Cəlil Məmmədquluzadə

Kəfə – əlin içi, ovuc. Xudayar bəy bu dəqiqə bu halətdə oturmuşdu dizüstə, sağ əlinin dirsəyi sol əlinin kəfəsində.

Cəlil məmmədquluzadə əsərləri

You are using an outdated browser. Please upgrade your browser to improve your experience.

Əsərləri: Ədəbi-tənqidi və publisistik məqalələr

Azərbaycan dilində

Abdulla Şaiq // Abdulla Şaiq: kitab-albom / T. Ə. Əhmədov; layihənin rəh. Ə. M. Qarayev; red. Ü. K. Talıbzadə.- Bakı, 2009.- S. 66.
Süleyman Rüstəm // Azərbaycanın xalq şairi Süleyman Rüstəm / Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu.- Bakı, 1987.- S. 69-82.
Əhmədov, Teymur Əkbər oğlu. Səməd Vurğun: [Mir Cəlal Səməd Vurğun haqqında] / T. Ə. Əhmədov; red. C. H. Cəfərov.- Bakı, 1986.- S. 53, 357.
Әsrin oğlu: [Müәllifin 1970-ci ilin mayında ADU-da Әbdürrəhimbəy Haqverdiyevin anadan olmasının 100 illiyinә hәsr olunmuş xatirә gecәsindәki çıxışı] – Yazıçının arxivindәn // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1984.- 20 aprel.- S. 8.
Süleyman Rüstəm // Süleyman Rüstəm: məqalələr / T. Ə. Əhmədov; red. C. H. Cəfərov.- Bakı, 1982.- S. 123-124.
Abdulla Şaiq // Şaiqanə yad et: xatirələr, məqalələr, bədii əsərlər / tərt. K. Talıbzadə.- Bakı, 1981.- S. 84
Dahi söz ustası: [Lev Nikolayeviç Tolstoy haqqında] //Sәnәtkara töhfә: mәqalәlәr mәcmuәsi.- B., 1978.- S. 77-90.
Yüksәk idealların tәcәssümü: [Yeni Konstitusiya layihәsi haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1977.- 8 oktyabr.- S. 6.
Әsәrlәrindә yaşayacaq: [Әhmәd Cәmilin vәfatı münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1977.- 1 oktyabr.- S. 4.
Böyük dost haqqında kiçik qeydlәr: [Sәmәd Vurqun haqqında] //S. M. Kirov adına Azәrbaycan Dövlәt Universitetin elmi әsәrlәri: Dil vә әdәbiyyat seriyası.- 1976.- № 5.- S. 99-102.
Xalq idrakının qığılcımları: [Şifahi xalq әdәbiyyatından nümunәlәr] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1976.- 24 aprel.- S. 7.
Bir elçi kimi: [Səməd Vurğun haqqında xatirə] // Bakı.- 1976.- 20 mart.- S. 4.
Xahiş, tәlәb, mәslәhәt; Anamın sevinci; Mәhәbbәtә zor yoxdur: kiçik hekayәlәr // Ulduz.- 1975.- № 10.- S. 24-29.
Xeyirxah arzular: [Azәrbaycanda sovet әdәbiyyatı günlәri münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1975.- 1 oktyabr.- S. 11.
İnsanlıq dünyası: romandan bir parça // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1975.- 28 iyun.- S. 6-7.
İbadoğlu, Əbülfəz. Tədqiqat tarixi: [Mir Cəlalın əsərləri haqqında] / Ə. İbadoğlu // Cəlil Məmmədquluzadə: həyat və yaradıcılığı / Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu.- Bakı, 1974.- S. 301-302, 308-309.
Gülhüseyn Hüseynoğlu haqqında: müqəddimə // Seçilmiş əsərləri / G. Hüseynoğlu.- B., 1974.- S. 5-8
Hәyat, zәhmәt, hekayә: [“Әdәbiyyat vә incәsәnәt” qәzetinin müasir hekayә barәdә keçirdiyi söhbәtdә çıxışı] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1974.- 2 noyabr.- S. 8-11.
Xalq lirikasında sәnәtkarlıq // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1974.- 29 iyun.- S. 6-7.
Böyük şair-filosof: [Seyid İmadәddin Nәsimi haqqında] // S. M. Kirov adına Azәrbaycan Dövlәt Universiteti. Elmi әsәrlәr: Dil vә әdәbiyyat seriyası.- 1974.- № 3.- S. 24-31.
Xatirə dəftərindən: [Səməd Vurğun haqqında] // Qalacaqdır dünyada. Səməd Vurğun haqqında xatirələr / tərt. C. Məmmədbəyov; red. K. A. Talıbzadə.- Bakı, 1973.- S. 200-204.
Canlı lövhәlәr: [Gülhüseyn Hüseynoğlunun anadan olmasının 50 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1973.- 27 oktyabr.- S. 15.
Poemalarda müasirlik: [Səməd Vurğunun “Muğan”, Mikayıl Müşfiqin “Mingәçevir hәsrәti” vә Nəriman Hәsәnzadәnin “Nәriman” poeması haqqında] // Ulduz.- 1973.- № 9.- S. 57-61.
Qaynar hәyat vә iti qәlәm: [Sumqayıt şәhәrinin bәdii әsәrlәrdә işıqlandırılması haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1973.- 7 aprel.- S. 2.
Şәrәfli mübarizә yolu: [“Azәrbaycan” jurnalının 50 illiyi münasibәtilә] // Azәrbaycan.- 1973.- № 3.- S. 107-108.
İlham vә qüdrәt mәnbәyi: [RSFSR günlәri münasibәtilә] // Bakı.- 1972.- 2 oktyabr.- S. 4.
Realist әdib: [Nəriman Nәrimanov haqqında] // Elm vә hәyat.- 1972.- № 5.- S. 12-14.
Realist cәbhәdә: [görkәmli yazıçı Məmməd Səid Ordubadinin anadan olmasının 100 illiyi münasibәtilә] // Bakı.- 1972.- 12 aprel.- S. 4.
Bir qəlbin yanğısı // Kirpi.- 1971.- № 18.- S. 6 .
Yaradıcılıq eşqi: [Mirzə İbrahimovun anadan olmasının 60 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1971.- 4 dekabr.- S. 9.
Әdibin şәrәfli yolu: [Mirzə İbrahimovun anadan olmasının 60 illiyi münasibətilə] // Azәrbaycan.- 1971.- № 10.- S. 26-29.
Yeni kәndin nәğmәkarı: [Yazıçı M. Davtyanın anadan olmasının 60 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1971.- 23 yanvar.- S. 12.
Böyük әdib: [Әbdürrəhimbəy Haqverdiyevin anadan olmasının 100 illiyi münasibәtilә] // Bakı.- 1970.- 24 dekabr.- S. 4.
Fırtınadan doğulanlar: [Azәrbaycan komsomolunun 50 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1970.- 7 noyabr.- S. 6.
Sosialist inqilabı vә sovet әdәbiyyatı // Azәrbaycan.- 1970.- № 9.- S. 3-16.
Qiymәtli tәdqiqat әsәri: [Yәhya Seyidovun “Mehdi Hüseynin yaradıcılıq yolu” adlı elmi әsәri haqqında] // Bakı.-1970.- 25 mart.- S. 4.
Sabir haqqında monoqrafiya: [Mәmmәd Mәmmәdovun “M. Ә. Sabir vә Azәrbaycan demokratik mәtbuatı” adlı monoqrafiyası haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1970.- 10 yanvar.- S. 10.
Hәyat mәktәbi: [Azәrbaycan Dövlәt Universitetinin 50 illik yubileyi münasibәtilә] // Bakı.- 1969.- 31 oktyabr.- S. 4.
İnkişaf yollarında: [Azәrbaycan Dövlәt Universitetinin 50 illiyi münasibәtilә] // Azәrbaycan müәllimi.- 1969.- 31 oktyabr.- S. 4.
Zәngin yaradıcılıq yolu: [Mehdi Hüseynin yaradıcılığı haqqında] // Azәrbaycan.- 1969.- № 4.- S. 34-36.
Azәrbaycan әdәbiyyatı tarixi kafedrası: [Azәrbaycan Dövlәt Universitetinin 50 illiyi münasibәtilә] // Azәrbaycan müәllimi.- 1969.- 19 mart.- S. 4.
Azәrbaycan әdәbiyyatı tarixi kafedrası / Mir Cәlal, P. Xәlilov // S. M. Kirov adına Azәrbaycan Dövlәt Universiteti elmi әsәrlәr: Dil vә әdәbiyyat seriyası.- 1969.- № 1.- S. 3-9.
Sovet әdәbiyyatının banisi: [Maksim Qorkinin anadan olmasının 100 illiyi qarşısında] // S. M. Kirov adına ADU-nun Elmi Әsәrlәri: Dil vә Әdәbiyyat seriyası.- 1968.- № 2.- S. 9-10.
Bәdii söz ustalarının böyük müәllimi: [Maksim Qorkinin anadan olmasının 100 illiyi qarşısında] // Azәrbaycan.- 1968.- № 1.- S. 123-125.
İrәliyә, yüksәklәrә: [Yeni il münasibәtilә] // Bakı.- 1967.- 31 dekabr.- S. 4.
Әsәr necә yaranır // Azәrbaycan gәnclәri.- 1967.- 12 dekabr.- S. 4.
Әsәr necә yaranır // Ulduz.- 1967.- № 11.- S. 15-17.
Gülüş – bәdii silah kimi // S. M. Kirov ad. ADU-nun elmi әsәrlәri: Dil vә әdәbiyyat seriyası.- 1967.- № 6.- S. 3-14.
İnqilab dövrünün böyük әdibi: [Cəlil Mәmmәdquluzadәnin anadan olmasının 100 illiyi münasibәtilә] // Azərbaycan gəncləri.- 1967.- 4 iyun.- S. 4.
Böyük ədib: [Cəlil Məmmədquluzadənin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə] // Yeni söz.- 1967.- 3 iyun.- S. 4.
Böyük ədib: [Cəlil Məmmədquluzadənin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə] // Bolluq uğrunda.- 1967.- 3 iyun.- S. 4.
İnqilab vә әdәbiyyat elmi: [Böyük Oktyabr sosialist inqilabının 50 illiyi münasibәtilә] // S. M. Kirov adına ADU-nun elmi әsәrlәri: Dil vә әdәbiyyat seriyası.- 1967.- № 4-5.- S. 3-9.
Səni sevir, səni unutmuruq: [Cəlil Məmmədquluzadənin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə] // Azərbaycan.- 1967.- № 5.- S. 78-80.
Günün tәlәblәri sәviyyәsinә: [Sovet yazıçılarının IV qurultayı münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1967.- 20 may.- S. 16.
Qaynar həyat və iti qələm // Ədəbiyyat və incəsənət.- 1967.- 7 aprel.- S. 2.
İnqilab dövrünün böyük әdibi: [Cəlil Mәmmәdquluzadәnin anadan olmasının 100 illiyi münasibәtilә] // S. M. Kirov adına ADU-nun elmi әsәrlәri: Dil vә әdәbiyyat seriyası.- 1967.- № 2.- S. 3-5.
Mәmmәd Sәid Ordubadi //Azәrbaycan Sovet әdәbiyyatı: ali mәktәblәr üçün dәrslik /red.: Ə. Mirəhmədov, B. M. Vahabzadə, F. Hüseynov.- B., 1966.- S. 158-172.
Hekayədәn danışaq // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1966.- 12 noyabr.- S. 4.
C. Mәmmәdquluzadә yaradıcılığında xәlqilik: [Anadan olmasının 100 illiyi münasibәti ilә] // Azәrbaycan.- 1966.- № 8.- S. 124-132.
Satira jurnalları: [Nazim Axundovun “Azәrbaycan satira jurnalları” adlı doktorluq dissertasiyası haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1966.- 23 iyul.- S. 4.
Xatirә dәftәrindәn: [Səməd Vurğunun anadan olmasının 60 illiyi münasibәtilә] // Bakı.- 1966.- 14 may.- S. 4.
Mәzlum Şәrqin böyük әdibi: [Cəlil Mәmmәdquluzadәnin anadan olmasının 100 illiyi qarşısında] // S. M. Kirov adına ADU-nun elmi әsәrlәri: Dil vә әdәbiyyat seriyası.- 1966.- № 4.- S. 3-5.
Böyük günlәr şairi: [Süleyman Rüstәmin anadan olmasının 60 illiyi münasibәtilә] // Bakı.- 1966.- 14 aprel.- S. 4.
Xalqımız. [Yazıçı Mir Cәlal öz yaradıcılıq planları haqqında] // Elm vә hәyat.- 1966.- № 3.- S. 4-5.
Nәzәri tәhlilә diqqәti artırmalı: [Azәrbaycan yazıçılarının IV qurultayı qarşısında] // Azәrbaycan.- 1965.- №12.- S. 5-7.
Qanadlı qızlar: hekayə // Azәrbaycan qadını.- 1965.- № 6.- S. 18-19.
