Mer: İsrail Azərbaycana çirkab suların təmizlənməsi sahəsində təcrübəsini təklif edir

AZ9RBAYCAN KÍMYA JURNALI № 1 2014

Çirklənmiş suların canlılara təsiri

Araşdırma zamanı öyrəndik ki,su mənbələrinin çirklənməsi-onlara neft tullantılarının,sənaye və kimyıvi istehsal müəsisələrinin,həmçinin komunal müəsisələrinin tullantılarının axıdılması ilə əlaqədar yaranan çirklənmədir.Su hövzələrinə axıdılan zəhərli kimyəvi birləşmələr (məsələn,fenol) və burada yaranan bakterial çirklənmələr hövzədəki canlıların məhvinə səbəb olur.Su hövzələrinin canlılar aləmində kəskin dəyişikliklər yaradan başqa səbəbi isə torpaqdan yuyulan gübrələrin-nitratların,fosfatların,həmçinin zərərverici cücülərə qarşı istifadə edilən pestisidlərin yağış suları ilə çayiara və göllərə axıdılmasıdır.Müəsisələr tərəfindən su hövzələrinə isti suların axıdılması oksigenin həll olmasını çətinləşdirdiyi üçün anaerob orqanizmlərin məhvinə səbəb olur.

Xəzər dənizində 133 növ balıq yaşayır,466 növə aid milyonlarla quşun köçməsi buradan keçir.Dünyada olan nərəkimilərin ehtiyatının 90%-ə qədəri Xəzərdə idi.Lakin son 50 ildə kəskin azalmışdır.

Araşdırma nəticəsində öyrəndik ki,ətraf mühitin çirkləndirilməsi nəticəsində əmələ gələn ekoloji təhlükələrdən ən cox qorxulu olan suyun çirkləndirilməsidir.Müəyyən edilmişdir ki,dünyada məlum olan xəstəliklərin 80 %-dən çoxu su vasitəsilə yayılır.Ətraf mühitə atılan kimyəvi birləşmələrin 80%-ə qədəri gec-tez suya qarışır.Dünyada 1 milyon adlı müxtəlif məhsul istehsal olunur.Onlardan 100 mini kimyəvi birləşmədir,o cümlədən 16 mini potensial zəhərli maddələrdir.

İnkişaf etmiş ölkələrdə içməli suya təmizlənməsi üçün ozon vurulur,su təmiz və keyfiyyətli olur.Bizim ölkədə içməli suya su təmizləmə stansiyalarında xlor vurulur.Belə suyu qaynatdıqda suyun tərkibindəki təbii mineral duzlar xlorla reaksiyaya girir,müxtəlif birləşmələr əmələ gətirir.İnsan bu suyu içdikdə qana sorulub qara ciyərdə toplanır və tədricən xərçəng xəstəliyinin yaranmasına səbəb olur.

Ekoloji çirklənmiş sular insanda maddələr mübadiləsinin pozulması,böyrək xəstəlikləri və s. xəstəliklərin yaranmasına səbəb olur.

Göy-yaşıl yosunlar (sianobakteriyalar) üzvi maddələrlə zəngin su hövzələrində güclü surətdə çoxaldıqları üçün suyun çirklənmə dərəcəsinin indikatoru rolunu oynaya bilirlər.Ancaq həddən artıq coxaldıqda onlar özləri də məhv olurlar.

Mer: “İsrail Azərbaycana çirkab suların təmizlənməsi sahəsində təcrübəsini təklif edir”

Mer: “İsrail Azərbaycana çirkab suların təmizlənməsi sahəsində təcrübəsini təklif edir” “İsrailin Ramat Haneqev regionu Azərbaycana çirkab sularının təmizlənməsi sahəsində təcrübəsini təklif edə bilər”.

