Sue ilə necə mübarizə aparmaq olar

T. Vəliyev qeyd edib ki, heç bir ölkə, o cümlədən də Azərbaycan xəstəlikdən sığortalanmayıb: “Bunun qarşısını almaq üçün qabaqlayıcı tədbirlərin aparılması məqsədəuyğundur. Krım-Konqo hemorragik qızdırma xəstəliyi barədə tibb işçilərinin məlumatlılığının artırılması, şübhəli xəstələrin dərhal təcrid olunması, onlar barədə məlumatların Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzlərinə verilməsinin təmin edilməsi, habelə şübhəli xəstələrdən götürülmüş nümunələrin Respublika Taun Əleyhinə Stansiyaya çatdırılması, tibb müəssisələrində əksepidemik və dezinfeksiya tədbirləri üzərində nəzarətin gücləndirilməsi, Respublika Sanitariya–Karantin Müfəttişliyinin imkanları ilə sərhəd-keçid məntəqələrində fəaliyyət göstərən gömrük orqanlarından Krım-Konqo hemorragik qızdırma xəstəliyi yayılmış ölkələrdən gələn insanlar üzərində tibbi müşahidələrin təmin edilməsi lazımdır”.

“Hava xəstəliyi” ilə necə mübarizə aparmalı?

Havalar kəskin dəyişdikdə, bəzi insanlar sağlamlıqları ilə bağlı narahatlıq hiss edirlər. Hava haqqında verilən proqnozlarda da “Meteohəssas insanlara xəbərdarlıq”, “Hava şəraiti meteohəssas insanlarda diskomfort hissi yarada bilər”, “Meteoroloji amillərin zəif tərəddüdü əksər meteohəssas insanlar üçün əlverişli olacaq” kimi xəbərdarlıqları tez-tez eşidirik.

Bəzi insanlar əhvalının hava şəraitindən asılı olmasının müasir insanın taleyi olduğunu, buna görə ekologiyanın və ya stressin günahkar olduğunu düşünürlər. Əslində səbəblər başqadır. Araşdırmalar göstərir ki, insanlar qədim dövrlərdən havadakı dəyişikliklərin onların sağlamlıqlarına təsir etdiyini görüblər. Hippokrat, eramızdan əvvəl 400-cü illərdə meteoroloji asılılıqdan bəhs edib. Qədim almanlar nəmli soyuq havalarda oynaq ağrılarının artdığını görüblər və vəziyyəti “hava xəstəliyi” adlandırıblar. Tibetli həkimlər bir çox xəstəliyin meteoroloji şərtlərlə əlaqəli olduğuna inanıblar. Daha sonra tədqiqatçılar küləyin istiqamətinin belə insanın əhvalına təsir göstərə biləcəyini və isti və soyuq atmosfer cəbhələrinin davamlı dəyişmələrini xəstələnmənin əsas səbəbi adlandırıblar.

İnsanlar niyə hava dəyişikliklərinə fərqli reaksiya göstərirlər?

Bədənimiz elə bir şəkildə qurulub ki, hava şəraitində baş verən hər hansı bir dəyişikliklə rezonans yarada bilər. Havadakı kəskin dəyişiklik bədənimiz tərəfindən təsirsiz ötüşmür. Bu əlaqənin səbəbi, antenalar kimi dəyişiklikləri qəbul edən sinir reseptorlarımızdır. Nəticədə bütün bədən sinir hüceyrələrinin müəyyən siqnallarına uyğunlaşır və orqanlar və sistemlər müvəqqəti olaraq “yüksək həyəcan” (stress) rejimində işə başlayır. Bu cür hadisələrin nəticəsini proqnozlaşdırmaq çətin deyil. Bəzi insanlarda ürək sistemi reaksiya verir, bəziləri əsəb, digərləri isə həzm sistemində baş verən çətinliklərlə qarşılaşırlar.