“XIX әsr Azәrbaycan-rus әdәbi әlaqәlәri inkişafının mәrhәlәlәri”: [Şamil Qurbanovun eyni adlı doktorluq dissertasiyası haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1965.- 12 iyun.- S. 4.
Ağır itki: [Mehdi Hüseynin vәfatı münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1965.- 13 mart.- S. 4.
Kiçik hekayәlәrin böyük ustası: [Cəlil Mәmmәdquluzadәnin anadan olmasının 100 illiyi qarşısında] // Azәrbaycan.- 1965.- № 2.- S. 53-60.
“Füzulinin lirikası”: [Mirzәağa Quluzadәnin eyni adlı tәdqiqat әsәri haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1965.- 27 fevral.- S. 4.
Gәncliyin qәdrini bilәk: [Tәrbiyә mövzusunda] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1964.- 19 sentyabr.- S. 4.
Müsәlmanlıq vә tәrәqqi barәsindә // Kirpi.- 1964.- № 7.- S. 6.
Bir hekayә barәdә: [Mehdi Hüseynin “Rәqiblәr” hekayәsi haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1964.- 18 iyul.- S. 4.
Görkәmli alim, gözəl insan: [Məmməd Arif Dadaşzadәnin anadan olmasının 60 illiyi münasibәtilә] // Bakı.- 1964.- 29 iyun.- S. 4.
Azәrbaycan әdәbiyyatında realizmin müәyyәnlәşmәsi vә inkişafı haqqında // S. M. Kirov adına ADU-nun elmi әsәrlәri: Dil vә әdәbiyyat seriyası.- 1964.- № 3.- S. 17-30.
Sənət və ədəbiyyatda tipiklik məsələsi // Ədəbiyyatşünaslığın əsasları: dərslik / elmi red. P. Xəlilov.- Bakı, 1963.- S. 23-35.
Bədii nəsrin dili // Ədəbiyyatşünaslığın əsasları: dərslik / elmi red. P. Xəlilov.- Bakı, 1963.- S. 73-93.
Lirik növ // Ədəbiyyatşünaslığın əsasları: dərslik / elmi red. P. Xəlilov.- Bakı, 1963.- S. 94-97.
Heca vəzni // Ədəbiyyatşünaslığın əsasları: dərslik / elmi red. P. Xəlilov.- Bakı, 1963.- S. 97-103.
Sərbəst vəzn // Ədəbiyyatşünaslığın əsasları: dərslik / elmi red. P. Xəlilov.- Bakı, 1963.- S. 120-122.
Azərbaycan yazılı ədəbiyyatında seirin əsas şəkilləri // Ədəbiyyatşünaslığın əsasları: dərslik / elmi red. P. Xəlilov.- Bakı, 1963.- S. 135-145.
Yazılı ədəbiyyatda epik əsərlərin şəkilləri // Ədəbiyyatşünaslığın əsasları: dərslik / elmi red. P. Xəlilov.- Bakı, 1963.- S. 166-176.
Maraqlı hekayәlәr vә oçerklәr: müqəddimə // Həyatımızdan səhifələr / M. Əkbər; red. S. Tahirova.- B., 1963.- S. 78.
Oktyabra layiq, zәmanәmizә layiq: [Oktyabr inqilabının 46-cı ildönümü münasibәti ilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1963.- 5 noyabr.- S. 4.
Nәzәri fikir zәif olduqda: [“Azәrbaycan romanının yaradıcılıq problemlәri”nә hәsr olunmuş müşavirәdә çıxışından] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1963.- 19 oktyabr.- S. 4.
Mәktәb vә mәktәblilәr günü: [Yeni dәrs ilinin başlanması münasibәtilә] // Bakı.- 1963.- 31 avqust.- S. 4.
Yazıçı vә hәyat: [MK-nın ideoloji iş barәdә 1963-cü il iyun plenumu vә yazıçıların üzәrinә düşәn vәzifәlәrdәn danışılır] // Azәrbaycan.- 1963.- № 7.- S. 12-15.
Günün hekayәlәri: Öyrәncәkli; Ay İsmayıl, başa sal; Müdafiә vәkili; O yana baxan; Paho, pahoo. vay; Tıq-tıq-tıq. // Azәrbaycan.- 1963.- № 5.- S. 9-26.
Böyük hәmrәylik bayramı: [1 May bayramı münasibәtilә] // Bakı.- 1963.- 30 aprel.- S. 4.
Dahi Leninin yolu ilә: [V. İ. Leninin anadan olmasının 93-cü ildönümü münasibәtilә] // Kommunist.- 1963.- 21 aprel.- S. 4.
Dahi Leninin yolu ilә: [V. İ. Leninin anadan olmasının 93-cü ildönümü münasibәtilә] // Kommunist.- 1963.- 21 aprel.- S. 4.
Müasir tәlәblәr sәviyyәsindә // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1963.- 3 mart.- S. 4.
Yüksәk bәdiilik, mәfkurә saflığı uğrunda // S. M. Kirov adına ADU-nun Elmi әsәrlәri. Әdәbiyyat vә dil seriyası.- 1963.- № 2.- S. 3-8.
Sabirin surәtlәr alәmi: [Mirzə Ələkbər Sabirin anadan olmasının 100 illiyi qarşısında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1962.- 23 dekabr.- S. 4.
Sabirin surәtlәr alәmi: [Mirzə Ələkbər Sabirin anadan olmasının 100 illiyi qarşısında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1962.- 16 dekabr.- S. 4.
Yaradıcılıq yollarında möhkәm addımlamalı // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1962.- 15 dekabr.- S. 4.
Yeni әdәbiyyatın bayraqdarı: [Mirzə Fətəli Axundovun anadan olmasının 150 illiyi münasibәtilә] // Bakı.- 1962.- 26 oktyabr.- S. 4.
Gülәn şeirin qәlәbәsi: [Mirzə Ələkbər Sabirin anadan olmasının 100 illiyi münasibәtilә] // Kommunist.- 1962.- 22 may.- S. 4.
Qәlәmin gücü: [Cәlil Mәmmәdquluzadә haqqında] // Elm vә hәyat.- 1962.- № 2.- S. 12-14.
M. Ә. Sabirin realizmi haqqında // S. M. Kirov adına ADU-nun Elmi әsәrlәri. Dil vә Әdәbiyyat seriyası.- 1962.- № 2.- S. 3-20.
Sabir yaradıcılığında bәdii sәnәtkarlıq: [Mirzə Ələkbər Sabirin anadan olmasının 100 illiyi münasibәtilә] // Azәrbaycan.- 1961.- №12.- S. 154-165.
Lenin işinin tәntәnәs: [Partiyanın XXII qurultayı haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1961.- 4 noyabr.- S. 4.
Maraqlı hekayәlәr: [Gülhüseyn Hüceynoğlunun “Etiraf” adlı hekayəlәr kitabı haqqında] // Bakı.- 1961.- 1 noyabr.- S. 4.
Qoca Şәrqin qocaman filosofu: [Rabindranat Taqorun anadan olmasının 100 illiyi münasibitilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1961- 6 may.- S. 4.
Hәmişә siz gәlәsiniz: [Respublikamızda keçirilәn RSFSR әdәbiyyatı hәftәsində iştirak edən yazıçılar haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1961.- 15 aprel.- S. 4.
Yeni şeirin manifesti: [Səməd Vurğunun “Komsomol poeması” vә Cəfər Cabbarlının “Qız qalası” poemaları haqqında] // Azәrbaycan.- 1961.- № 3.- S. 168-182.
C. Məmmədquluzadə: [Klassiklərimizin arxivində nələr var] // Azərbaycan müəllimi.- 1961.- 26 mart.- S. 4.
Dahi söz ustası: [Lev Nikolayeviç Tolstoyun vәfatının 50 illiyi münasibәtilә] // S. M. Kirov adına ADU-nun Elmi әsәrlәri. İctimai elmlәr seriyası.- 1961.- № 1.- S. 3-13.
Әrik ağacı: hekayə // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1961.- 7 yanvar.- S. 4.
Әsrin әlamәtdar illәri: [Yeni il planları haqqında] // Bakı.- 1960.-31 dekabr.- S. 4.
Cəlil Məmmədquluzadə // Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi: 3 cilddə / Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu; red.: S. Vurğun, M. İbrahimov, M. Arif.- Bakı, 1960.- II cild.- S. 561-613.
Nәriman Nәrimanov // Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi: 3 cilddə / Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu; red.: S. Vurğun, M. İbrahimov, M. Arif.- Bakı, 1960.- II cild.- S. 719-737
Sovet әdәbiyyatşünaslığı sürәtlә inkişaf edir //Azәrbaycan SSR EA Nizami adına Әdәbiyyat vә Dil İnstitutunun әsәrlәri, 1960.- ΧV cild.- S. 5-11.
Azәrbaycan müәllimlәrinin IV qurultayında yazıçı Mir Cәlalın çıxışından // Azәrbaycan müәllimi.- 1960.- 24 noyabr.- S. 4.
Әdәbiyyatda qardaşlıq ideyalarının tәntәnәsi: [Qardaş Ermәnistan respublikasının 40 illiyi münasibәtilә] // Bakı.- 1960.- 23 noyabr.- S. 4.
Xalq müәllimi kimdir: [Azәrbaycan müәllimlәrinin IV qurultayındakı çıxışından] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1960.- 19 noyabr.- S. 4.
Xalqın sevimlisi: [Azәrbaycan müәllimlәrinin IV qurultayı haqqında] // Azәrbaycan müәllimi.- 1960.- 14 noyabr.- S. 4.
Vicdan mühakimәsi; Neçә cür salam var; Dağların qәlbi: üç hekayә // Azәrbaycan.- 1960.- № 10.- S. 131-148.
Fransa yollarında: [Fransa xatirәlәrindәn] // Azәrbaycan.- 1960.- №8.- S. 187-198.
Әdәbi dostumuz: [M. Davtyanın anadan olmasının 50 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1960.- 14 may.- S. 4.
Sülh vә sәlamәtlik tribunu: [Azәrbaycanda Sovet hakimiyyәti qurulmasının 40 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1960.- 30 aprel.- S. 4.
Görkәmli sovet әdibi: [Süleyman Rәhimovun anadan olmasının 60 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1960.- 9 aprel.- S. 4.
Böyük ustad: [Anton Pavloviç Çexovun anadan olmasının 100 illiyi qarşısında] // Kommunist.- 1960.- 28 yanvar.- S. 4.
Qurtuluş bayramı: [Oktyabr inqilabının 42-ci ildönümü münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1959.- 6 noyabr.- S. 4.
Bәdii nәsrimiz haqqında bәzi mülahizәlәr // Azәrbaycan.- 1959.- № 10.- S. 190-202.
Tarixi konfrans: [Asiya vә Afrika ölkәlәri yazıçılarının Daşkәnd konfransının ildönümü münasibәtilә] // Kommunist.- 1959.- 7 oktyabr.- S. 4.
Naxış: hekayə // Bakı.- 1959.- 25 avqust.- S. 4.
Görkәmli әdib: [Mehdi Hüseynin anadan olmasının 50 illiyi münasibәti ilә] // Bakı.- 1959.- 13 may.- S. 4.
Yol üstündә: [Moskvada keçirilәn Azәrbaycan әdәbiyyatı vә incәsәnәti ongünlüyünә dair] // Bakı.- 1959.- 13 may.- S. 4.
“Hekayəlәr”: [Sabit Rәhmanın İ. Peçenov tәrәfindәn rus dilinә tәrcümә olunmuş “Hekayəlәr” kitabı haqqında] // Bakı.- 1959.- 6 may.- S. 4.
Görkәmli әdib: [Mehdi Hüseynin anadan olmasının 50 illiyi münasibәti ilә] // Kommunist.- 1959.- 21 aprel.- S. 4.
Birlik vә qüdrәt nümayişi: [Azәrbaycan SSR Ali Sovetinә vә Yerli Sovetlәrә seçkilәr münasibәtilә] // Kommunist.- 1959.- 15 mart.- S. 4.
Füzulinin bir alleqoriyası: [“Həft cam” poeması haqqında] // Azәrbaycan.- 1958.- № 12.- S. 75-82.
Füzulinin lirikası // Əsərləri: 5 cilddə / M. Füzuli; Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu.- Bakı, 1958.- I cild.- S. 17-38.
Mir Cəlal nəsr haqqında: [Naxçıvanda Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqı İdarə Heyətinin plenumundakı çıxışı] //Ədəbiyyat və incəsənət.- 1958.- 24 may.- S. 4.