13 Fevral , 2023 16:27

https://static.report.az/photo/dd6906a1-d91f-3bd8-ab62-a6fe128f6689.jpg

“İsrailin Ramat Haneqev regionu Azərbaycana çirkab sularının təmizlənməsi sahəsində təcrübəsini təklif edə bilər”. Bunu “Report”a müsahibəsində Ramat Haneqev Regional Şurasının meri Eran Doron deyib. “Tullantı sularının təmizlənməsi üsulunu təklif edirik. Əgər təmizlənmə düzgün aparılarsa, bu, təkcə ətraf mühit üçün faydalı olmayacaq, həm də su qıtlığı problemini həll edəcək. Odur ki, bu sahədə Azərbaycana yardım göstərə və təcrübəmizi bölüşə bilərik”, – o vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, ümumiyyətlə, Azərbaycan və İsrail müxtəlif sahələrdə, yəni kənd təsərrüfatı məhsullarının yetişdirilməsindən tutmuş bərpa olunan enerji, İT sahəsinə qədər müxtəlif sahələrdə əməkdaşlıq edə bilər: “Bundan başqa, təhlükəsizlik sahəsini də unutmaq olmaz”.

Neftlə çi̇rklənmi̇ş sularin TƏMİZLƏNMƏSİ üsullari Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — S. R. Hacıyeva, E. M. Qədirova, M. V. Bəndalıyeva, H. L. Rəfiyeva

Azərbaycanın iki regionundan götürülmüş xam neftin içməli və dəniz suyunda müxtəlif təbii mənşəli yağlarla absorbsiyası tədqiq edilmiş və məlum olmuşdur ki, proses heksan və ya heptan mühitində aparıldıqda neftin toplanması daha effekttiv olur. Müxtəlif təbii mənşəli yağlarla vizual müşahidə əsasında aşkar olunmuşdur ki, istər dəniz suyu, istərsə də içməli su üzərində neftin toplanması soya və gənəgərçək yağları ilə digər yağlarla müqayisədə daha yaxşı baş verir.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СLEANING WASTEWATER CONTAMINATED WITH OIL

Has been studied absorption of two samples of Azerbaijan oil in sweet and sea water with natural oils. It has been revealed, that the process oil accumulation in hexane or heptane medium becomes more effective than without them. On the basis of visual observation of a variety of natural oils, it was found that in the sweet or sea water oil collection of oil film with soybean and castor oils are better.

Текст научной работы на тему «Neftlə çi̇rklənmi̇ş sularin TƏMİZLƏNMƏSİ üsullari»

AZ9RBAYCAN KÍMYA JURNALI № 1 2014

NEFTL9 CÍRKL9NMÍ§ SULARIN T9MÍZL9NM9SÍ ÜSULLARI

S.R.Haciyeva, E.M.Qadirova, M.V.Bandaliyeva, H.L.Rafiyeva

Baki Dovldr Universiteti

Redaksiyaya daxil olmu§dur 06.12.2013

Azarbaycanin iki regionundan gotürülmü? xam neftin i^mali va daniz suyunda müxtalif tsbii man§ali yaglarla absorbsiyasi tadqiq edilmi§ va malum olmu§dur ki, proses heksan va ya heptan mühitinda aparildiqda neftin toplanmasi daha effekttiv olur. Müxtalif tabii man§ali yaglarla vizual mü§ahida asasinda a§kar olunmu§dur ki, istar daniz suyu, istarsa da i?mali su üzarinda neftin toplanmasi soya va ganagar?ak yaglari ila digar yaglarla mü-qayisada daha yax§i ba§ verir.

Agar sozldr: neft, bitki yagi, sorbent, sorbsiya, heksan, heptan.

