımdır. Ötən il qabiliyyət imtahanından az sayda abituriyentin keçməsinin təsadüf olduğunu hesab etdim. Bu il də eyni vəziyyət yarandı və bu halın təsadüf olmadığını düşünürəm”, – kafedra müdiri bildirib. C.Məmmədli əlavə edib ki, əgər fakültəyə qabiliyyət imtahanı ilə bağlı iki il eyni problem yaranırsa, deməli, prosesdə nöqsanlar var: “Nöqsanlardan ən başlıcası imtahan götürən adamların pedaqoji peşəkarlığının olmamasıdır. İmtahan götürən insanlar jurnalistikaya həvəslə gələn abituriyentlərdə n çox yüksək, az qala özlərinin səviyyəsində peşəkarlıq tələb edirlər. Bu fikri ötən il səsləndirdiyimiz üçün elə bilirdik ki, TQDK imtahan prosesində müəyyən dərəcədə dəyişiklik edəcək. Ərizə verən və qabiliyyət imtahanından keçmək arzusunda olanların böyük hissəsi yenə keçmədi. Bu o deməkdir ki, qabiliyyət imtahanı özünü doğrultmur”. Professor Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası nın (TQDK) sədri Məleykə Abbaszadənin “qabiliyyət imtahanı olacağı halda fakültəyə bilikləri zəif olan abituriyentlər gələcəklər” fikrinin özünü doğrultduğunu vurğulayıb: “Həqiqətən keçən il də aşağı bal yığan abituriyentlər jurnalistikaya gəldilər. Onların ümumi dünyagörüşü, bilik səviyyəsi bizi təmin etmədi. Bu il də eyni vəziyyət yaranıb. Bu hal narahatlıq yaradır. Jurnalistika fakültəsində dərs deyən bir müəllim kimi bunun şahidiyəm. İstərdim ki, qaydaların üzərində yenidən işlənsin, yeni qaydalar müəyyənləşdirils in. Əgər mümkün deyilsə, növbəti ildən qabiliyyət imtahanı tamamilə götürülsün”. Qeyd edək ki, 2015-2016-cı tədris ili üçün Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində jurnalistika ixtisası üzrə 198 plan yeri ayrılıb. Onların da 90-ı dövlət sifarişli, 108-i isə ödənişli əsaslarladır. Lakin jurnalistika ixtisasına qəbul prosesində qabiliyyət imtahanının olması vəziyyəti xeyli mürəkkəbləşdirib . Belə ki, bu il qabiliyyət imtahanında iştirak etmək hüququ qazanmış 341 abituriyentdən 178 nəfəri ümumiyyətlə imtahana gəlməyib. İmtahanda iştirak edən 163 abituriyentdən isə cəmi 57 nəfəri məqbul qiymət alıb. Onlardan 51 nəfəri Azərbaycan, 6 nəfəri isə rus bölməsinin abituriyentlərid ir.

Hayotimizda jurnalistikaning tutgan o`rni va ahamiyati Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Sayfiddinova Xurshida Alisher qizi

Ushbu maqolada jurnalistika haqida fikr yuritilgan bo`lib, ushbu sohaning bugungi kundagi ahamiyati haqida keng va mushohadali bayon qilingan. Shunday ekan, maqolani o`qib, o`zingizga kerakli bo`lgan xulosalaringizni olishingiz mumkin.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Sayfiddinova Xurshida Alisher qizi

Huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish davr talabi
O’smirlarni kasbga yo’naltirishga qo’yiladigan pedagogik – psixofiziologik talablar
«Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakatining o‘zbekistondagi islohotlarni amalga oshirishda tutgan o‘rni

Значение международного педагогического интегрированного сотрудничества в повышении качества образования

Kompyuter lingvistikasini kashf etilishidagi matematik modellar ko’rinishi
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE AND IMPORTANCE OF JOURNALISM IN OUR LIVES

This article focuses on journalism and provides a broad and insightful account of the current importance of the field. So, by reading the article, you can get the conclusions you need.