Sözün qüdrәti: [Məhəmməd Füzulinin vәfatının 400 illiyi münasibәtilә] // Bakı.- 1958.- 9 dekabr.- S. 4.
Bәdii nәsrimiz yeni mәrhәlәdә: [Azәrbaycan Sovet yazıçılarının III qurultayında Mir Cәlalın әlavә mәruzәsindәn] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1958.- 8 dekabr.- S. 4.
Rәdd olsun nifaq: [Asiya vә Afrika yazıçılarının Daşkәnd konfransının yekunlarına dair] // Kommunist.- 1958.- 2 noyabr.- S. 4.
Hava bürosu: hekayə // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1958.- 1 noyabr.- S. 4.
Qüdrәt birlikdәdir: [Asiya vә Afrika yazıçılarının Daşkәnd konfransı münasibәtilә] // Әdəbiyyat vә incәsәnәt.- 1958.- 18 oktyabr.- S. 4.
Әrәb qızı: [Daşkәnd konfransına gәlmiş әrәb nümayәndәsi Aişә haqqında] // Bakı.- 1958.- 14 oktyabr.- S. 4.
İki qitәnin әdәbiyyat xadimlәri görüşür: [Asiya vә Afrika yazıçılarının Daşkәnd konfransı münasibәtil] // Kommunist.- 1958.- 7 oktyabr.- S. 4.
Birlik әzmi ilә: [Asiya vә Afrika xalqlarının Daşkәnd konfransı haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1958.- 4 oktyabr.- S. 4.
Әbәdi sәadәt arzusu ilә: [Asiya vә Afrika yazıçılarının Daşkәnd konfransı qarşısında] // Bakı.- 1958.- 3 oktyabr.- S. 4.
İnsanlıq fəlsəfəsi: [Füzulinin lirik əsərləri haqqında] // Azərbaycan.- 1958.- № 8.- S. 176-184.
Tarixi görüş qarşısında: [Asiya vә Afrika ölkәlәri yazıçılarının Daşkәnd konfransına dair] // Kommunist.- 1958.- 6 avqust.- S. 4.
Nәsr haqqında // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1958.- 24 may.- S. 4.
Gәnclәrә sözüm // Azәrbaycan gәnclәri.- 1958.- 25 aprel.- S. 4.
Mәhәbbәt vә sәnәt: [Məhəmməd Füzulinin vәfatının 400 illiyi münasibәtilә] // Azәrbaycan.- 1958.- № 3.- S. 121-141.
Әn qiymәtli nәdir: [N. Müşәrәfanovun “Hәyatında әn әziz, şirin şey nәdir?” sәrlövhәli mәktubu әsasında başlanan müzakirәsi ilə əlaqədar] // Azәrbaycan gәnclәri.- 1958.- 14 fevral.- S. 4.
Tәbrik: [SSRİ xalq artisti Bülbülün anadan olmasının 60 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1957.- 28 dekabr.- S. 4.
Ölmәz әnәnәlәr: [Әdәbiyyat vә incәsәnәt işçilәri fәallarının respublika yığıncağında çıxışı] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1957.- 14 dekabr.- S. 4.
Әdәbiyyatşünaslığımız inkişaf yollarında // Әdәbiyyatvә incәsәnәt.- 1957.- 19 oktyabr.- S. 4.
İnqilab mövzusu // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1957.- 21 sentyabr.- S. 4.
Onlar “Gәnc işçi”nin müxbirlәri olmuşlar // Azәrbaycan gәnclәri.- 1957.- 23 yanvar.- S. 4.
Xalq şairi: [Sәmәd Vurğunun anadan olmasının 50 illiyi münasibәtilә] // Xalq şairi Səməd Vurğun / Azərbaycan SSR EA Nizami adına Ədəbiyyat və Dil İnstitutu.- Bakı, 1956.- S. 3-92.
Mübarizә yollarında: [Süleyman Rüstәmin anadan olmasının 50 illiyi münasibәtilә] // Azәrbaycan.- 1956.- № 11.- S. 131-142.
Böyük sәnәtkarın xatirәsi: [Səməd Vurğunun vәfatı münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1956.- 10 iyun.- S. 4.
Xalq şairi: [Sәmәd Vurğunun anadan olmasının 50 illiyi münasibәtilә] // S. M. Kirov adına ADU-nun elmi әsәrlәri.- 1956.- № 5.- S. 57-62.
Nәriman Nәrimanov // Pioner.- 1956.- № 5.- S. 1-2.
Әsl sәnәtkar: [Səməd Vurğunun anadan olmasının 50 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1956.- 12 may.- S. 4.
Görkәmli realist әdib: [Nəriman Nәrimanovun anadan olmasının 85 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1956.- 15 aprel.- S. 4.
Böyük gәlәcәyin әzәmәtli proqramı: [Sov.İKP XX qurultayının qarşıya qoyduğu vәzifәlәr haqqında] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1956.- 4 mart.- S. 4.
Әdәbiyyatımızın gәnc qüvvәlәri: [Gәnc yazıçıların respublika müşavirәsi haqqında] // Azәrbaycan.- 1955.- № 12.- S. 107-134.
Gәnc nasirlәrә mәslәhәt: [S. Əhmədov, A. Məmmədov, N. Süleymanov, İ. Şıxli, R. Zeynalova, A. Seyfəddin və başqalarına. “Kommunist” qәzetinin 10.000-ci nömrәsinin çapdan çıxması münasibәtilә] // Kommunist.- 1955.- 22 noyabr.- S. 4.
Tәlәbkar müәllim // Kommunist.- 1955.- 20 noyabr.- S. 4.
Böyük sovet әdibi: [Mixail Aleksandroviç Şoloxovun anadan olmasının 50 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1955.- 21 may.- S. 4.
Әdәbi söhbәtlәr: [Sovet Yazıçılarının II Ümumittifaq qurultayı münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1954.- 16 oktyabr.- S. 4.
Partiya bizi qәlәbәyә aparır // Kommunist.- 1954.- 1 may.- S. 4.
Nәsrimiz haqqında qeydlәr // Kommunist.- 1954.- 15 aprel.- S. 4.
Şәrәfli yaradıcılıq yolu: [Süleyman Rüstәmin әdәbi yaradıcılığının 30 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat vә incәsәnәt.- 1954.- 30 yanvar.- S. 4.
“Cambul”: [Eyni adlı kinofilm haqqında] // Azәrbaycan pioneri.- 1953.- 23 iyun.- S. 4.
Günәş bizim üçün işıq verir: [Bir May bayramı münasibәtilә] // Kommunist.- 1953.- 1 may.- S. 4.
Yeni realist әdәbiyyatımızın banisi: [Mirzə Fətəli Axundovun vәfatının 75 illiyi münasibәtilә] // Gәncә kommunisti.- 1953.- 5 aprel.- S. 4.
Böyük realist: [Nikolay Vasilyeviç Qoqolun vәfatının 100 illiyi münasibәtilә] // İnqilab vә mәdәniyyәt.- 1952.- № 3.- S. 58-59.
Bakterioloji silah qadağan olunmalıdır // Әdәbiyyat qәzeti.- 1952.- 25 mart.- S. 4.
Böyük realist: [Nikolay Vasilyeviç Qoqolun vәfatının 100 illiyi münasibәtilә] // Kommunist.- 1952.- 4 mart.- S. 4.
Leninizm ideyalarının tәntәnәsi: [V. İ. Leninin vәfatının 28-ci ildönümü münasibәtilә] // Kommunist.- 1952.- 21 yanvar.- S. 4.
Xalqlar arasında möhkәm sülh uğrunda // Kommunist.- 1951.- 7 sentyabr.- S. 4.
Sovet xalqının böyük yazıçısı: [Maksim Qorkinin vәfatının 15-ci ildönümü münasibәtilә] // Tәbliğatçı.- 1951.- № 6.- S. 24-32.
Sovet әdәbiyyatının dahi yaradıcısı: [Maksim Qorkinin vәfatının 15-ci ildönümü münasibәtilә] // Kommunist.- 1951.- 17 iyun.- S. 4.
Tәnqidi vә özünütәnqidi genişlәndirәk // Әdәbiyyat qәzeti.- 1951.- 5 iyun.- S. 4.
Mübariz satira jurnalı: [“Molla Nәsrәddin” jurnalının nәşrә başlamasının 45 illiyi münasibәtilә] // Kommunist.- 1951.- 20 aprel.- S. 4.
Böyük qüdrәt, böyük birlik nümayişi: [Azәrbaycan SSR Ali Sovetinә seçkilәr münasibәtilә] // Kommunist.- 1951.- 18 fevral.- S. 4.
Cәfәr Xәndan: [Azәrbaycan SSR Ali Sovetinә deputatlığa namizәd göstәrilmәsi münasibәti ilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1951.- 6 fevral.- S. 4.
Yazıçılarımızın yaradıcılıq planları: [Mir Cәlal öz yaradıcılıq planları haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1951.- 7 yanvar.- S. 4.
Fәrәhli görüş günlәri: [Moskvada keçirilәn Azәrbaycan Әdәbiyyatı vә İncәsәnәti ongünlüyü münasibətilə] // Kommunist.- 1950.- 27 dekabr.- S. 4.
Sülh işi qalib gələcək // Ədəbiyyat qəzeti.- 1950.- 25 avqust.- S. 4.
Polad axır: “Tәzә şәhәr” romanından // Azәrbaycan qadını.- 1950.- № 5.- S. 17-18.
Mәmmәd Sәid Ordubadi: [Böyük ədibin vәfatı münasibәtilә] // Azərbaycan müəllimi.- 1950.- 11 may.- S. 4.
Mәmmәd Sәid Ordubadi: [Böyük ədibin vәfatı münasibәtilә] // Azәrbaycan gәnclәri.- 1950.- 7 may.- S. 4.
Böyük gün: [1 May bayramı münasibәtilә] // Kommunist.- 1950.- 1 may.- S. 4.
Qayğıkeş müәllimә: [SSRİ Ali Sovetinә seçkilәr günü münasibәtilә] // Azәrbaycan pioneri.- 1950.- 10 mart.- S. 10.
Böyük Vәtәn müharibәsinin birinci illәrindә Azәrbaycan şeiri // Azәrbaycan SSR EA Nizami adına Әdәbiyyat İnstitutunun әsәrlәri.- 1949.- V cild.- S. 3-23.
Әbülhәsәnin “Müharibә” romanı haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1949.- 27 avqust.- S. 4.
Әbülhәsәnin “Müharibә” romanı haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1949.- 16 avqust.- S. 4.
Cәlil Mәmmәdquluzadә vә rus әdәbiyyatı // Әdәbiyyat qәzeti.- 1949.- 25 iyun.- S. 4.
Puşkin vә Azәrbaycan әdәbiyyatı: [Aleksandr Sergeyeviç Puşkinin anadan olmasının 150 illiyi münasibәtilә] // Azәrbaycan gәnclәri.- 1949.- 5 iyun.- S. 4.
Alçaq imperialist nökәrlәrinin müdhiş cinayətləri: [Abbas Cəfərinin “Azərbaycan xalqımızın mübarizəsinin ön səngəridir” sərlövhəli məqaləsi ilə əlaqədar] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1949.- 1 may.- S. 4.
Cәlil Mәmmәdquluzadә vә rus mәdәniyyәti // Kommunist.- 1949.- 20 mart.- S. 4.
Әliqulu Qәmküsar Nәcәfov: 1880-1919 //Azәrbaycan SSR EA Nizami adına Әdәbiyyat İnstitutunun әsәrlәri.- 1948.- ΙΙΙ cild.- S. 38-42.
Qəhrəman qız: [Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, komsomolçu Sədaqət Verdiyeva haqqında] // Pioner.- 1948.- №10.- S. 10-11.
Yaradıcı tәnqid uğrunda // Әdәbiyyat qәzeti.- 1948.- 5 oktyabr.- S. 4.
Lev Nikolayeviç Tolstoy: [Anadan olmasının 120 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1948.- 12 sentyabr.- S. 4.
Böyük rus әdibi: [Lev Nikolayeviç Tolstoyun anadan olmasının 120 illiyi münasibәtilә] // Azәrbaycan gәnclәri.- 1948.- 8 sentyabr.- S. 4.
Hәyatı dәrindәn öyrәnmәli: [Azәrbaycan K(b)P MK-nın “Azәrbaycan әdәbiyyatının vәziyyәti vә onu yaxşılaşdırmaq tәdbirlәri haqqında” qәrarı] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1948.- 28 avqust.- S. 4.
Oxucunu azdıran proqram: [Orta mәktәbin әdәbiyyat proqramı haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1948.- 21 avqust.- S. 4.
Adil İsgәndәrov: [Dövlәt mükafatı laureatı adını alması münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1948.- 1 may.- S. 4.