Sual yaranır: niyə bəziləri havadakı dəyişikliklərə ağrı ilə reaksiya verir, bəziləri isə təbiətin şıltaqlıqlarını hiss etmirlər? Hər şey bədənin təbii hadisələrə uyğunlaşma qabiliyyətindən asılıdır.

Hava dəyişikliyi fonunda bədənin ümumi vəziyyəti dəyişirsə, bu, insanda meteopatiyanın olduğunu göstərir. Meteohəssaslıq və ya meteoroloji asılılıq isə insanda hava şəraitindəki dəyişikliklərə qarşı həssaslığın artması deməkdir. Dünya əhalisinin 40 faizi meteohəssaslıqdan əziyyət çəkir. Onların əksəriyyəti yaşlı insanlardır.

Meteohəssaslığın simptomları

Meteoroloji asılılıq müxtəlif simptomlarla özünü göstərir. Yaranan problemlər əsasən yaşdan və ümumi sağlamlığımızdan asılıdır. Sağlamlığı yaxşı olan gənclərdə havadakı dəyişikliklər halsızlıqla müşayiət oluna bilər, xroniki xəstəliklərdən əziyyət çəkən yaşlı insanlarda isə vəziyyət pisləşir və köhnə yaralar özlərini hiss etdirir. Meteohəssas insanlar ümumiyyətlə artan yorğunluqdan, fiziki güc itkisindən, zehni fəaliyyətdəki azalmadan, düşüncələri toplaya bilmədiklərindən şikayət edirlər.

Hava şəraitinin kəskin dəyişməsi ilə yuxunun keyfiyyəti də pozulur: bəziləri yuxusuzluqdan əziyyət çəkir, bəziləri isə əksinə yuxulu olur. Hava həmçinin, meteohəssas insanların əhval-ruhiyyəsinə də təsir edir. Hava bizi əsəbi və narahat edə bilər.

Əvvəllər bir çox həkimlər havadakı dəyişikliklər fonunda sağlamlığından şikayət edən pasientlərə kömək etmirdilər. İndiki dövrdə isə həkimlər meteohəssaslıq indeksini araşdırıb hətta hesablamağı bacarırlar.

Həkim Rasim Vəliyev də təsdiqləyir ki, təbiətdə baş verənlər insanın əhvalına təsirsiz ötüşmür. Meteohəssaslıq orqanizmdə meteoroloji şəraitin hüceyrədaxili və molekulyar səviyyədə təsiridir: “Meteoroloji proseslərlə əlaqədar orqanizmdə gedən dəyişikliklərə “meteohəssaslıq” deyilir. Təzyiq, havanın nəmliyi və yaxud digər amillər səbəbindən insanların iş qabiliyyəti aşağı düşür, özlərini yorğun hiss edirlər. Meteohəssaslıq əsasən sinir-damar xəstələrində özünü daha çox büruzə verir”.

Həkim deyir ki, meteohəssas insanalar əsasən 3 qrupa bölünürlər: “Birinci qrupa ürək-damar, oynaq xəstəlikləri olanlar, ikinci qrupa psixi xəstəliyi olanlar, üçüncü qrupa isə kəllə-beyin travması alanlar daxildir. Bu gün müasir təbabətə yeni “meteonevroz” adlanan yeni simptom da daxil olub. Bu da başgicəllənmə, təngənəfəslik kimi əlamətlərlə özünü biruzə verir. Bəzi həkimlər ümumiyyətlə, iqlim şəraitini “məşq edən immunitet” adlandırır. Orqanizm bütün bu iqlim dəyişiklikləri ilə inkişaf edir, dəyişir”.

Rusiyanın İmmun Korreksiya Mərkəzinin direktoru terapevt Lyudmila Lapanın sözlərinə görə, hipertoniya və hipotoniyandan əziyyət çəkən bütün insanlara meteohəssas deyilə bilər və atmosfer təzyiqinin düşmələri tənəffüs problemi olanlara da təsir edir: “Yüksək təzyiq həmişə qanı qatılaşdırır, oksigen çatışmır, dərhal əsnəmək istəyirsən. Ancaq bu cür xəstələrdə həm təzyiq, həm də digər göstəricilər normal ola bilər və halın pisləşməsi daxili vəziyyətlə deyil, atmosfer təzyiqinin artması ilə əlaqəlidir. Simptomlar arasında – yuxusuzluq, zəiflik hissi müşahidə olunur”.