Malumdur ki, son zamanlar biosfera antropogen tasirlarin naticasi kimi, Yerin atmosfer, hidrosfer va litosfer qati müxtalif nov toksikantlarla 9irklanmakdadir. Bu baximdan ekoloji boh-ran va fasadlarin halli yollarinin ara§dirilmasi istiqamatinda yeni analiz metodlarinin va müasir tadqiqatlarin aparilmasi vacibdir. Tadqiqat9ilarin fikrinca, agar ekoloji tarazligin pozulmasinin qar§isi alinmasa, son yüzillikda Yer qabiginin temperaturu 40C arta bilar ki, bu da ekoloji falakatlara sabab olar. Onlarin fikrinca, istixana effektinin yaranmasina tasir edan asas faktorlar kimi, sanaye müassalarinin artmasi, elaca da avtonaqliyyatin atraf mühita vurdugu ziyanlardir. istixana effektini toradan qazlarin asas tarkibi metan, karbon dioksid, azot va kükürd oksidlari, freonlar va ba§qalaridir. Nanotexnologiyanin inki§af etdiyi bir dovrda, sanaye va kimya müas-sisalarinin artimi, elaca da ananavi yanacaqla i§layan avtonaqliyyatin atraf mühita manfi tasiri qlobal hesab olunacaq ekoloji tahlükanin darinla§masina takan verir. Bu isa naticada atmosferin, litosferin va hidrosferin qlobal 9irklanmasina sabab olur [1].

Baxilan maqalada hidrosfer qatinin ekoloji bohranindan bahs olunur. Hal-hazirda Dünya okeaninin 9irklanmasi problemi asas problemlardan biridir [2]. Xazardan neftin hasilati va müxtalif olkalara da§inmasi mahz su xatti ila hayata ke9irildiyindan, hidrosfer tabaqasina müxtalif xasaratlar yetirilir [3, 4]. Naticada yüksak daracada daniz suyunun 9irklanmasi, su tabaqasinin flora va faunasina olunan mahv edici tasira asasan ondan yararli istifada qeyri-mümkün olur [5]. Bela oldugu halda, hidrosfer tabaqasinin qorunmasi hal-hazirda günün aktual masalaraindan hesab olunur va suyun tamizlanmasinin hayata ke9irilmasi ü9ün samarali yollarin ara§dirilmasina gatirib 9ixarir. Müxtalif tabii va sintetik tarkibli sorbentlar vardir ki, onlardan suyun üzarinda toplanmi§ neft tabaqasinin tamizlanmasinda istifada olunur [6].

Heksan va ya heptan mühitinda tabii man§ali yaglarla su sathinda toplanan neftin effektiv toplanmasi maqsadi ila laborator §araitda bir sira tacrübalar aparilmi§dir.

Dord Petri qabindan ikisina (I, II) 40-50 ml i9mali va digar ikisina (III, IV) isa daniz suyu alava edilir. Sonra ardicilliqla har qabdaki sularin üzarina 0.4-0.6 ml (2-3 damci) Azarbaycan regionlarindan gótürülmü§ xam neft (28 may va ya Neft Da§lari nefti) alava edilir va 1 sutka müddatina mahlullar sakit vaziyyatda qalir. 1 sutka sonra neftin su tabaqasi üzarinda tam yayilmasindan sonra i9mali va daniz suyu (I, III) olan qablarin üzarina 2.5 ml heksan (heptan), daha digar i9mali su va daniz suyu olan qablara (II, IV) isa 2.5 ml 50%-li yagin heksanda mahlulu alava edilarak bir müddat (2-3 gün) saxlanilir. Bioloji man§ali tabii absorbentlar kimi günabaxan, zeytun, ganagar9ak va soya yaglarindan istifada edilmi§dir. Har dord qabin mü-qayisali tahlilina asasan demak olar ki, su üzarinda bu maddalarin nefti toplama xüsusiyyati yalniz o mühitda heksanin (heptanin) varligi ila ba§ verir. Bir ne9a gün arzinda Petri qablarina

(Л о 4^ (Л 4^ О içmoli su, ml

0.0133 0.014 0.0145 i.-*-

37.37 и> 1*) 34.22 и – В &Q Чо О