“Abşeiron”: [Mehdi Hüseynin eyni adlı romanı haqqında] // Azәrbaycan gәnclәri.- 1948.- 16 aprel.- S. 4.
Mәmmәd Arif: [Bakı Sovetinә deputat seçilmәsi münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1948.- 1 yanvar.- S. 4.
Cəlil Məmmədquluzadə: müqəddimə // Əsərləri / C. Məmmədquluzadə; Azərbaycan EA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu.- Bakı: Azərb. SSR EA, 1947.- III cild.- S. 5-26.
Cәlil Mәmmәdquluzadә yaradıcılığının mәfkurә mәnbәlәri haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1947.- 27 dekabr.- S. 4.
Tarixi qәrar: [SSRİ-dә pul islahatı keçirilmәsi, әrzaq vә sәnaye malları üçün kartoçkaların lәğv edilmәsi münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1947.- 18 dekabr.- S. 4.
Böyük Oktyabr inqilabı vә Sovet әdәbiyyatı // İnqilab vә mәdәniyyәt.- 1947.- № 11.- S. 3-18.
“Arazın o tayında”: [Eyni adlı kinofilm haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1947.- 19 noyabr.- S. 4.
Sovet әdәbiyyatının tarixi nailiyyәtlәri // Azәrbaycan SSR EA Xәbәrlәri.- 1947.- № 10.- S. 148-160
Sәnәt mәskәni: [Mәqalә Moskvanın 800 illiyinә hәsr olunmuşdur] // İnqilab vә mәdәniyyәt.- 1947.- № 9.- S. 40-47.
Әsrlәrdәn gәlәn dostluq sәsi: [Nizaminin әsәrlәri haqqında] // Kommunist.- 1947.- 13 sentyabr.- S. 4.
Qocaman әdibin yaradıcılıq yolu: [Məmməd Səid Ordubadinin anadan olmasımın 75 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1947.- 27 mart.- S. 4.
Cәlil Mәmmәdquluzadәnin sәnәtkarlıq xüsusiyyәtlәri // İnqilab vә mәdәniyyәt.- 1947.- № 1-2.- S. 137-145.
Yeni il qarşısında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1947.- 1 yanvar.- S. 4.
Sovet mәdәniyyәtinin inkişafı üçün /Mir Cəlal, M. Arif, H. Araslı // Әdәbiyyat qәzeti.- 1946.- 4 fevral.- S. 4.
Abbas Səhhət Molla Abbas oğlu Mehdizadə // Azərbaycan SSR EA Xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 73-76.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XIV əsrdə Şirvanşahlar sarayında yaşamış alim və şair Arif Ərdəbili haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 80-81.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [1777-ci ildə Qazaxda anadan olmuş şair Şıxlinski haqqında qısa məlumat] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- №1.- S. 81.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XVIII əsrdə yaşayıb yaradan şair Arif Şirvani haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 81-82.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XVIII əsr Füzuli ədəbi məktəbini davam etdirən şairlərdən Arifağa Hüseyn Təbrizi haqqında məlumat] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 80.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XVIII əsrdə yaşamış Azərbaycan şairlərindən olub Hindistanda vəfat etmiş Arif Hacı Abdulla Təbrizi haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 81.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XVIII əsrdə Füzuli ədəbi məktəbini davam etdirən Azərbaycan şairli Asəf Mir Hüseyn Ləmbərani haqqında məlumat haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- №1.- S. 82.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XVIII əsrin əvvəllərində yaşamış Cənubi Azərbaycan şairi Atəşi haqqında qısa məlumat] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 83.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XIX əsrin lirik şairi Aşıq Məhəmməd bəy Cavanşir Behbudbəy oğlu Zəngilani (1776-1861) haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 91.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [Axundov Rəşidbəy Mirzə Fətəli oğlu (1854-1905) Azərbaycan Ədəbiyyatı həvəskarı, “Balaca Parislinin həyatı” hekayəsini fransızcadan tərcümə edən Axundov Rəşidbəy Mirzə Fətəli oğlu haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 88.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [1894-cü ildə Şuşa şəhərində anadan olmuş Azərbaycan şairi Mirzə Molla Zeynalabdin oğlu haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 91-92.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [Azərbaycanın görkəmli qəzəl şairi Aciz Axund Molla Ələkbər Hacı Əlibala oğlu (1835-1899) haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 88-89.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XIX əsr Azərbaycan şairəsi Aşıq Pəri haqqında / H. Araslı, F. Qasımzadə] // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 92.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XIX əsrdə yetişən, qəzəl yazan Azərbaycan şairi Asi Molla İbrahim Zamanoğlu haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 83.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XIX əsrdə yaşamış Cənubi Azərbaycan şairi Aciz Mirzə Yusif Mərəndi haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 89.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [XIX əsrin ikinci yarısında yetişən Azərbaycan alim və ədiblərindən Əbdülsəlam Axundzadə haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.-1946.- №1.- S. 83.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [Abbas Səhhət Molla Abbas oğlu Mehdizadənin həyat və yaradıcılığı haqqında] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 73-76.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [“Abış” “Abdulla” təxəllüslü məclisi-fəramuşan üzvü olan “Abış” Abdullabəy Əsədullabəy oğlu haqqında məlumat] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 78.
Azərbaycan ədəbiyyatı lüğətinin “A” hərfinə aid hissəsi: [Abdulla Şaiqin həyat və yaradıcılığı haqqında qısa məlumat] / H. Araslı, F. Qasımzadə // Azərbaycan SSR EA-nın xəbərləri.- 1946.- № 1.- S. 77-78.
Azәrbaycan әdәbiyyatı lüğәti: [XX әsr yazıçılarından Abbas Sәhhәt Molla Abbas oğlu Mehdizadә, Abdulla Tofiq ağa Mәmmәd oğlu Mәmmәdzadә, Abdulla Şaiq, Süleyman Sani Axundov, Rәşidbәy Әfәndiyev, Mәrәtәli oğlu, Ahi Müslüm, Aşıq Әbdülsәmәdbәy haqqında materialları Mir Cәlal hazırlamışdır] // Azәrbaycan SSR EA-nın Xәbәrlәri.- 1946.- № 1.- S. 73-92.
Divanbәyoğlu: Sübhanverdixanov Abdullabәy Vәlioğlu //Azәrbaycan SSR EA Nizami adına Әdәbiyyat İnstitutunun әsәrlәri.- 1946.- Ι cild.- S. 22-26.
Әbdülxalıq Cәnnәti //Azәrbaycan SSR EA Nizami adına Әdәbiyyat İnstitutunun әsәrlәri.- 1946.- Ι cild.- S. 15-20.
Nizami vә Füzuli şeirindә bәzi müqayisәlәr //Azәrbaycan SSR EA Nizami adına Әdәbiyyat İnstitutunun әsәrlәri, 1946.- ΙΙ cild.- S. 20-33.
Günün nəğmələri: [Şair Tələtin müharibə illərində yazdığı şeirləri və “Anam torpaq” adlı kitabı haqqında] // Ədəbiyyat qəzeti.- 1945.- 10 dekabr.- S. 4.
Böyük ədib və dramaturq: [Süleyman Sani Axundovun anadan olmasının 70 illiyi münasibətilə] // Ədəbiyyat qəzeti.- 1945.- 25 oktyabr.- S. 4.
Süleyman Sani Axundov: [anadan olmasının 70 illiyi munasibәtilә] // Azәrbaycan gәnclәri.- 1945.- 22 oktyabr.- S. 4.
Mirzә Fәtәli Axundovun farsca yazan şagirdlәri: [Mirzə Mülküm xan, Hacı Əbdül Rəhman Talıbov, Marağalı Zeynalabdin haqqında] // Azәrbaycan SSR EA Xәbәrlәri.- 1945.- № 8.- S. 66-77.
Sәnәt vә hәqiqәt: [Mir Cəlalın Azәrbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqının plenumunda çıxışı] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1945.- 30 iyun.- S. 4.
XX әsr yazıçılarımız vәtәn uğrunda: [inqilaba qədərki ədəbiyyatda] // S. M. Kirov adına ADU-nun elmi әsәrlәri.- 1945.- № 5.- S. 12-26.
Böyük әdib: [Әbdürrәhimbәy Haqverdiyevin anadan olmasının 75 illiyi münasibәtilә] // Kommunist.- 1945.- 16 may.- S. 4.
Cәhәnnәmin uçurulması: [Qәlәbә bayramı münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1945.- 10 may.- S. 4.
Unudulmaz gün: [sovet xalqının Böyük Vәtәn müharibәsindә qәlәbә çalması münasibәtilә] // Kommunist.- 1945.- 9 may.- S. 4.
Yeni әsәrim: [Sovet Azәrbaycanının XXV ildönümü münasibәtilә yazılmış “Mәnim respublikam” әsәri haqqında] // Kommunist.- 1945.- 15 aprel.- S. 4.
Kitab mәdәniyyәtimiz haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1945.- 12 aprel.- S. 4.
Gәlәcәk kitablar: [“Mәnim respublikam” әsәri haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1945.- 31 mart.- S. 4.
Hitlerizmә ölüm hökmü // Әdәbiyyat qәzeti.- 1945.- 24 fevral.- S. 4.
Böyük vәtәndaş: [Hәzi Aslanovun vәfatı münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1945.- 3 fevral.- S. 4.
Zeynal Cabbarzadәnin şeirlәri // Әdәbiyyat qәzeti.- 1944.- 24 dekabr.- S. 4.
C. Mәmmәdquluzadәnin dramaturgiyası: [anadan olmasının 78-ci ildönümü münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1944.- 24 dekabr.- S. 4.
Kamil ustad: [C. Mәmmәdquluzadәnin anadan olmasının 78 illiyi münasibәtilә] // Kommunist.- 1944.- 24 dekabr.- S. 4.
Cәlil Mәmmәdquluzadәnin hekayәlәri // Kommunist.- 1944.- 29 noyabr.- S. 5.
Sәhhәtin romantikası: [Abbas Sәhhәtin anadan olmasının 70 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1944.- 13 sentyabr.- S. 4.
Sәhhәtin romantikası: [Abbas Sәhhәtin anadan olmasının 70 illiyi münasibәtilә]: Ι mәqalә // Әdәbiyyat qәzeti.- 1944.- 30 avqust.- S. 4.
Azәrbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqının plenumunda Mir Cәlal yoldaşın çıxışından // Ədәbiyyat qәzeti.- 1944.- 18 may.- S. 4.