Terapevt atmosfer təzyiqinin kəskin artması ilə insanın təzyiqinin düşməsi və yüksəlməsini də izah etdib: “Atmosfer təzyiqi normal olanda, bu, insana təsir etmir. İnsana təsir edən kəskin dəyişmələrdir. Təzyiq əvvəlcə kəskin aşağı enir, sonra qalxır, bədənin isə buna uyğunlaşmağa vaxtı olmur”.

Moskva Dövlət Tibb və Stomatologiya Universitetinin, Herontologiya kafedrasının professoru, həkim kardioloq Yuri Konev insanın atmosfer təzyiqindəki dəyişikliklərə həssaslığının yalnız xarici faktorlarla deyil, həm də daxili vəziyyətlə, xüsusi ilə təlaş ilə əlaqəli olduğunu söyləyib: “Bunlar sırf fizioloji dəyişikliklər deyil, həm də psixikanın quruluşundakı dəyişikliklərdir. Bir çox hallarda atmosfer təzyiqinin düşməsi insana təsir etmir. Lakin psixoloji həssaslıq problem yaradır”.

Omsk Dövlət Tibb Universitetinin Daxili Xəstəliklər və Ailə Təbabəti kafedrasının professoru Olga Korennovanın sözlərinə görə, meteohəssaslıq mif və ya süni xəstəlik deyil: “Havanın kəskin dəyişmə səbəbindən çox sayda insan təzyiq, miqren, oynaq ağrıları və ürək döyüntüləri şikayətləri ilə həkimə müraciət edir. Damarlar hava dalğalanmalarına uyğunlaşır. Atmosfer təzyiqindəki dəyişikliklər səbəbindən qarın boşluğu və kəllə içərisində təzyiq dəyişir və ağrı meydana gəlir”.

Həkim qeyd edir ki, ən çox xroniki xəstəlikləri və ürək xəstəlikləri olan insanlar, həmçinin hipertoniyalı xəstələr hava dəyişikliklərindən şikayət edirlər. Hava şəraitinin kəskin şəkildə dəyişdiyi günlərdə həkimlər tez-tez infarkt və insult şübhəli olan xəstələrə baş çəkirlər. O, meteoroloji həssaslığı olan insanlara müntəzəm olaraq idman etmələrini, əsəbiləşməməyi və kontrastlı duş qəbul etmələrini tövsiyə edir: “Bunlar dözümlülüyü artırmağa kömək edəcək. Məşq yorucu olmamalıdır. Həmçinin idman yarım saat və ya daha çox gəzinti ilə əvəz edilə bilər”.

Əhvalınızı düzəltmək üçün nə etməlisiniz?

Mütəxəssislərin məsləhətlərini nəzərinizə çatdırırıq:

Tibbi konsultasiya.

Öz-özünüzə diaqnoz qoyub hava şəraitindən şikayət etməyin. Yüksək qan təzyiqindən şikayət edirsinizsə, kardioloqla məsləhətləşin. Xəstəliyin müalicəsi əsas məqsədiniz olmalıdır. Xəstəliyin gedişatını izləmək və inkişafının qarşısını almaq son dərəcə vacibdir.

Sağlam həyat tərzinin qorunması.

Pis vərdişlərdən imtina etmək və müntəzəm yuxu rejimini qorumaq, düzgün qidalanma və müntəzəm idman bədəninizin ətraf mühit dəyişikliyinə uyğunlaşmasına kömək edə bilər.