Текст научной работы на тему «Hayotimizda jurnalistikaning tutgan o`rni va ahamiyati»

HAYOTIMIZDA JURNALISTIKANING TUTGAN ORNI VA AHAMIYATI

Sayfiddinova Xurshida Alisher qizi Navoiy davlat pedagogika instituti

Annotatsiya: Ushbu maqolada jurnalistika haqida fikr yuritilgan bo’lib, ushbu sohaning bugungi kundagi ahamiyati haqida keng va mushohadali bayon qilingan. Shunday ekan, maqolani o’qib, o’zingizga kerakli bo’lgan xulosalaringizni olishingiz mumkin.

Kalit so’zlar: Jurnalistika, OAV, so’z erkinligi.

THE ROLE AND IMPORTANCE OF JOURNALISM IN OUR LIVES

Sayfiddinova Khurshida Alisher kyzy Navoi state pedagogical institute

Abstract: This article focuses on journalism and provides a broad and insightful account of the current importance of the field. So, by reading the article, you can get the conclusions you need.

Keywords: Journalism, media, freedom of speech.

Jurnalistika – ijtimoiy faoliyat turi. Bu faoliyat egalari (jurnalistlar) ijtimoiy dolzarb axborotlarni to’plash, tahlil qilish va ommaviy axborot vositalari (matbuot, radio, televideniye, axborot agentliklari va b.) orqali tarqatish bilan shug’ullanadi. Jurnalistikaning ommaviy targ’ibot va tashviqot shakllaridan biri. Jurnalistkaning xususiyati, maqsadi jamiyatning ijtimoiy tabiatiga bog’liq. Jurnalistika atamasi dastlab jurnallar majmuiga, keyinchalik barcha davriy nashrlarga nisbatan qo’llanilgan. Endilikda jurnalistika iborasi journalist faoliyati mahsulini, shu bilan bog’liq kasblar majmuini, shuningdek, shu sohaga oid ta’limni va fan tarmog’ini ham anglatadi. Jurnalistika faoliyati tarkibiga matbuot, radio, televideniye, axborot agentliklari, hujjatli kino va boshqalar kiradi.

Janr tushunchasi barcha davrlarda ham odamlarning axborotga qiziqishlari, uni qabul qilishga bo’lgan ehtiyoj, munosabatlariga qarab yuzaga keldi va rivojlandi. U jurnalistika paydo bo’lgandan beri o’z davriga qarab rivojlanadigan, ijtimoiy jarayonlar ta’sirida o’zgarib boradigan tarixiy kategoriyadir. Buni Sankt-Peterburg universiteti professori G.Korkonosenko shunday izohlaydi: “Ishbilarmonlarning o’zaro munosabatlari gazeta sahifalarida “hisobot” janrini paydo qildi. Sir tutishga bo’lgan ehtiyoj tufayli xat janri yuzaga keldi. 1800 yilda “Jurnal de Debi” deb nomlangan frantsuz gazetasi inqilobdan keyin odamlarni o’ziga ko’proq jalb etish va

WWW.OPENSCIENCE.UZ 146 I M^^BI

demokratik matbuotning ko’rinishi sifatida taassurot uyg’otish uchun feletonni o’ylab topdi. Shu tariqa barcha janrlar tarixan oddiylikdan murakkablikka, oddiy xabardan tortib tahliliy maqolagacha rivojlana bordi.”

Axborotni to’plash, taxlil qilish va tarqatishga yo’naltirilgan ijtimoiy faoliyatning dastlabki kurtaklari qadim-qadimda paydo bo’lgan. Odamlarni ijtimoiy turmushda sodir bo’layotgan voqealardan xabardor qilish, ularga axborot vositasida ma’lum g’oyaviy-ruhiy ta’sir o’tkazish turli shakl va usullarda namoyon bo’lgan. Og’zaki axborot notiqlar, jarchilar tomonidan yetkazilgan. Yozma ma’lumotlar esa, maye, Qadimgi Misrda papiruslarga bitilib, tarqatilgan. Qadimgi. Rimda e’lonlardan, qo’lyozmalardan foydalanilgan.

O’zbekiston davlat mustaqilligiga erishgach, respublika J.si demokratik bosqichga qadam qo’ydi va jamiyatni demokratik tarzda yangilash, huquqiy demokratik davlat barpo qilishga ko’maklashayotgan yangi tizim shakllana boshladi. 1997 – yilda “Axborot olish kafolatlari va erkinligi to’g’risida”, “Jurnalistik faoliyatni himoya qilish to’g’risida”, “Ommaviy axborot vositalari to’g’risida” qonunlar qabul qilindi. Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 – yil. 26 – fevralida “Jurnalist kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash ti-zimini takomillashtirish to’g’risida” gi qarori e’lon qilindi. Mazkur hujjatlar respublikamizda jurnalist kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash tizimini takomillashtirish hamda dunyo andozalari darajasiga ko’tarish yo’lida g’oyat muhim ahamiyatga egadir. Shundan beri o’tgan vakt mobaynida bu qonunlar va qarorni amalga oshirish yo’lida ancha ishlar qilindi. Istiklol tufayli respublika jurnalistlarining ijtimoiy hayot voqea va hodisalarini taxlil qilish va yoritishga yondashuvi ham tubdan o’zgardi. Endiliqsa jurnalistlar ijtimoiy jarayonlarni tahlil qilish va yoritishda ilmiy bilimlarga, umuminsoniy va milliy qadriyatlarga, xalqaro hamjamiyat e’tirof etgan umumdemokratik qoidalarga tayanmoqda.

Jurnalistika tizimining shakllanish jarayonida respublikada jurnalist ixtisosi bo’yicha maxsus oliy ta’limga ham asos solindi. 1949 – yili O’rta Osiyo davlat universiteti (hoz. O’zMO’)ning filologiya fakulteti qoshida oliy ma’lumotli jurnalistlar tayyorlaydigan maxsus bo’lim tashkil qilindi. Bu bo’lim 1967 – yilda mustaqil fakultetga aylantirildi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qarori bilan (1996 y. 26 aprel) “O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatgan jurnalist” faxriy unvoni ta’sis etildi. Oliy ma’lumotli jurnalistlar O’zMUdan tashqari, Nukus davlat universitetida, shuningdek, O’zbekiston jahon tillari universitetida ham tayyorlanadi. 1997 – yildan O’zR Prezidenti xuzuridagi Davlat va jamiyat qurilishi akademiyasida jurnalistlarni qayta tayyorlash Xalqaro ijtimoiy markazi faoliyat ko’rsatadi.

Beruniy Alimov oz maqolalarining birida shunday fikrlarni bildirgan edi. “XX asrning 90-yillarida istiqlolga erishgan davlatlar mustaqil taraqqiyot yo’lini yaratish

WWW.OPENSCIENCE.UZ 147 I M^^BI

bilan bir vaqtda tobora avj nuqtasiga ko’tarilayotgan globallashuv jarayonlari talablariga moslashishga majbur edilar. Globallashuv hodisasiga shu qadar ko’p ta’rif berilganki, ular qanchalik xilma-xil bo’lmasin, barchasida bir katta haqiqat -globallashuv – umumlashuv, yaxlitlashuv, o’zaro aloqadorlik va hamkorlik ekanligi u yoki bu ko’rinishda, shakl-shamoyilda ta’kidlanadi, takrorlanadi. Yana bir haqiqat -globallashuv, keng ma’noda olib qaralganda, ko’proq axborot globallashuvida o’z ifodasini topmoqda.

Bunday holat jahon media makonida axborot va umuman ommaviy axborot vositalari tushunchasini o’zgartirib yubordi. Vujudga kelgan “Yangi jahon axborot tartibi” har qanday davlat oldiga yangidan-yangi vazifalarni ko’ndalang qo’ydi. Qolaversa, ushbu holatga moslashish mustaqil davlatning xalqaro imiji shakllanishida hal etuvchi ahamiyat kasb eta boshladi.

Shunday ekan, xalqaro jurnalistika nima? Jahon media makoni qanday tushuniladi? Ulardagi yo’nalishlar, manfaatlar, qonuniyatlar nimalardan kelib chiqadi? Global axboriy qarama-qarshiliklar hamda g’oyaviy-siyosiy texnologiyalarning ta’siri mamlakatimiz jurnalistlari oldiga qanday talab va vazifalarni qo’ymoqda? Xalqaro jurnalistika dunyosiga O’zbekistonning integratsiyasi jurnalistlarimiz oldiga qanday yangidan-yangi talablarni qo’ymoqda?

Bu kabi savollarga ham nazariy, ham amaliy nuqtai nazarlardan javob topa bilish jamiyatning, davlatning zamonaviyligidan, zamon talablari darajasida taraqqiy topayotganligidan, pirovardida esa xalq va davlat imiji nechog’li mukammal yaratilayotganligidan dalolat beruvchi mezon bo’lib qolmoqda.”

Shunday ekan, haqiqatan ham jurnalistika qadrli va qimmatli sohadir.

2. Adabiyot darsligi

3. Xalq so’zi sayti

4. Jurnalistikaga oid qollanmalar

Cahangir mmmdli jurnalistikanın nzriyysi v tcrübsi

Jurnalistika (fransız jurnalından – gündəlik, qəzet) kütləvi rabitə kanalları (mətbuat, radio, televiziya, kino və s.) vasitəsi ilə müvafiq məlumatların toplanması, işlənməsi və vaxtaşırı yayılması üçün ictimai fəaliyyət növüdür. Jurnalistika söz və faktlardan düzgün istifadə edərək obyektiv, dəqiq və qərəzsiz informasiya çatdırılmasını yerinə yetirən peşədir. Jurnalistika siyasi, bədii, idman, əyləncə, elm və texnologiya, sağlamlıq və fitness, biznes və maliyyə, fotojurnalizm, multi-media və s. xüsusiyyətləri özündə əhatə edən geniş bir sahədir. İxtisas sahibləri jurnalist adlanır. Ölkəmizdə jurnalistikanın qəzet, televiziya, radio-jurnalistika, internet-jurnalistika, foto-jurnalistika kimi növləri vardır. Gələcək jurnalistlər başa düşməlidirlər ki, bu peşə təkcə yaradıcılıq deyil, həm də yazılan və deyilən hər söz üçün böyük məsuliyyətdir. Hər bir peşəkar jurnalist tamaşaçıya obyektiv məlumat çatdırmağı bacarmalıdır. Hesab olunur ki, jurnalist fəaliyyətinin əsas funksiyası dövlətlə cəmiyyət arasında informasiya kanalının yaradılması, eyni zamanda ictimai rəyin formalaşdırılmasıdır. Peşə dil və ədəbiyyat və ictimai araşdırmalar ilə maraqlananlar üçün uyğundur.

İxtisasın tarixi

Jurnalistika informasiya mübadiləsi olduğu üçün bu peşənin tarixini daha qədim zamanlara, insanların bir-birinə informasiya ötürdükləri ilk zamanlara aid etmək olar. Ancaq onun həm də yazılı tərəfini nəzərə alsaq, 1543 – cü ildə alman alimi İohan Quttenberq tərəfindən çap maşının istehsal edilməsi və əlyazmaların daha sürətli yayılmağa başlamasından daha sonra yaranmış informatik məlumatları jurnalistikanın ilk əyani sübutları kimi təqdim edə bilərik. Dünyada ilk qəzet isə 1605 – ci ildə Almaniyada, “Relatio Aller Führneman” adı ilə nəşr edilib.

Bu ixtisas sahibi nə işlə məşğul olur (iş öhdəlikləri)

Harada işləməsindən asılı olmayaraq:

• ➝ Məlumatla işləmək (faktları tapmaq, öyrənmək, seçmək, təhlil etmək, müqayisə etmək və qiymətləndirmək);
• ➝ KİV üçün material hazırlamalı;
• ➝ Canlı, online, telefon və s. vasitəsilə müsahibə götürməli;
• ➝ Hər hansı bir mövzularda tədbirlərdə iştirak etmək;
• ➝ Hər hası mövzuda məqalə, xəbər, press-reliz yazmaq.
• ➝ Hər hansı aktual mövzuda araşdırma aparmalı;
• ➝ İnformasiyanı bütün təbəqənin anlayacağı dildə yazmalı;
• ➝ Xəbər yayımı aparmalı;
• ➝ Jurnalist çıxışlarının effektivliyini artırmaq, xalqa vaxtında məlumat vermək, faktların etibarlı şəkildə təqdim edilməsi;
• ➝ Reportaj hazırlamalı;
• ➝ Foto çəkmək və sosial media platformaları üçün video hazırlamalı;
• ➝ Söz azadlığı prinsiplərini və demokratik cəmiyyətin əsaslarını dəstəkləmək
• ➝ Sosial və kommersiya sifarişləri, habelə fərdi yaradıcı təşəbbüslər üzrə işlərin icrası;
• ➝ KİV keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, cari məsələlərin işıqlandırılmasında səmərəliliyin artırılması, materialların təqdimetmə formalarının təkmilləşdirilməsi.

Harada bu ixtisasa sahiblənmək olar?

• ➝ Azərbaycan Dillər Universiteti
• ➝ Bakı Dövlət Universiteti
• ➝ Bakı Slavyan Universiteti
• ➝ Naxçıvan Dövlət Universiteti

Bu ixtisas üzrə harada çalışmaq olar?

• ➝ Sərbəst və ya hansısa media orqanın redaksiyasında;
• ➝ Şirkət və ya dövlət strukturlarının media bölmələrində;
• ➝ Jurnalist, naşir, radio və televiziya aparıcısı, müxbir, fotojurnalist, analitik, PR mütəxəssis;
• ➝ İnformasiya agentliklərində;
• ➝ İctimaiyyətlə əlaqə şöbəsində;
• ➝ Reklam sahəsində;
• ➝ Veb saytlarda.

Bu ixtisas üzrə lazım olan bilik və bacarıqlar (kompetensiyalar)

• ➝ İxtisas üzrə biliklər;
• ➝ Analiz bacarığı ;
• ➝ Araşdırma bacarığı;
• ➝ Bir informasiyanı bir deyil, fərqli-fərqli mənbələrdə axtararaq, müqayisə etmək bacarığı;
• ➝ Jurnalist həm də psixoloq olmalıdır ki, məlumatı “qopara bilsin”. Yəni qarşısındakı şəxsi danışdıra bilməli;
• ➝ Azərbaycan dilinin ədəbi dilinin normalarını mükəmməl bilməli;
• ➝ Söz bazası və dünyagörüşü geniş olmalı;
• ➝ Obyektivlik;
• ➝ Fikri düzgün ifadə etmə bacarığı;
• ➝ Redaktə etməyi bacarmaq;
• ➝ Aktual mövzu seçmə bacarığı;
• ➝ Müsahibə bacarıqlarına malik olmalı;
• ➝ Böyük məlumat toplusunun içərisində əsas hissələri vurğulamaq bacarığı;
• ➝ Faktların izahını tapmaq bacarığı;
• ➝ Suallar vermək və problemin dərinliyinə enmə bacarığı;
• ➝ Peşə etikası, nəzakətlilik;
• ➝ İş üçün lazım olan peşəkar alət və avadanlıqları idarə etmək (səs yazıcısı, kamera və s.);
• ➝ Tez və vaxtında iş görmək bacarığı;
• ➝ Yüksək müşahidə bacarığı;
• ➝ Təşəbbüskarlıq;
• ➝ Ünsiyyət və komanda ilə işləməyi bacarmaq;
• ➝ Stressə dözümlülük.

İxtisasın gələcəyi

XX əsrdə, uzun bir inkişaf dövründən sonra jurnalistika internetin yaranması və rəqəmsal platformaların sürətlə yayılması ilə əlaqədar olaraq, onlayn jurnalistikada intensiv artım müşahidə olunur.

Əmək haqqı

Bu sahə üzrə ölkəmizdə minimum əmək haqqı 250 AZN, maksimum əmək haqqı isə 1000 – 1200 AZN aralığında dəyişir. Ümumən isə orta aylıq əmək haqqı 300-400 AZN civarında dəyişir.