Yazıçı M. Әnvәrin yaradıcılıq hesabatında Mir Cәlalın çıxışı // Әdәbiyyat qәzeti.- 1944.- 12 aprel.- S. 4.
Yazıçı Mir Cәlalın yaradıcılıq hesabatı: [Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1944.- 11 mart.- S. 4.
Әbdürrәhimbәy Haqverdiyevin yaradıcılığı // Vәtәn uğrunda.- 1944.- № 1.- S. 37-45.
Haqverdiyevin yaradıcılığı // Әdәbiyyat qәzeti.- 1943.- 12 dekabr.- S. 4.
Unudulmaz әdib: [Әbdürrəhimbəy Haqverdiyevin vәfatının on illiyi münasibәtilә] // Kommunist.- 1943.- 12 dekabr.- S. 4.
Vәtәn vә әdәbiyyat // Әdәbiyyat qәzeti.- 1943.- 24 sentyabr.- S. 4.
Nizaminin müsbәt obrazları // Vәtәn uğrunda.- 1943.-№ 6.- S. 77-92.
Şair-vәtәndaş: [Mәhәmmәd Hadinin yaradıcılıq xüsusiyyәtlәri haqqında] // SSRİ EA Azәrbaycan filialının Xәbәrlәri.- 1943.- № 4.- S. 66-80.
Gənc alim: [Azərbaycan dilşünası Məmmədağa Şirəliyevin elmi fəaliyyəti haqqında] // Kommunist.- 1942.- 1 noyabr.- S. 4.
Mәhәbbәt dastanı: [Nizaminin “Leyli vә Mәcnun” poemasının Səməd Vurğun tərəfindən tərcüməsi haqqında] // Vәtәn uğrunda.- 1942.- № 9.- S. 60-63.
Xalq әdibi: [Məmməd Səid Ordubadinin anadan olmasının 70 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1942.- 4 avqust.- S. 4.
Qafqaza mәktub // Әdәbiyyat qәzeti.- 1942.- 16 iyul.- S. 4.
“Anamın kitabı”nda vәtәnpәrvәrlik: [Cəlil Məmmədquluzadənin eyni adlı əsəri haqqında] // Vәtәn uğrunda.- 1942.- № 4-5.- S. 90-98.
Füzulinin “Rind vә Zahid”əsərində yenilik vә köhnәliyin mübarizәsi // SSRİ EA Azәrbaycan filialının Xәbәrlәri.- 1942.- № 2.- S. 38-43.
Faşizmә qarşı alovlu döyüşçülәr: [Q. Mann, L. Feyxtvanger və A. Sveyq haqqında] // SSRİ EA Azәrbaycan filialının Xәbәrlәri.- 1942.- № 1.- S. 13-18.
Xalqın ürәk sözü: [El nağılları haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1941.- 7 noyabr.- S. 4.
Vәtәn oğlu: [Neftçi Rüstәm Rüstәmov haqqında] // Kommunist.- 1941.- 28 sentyabr.- S. 4.
Klassik bәdii nәsrimiz haqqında // SSRİ EA Azәrbaycan filialının Xәbәrlәri.- 1941.- № 5.- S. 9-20.
Yeni qüvvәlәr: [Gәnc yazıçılar haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1941.- 5 may.- S. 4.
Füzulinin bәdii nәsri haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1941.- 23 mart.- S. 4.
Füzuli şeirindәki elm vә bәdii mәntiq haqqında // SSRİ EA Azәrbaycan filialının Xәbәrlәri.- 1941.- № 1.- S. 25-34.
“Yeddi gözəl” haqqında // Yeddi gözəl: bir parça / Nizami Gəncəvi; tərc. M. Rahim; red.: A. Əfəndiev, M. H. Rzaquluzadə.- Bakı, 1940.- S. 5-8.
Bədii promamızın banələri: [Cəlil Mәmmәdquluzadә vә Әbdürrəhimbəy Haqverdiyev haqqında] // Azәrbaycan әdәbiyyatı dekadası / red. H. Şərifov, M. Hüseyn.- Bakı, 1940.- S. 131-133.
Epoxamıza layiq әsәrlәr yazaq // Әdәbiyyat qәzeti.- 1940.- 12 iyun.- S. 4.
Nәsrimizi daha da inkişaf etdirәk // Gənc işçi.- 1940.- 10 iyun.- S. 4.
Bәdii prozamızın banilәri: [Cəlil Mәmmәdquluzadә vә Әbdürrəhimbəy Haqverdiyev haqqında] Kommunist.- 1940.- 14 may.- S. 4.
Mir Cәlal öz yaradıcılığı haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1940.- 12 may.- S. 4.
Bir gәncin manifesti: povest // Revolyusiya vә kultura.- 1939.- № 6.- S. 6-31.
Bәdii dilimiz haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1939.- 12 iyun.- S. 4.
Azәrbaycan Sovet prozasının birinci konfransında Mir Cәlal Әli oğlu yoldaşın çıxışından // Әdәbiyyat qәzeti.- 1939.- 5 iyun.- S. 4.
Bәdii әdәbiyyat nәşrini tәlәblәrimiz sәviyyәsinә // Kommunist.- 1939.- 11 mart.- S. 4.
Әn qüvvәtli yaradıcılıq silahı: [“ÜİK(b)P tarixi qısa kursu”nun çapdan çıxması münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1939.- 18 yanvar.- S. 4.
Bloknot qeydlәri: [Mirzə Fətəli Axundovun anadan olmasının 125 illiyi münasibәtilә] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1939.- 12 yanvar.- S. 4.
Klassik povest: [Mirzə Fətəli Axundovun “Aldanmış kəvakib” əsəri haqqında] // Yeni yol.- 1938.- 20-21 dekabr.- S. 4.
Yaxşı bir әsәr haqqında: [Səməd Vurğunun “Vaqif” draması haqqında] // Gənc işçi.- 1938.- 16 oktyabr.- S. 4.
Mәnim parlamentim // Әdәbiyyat qәzeti.- 1938.- 18 iyul.- S. 4.
Amansız olmalı: [Azәrbaycan Sovet әdәbiyyatının saflığı uğrunda mübarizәdәn bәhs olunur] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1937.- 9 iyun.- S. 4.
Tarixi bir gün: [SSR İttifaqı Fövqəladə 8-ci Sovetlər Qurultayı haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1936.- 11 dekabr.- S. 4.
Azәrbaycan şura yazıçılarının “Pravda” qәzetindә formalizm vә naturalizm әleyhinә yazılmış mәqalәnin müzakirәsinә hәsr edilmiş müşavirәsindә Mir Cәlal yoldaşın çıxışından // Әdәbiyyat qәzeti.- 1936.- 26 aprel.- S. 4.
Formalizm və naturalizm əleyhinə // Ədəbiyyat qəzeti.- 1936.- 26 aprel.- S.4
Yüksәk tәlәblәr sәviyyәsinә: [Azәrbaycan nәsr yaradıcılığının inkişaf etdirilmәsi haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1935.- 29 aprel.- S. 4.
Nәriman Nәrimanovun әsәrlәri haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1935.- 12 aprel.- S. 4.
Nәriman Nәrimanovun әsәrlәri haqqında // Әdәbiyyat qәzeti.- 1935.- 3 aprel.- S. 4.
Nәrimanovun yaradıcılığı haqqında: [Vәfatının 10 illiyi münasibәtilә] // İnqilab vә mәdәniyyәt.- 1935.- № 3.- S. 26-34.
Qurtarıcı qәhrәman ardınca: [Məmməd Səid Ordubadinin yaradıcılığı haqqında] // İnqilab vә mәdәniyyәt.- 1935.- № 2.- S. 24-28.
Gәnc yazıçıların bolşevik tәrbiyәsi: [Gәnc yazıçıların yaradıcılığı haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1934.- 5 dekabr.- S. 4.
Bir poema haqqında: [Süleyman Rüstәmin “Kölgәlәrin röyası” adlı poemasından bəhs olunur] // İnqilab vә mәdәniyyәt.- 1934.- № 6-7.- S. 52-54.
Azәrbaycan Şura Yazıçılarının Birinci Qurultayında Mir Cәlalın çıxışından // Gənc işçi.- 1934.-15 iyun.- S. 4.
Söz qurultayındır: [Yazıçıların I Ümumittifaq qurultayının açılışı münasibәtilә. Azәrbaycan şura yazıçılarından bir qrupunun şəkilləri verilmişdir] // Gənc işçi.- 1934.- 12 iyun.- S. 4.
İlk addım: [Әnvər Mәmmәdxanlının “Burulğan” әsәri haqqında] // Gənc işçi.- 1934.- 8 iyun.- S. 4.
Gәnc qәlәmlәr: [Osman Sarıvәllinin yaradıcılığı haqqında] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1934.- 30 may.- S. 4.
Aprel inqilabının 14 illiyi vә mәdәni inqilab vәzifәlәrimiz // Gәnc bolşevik.- 1934.- № 4.- S. 7-10.
Böyük problemlәr romanı: [Məmməd Səid Ordubadinin “Dumanlı Tәbriz” romanı haqqında] // İnqilab vә mәdәniyyәt.- 1934.- № 3-4.- S. 47-51.
Qüvvә: [ÜİK(b)P MK-nın “Әdәbiyyat vә incәsәnәt tәşkilatlarının yenidәn qurulması haqqında”kı qәrarı münasibәtilә] // Gənc işçi.- 1934.- 23 aprel.- S. 4.
Gәnc yazıçılara yardım etmәli: [Azәrbaycan şura yazıçılarının müşavirәsindәki çıxışından] // Әdәbiyyat qәzeti.- 1934.- 11 yanvar.- S. 4.
Yeni başlayanlara iş metodu haqqında // Ədəbiyyat qəzeti.- 1934.- 11 yanvar.- S. 4.
Bir şair, iki “alim”: [İ. Cahangirov vә Salman Mümtazın “Molla Pәnah Vaqif” kitabı haqqında] // Gənc işçi.- 1934.- 6 yanvar.- S. 4.
Şura yazıçılarının geniş müşavirәsindә Mir Cәlalın çıxışından // Gənc işçi.- 1933.- 29 dekabr.- S. 4.
Azad qadın – bədii ədəbiyyatda: [“Şərq qadını” jurnalının 10 illiyi münasibətilə] // Gənc işçi.- 1933.- 2 dekabr.- S. 4.
Şeirin gәncliyi // Gənc işçi.- 1933.- 29 oktyabr.- S. 4.
Sözlәr: [Mәqalәdә Gәncә sәhiyyә şöbәsi tәnqid olunur] // Gənc işçi.- 1933.- 11 avqust.- S. 4.
Yeni yaradıcılıq pafosunu bolşevikcәsinә tәşkil edәlim // Kommunist.- 1933.- 22 may.- S. 4.
Yeni başlayanlar haqqında // Gənc işçi.- 1933.- 11 aprel.- S. 4.
Lenin bayrağı altında: [Leninin vәfatının ildönümü münasibәti ilә] // Gәnc bolşevik.- 1933.- № 1.- S. 14-15.
Din әleyhinә mübarizә cәbhәsindә 15 illik qәlәbәmiz // Allahsız.- 1932.- № 10-11.- S. 20-21.
Kolxozların təchizatında plansızlıq // Kommunist.- 1932.- 11 oktyabr.- S. 2.
Gәnc oxucuları tәşkil edәlim: [“Gәnc bolşevik” jurnalında gәnc oxucular tribunası açmağın labüdlüyü haqqında] // Gәnc işçi.- 1932.- 18 sentyabr.- S. 4.
Gәnc işçi oxucuları tәşkil edәlim / Mir Cəlal, Qarri Ayzman // Pioner işçisi.- 1932.- № 7-8.- S. 20-22.
Quruluş qәhrәmanlarımızın bәdii ifadәsi uğrunda // Hücum.- 1932.- № 7-8.- S. 43-47.
Yeni qәlәbәlәr nümayişi: [Kolxoz yarmarkasının açılışı münasibətilə] // Şәrq qadını.- 1932.- № 7.- S. 8-10.
Özünü yenidәn qurma yollarında: [Səməd Vurğunun yaradıcılığı haqqında] // Hücum.- 1932.- № 5-6.- S. 31-36.
Bolşevik әdәbiyyatı kadroları // Hücum.- 1931.- № 11.-S. 15-17.
Qәlәbәlәrin açarı // Kommunist.- 1931.- 26 noyabr.- S. 4.
“Hücum”: [“Hücum” jurnalının 1931-ci il 8-ci nömrәsi haqqında tәnqid vә biblioqrafiya] / Mir Cəlal, Həmid Araslı // Kommunist.- 1931.- 16 oktyabr.- S. 4.
Komsomol tematikası uğrunda // Gәnc bolşevik.- 1931.- № 7-8.- S. 30-31.
Rekonstruksiya dövrünün müәllimi // Kommunist tәrbiyәsi uğrunda.- 1931.- № 7-8.- S. 45-50.
Mәktәblәrdә kommunizm tәrbiyәsi // Pioner işçisi.- 1931.- № 13-14.- S. 9-12.
Pioner mәdәni inqilab uğrunda // Pioner işçisi.- 1931.- № 9-10.- S. 8-10.
Ədəbiyyatda romantizm // Maarif yolu.- 1929.- № 1-2.- S. 18-21.
Ədəbiyyatda romantizm // Maarif yolu.- 1928.- № 12.- S. 13-15.
Ədəbiyyatda romantizm // Maarif yolu.- 1928.- № 10-11.- S. 38-41.
Mәhәrrәmlik mövhumatı kimin әsәridir // Yeni fikir.- 1926.- 7 iyul.- S. 4.
Dinsizlәr İttifaqı nasıl çalışmalıdır // Yeni fikir.- 1926.- 7 iyun.- S. 4.