Aygün ƏZİZ

Sue ilə necə mübarizə aparmaq olar

İddiaçı sizə pul və ya əmlakın qaytarılması üçün məhkəməyə müraciət etdikdə siz mülki hüquqda özünüzü müdafiə edə bilərsiniz. İddiaçı həqiqətən günahkardırsa, başqa çarəniz var. Siz məhkəməyə verə bilərsiniz. İclas, iddiaçının işi hələ də sizə qarşı “əks iddia” verməklə davam edərkən onu məhkəməyə verməkdən ibarətdir.

addım

Cavablar və əks iddialar nümunəsi

Şikayətlərə və əks iddialara cavab nümunəsi

2-ci hissənin 1-ci hissəsi: Qarşı iddianı başa düşmək

• Məsələn, deyin. Birlikdə avtomobil qəzasına düşdüyünüz biri sizi məhkəməyə vermək qərarına gəlir. Əgər avtomobil qəzasının əslində onların günahı olduğuna inanırsınızsa, onlara etiraz edin. Onları sonradan məhkəməyə verə bilməzsiniz.
• Federal mülki prosedur qaydaları federal məhkəmədə əks iddiaları tənzimləyir.
• İddia ştat məhkəməsindədirsə, əyalətiniz üçün ştatın mülki prosedur qaydaları işi idarə edəcək. Bununla belə, əksər ştatlar federal qaydalara çox oxşar qaydalar qəbul ediblər.

• Məsələn, Nyu-Yorkun Cənub Bölgəsi Federal Məhkəməsi üçün təlimatı burada və Kaliforniya əyalət məhkəmələri üçün formanı burada tapa bilərsiniz.
• Bir çox ştatlar federal mülki prosedur qaydalarına əməl etsə də, bu, məcburi deyil. Ştatınızda sənəd vermək üçün nə qədər vaxtınız olduğunu öyrəndiyinizə əmin olun. Cavabın və ya əks iddianın vaxtında təqdim edilməməsi standart qərar və bəlkə də sizə qarşı standart qərarla nəticələnə bilər.
• Məhkəmə “yaxşı iş” təklifinizi təmin edə bilər, bu isə işinizə baxan hakimin ixtiyarındadır.
• Sizi məhkəməyə verən şəxsə qarşı irəli sürmək istədiyiniz əks iddiaların etibarlılığını müəyyən etmək üçün vəkil sizin ən yaxşı seçiminizdir.

2-ci hissə: Moda kostyumunuzun hazırlanması

1. İstifadə etmək istədiyiniz hərəkətin elementlərini axtarın. Qarşılıqlı iddianız, əks iddianız üçün əsas kimi istifadə etmək istədiyiniz dövlətinizin mülki qanunvericiliyinin xüsusi nizamnamələrini tələb edəcək. Bu məlumatı əyalətinizin mülki qanunvericiliyinə baxmaqla, ümumi prinsipləri onlayn axtarmaqla və ya sorğu vermək üçün məmura zəng etməklə tapa bilərsiniz.Siz həmçinin vəkillə danışmağı və işə götürməyi də düşünməlisiniz. Qarşı iddianızın düzgün təqdim edilməsi işiniz üçün çox vacibdir, çünki qarşı tərəf onu məhkəmədən kənarlaşdırmağa cəhd edə bilər. Bir vəkilin sizə əks iddianızı yazması onun düzgün formatda görünməsini və bütün lazımi elementləri ehtiva etməsini təmin edəcək.
   • Qarşı tərəf həm cavabınızda, həm də sizə qarşı əks iddialarınızda verdiyiniz ifadələrdən gözləmədiyiniz şəkildə istifadə edə bilər. Vəkil təkcə əks iddianı düzgün təqdim etməyəcək, həm də bütün iddiaların düzgün tərtib olunmasını təmin edəcək.
2. Qarşılıqlı iddia forması hazırlayın. Bir çox ştatlar təqdim etmək üçün istifadə edə biləcəyiniz standartlaşdırılmış əks iddia forması təklif edir. Siz həmçinin başqalarının əvvəllər təqdim etdiyi əks iddia nümunələri üçün onlayn axtarış edə bilərsiniz. Əgər formadan istifadə etmirsinizsə, tərəfi və onların səhv etdiyini iddia etdiyinizi müəyyən etməyinizə əmin olun.
   • Qarşı iddianızda hadisə ilə bağlı faktları qeyd edin. Mümkün qədər konkret olun. Adətən siz qarşı tərəfə qarşı ittihamlarınızı nömrələyirsiniz və faktlarınızı bu şəkildə daxil edirsiniz.
3. Qarşı iddianızı təqdim edin. Şikayətinizin surətini iddiaçının ilkin şikayəti verdiyi yerdə registratora təqdim edin. Cavabınızı təqdim edərkən əks iddianı təqdim edə bilərsiniz.
   • Qeydləriniz üçün əks iddianın surətini saxlamağınızdan əmin olun.
4. Ərizə haqqını ödəyin. Ərizə haqqı iddiaçının iddia qaldırdığı məhkəmədən asılı olaraq dəyişir. Xüsusi məhkəməniz üçün haqqı müəyyən etmək üçün əvvəlcədən zəng edə və ya onlayn baxa bilərsiniz.
5. Qarşı tərəfin vəkilinə xidmət edin. Qarşılıqlı iddianızı təqdim etdikdən sonra onun surətini qarşı tərəfə təqdim edin. Partiya cavabını sizin kimi təqdim etməli olacaq. Qarşı tərəfi vəkil təmsil edirsə, əks iddianın surətini qarşı tərəfin vəkilinə təqdim edə bilərsiniz.
   • Siz və ya vəkiliniz sadəcə olaraq qarşı tərəfin vəkilinə zəng vura və onlardan müştərisi üçün xidmət qəbul edib-etməyəcəyini soruşa bilərsiniz. Əgər deyirlərsə, qarşı tərəfə xidmət etmək lazım deyil.
6. Təmsil olunmayan qarşı tərəfə xidmət edir. Qarşı tərəf təmsil olunmursa, əks iddianı başqa üsulla təqdim etməlisiniz. İddia tərəfi olaraq qarşı tərəfə şəxsən xidmət göstərə bilməzsiniz. Siz dövlətinizin qanunlarına uyğun olaraq müvafiq cavab yollarını və əks iddiaları təsdiqləməlisiniz. Seçimlərə aşağıdakılar daxildir:
   • Sertifikatlı və ya birinci dərəcəli poçt. Təsdiqlənmiş və ya birinci dərəcəli poçtla qazanc əldə etmək üçün işçiyə bu yolla qazanmaq və adətən 10 ABŞ dolları civarında kiçik bir rüsum ödəmək istədiyinizi bildirin. Unutmayın ki, siz cavabdehə əks iddianın surətini belə göndərə bilməzsiniz.
   • Şəxsi xidmət. Şəxsi xidmət o deməkdir ki, kimsə qarşı iddianın surətini işdə qarşı tərəfə təhvil verəcək. Adətən, əks iddianı təqdim etdiyiniz mahaldakı şərif şöbəsi kiçik bir ödəniş qarşılığında şəxsi cavabdehə xidmət göstərir. Şikayət verərkən məhkəməyə deyin ki, siz “şerif xidməti” istəyirsiniz və məmur xidməti asanlaşdıracaq.
     • Siz həmçinin hüquqi xidmət şirkətindən şəxsi “proses serveri” icarəyə götürə bilərsiniz və bu şəxs qarşı tərəfə xidmət göstərəcək.

İcma sualları və cavabları

Mən bir fermanın ortağıyam və digər sahibi fermanı dəyərinin yarısına satdı. Digər sahibini düzgün şəkildə satsaydı, fermanın gətirəcəyi məbləği məhkəməyə verə bilərəmmi?

Bəli. Hər ikiniz sahibi olduğunuz üçün əvvəlcə onu satmaq üçün sizə məlumat verməli idi.

Kimsə icazə vermədiyim silahları gətirsə, evimdən çıxara bilərəmmi?

Əmlakımın keçmiş müdiri məni haqsız yerə məhkəməyə verir və onun pulunu oğurlamaqda günahlandırır, amma o, məndən oğurluq edib və kağız üzərində sübutum var. Mən nə etməliyəm?

Təsadüfən evdə baş vermiş yanğından sonra evi təmir etmədiyi və ya köçmək üçün kömək istəməsi üçün ev sahibimi məhkəməyə verə bilərəmmi?

Əgər polis məmuru mənim hüquqlarımı oxuyub məni dindirirsə, o zaman mənim ona məhkəmədə dediklərimi güman etmək olarmı?

Aksiz məmuru mənim icazəm olmadan yaddaş kartımı saxlayırsa, mən nə etməliyəm?

Evimə icazəm olmadan silah gətirən birini evimdən çıxara bilərəmmi?

Özəl məhəllənin sakinləri qanunla qaçdığım üçün mənə qarşı məhkəmə iddiası qaldırdılar. Davaya qarşı çıxa bilərəmmi?

Məhkəməyə getməzdən əvvəl nə qədər müddətə iddia qaldırmalıyam?

Kirayəçi məni təhlükəsizlik depozitinə görə məhkəməyə verərsə, mən dəymiş ziyanı iddia edə bilərəmmi?

Xəbərdarlıqlar

• Bu məqalə yalnız məlumat üçündür. Qarşılıqlı iddiaların verilməsi mürəkkəb ola bilər. Hüquqi məsləhət almaqdan çəkinməyin.

Krım-Konqo qızdırması ilə bağlı epidemioloji vəziyyət nəzarət altındadır

Bunu Səhiyyə Nazirliyinin Respublika Taun Əleyhinə Stansiyanın direktoru Tahir Vəliyev deyib. Onun sözlərinə görə, bu xəstəliyə yoluxma əsasən gənə dişləməsi zamanı, yoluxmuş heyvanların qanı və digər bioloji mayelərlə sıx təmas nəticəsində baş verir: “Xəstəliyin əlamətləri yüksək hərarət, üşütmə, əzələ ağrıları, baş ağrısı, ürək bulanma, qusma, ishal, dəridə səpki və qanaxmalardır. Xəstəliyin ölüm əmsalı 40% təşkil edir və müalicəsi simptomatikdir”.

T. Vəliyev qeyd edib ki, heç bir ölkə, o cümlədən də Azərbaycan xəstəlikdən sığortalanmayıb: “Bunun qarşısını almaq üçün qabaqlayıcı tədbirlərin aparılması məqsədəuyğundur. Krım-Konqo hemorragik qızdırma xəstəliyi barədə tibb işçilərinin məlumatlılığının artırılması, şübhəli xəstələrin dərhal təcrid olunması, onlar barədə məlumatların Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzlərinə verilməsinin təmin edilməsi, habelə şübhəli xəstələrdən götürülmüş nümunələrin Respublika Taun Əleyhinə Stansiyaya çatdırılması, tibb müəssisələrində əksepidemik və dezinfeksiya tədbirləri üzərində nəzarətin gücləndirilməsi, Respublika Sanitariya–Karantin Müfəttişliyinin imkanları ilə sərhəd-keçid məntəqələrində fəaliyyət göstərən gömrük orqanlarından Krım-Konqo hemorragik qızdırma xəstəliyi yayılmış ölkələrdən gələn insanlar üzərində tibbi müşahidələrin təmin edilməsi lazımdır”.

T. Vəliyev qeyd edib ki, Krım-Konqo qızdırması Azərbaycan üçün xas xəstəlik deyil. Son 30 il ərzində ölkə ərazisində bu xəstəlik qeydə alınmayıb, eləcə də tibb idarələrindən Respublika Taun Əleyhinə Stansiyaya nümunələr daxil olmayıb.//Apa.az