Rus dilində

Светлый талант романиста: [писатель Мир Джалал вспоминает о своих встречах с Мамедом Саид Ордубади] // Молодежь Азербайджана.- 1972.- 16 ноября.- С. 4.
Великий художник слова: [Об Абдуррагимбеке Ахвердове] // Баку.- 1970.- 24 декабря.- С. 3.
Революция и литература // Литературный Азербайджан.- 1970.- № 4.- С.137-143.
Мир Джалал: “Я знаю сегоднящних героев”: [интервью с писателем, завудующий кафедрой азербайджанской литературы АГУ им. С.М.Кирова] // Молодежь Азербайджана.- 1969.- 7 ноября.- С. 3.
Любимец народа: [К 100-летию со дня рождения А. М. Горького] // Бакинский рабочий.- 1968.- 27 марта.- С. 4.
Родоначальник советской литературы: [К 100- летию со дня рождения А. М. Горького] // Баку.- 1968.- 27 марта.- S. 4.
Поборник народности: [К 100 летию со дня рождения Джалила Мамедкулизаде] // Литературный Азербайджан.- 1967.- № 5.- С.3-6.
Из тетради воспоминаний: [О Самеде Вургуне] // Баку.- 1966.- 14 мая.- С. 4.
Певец великих будней: [К 60-летию со дня рождения Сулеймана Рустама] // Баку.- 1966.- 14 апреля.- С. 4.
Вечно молодой: [К 60-летию со дня рождения Самеда Вургуна] // Литературный Азербайджан.- 1966.- № 3.- С. 20-21.
Большой мастер малого жанра: [К 100-летию со дня рождения Джалила Мамедкулизаде] // Ученые записки АГУ им. С.М.Кирова: Серия языка и литературы.- 1966.- № 1.- С. 2-3.
Об особенностях реализма Джалила Мамедкулизаде: [К столетию со дня рождения] // Литературный Азербайджан.- 1965.- № 4.- С. 114-120.
Ученый, учитель, человек!: [К 60-летию со дня рождения доктора филологических наук, академика Мамед Арифа Дадашзаде] // Баку.- 1964.- 29 июня.- С. 4.
Русская литература и развитие реализма в азербайджанской литературе // Литературный Азербайджан.- 1964.- № 3.- С. 137-142.
За высокую идейность и мастерство // Литературный Азербайджан.- 1963.- № 5-6.- С. 3-6.
Последователи М. Ф. Ахундова на Востоке: [К 150-летию со дня рождения Мирзы Фатали Ахундова] // Литературный Азербайджан.- 1962.- №8.- С. 119-129.
О типизации в поэзии Сабира: [К 100-летию со дня рождения Мирзы Алекпера Сабира] // Литературный Азербайджан.- 1962.- № 2.- С.139-142.
О реализме Сабира // Литературный Азербайджан.- 1961.- № 8.- С. 132-141.
По дорогам Франции: путевые записки // Литературный Азербайджан.- 1961.- № 4.- С. 136-146.
Родные братья Гагарина // Молодежь Азербайджана.- 1961.- 19 апреля.- С. 4.
Великий мастер слова: [К 50-летию со дня смерти Л. Н.Толстого] // Литературный Азербайджан.- 1960.- № 11.- С. 139-146.
Манифест нашей поэзии: [О “Комсомольской поэме” Самеда Вургуна] // Литературный Азербайджан.- 1960.- № 7.- С.85-99.
Перо писателя служит народу: [К 60-летию со дня рождения Сулеймана Рагимова] // Бакинский рабочий.- 1960.- 9 апреля.- С. 4.
Большой друг человека: [К 100-летию со дня рождения А.П.Чехова] // Литературный Азербайджан.- 1960.- № 1.- С. 3-13.
Если бы увидел Ильич: [К 89-й годовщине со дня рождения В. И. Ленина] // Вышка.- 1959.- 22 апреля.- С. 4.
Наш великий современник: [К 400-летию со дня смерти Мухаммеда Физули] // Литературный Азербайджан.- 1958.- № 12.- С.18-21.
Третий съезд писателей Азербайджана: [Выступление Мир Джалала Пашаева об азербайджанской художественной прозе] // Бакинский рабочий.- 1958.- 8 декабря.- С. 4.
Выступление Мир Джалала Пашаева: [На встрече писателей стран Азии и Африки] // Молодежь Азербайджана.- 1958.- 8 октября.- С. 4.
Наш долг перед миллионами читателей: [беседа с Мир Джалалом – членом азербайджанской делегации на конференции писателей стран Азии и Африки] // Бакинский рабочий.- 1958.- 7 октября.- С. 4.
Источник нашей мощи и вдохновения // Литературный Азербайджан.- 1957.- № 9.- С .3-4
Рождаются новые города: [О городах: Сумгаит, Мингечаур и Дашкесан] // Правда.- 1957.- 19 июля.- С. 4.
Свет свободы: [К 27-й годовщине установления советской власти в Азербайджане] // Молодежь Азербайджана.- 1957.- 28 апреля.- С. 4.
За тесную связь литературы и искусства с жизнью народа: [Выступление Мир Джалала на республиканском совещании актива работников литературы и искусства] // Молодежь Азербайджана.- 1956.- 15 декабря.- С. 4.
Выдающийся писатель – реалист Нариман Нариманов // Литературный Азербайджан.- 1956.- № 6.- С. 80-88.
Республиканское совещание молодых писателей: [Доклад Мир Джалала Пашаева] // Бакинский рабочий.- 1955.- 7 декабря.- С. 4.
Творческий путь поэта: [К 30-летию литературной деятельности Сулеймана Рустама] // Бакинский рабочий.- 1954.- 30 января.- С. 4.
Великий русский писатель: [О влиянии творчества Л. Н. Толстого на азербайджанских писателей] // Бакинский рабочий.- 1953.- 9 сентября.- С. 4.
Великий азербайджанский поэт и мыслитель Низами Гянджеви /Мир Джалал, М. Ализаде // Литературный Азербайджан.- 1953.- № 4.- С. 73-78 .
Выдающийся азербайджанский писатель: [К 80-летию со дня рождения Мамед Саида Ордубади] // Молодежь Азербайджана.- 1952.- 23 марта.- С. 4.
Творческий путь М. С. Ордубады: 1872-1950 // Избранные произведения / М. С. Ордубады; пер. с азерб. П. Антогольского [и др.].- Баку, 1950.- С. 3-11.
Азербайджанские ашуги о товарище Сталине // Известия АН Азерб.ССР.- 1949.- № 12.- С. 100-105.
Али Кули Гамкусяр (Наджафов): резюме // Труды Института Литературы им. Низами АН Азерб. ССР.- Б., 1948.- Т.3.- С. 42.
Славный творческий путь: [К 75-летию со дня рождения Мамед Саида Ордубади] // Бакинский рабочий.- 1947.- 30 марта.- С. 4.
Некоторые параллели в поэзии Низами и Физули: резюме //Труды Института литературы им. Низами АН Азерб. ССР.- Б., 1946.- Т. 2.- С.32-33
Поэт-гражданин – Мамед Хади: резюме // Известия АзФАН СССР.- 1943.- № 4.- С.79-80.
Мамед Хади – поэт патриот // Известия АзФАН СССР.- 1943.- № 3.- С.108.
Народный писатель: [К 70-летию со дня рождения Мамеда Саида Ордубади] // Бакинский рабочий.- 1942.- 5 августа.- С. 2.
Борьба нового и старого в “Ринд и Захид” Физули: резюме // Известия АзФАН СССР.- 1942.- № 2.- С.44
В Союзе писателей Азербайджана: [Доклад Мир Джалала на вечере молодых прозаиков] // Литературный Азербайджан – 1941.- № 4.- С. 78.
Декада Азербайджанской литературы // Вечерняя Москва.- 1940.- 10 мая.- С. 4.

Digər dillərdə

Yaradıcılığın parlaq yolu: [Məmməd Səid Ordubadinin anadan olmasının 75 illiyi münasibәtilә] // Qraqantert (Әdәbiyyat qәzeti).- 1947.- 17 aprel.- S. 4.- Ermәni dilindә.
M. S. Ordubadi: [Anadan olmasının 75 illiyi münasibətilә] // Literaturuli da xelovneba.- 1947.- 13 aprel.- S. 4.- Gürcü dilindә.

Cəlil Məmmədquluzadə

Jalil Huseyngulu oglu Mammadguluzadeh (Azerbaijani: Cəlil Məmmədquluzadə) (22 February 1866, Nakhchivan City, Persia – 4 January 1932, Baku) was an Azerbaijani satirist and writer. Mammadguluzadeh was born in Nakhchivan into an Iranian Azeri merchant family from Khoy. In 1887, he graduated from the Gori Pedagogical Seminary and for the next ten years was involved in teaching at rural schools in Bash-Norashen, Ulukhanli, Nehram and other towns and villages of the Erivan Governorate. Mammadguluzadeh was a strong activist of the language unification movement. He condemned many of his contemporaries for corrupting the Azeri language replacing its genuine vocabulary with the newly introduced Russian, Persian and Ottoman Turkish loanwords, often Jalil Huseyngulu oglu Mammadguluzadeh (Azerbaijani: Cəlil Məmmədquluzadə) (22 February 1866, Nakhchivan City, Persia – 4 January 1932, Baku) was an Azerbaijani satirist and writer. Mammadguluzadeh was born in Nakhchivan into an Iranian Azeri merchant family from Khoy. In 1887, he graduated from the Gori Pedagogical Seminary and for the next ten years was involved in teaching at rural schools in Bash-Norashen, Ulukhanli, Nehram and other towns and villages of the Erivan Governorate. Mammadguluzadeh was a strong activist of the language unification movement. He condemned many of his contemporaries for corrupting the Azeri language replacing its genuine vocabulary with the newly introduced Russian, Persian and Ottoman Turkish loanwords, often alien and confusing to many readers. Later he became deeply involved in the process of romanization of the Azeri alphabet. In 1898, he moved to Erivan; in 1903, he moved to Tiflis where he became a columnist for the local Sharqi-Rus newspaper published in the Azeri language. In 1906, he founded the Molla Nasraddin satirical magazine. Frequent military conflicts and overall political instability in the Caucasus forced him to move to Tabriz, Iran, where he continued his career as a chief-editor and columnist for Molla Nasraddin. He eventually settled in Baku in 1921. In 1905, Mammadguluzadeh and his companions purchased a printing-house in Tiflis, and in 1906 he became the editor of the new Molla Nasraddin illustrated satirical magazine. The magazine was Mammadguluzadeh’s greatest contribution to Azeri culture, further pursuing the development of critical realism among the Azeri literati. The magazine accurately portrayed social and economic realities of the early-20th century society and backward norms and practices common in the Caucasus. In 1921 (after Molla Nasraddin was banned in Russia in 1917), Mammadguluzadeh published 8 more issues of the magazine in Tabriz, Iran. After Sovietization, the printing-house was moved to Baku, where Molla Nasraddin was published until 1931. Mammadguluzadeh’s satirical style influenced the development of this genre in Iran. In 1907, the twice-widowed Jalil Mammadguluzadeh married Azerbaijani philanthropist and feminist-activist Hamida Javanshir. He died in Baku, in 1932. A drama theatre in Nakhchivan, a street in Baku, the city of Jalilabad (former Astrakhan-Bazaar) and the town of Jalilkand (former Bash-Norashen) were named after him.

His religious views are disputed. Some sources claims that the Mammadguluzadeh was an atheist while some other argue that he was supporting Muslim democracy with being critical of the extremists and the ignorance of the religion. Due to his harsh criticisms of religion Jalil sometimes was even threatened to death by extremists. Azeri philosopher Agalar Mammedov, who is atheist himself also claims that Mammadguluzadeh had no religion. Jalil Mammadguluzadeh wrote in various genres, including short stories, novels, essays, and dramatics. His first significant short story, “The Disappearance of the Donkey” (part of his Stories from the village of Danabash series), written in 1894 and published in 1934, touched upon social inequality. In his later works (The Postbox, The Iranian Constitution, Gurban Ali bey, The Lamb, etc.), as well as in his famous comedies The Corpses and The Madmen Gathering he ridiculed corruption, snobbery, ignorance, religious fanaticism, etc.

In addition to his mother tongue Azeri, he was also proficient in Persian and Russian languages. After Molla Nasreddin, Mammadguluzadeh published several other stories including “Freedom in Iran”. . more

Cəlil Məmmədquluzadə Average rating: 4.34
· 1,100 ratings · 31 reviews · 24 distinct works • Similar authors
4.83 avg rating — 169 ratings — 4 editions

Want to Read
Currently Reading
Read

Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.36 avg rating — 165 ratings — published 1894 — 9 editions
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.23 avg rating — 159 ratings — published 1903 — 4 editions
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.21 avg rating — 90 ratings — published 1926 — 2 editions
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.44 avg rating — 71 ratings
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.02 avg rating — 59 ratings
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.24 avg rating — 51 ratings — 9 editions
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.18 avg rating — 44 ratings — 5 editions
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.14 avg rating — 43 ratings
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating
4.61 avg rating — 28 ratings — 2 editions
Error rating book. Refresh and try again.
Rate this book
Clear rating

Series by Cəlil Məmmədquluzadə

4.24 avg rating — 51 ratings
Quotes are added by the Goodreads community and are not verified by Goodreads. (Learn more)

“Freedom and Liberty is like air, when you don’t receive it , you suffer”
― Jalil Mammadguluzadeh, Saqqallı uşaq

Cəlil Məmmədquluzadənin bədii dili leksikoloji və leksikoqrafik rakursdan

Senet.az Bakı Slavyan Universitetinin dosenti Şəhla Əhmədova “Cəlil Məmmədquluzadənin bədii dili leksikoloji və leksikoqrafik rakursdan” məqaləsini təqdim edir:

Cəlil Məmmədquluzadə məktəb illərindən həyatımıza daxil olan ədiblərdəndir. Yazıçılar haqqında işlədilən belə bir ifadəni oxuculara da şamil etmək olar ki, “biz hamımız Cəlil Məmmədquluzadənin “Poçt qutusu”ndan çıxmışıq”. O öz əsərlərində böyük mətləblərin bəzisini aşkar, bəzisini sətiraltı da olsa, çatdırmağa çalışmışdır. Bir epizodu xatırlayaq: Novruzəli poçt qutusunun qarşısında dayanıb məktubu atıb-atmamaq barədə düşünür. Bu zaman bir rus qadın gəlib məktubu atır və gedir, daha sonra bir erməni uşaq hoppana-hoppana gəlib məktubu atıb gedir. Oxucu belə bir acı həqiqətlə üzləşir: bizim başıpapaqlımızın bacara bilmədiyini başqa millətin arvad-uşağı asanlıqla görür. Çox sevdiyim “Nigarançılıq” hekayəsi zahirən cansıxıcı, eyni söhbətlərin, eyni mətləblərin təkrarı kimi görünsə də, əslində, böyük bir bəlanın nümayişidir: “bu nigarançılıq yaman pis şeydir” qənaətindən uzağa gedə bilməyən bir toplumdan ümummilli, azadlıq, hüriyyət kimi ümumbəşəri məsələlər haqqında düşünməyi gözləmək əbəsdir. Deyilənlərə görə, Y.V.Çəmənzəminli Cəlil Məmmədquluzadəyə gileylənir ki, Mirzə, bu milləti avam, nadan hesab etmək yetər, novruzəlilərin Avropa mədəniyyətindən geri qalmayan mədəniyyətləri var. Amma tutduğu yol ilə, yanaşması ilə Mirzə Cəlil “öz eyiblərini görən xalq böyükdür” fikrini bir daha təsdiq etmiş oldu.

Ən çox oxunan yazıçılardan biri olan C.Məmmədquluzadənin əsərləri lüğət tərkibinin zənginliyi ilə də maraq doğurur və bu leksikonun oxucu rastına çıxması ehtimalı böyükdür. Yazıçının əsərlərində rast gəlinən və tədris, mütaliə zamanı qarşıya çıxa biləcək hər bir söz leksikologiyanın, leksikoqrafiyanın maraq dairəsindədir. Tərtib olunmalı yazıçı lüğətlərinin sırasında Cəlil Məmmədquluzadə dilinin lüğəti birincilərdən olmalıdır. Bu tipli müəllif lüğətləri leksikologiya və leksikoqrafiyanın nəzəri məsələlərinin həll olunması baxımından əhəmiyyət kəsb etməklə yanaşı, böyük izahlı lüğətlərin, məktəblilər üçün tərtib olunmuş lüğətlərin də tərkib hisəsi ola bilər. Bu səbəbdən C. Məmmədquluzadə dilinin izahlı lüğətində xüsusən məktəb proqramına daxil olmuş əsərlərinin mətni öz leksikoqrafik həllini tapmalıdır. Bu əsərlərin leksikasının bir qismi ümumişlək xarakter daşıyır və normativ lüğətlərin tərkib hissəsi olur, digər qismi qeyri-normativ leksikaya aid olduğu üçün sorğu lüğətlərin tələbləri baxımından seçilməli, araşdırılmalıdır. Sorğu prinsipinin mahiyyəti sözlərin leksik fonda daxil olmamasına baxmayaraq, oxucunun qarşılaşdığı halda, mənasının aydınlaşmasına, lazımi informasiyanın əldə olunmasında yardımçı olmaqdır. Məsələn, varvarizmlər qeyri-normativ leksikaya daxildir, amma tədris prosesində izaha ehtiyac olduqda cavablandırmaq lüzumundan lüğətə daxil edilməlidir.

Mirzə Cəlilin dil özəlliyi bəllidir. Oxucunun anladığı dildə yazmaq onun həyat məramlarından biri olmuşdur. Əli bəy Hüseynzadə ilə məşhur dialoqla başa çatan mübarizə yolu da konkret və aydın olmuşdur. İki millətsevər şəxsiyyətin maarifçilik yolunun kəsişməyən xətlər üzrə keçməsi, müxtəlif müstəvilərdə yön alması qüvvələrin birləşməsinə mane olsa da, hər halda millətin ziyanına olmamışdır. Bu mübarizədə Mollanəsrəddinçilər məktəbinin qalib gəldiyini Ə.Hüseynzadə özü etiraf etmişdi. 1926-cı ildə Bakıda keçirilən birinci Türkoloji qurultayda iştirak edən Ə. Hüseynzadə C.Məmmədquluzadə ilə görüşür və onun tutduğu yolun daha düzgün olduğunu bildirir.

C. Məmmədquluzadənin dili dialekt və canlı danışıq leksikası ilə zəngindir, özü də bu leksika yalnız tipin, surətlərin dilində deyil, müəllif dilində də geniş yer alır. Ədibin dilində yalnız leksik dialektizmlər yox, leksik-semantik, fonetik, morfoloji dialektizmlər də gen-bol işlənir.

Kəfə – əlin içi, ovuc. Xudayar bəy bu dəqiqə bu halətdə oturmuşdu dizüstə, sağ əlinin dirsəyi sol əlinin kəfəsində.

Əngənək – saxsı ləyən, paltar yumaq üçün təknə, xəmir yoğurmaq üçün böyük qab.

ərov (aroy) – paltar yuyulduqdan sonra qalan çirkli su. Həyətin bir səmtində var idi əngənək, yanında çoxluca yuyulmamış paltar qalanmışdı; ərov, yəni paltarın çirkli suyu axıb gəlib, qapımnın yanında göl durmuşdu.

Ayama – ləqəb. Bizlər ayama deyirik. Bilmirəm başa düşdünüz, ya yox,? Ayama, yəni ləqəb. … Ayama avam sözüdür, ləqəb ərəb sözüdür. Axırda axund bərkdən-bərk bizə tapşırdı ki, ayama ləfzini dilimizə gətirməyək, ləqəb deyək.

Dəsti – tez, cəld , əlüstü. – Amma bu şəxs istəyən kimi Məhəmmədhəsən əmi dəsti getdi eşşəyi çıxardıb gətirsin.

Heyn – vaxt, vədə. Bu heyndə qapı açıldı, bir cavan oğlan qapını daraxlayıb təəccüb ilə gözlərini dirədi Xudayar bəyin gözünə.

Cəlil Məmmədquluzadə yaradıcılığında semantik dialektizmə aid maraqlı nümunələr vardır. Semantik dialektizm ədəbi dildə olan hər hansı sözün fərqli mənada təzahür etməsidir. Bu baxımdan ayrı-ayrı sözlərin ədəbi dildəki məna tutumunu dialektdə olan variantla müqayisə edək. Ədəbi dildə rədd etmək, rədd olmaq sözlərinin məlum mənalarından fərqlənən işlənmə məqamları vadır, özü də bu mənanın tezliyi (işləklik dərəcəsi) kifayət qədərdir: Kəndlilər cəld ayağa durub salamı rədd elədilər. Oğlan bir söz deməyib qapını örtdü və rədd oldu. Kəşf etmək feilinin məlum mənasından bir qədər fərqli, həll etmək, tapmaq feili ilə sinonim kimi işlənməsinə rast gəlirik: İnşallah, kəşf edəcəyəm bu məsələni, kəşf edəcəyəm, lap asan vəchlə kəşf edəcəyəm. Çəp sözü də fərqli konteksdə, tərs mənasında işlənir: Çəp övrət imiş sənin övrətin. Dağıtmaq sözünün paylamaq mənasında işlənməsinə təsadüf olunur. Məna daralması və genişlənməsi yalnız dialektizmlərə deyil, ədəbi dil faktlarına da aiddir. “Qurbanəli bəy” hekayəsinda yemiş sözü üzüm qurusu, kişmiş, hər cür quru meyvə mənasında işlənmişdir (bu məna izahlı lüğətdə də qeydə alınmışdır).

Cəlil Məmmədquluzadə bədii dilində yuxarıda sadalanan sözlərdən başqa, xalq danışıq dilindən gələn sözlər də yer tutur: qovzamaq, qırpıtmaq, düymək, görsənmək və s.

Qovzamaq (bu söz izahlı lüğətdə danışıq leksikası kimi göstərilir). – qaldırmaq. Rüstəm bəy (başını stolun üstündən qovzamayıb) – Ana, məni danışdırma, lüğət yazıram; Karapet ağa qəfəsənin taxçasını qovzayıb çıxdı kənara…; At genə başını qovzadı göyə.

Qeyd edək ki, lüğətçilikdə və ümumiyyətlə, leksikologiyada danışıq leksikası ilə dialekt leksikası arasında sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi, bir qayda olaraq, problem yaradır. Məhz bu səbəbdən bəzən işarə sistemində qeyri-dəqiqliyə yol verilir; lüğət məqalələrində dial. (dialekt leksika), dan (danışıq), loru (loru leksika) işarələri heç də həmişə uğurla seçilmir. Dialekt leksikası məhdud bölgədə işlənir, danışıq leksikası isə bütün dildə işlənsə də, üslubi cəhətdən məhdudlaşdırıcı işarəyə ehtiyac vardır. Burada əsas mənbə dialektoloji lüğətlər, eləcə də ümumi filoloji lüğətlərin müxtəlif nəşrləridir.

C.Məmmədquluzadə dilində yer tapan söz qruplarından biri də varvarizmlərdir. Əsərlərində bəzi varvarizmlər obrazı səciyyələndirmək üçün məqsədyönlü işlənir və bu səbəbdən də ümumi lüğətlərin obyekti ola bilməz. Bununla belə, bu sözlərin yazıçı lüğətinin sözlüyündə yer ala bilməsi mübahisə doğurmamalıdır. Məqsədyönlü işlənən varvarizmlərə aşağıdakı nümunələri göstərmək olar:

“Danabaş kəndinin əhvalatları”nda:

– Əxəvizadə, nə illət, cənabınızın ismi-şərifinə lağlağı ləqəbi izafə artırırlar?

Sən o səbəbə şəriətdən çıxırsan ki, şəriətin ümuruna mümaniət qatırsan. İstəmirsən ki, şəriəti-mənkuhəni əmələ gətirəsən.

Sizin dünyanız ibarətdir altı cür ləzzətdən: mət`um, mərrub, məlbus, mənkuh, mərkub, məşmum.

“Anamın kitabı”əsərində belə nümunələr daha çoxdur. Müxtəlif dillərdə təhsil alan qardaşların, onların dostlarının dilini fərdiləşdirmək üçün əsərdə kifayət qədər varvarizm işlənib və bu sözlər tipi səciyyələndirməyə xidmət edir.

Aslan bəy: Zakon bu sluçayları tamamən predusmatret eləyibdir. Əgər raznoreçiye elə bir sluçayda oldu ki, onu mədaxil cərgəsində olan punktlar düz gətirmədi, o vədə smetni statyaları o qədər sokratit edirlər ki, il axırında hesab düz gəlir.

Mirzə Baxşəli: Əzayi-giramdan üzr istəyirəm ki, zeyldə məruzeyi-mühəqqərim ağayani-büzürgüvarın dərdi-sərinə şayəd səbəb ola. Ağama ərz olsun ki, elmi-ilahi dərsləri, elmi-nücum dərslərui, heyət dərsləri və xülaətül-hesab dərsləri məktəb proqramlarında, necə ki, şayistə və əlzəmdir, arayişt olunmuyub ki, aya xüsuf və küsuf məsələləri bu saydığımız fünunun hansı birisinin dairəsində təşkil olunasıdır və fövqəlzikr fünun hansı müəllimimn öhdəsindsə və təhti-cavabdehliyindədir.

Hüseyn Şahid: Möhtərəm əzayi-əncümən həzrətlərinə öz ixlasımı təqdim edib mətləbin ən ibtidasından bir şəmmə izahat verməyi fərz və qərz bilib, iltimas ediyorum, əfəndim.

Qeyd edək ki, “Anamın kitabı” əsəri və əks olunan problemlər bu gün də aktualdır, həmin problemlər hələ də qalır, bu gün də ziyalı təbəqəsi bir neçə dili bir-birinə qatıb danışır.

Varvarizmlərdən bir qismi isə o dövrün ədəbi dil faktı hesab olunmalıdır, yəni belə sözlər zahirən varvarizm kimi görünsə də, dövrünün ədəbi dil normasından xəbər verir. Məsələn, yurist, advokat, intelligent, sandalya, student və s. Bəzi sözlərin variantları da işlənir, məsələn: müəllif dilində spiçka işləndiyi halda (…Kərbəlayı Cəfər əmi girən kimi bir spiçka çəkib, sol tərəfdə divara vurulmuş xırda lampanı yandırdı və qonağa yer göstərdi), tipin dilində ispiçkə şəklində rast gəlinir (- Zəhmət olmasa, bir ispiçkə çək). Naçalnik sözü isə nəçəlnik, nəçərnik kimi variantlarda da qeydə alınır.

Bu gün ədəbi dil baxımından varvarizm olan akoşka (rus dilində pəncərə mənası verən okoşko sözünün təhrifi) o dövr ədəbi dil üçün neytral söz olmuşdur. Qeyd edək ki, bu söz həm məhəbbət dastanlarında, həm “Koroğlu” eposunda işlənmişdir:

Ərzurumun kənarından keçəndə,

Aquşqadan gördü məni, Koroğlu!

Kənizin göndərdi, kəsdi yolumu,

Qaytarıb otağa saldı, Koroğlu!

(“Koroğlunun Ərzurum səfəri”)

Prof.Məhərrəm Məmmədlinin dediyinə görə, “ bu söz ”akuşka” şəklində Türk dilinin dərləmə lüğətində yer alır, Qars, İqdır və Sarıqamış bölgələrində də “pəncərə” mənasında işləndiyi göstərilir.

Varvarizmlər rus dilinə aid olduğu kimi, digər dillərə, o cümlədən osmanlı türkcəsinə də məxsusdur: iştə irkaklar, haydı arkadaşlar, bən və s.

Ümumiyyətlə, C.Məmmədquluzadə dilində müasir oxucu üçün anlaşılmaz olan, lüğətə müraciət etmək zərurəti qarşısında qoyan alınma sözlər çoxdur və onlardan bəzilərinin izahı orta məktəb dərsliklərində də verilir: sövt (səs), zaiqə (dadbilmə duyğusu), ittilaat (xəbərlər, məlumatlar), mündər (köhnəlmiş, dağılmış), mütəvəcceh (olmaq) (qulluq etmək, qayğı göstərmək), nagüvara (iyrənc) və s. Alınma sözlər içərisində Avropa mənşəli terminlər də vardır: tupaz, dendrit, kvars, tormalin və s.

C.Məmmədquluzadə bədii dilinin leksikası öz dövrü haqqında ensiklopedik məlumat verir. Onun əsərlərində o dövrdə mövcud olan peşə-sənət, məşğuliyyət adlarına rast gəlirik. Bunlardan bəziləri vəzifə adları olub, Rusiyaya ilhaq dövrünə aid tarixizm kimi səciyyələnə bilər: qlava (bələdiyyə idarəsi başçısı), pristav (yerli polis rəisi), qaradavoy (aşağı rütbəli polis nəfəri), yasavul (polis nəfəri;), prixod mollası (məhəllə mollası), strajnik (mühafizəçilərin ümumi adı), əfsər (офицер sözünün təhrifi) və s…

İş, peşə, məşğuliyyət bildirən sözlərin sırasında oxucu diqqətini cəlb edə biləcək və leksikoqrafik cəhətdən maraq kəsb edən sözlərdən daha bir neçəsini nəzərdən keçirək:

Qoltuqçu – bu sözün mənası mətnin özündən aydın olur: Mənim sənətim qoltuqçuluqdur, yəni dörd-beş top çit qoltuğuma vurub, dolanıram öz kəndimizi, ya qeyri kəndləri, çit-mit satıb, bir tövr güzəranımı keçirirəm.

Çarvadar – yük heyvanı ilə muzdla yük daşıyan adam. Qərəz, tutmadı işi, əliboş kəndə qayıdıb üç-dörd eşşək alıb, başladı çarvadarlığa.

Bəzzaz – parça, arşınmalı satan tacir. … ikisi də naxçıvanlı idi: biri bəzzaz Məşədi Heydər idi, biri də ayaq üstə alış-veriş eləyən Məşədi Qulamhüseyn idi.

Sərkar – dərslikdə başçı, böyük kimi izah olunur. Amma söz mala, heyvana baxanların başçısı kimi də işlənir. Qənbər – Rüstəm bəyin sərkarı, 45 yaşında.

Dəftərdar – məktəbdar sözünün qəlibi ilə düzəlmiş və kargüzar mənasına uyğun gəlir. Teymur bəy – Cəmiyyəti-xeyriyyənin dəftərdarı, 25 yaşında.

Dilmanc – tərcüməçi, Mirzə Həsən – Rüstəm bəyin dilmancı, 30 yaşında.

Odabaşı – karvansaralarda otaqlara baxan, onların açarlarını özündə saxlayan adam. Odabaşı əlini ölçə-ölçə qayım səslə başladı: – A kişi sən allah zarafat eləmə.

Çavuş – 1. Fərmanları, qərarları, hökmləri uca səslə camaata elan edən şəxs. 2. Aşağı rütbəli məmur. 3. Zəvvarları müşayiət edən, onların yola düşməsini və gəlməsini uca səslə camaata xəbər verən şəxs. Dialektlərdə həmçinin “başçı” mənasında işlənir. Əvvəl, yəni iki il bundan əqdəm Xudayar bəy qlava yanında çavuş idi.

Qəzetçi – qəzetçi bir şəxsdi ağlı kamalı cəhətə yaxşı əhvalatlar, yaxşı xəbərlər yığıb, çap eləyir, dağıdır o yana, bu yana.

Katta – kətxuda (əhali tərəfindən seçilən və kəndin inzibati işlərini idarə edən şəxs). Xudayar bəy özgə katdalar kimi katda olmayıb.

Bəzi leksik vahidlər o dövrün maddi mədəniyyəti, məişəti haqqında təsəvvür yaradır. Məsələn o dövrdə yaşayış məkanının təsvirini bu əsərlərdən öyrənmək olar: Bu otağın otuz yeddi taxça və tağı var və heç birisi boş deyil. Tağlara düzülübdür çox bərni və hədsiz çini qab. Taxçalara bir neçə samovar, sandıqça, qəlyan, dörd-beş kəllə rus qəndi və xırdavat şeylərdən.

Evi döşəmək üçün istifadə olunan əşyaların adı çəkilir: xalı, xalça, keçə, kilim, palaz və s. Əsərlərdə döşənəcəklərin ümumi adı – fərş də keçir. Məişət əşyalarından: sənək, lüleyin,bərni, samovar, padnos və s.ilə tanış oluruq. Məişətlə bağlı maraqlı sözlərdən biri dəqqülbabdır. Dəqqülbab etmək – qapını döymək, taqqıldatmaqdır. Qəndi vurdu qoltğuna bir öskürüb dəqqulbab elədi. Çöl qapısının, darvazanın üstündə qapını döymək üçün adətən dəmirdən əşya asılırdı. Bəzən bir yox, iki ədəd olurdu, müxtəlif hündürlükdə asılırdı, səsi də fərqli çıxırdı. Qapını döyənin kim olmasından asılı olaraq, açmağa da nökər və ya qaravaş gedirdi.

Bu əsərlər bizə o dövrün geyim mədəniyyəti haqqında xəbər verir. Məsələn:

Çuxa – beli büzməli, uzun kişi üst geyimi. Kərbəlayı çuxasının ətəyini qalxızıb ağzının və burnunun suyunu sildi

Fəs – kəsik konus şəklində olan baş geyimi. Mərakeşdə olan Fəs şəhərinin adının apelyativləşməsi (ümumiləşməsi) nəticəsində yaranmış sözdür.Səməd Vahid – onun üçüncü oğlu, türk dili müəllimi (fəs qoyur), 30 yaşında

Bunlardan başqa arxalıq, geymə, börk, çarıq, başmaq və s. geyim adları bildirən sözlərə təsadüf olunur. Bu sözlər içərisində variantlılığı ilə seçilənlər də vardır: çarşav, çarşov, çadirşəb.

C.Məmmədquluzadə bədii dilində çəki, ölçü vahidərindən put, girvənkə, ağac, pul vahidlərindən şahı, abbası və s. işlənir.

Sadə xalq dilində yazılan əsərlərin lüğət tərkibində, heç şübhəsiz, vulqarizmlərin işlənməsi təbiidir. Mənfi tiplərin daxili aləmini ifadə edən vuıqarizmlərin təkrar sözlərdən (xalq arasında buna “ikimərtəbəli” deyilir) ibarət olması diqqət cəlb edir: köpək oğlu köpək; supa oğlu supa; məlun qızı məlun; cəhənnəm ol, axmaq oğlu və s.

Cəlil Məmmədquluzadə bədii dilində sinonim sistemi öz zənginliyi ilə təzahür edir. Sinonimlərin işlənmə özəlliyi ondan ibrətdir ki, onlar yaxın cümlələrdə, hətta yanaşı işlənir: …”almasdan bərk şey dünyada yoxdur” demək özü səhv və qələtdir; Övrət indiyə kimi bir söz deməyib, sakit və samit qulaq asırdı; Məhəmmədhəsən əminin olar əlli dörd, əlli beş yaşı. Artıq olmaz. Hərçənd ki saqqalı ağarıbdı, özü ki and içir ki, əgər məni kasıblıq sıxmasaydı, heç kəs deməzdi ki, mənim sinnim qırxdan artıq ola.

Ümumi filoloji lüğətlərdə frazeologizmlər vokabula sırasında verilmir, frazeoloji vahidlər lüğət məqaləsi içərisində illüstrasiya məqsədinə xidmət edir. Ancaq yazıçı dilinin lüğəti spesifik lüğət olduğundan, frazemlərin leksik vahidlər kimi müstəqil lüğət məqaləsində yerləşdirilməsi məqsədəuyğundur. Mirzə Cəilil dilində frazeoloji birləşmələr kifayət qədər çox işlənir və əksəriyyəti müasir dildə işlək olanlardır: it yiyəsini tanımır, xoruz səsi eşitməmiş, ağzına it başı almaq, ölüsünü qoyardım, canı ağzından çıxan kimi, özgəsinə dil vermək , aldın payını, çağır dayını… Az işlənən və ya lüğətlər tərəfindən qeydə alınmayan frazemlər də vardır, məsələn: pərdiləri saymaq – fikir və düşüncə içərisində olmaq, gözünə yuxu getməmək, düşünüb-daşınmaq. Zeynəb haman biz gördüyümüz evdə ki indi heç bir şey qalmayıbdı, – köhnə palaz üstdə oturub, dizlərini qucaqlayıb. Gözlərini dikmişdi səqfə; guya ki pərdiləri sayır; …gözünü evin səqfinə dirəyib deyəsən. pərdi saayırdı. Amma söz yox, pərdi saymırdı, “qulhuvəllah”deyirdi. Qeyd edək ki, frazeoloji birləşmələrin, idiomların tərkibində işlənən naməlum sözlər də lüğət üçün maraq təşkil edir. Özü müstəqil söz kimi az işlənsə də və ya işlənməsə də, frazeoloji birləşmənin tərkib hissəsində olması onun lüğətlərin maraq dairəsinə daxil olmasına əsas verir. Məsələn, Pəs deyəsən ki, çim altında qurbağa baxır frazemində çim sözünün izaha ehtiyacı var. Çim- otlağın üst qatı.

Bu gün leksik normanın pozulması kimi qəbul edilə bilən dil faktları da maraq doğurur: Bir təfavütmüz ordadır ki, mən gözlük qoyuram, gözlərim çox zəifdi; amma yoldaşımın gözləri çox salamatdı. (gözlük qoymaq – gözlük, eynək taxmaq).

Cəlil Məmmədquluzadə bədii dilində söz yaradıcılığı məhsulu olan bəzi az işlək sözlərə aid kifayət qədər material var. Morfoloji və sintaktik yolla, daha çox qeyri-məhsuldar şəkilçi vasitəsilə yaranmış sözlərdən maraq doğuranlar: pürqiymət, pürbaha, bəddavalıq, bədyol (bədyolu yola gətirək), kəmetinalıq və s.

Biz daha çox leksik vahidlərə, leksik kateqoriyalara nəzər yetirdik. Amma bəzi morfoloji hadisələr var ki, onlar son nəticədə leksik vahidin dəyişməsinə, yaranmasına gətirib çıxarır. Maraqlı morfoloji hadisələrdən biri də feili sifət formasının işlənməsi ilə bağlıdır; -acaq feili sifət şəkilçisinin -dıq+mənsubiyyət şəkilçisi ilə sinonimliyinə rast gəlirik: mənim qanacağıma görə – mənim anladığıma görə kimi anlaşılır. Məsdər formasının -lıq şəkilçisi qəbul etməsi müasir dil baxımından norma pozulması saylır və hər dəfə “Danabaş kəndinin əhvalatları”ndan “Eşşəyin itməkliyi” başlığı nümunə göstərilir. Ancaq C.Məmmədquluzadə yaradıcılığında belə nümunələr çoxdur: evlənməklik, göndərməkliyə, getməkliyinə, incitməklik və s. Müasir norma baxımından pozuntu sayılan daha bir hadisə -çı şəkilçisinin artıq işlənməsidir. Bəzi sözlərdə çı+lıq şəkilçisi birlikdə çıxış edir: razıçılıq, qaragünçülük, nigarançılıq və s. Bu sözlər ədəbi dil üçün məqbul hesab olunmasa da, danışıq leksikasına nümunə kimi, eləcə də Mirzə Cəlil leksikonuna daxil olan söz kmi dan. üslubi işarəsi ilə qeydə alınmalıdır.

C.Məmmədquluzadə hər dövrdə aktual olan yazıçılarımızdandır. Onun irsini illərin, əsrlərin bu tayında qalan oxuculara çatdırmaq lüğətçilərin də öhdəsinə düşür. Onun əsərləri yazıçı lüğəti, izahlı lüğətlə yanaşı, ikidilli tərcümə lüğətlərinin obyekti olur. İzahlı lüğətlərdən fərqli olaraq, tarixən ən qədim lüğət növlərindən olan ikidilli lüğətlərdə illüstrasiya, bir qayda olaraq, problem yaradır. İkidilli lüğət anlayışı müasir leksikoqrafiyada müxtəlif dillərin müqayisəsini verən mürəkkəb linqvistik bir əsər mənası versə də, onun əsas funksiyası tərcümə işinə xidmət kimi dəyişməz qalır. Bu səbəbdən tərcümə prosesində meydana çıxan problemlərin, sualların həllini adətən bu lüğətlərdən gözləyirlər. Bu zaman nəzərə almaq lazımdır ki, tərcümə sənəti yaradıcı işdir, lüğətlər bu işdə yalnız yardımçı vasitədir, bu vasitədən istifadə etmək bacarığı tərcüməçinin istedadından, imkanlarından, yanaşma tərzindən asılıdır. Bu zaman qarşıya çıxan problemlərdən biri də yaxın tərcümə ilə bağlıdır. İkinci dildə qarşılığı olmayan sözün leksikoqrafik həlli zamanı izah üsulundan, bəzən də yaxın tərcümədən istifadə olunur. Bu halda sözü orijinalda olduğu kimi saxlamaq və ya ona yaxın sözdən istifadə etmək tərcüməçinin ixtiyarındadır. Məsələn: C. Məmmədquluzadənin məşhur “Qurbanəli bəy” hekayəsində bir cümlənin tərcüməsinə və orada olan realinin leksikoqrafik həllinə nəzər salaq: Qonaqlar yığışmışdılar zal otağına. Ortaya düzülmüşdü stollar və stolların üstünə düzülmüşdü növ-növ şirin çörəklər, suxarılar, paxlavalar, kanfetlər, lumu-partaxallar, quru yemişlər. – Все собрались в зале. На столах были разложены печенье, пирожные, сдобные сухари, конфеты, лимоны, апельсины, сушеные фрукты и прочие явствa. Göründüyü kimi, şirin çörək sözü печенье, paxlava sözü isə пирожное kimi tərcümə edilmişdir. M.T. Tağıyevin redaktəsi ilə “Azərbaycanca-rusca lüğət” də isə paxlava olduğu kimi saxlanılmış, izahında пирожное sözündən istifadə edilmişdir.

Bu kimi tərcümə problemləri leksikoqrafiyada lüğət məqalələrinin strukturunda dəyişiklik etmək zərurətini meydana çıxarır. Belə ki, realilərin izah üsulu ilə verilməsi ilə yanaşı, tərcüməçilərə kömək məqsədilə yaxın tərcümələr də lüğət məqaləsində yer tapmalıdır.

Bütövlükdə Cəlil Məmmədquluzadənin bədii və publisistik əsərlərinin dili həm ayrıca lüğət şəklində tərtib olunmalı, həm də müxtəlif məqsədli izahlı lüğətlərdə təmsil olunmalıdır.

Cəlil Məmmədquluzadə

Cəlil məmmədquluzadə əsərləri

Əsərləri: Ədəbi-tənqidi və publisistik məqalələr

Azərbaycan dilində

Rus dilində

Digər dillərdə

Cəlil Məmmədquluzadə

Series by Cəlil Məmmədquluzadə

Cəlil Məmmədquluzadənin bədii dili leksikoloji və leksikoqrafik rakursdan

Related posts: