Cm-in 244-cü maddəsi hökm

“Keçən dəfə Naxçıvan MR-in Hərbi Prokurorluğunda baş verən insan alveri cinayətlərindən məhs etmişdik. Nəzərə alsaq ki, Rəşad İsmayılov cənabları uzun müddət Naxçıvan Hərbi Prokurorluğunda yüksək vəzifələrdə işləyib, həqiqətən də belə bir sual ortaya çıxır: Naxçıvan MR DİN-də İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsi niyə məhz R.İsmayılovun bu nazirliyə müavin təyin olunandan sonra ləğv olundu?

Müğənni Elçin Hüseynov həbs edilə bilər

Axar.az xəbər verir ki, bunu hüquqşünas Xəyal Feyzullayev söyləyib. Hüquqşünas “Olaylar.az”a açıqlamasında sənətçinin həbsini istisna etməyib.

“Cinayət Məcəlləsinin 244-ci maddəsində “Əxlaqsızlıq yuvaları saxlama” cinayət əməlinin məzmunu və bu əmələ görə nəzərdə tutulmuş cəza göstərilir. Qanuna görə, əxlaqsız yuvalar saxlama dedikdə, belə yuvaların fəaliyyət göstərməsini təmin etməyə yönəldilmiş fəaliyyət başa düşülür.

Şəxs, mənzilin və ya qeyri-yaşayış sahəsinin mülkiyətçisi, sahibidir deyə, əxlaqsız faəliyyətin təşkili ilə bağlı birbaşa məsuliyyət daşımır. Lakin işin hallarından asılı olaraq, mülkiyyətçi, sahib və ya obyektin fəaliyyətini hər hansı formada təşkil edən, bu fəaliyyətdə iştirak edən şəxs CM-in 244-cü maddəsinin təsiri altına düşə bilər” – deyə hüquqşünas qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, obyektin mülkiyyətçisi və ya kirayəçisi CM-in 244-cü maddəsi ilə o halda məsuliyyətə cəlb edilə bilər ki, bu şəxs ona məxsus sahədən əxlaqsız məqsədlər üçün istifadə edilməsinə şərait yaradır, yaxud ən azı bu məqsədlə istifadə edildiyini bilir və ya belə istifadə ediləcəyini bilə-bilə onu icarəyə verir:

“Bu hallar nəzərə alınaraq, istintaq orqanı məsələyə qiymət verə bilər. Əgər müğənni Elçin Hüseynovun obyektində hər hansı qanunsuz fəaliyyəti təmin etməsi, deyildiyi kimi, əxlaqsızlıq yuvası kimi istifadə edildiyini bilməsi və s. yuxarıda sadalanan hallar müəyyən olunarsa, onun CM-in 244-cü maddəsi ilə ittiham edilməsinə əsas yarana bilər.

Ancaq bu məsələdə məlumatsız olması sübuta yetirilərsə, o, cinayət məsuliyyəti daşımır. Hər şey istintaq orqanının araşdırmasının nəticəsindən asılıdır”.

Hüquqşünas onu da bildirib ki, sübuta yetirilərsə, onu 3 ilə qədər həbs cəzası gözləyir.

Xatırladaq ki, müğənni Elçin Hüseynova aid çay evində əxlaqsızlıq yuvası aşkarlandığı barədə məlumat yayılıb. Hazırda istintaq aparılır.

Cm-in 244-cü maddəsi hökm

Doğrusu, bir neçə il bundan əvvələ qədər Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun yeganə müsbət keyfiyyətinin fahişəliyə qarşı amansız mübarizə aparması olduğu barədə çox eşidirdik. Bir çoxları kimi biz də onun “Naxçıvanın ətini yesə də, sümüyünü atmadığına” sevinir və “Cənab Sədr”ə daxilən rəğbət bəsləyirdik.

Amma şərti olaraq “Qara pişik” adlandırdığımiz informasiya mənbəyimizin Ovqat.com-a açıqladığı bəzi məlumatlar bizdə sözün həqiqi mənasında şok yaratdı. Hətta bu məlumatın səhihliyinə şübhəmiz onun dərcini bir neçə gün yubatdı da. Naxçıvandakı alternativ qaynaqlardan aldığımız məlumatlar, nə yazıq ki, bu iddiaları təsdiqlədi və biz də onu olduğu kimi yayımlamağa qərar verdik.

Alternativ qaynağımızın məlumatına görə, bir neçə il bundan əvvələ qədər Naxçıvanda əxlaqsızlığa qarşı aparılan amansız mübarizə turizm sektorunu tamamilə çökdürmüşdü. Nəticədə xüsusilə otelçilik sahəsinin dirçəldilməsi üçün Naxçıvan hakimiyyəti öz ənənəvi siyasətində 180 dərəcəlik dəyişikliklər etdi. “Qara pişiy”ə inansaq, bu “U” dönüşü elə sürətli oldu ki, Naxçıvan MR DİN-də struktur dəyişikliklərinə belə, yol açdı. Başqa sözlə, qədim peşə sahibləri Naxçıvan polisi üzərində tarixi qələbə qazandı. Necə? Gəlin, əsas mövzuya keçməmişdən əvvəl yaddaşımızı qurcalayaq.

Xəbər veridiyimiz kimi, Naxçıvan MR Daxili İşlər Nazirliyində bir sıra strukturlar ümumiyyətlə ləğv edilib və bunlardan biri də İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsidir. Sual oluna bilər: Naxçıvan MR DİN-nin bu struktur dəyişikliyi hansı zərurətdən yaranıb?

Ovqat.com-un bu sualına adına şərti olaraq “Qara pişik” dediyimiz mənbəmiz belə aydınlıq gətirdi:

“Keçən dəfə Naxçıvan MR-in Hərbi Prokurorluğunda baş verən insan alveri cinayətlərindən məhs etmişdik. Nəzərə alsaq ki, Rəşad İsmayılov cənabları uzun müddət Naxçıvan Hərbi Prokurorluğunda yüksək vəzifələrdə işləyib, həqiqətən də belə bir sual ortaya çıxır: Naxçıvan MR DİN-də İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsi niyə məhz R.İsmayılovun bu nazirliyə müavin təyin olunandan sonra ləğv olundu?

Rəşad İsmayılov (nazir əvəzi)

Gəlin, ilk olaraq Azərbaycan Respublikasının cinayət qanunvericliyindəki insan alveri cinayətlərinin dairəsinə nəzər salaq:

CM-in 106-cı maddəsi – (Köləlik);
CM-in 144-1-ci maddəsi – (İnsan alveri);
CM-in 144-2-ci maddəsi – (Məcburi əmək);
CM-in 144-3-cü maddəsi – (İnsan alveri məqsədilə sənədlərlə qanunsuz hərəkətlər);
CM-in 137-ci maddəsi – (İnsan orqanlarının və ya toxumaların alqı-satqısı və onların transplantasiya məqsədi ilə götürülməsinə məcburetmə);
CM-in 151-ci maddəsi – (Seksual xarakterli hərəkətlərə məcburetmə);
CM-in 171-ci maddəsi – (Yetkinlik yaşına çatmayanı fahişəliyə cəlbetmə);
CM-in 171-1-ci maddəsi – (Uşaq pornoqrafiyasının dövriyyəsi);
CM-in 172-ci maddəsi – (Özgənin uşağını dəyişdirmə);
CM-in 174-cü maddəsi – (Qanunsuz olaraq övladlığa götürmə);
CM-in 242-ci maddəsi – (Pornoqrafik materialları və ya əşyaları qanunsuz yayma);
CM-in 243-cü maddəsi – (Fahişəliyə cəlbetmə);
CM-in 244-cü maddəsi – (Əxlaqsızlıq yuvaları saxlama);
CM-in 316-1-ci maddəsi – (İnsan alverindən zərər çəkmiş şəxs haqqında konfidensial məlumatları yayma) və s. (Yeri gəlmişkən, “Qara pişiyin hüquqi savadı da bizi xeyli təəccübləndirdi – Ovqat.com).

Siyahıya diqqət yetirəndə haqlı sual yaranır: Necə olur ki, rəsmi mənbələrə görə 462.000 nəfərdən çox əhalisi olan Naxçıvan MR-də insan alveri cinayəti qeydə alınmır? Axı bu, absurddur.

Naxçıvanda otelçilik sektoru tamamilə yerli hakim ailənin nəzarətindədir. “Təbriz Hotel”, “Grand Hotel”, “Duzdağ Hotel”, “Saat meydanı Hotel”, “Ağbulaq Hotel”, “Nəqşicahan Motel” kimi müəssisələrə Muxtar Respublikada “müəllim” ləqəbi ilə tanınan Seymur Talıbov nəzarət edir. Naxçıvanda gedən söz-söhbətə görə, bu otellərdən bəziləri artıq satılıb. Mövzumuz bu deyil. Mövzumuz Naxçıvandakı otellərin əxlaqsızlıq yuvasına çevrilməsidir. Keçmişlə müqayisədə günümüzdə Naxçıvanda əxlaqsızlıq biznesi günü-gündən vüsət alaraq böyüyür. Bu gün “Grand Otel”in qarşısından ailə ilə keçmək olmur. “Təbriz Otel”də İrandan gələn farslar min hoqqadan çıxır. “Duzdağ Otel”in kotejlerinin qarşısından bir dəfə keçmək kifayətdir ki, orada nələrin baş verdiyini anlayasan. Bu otellərə isə polis müdaxilə edə bilməz. Çünki buna cənab “müəllim” icazə vermir. Axı otellərə polis tərəfindən müdaxilə olsa, müştəri inamsızlığı yaranacaq və “müəllim” həzrətləri yaxşı qazana bilməyəcək.

Keçən yazılarımızda bildirmişdik ki, Naxçıvanda da klanlar mövcuddur. Seymur-Azər-Cəlil üçlüyü eyni klandadır. Məhz Cəlil Rüstəmovun təklifi ilə kirvəsi Rəşad İsmayılov Naxçıvan DİN-ə müavin təyin olunub. Rəşad İsmayılov da yeni vəzifəyə gələn kimi “struktur islahatları” apardı. Çünki İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsi “müəllim”in alverinə istər-istəməz maneçilik törədə, ən azı onun “biznes sirri” kimlərinsə əlinə keçə bilərdi. Hərbi Prokurorluqdan gəlmiş və orada baş verən insan alveri cinayətlərindən kifayət qədər məlumatlı olan Rəşad İsmayılov İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsini ləğv edərək bazarın fəaliyyətini daha da genişləndirdi”.

“Qara pişiy”in iddiasına görə, “Rəşad İsmayılov-Azər Zeynalov-Cəlil Rüstəmov üçlüyü”nün, eləcə də dolayısı ilə “xan” həzrətlərinin yeni otelçilik siyasəti nəticə etibarilə Prezident İlham Əliyevin bu sahə ilə bağlı siyasətinə qarşı yönəlib : “Bilirsiniz ki, Cənab Prezident İnsan Alverinə qarşı bir neçə Milli Fəaliyyət Planları qəbul edib.

1. Azərbaycan Respublikasında insan alverinə qarşı mübarizəyə dair 2004-2008-ci illər üçün Milli Fəaliyyət Planı. 06.05.2004 tarixli 208 saylı sərəncam;
2. Azərbaycan Respublikasında insan alverinə qarşı mübarizəyə dair 2009-2013-ci illər üçün Milli Fəaliyyət Planı. 06.02.2009 tarixli 133 saylı Sərəncam;
3. Azərbaycan Respublikasında insan alverinə qarşı mübarizəyə dair 2014-2018-ci illər üçün Milli Fəaliyyət Planı. 24.07.2014 tarixli 667 saylı Sərəncam;
4. Azərbaycan Respublikasında insan alverinə qarşı mübarizəyə dair 2020-2024-cü illər üçün Milli Fəaliyyət Planı. 22.07.2020 tarixli 2173 saylı Sərəncam.

Digər tərəfdən, Naxçıvan MR DİN-də İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsinin ləğv edilməsinin 2-ci bir səbəbi də var. İdarənin rəisi, polis kapitanı Şahin Qasımov idi. O, Fazil Ələkbərovun kadrı sayılırdı və “gedər-gəlməz” məzuniyyətinə göndərilən nazirin oğlunun sinif yoldaşı idi. Bunu bilən, Rəşad İsmayılov hətta Şahin Qasımovu “Sən ikibaşlı işləyirsən” deyərək müşavirədən qovmuşdu. Hazırda Şahin Qasımov sərəncamdadır və Bakıdan gələcək ədalətli qərarı gözləyir”.

İnformasiya mənbəmiz nazir əvəzi Rəşad İsmayılovun kadr siyasəti ilə bağlı məqamlara da toxundu və ona bəzi suallar unvanladı: “Rəşad müəllim hər dəfə vurğulayır ki, artıq qohumçuluq və tanışçılıqla vəzifəyə təyin edilmək dövrü bitib. Mən buradan Rəşad İsmayılova səslənirəm və bildirirəm əgər elədirsə,

(Şəkildə: “Torbası tikilərək” həbs olunan Asim Hüseynov. Aşağıdakı şəkildə isə “torbasını tikdiyi” adamın kreslosunda əyləşən Zaur Talıbov. Qara pişik söz verib ki, axşam bu barədə bizə maraqlı əhvalatlar danışacaq. Gözləyək, görək, “Qara pişik” bu dəfə bizi təəccübləndirə biləcəkmi?)

1. Nazirlyin xüsusi səlahiyyətli şöbəsinə rəis olaraq niyə qayınatası deputat və Cəlil Rüstəmovun dostu olmuş, Tofiq Qarayevi;
2. Babək RPİ-yə Naxçıvan Ali Məclisinin sədr müavini Azər Zeynalovun xalası oğlu Elgün Əliyev kimi polis əməkdaşlarını cəza verməklə hədələyən, idarəçilik qabiliyyəti olmayan şəxsi;
3. Nazirliyin xüsusi səlahiyyətli şöbəsinə Sedat Kərimli adlı əmisi Naxçıvan MR FHN-in müavini olan birini;
4. Naxçıvan MR- DİN-in Kadrlar Şöbəsinə Nofəl Məmmədov adlı Naxçıvan MR Baş Nazirinin qardaşı oğlunu;
5. Şahbuz RPŞ-yə Bahadur Əhmədov adlı, (Naxçıvan MR DİN-in sabiq rəisi, Asim Hüseynovun torbasını tikib həbs etdirəni) polis mayorunu və s. təyin etdiniz”.

Deyəsən, bizi daha maraqlı əhvalatlar gözləyir. Siz siz olun, gözünüzü Ovqat.com-dan ayırmayın.

Ana səhifəyə qayıt Baxış: 7 895 Tarix: 29-12-2021, 09:19

Cm-in 244-cü maddəsi hökm

02.10.12 Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 306.1-ci maddəsinin şərh edilməsinə dair

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ADINDAN

AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI

KONSTITUSIYA MƏHKƏMƏSI PLENUMUNUN

Q Ə R A R I

Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin

306.1-ci maddəsinin şərh edilməsinə dair

2 oktyabr 2012-ci il Bakı şəhəri

Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu Fərhad Abdullayev (sədr), Fikrət Babayev (məruzəçi-hakim), Rövşən İsmayılov, Ceyhun Qaracayev, Rafael Qvaladze, İsa Nəcəfov və Kamran Şəfiyevdən ibarət tərkibdə,

məhkəmə katibi İsmayıl İsmayılovun,

maraqlı subyektlərin nümayəndələri Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinin hakimi Mübariz Zeynalovun, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Aparatının İnzibati və hərbi qanunvericilik şöbəsinin baş məsləhətçisi Fuad Məmmədovun,

mütəxəssis Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi Aparatının Məhkəmə təcrübəsinin ümumiləşdirilməsi və məhkəmə statistikasının təhlili şöbəsinin müdiri Elxan Kazımovun iştirakı ilə,

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin VI hissəsinə müvafiq olaraq xüsusi konstitusiya icraatı üzrə açıq məhkəmə iclasında Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinin müraciəti əsasında konstitusiya işinə baxdı.

İş üzrə hakim F.Babayevin məruzəsini, maraqlı subyektlərin nümayəndələrinin və mütəxəssisin çıxışlarını dinləyib, iş materiallarını araşdırıb müzakirə edərək, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu

MÜƏYYƏN ETDİ:

Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsi Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin (bundan sonra – İXM) 313-1.1-ci maddəsinə münasibətdə Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin (bundan sonra – CM) 306.1-ci maddəsinin şərh edilməsi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsinə (bundan sonra – Konstitusiya Məhkəməsi) müraciət etmişdir.

Müraciətdə göstərilir ki, E.Həbibov və C.Vəliyev N.Məmmədova 13200 manat məbləğində pulun ödənilməsinə dair Quba rayon məhkəməsinin qanuni qüvvəyə minmiş 26 may 2006-cı il tarixli qətnaməsini üzürsüz səbəbdən icra etmədiklərinə və məhkəmə icraçısının qanuni tələblərini yerinə yetirmədiklərinə görə həmin məhkəmənin 9 aprel 2010-cu il tarixli qərarına əsasən İXM-in 313-1.1-ci maddəsi ilə təqsirli bilinərək barələrində 30 (otuz) manat inzibati cərimə tətbiq edilmişdir. Qətnamənin icrası üçün yeni müddət verilməsinə baxmayaraq, həmin şəxslər məhkəmə aktını qərəzli olaraq icra etmədiklərinə görə Quba rayon məhkəməsinin 23 fevral 2012-ci il tarixli hökmü ilə CM-in 306.1-ci maddəsi ilə təqsirli bilinərək məhkum edilmişlər.

Hökmdən verilmiş apellyasiya şikayətində məhkumların əməllərində cinayət tərkibinin olmaması, Quba rayon məhkəməsinin 26 may 2006-cı il tarixli qətnaməsini qərəzli olaraq icra etməmələrinin və qətnamənin icrasına maneçilik törətmələrinin sübuta yetirilməməsi əsası ilə onlara bəraət verilməsi xahiş edilmişdir.

Müraciətdə qeyd olunur ki, İXM-in 313-1.1-ci maddəsinə əsasən məhkəmə və digər orqanların qərarlarının icrası ilə əlaqədar məhkəmə icraçılarının qanuni tələblərinin yerinə yetirilməməsinə və ya məhkəmə icraçısı tərəfindən müəyyən olunmuş müddətdə borclunu müəyyən hərəkətləri etməyə və ya müəyyən hərəkətləri etməkdən çəkinməyə məcbur edən icra sənədinin üzürsüz səbəbdən icra edilməməsinə görə fiziki, hüquqi və vəzifəli şəxslər inzibati qaydada məsuliyyətə cəlb olunurlar.

CM-in 306.1-ci maddəsinin tələblərinə görə isə qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qətnaməsini, hökmünü, qərardadını və ya qərarını qərəzli olaraq icra etməmə və ya həmin məhkəmə aktlarının icrasına maneçilik törətməyə görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulmuşdur.

Müraciət edənin qənaətinə görə CM-in göstərilən maddəsində nəzərdə tutulmuş cinayət tərkibinin yaranması üçün təqsirləndirilən şəxsin İXM-in 313-1.1-ci maddəsi ilə inzibati məsuliyyətə cəlb edilib-edilməməsi dispozitiv şərt kimi göstərilməmişdir.

Bu baxımdan İXM-in 313-1.1-ci maddəsinə münasibətdə CM-in 306.1-ci maddəsinin rəsmi şərh edilməsi qeyd olunan məsələyə dair vahid məhkəmə təcrübəsinin formalaşmasına zəmin yaradacaqdır.

Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu müraciətdə qaldırılan məsələyə dair aşağıdakıları qeyd etməyi zəruri hesab edir.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının (bundan sonra – Konstitusiya) 125-ci maddəsinin I hissəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasında məhkəmə hakimiyyətini ədalət mühakiməsi yolu ilə məhkəmələr həyata keçirirlər.

“Məhkəmələr və hakimlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (bundan sonra – “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” Qanun) 3-cü maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikası məhkəmələrinin fəaliyyəti yalnız ədalət mühakiməsinin və qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda və qaydada məhkəmə nəzarətinin həyata keçirilməsinə yönəldilmişdir. Məhkəmələr ədalət mühakiməsini həyata keçirərkən Konstitusiyada təsbit edilmiş insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarını, mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün müəssisə, idarə və təşkilatların, siyasi partiyaların, ictimai birliklərin, digər hüquqi şəxslərin hüquqlarını və qanuni mənafelərini hər cür qəsdlərdən və qanun pozuntularından müdafiə edir, Konstitusiyada və bu Qanunda nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri həyata keçirirlər.

Konstitusiyanın 129-cu maddəsinin I və II hissələrinə görə məhkəmənin qəbul etdiyi qərarlar dövlətin adından çıxarılır və onların icrası məcburidir. Məhkəmə qərarının icra olunmaması qanunla müəyyən edilmiş məsuliyyətə səbəb olur.

Məhkəmə qərarlarının icrasının məcburiliyi “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” Qanunun 5-ci maddəsində də əks olunmuşdur. Həmin maddəyə əsasən məhkəmələr baxılmış işlər üzrə Azərbaycan Respublikası adından qətnamələr, hökmlər, qərardadlar və qərarlar çıxarırlar. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada qanuni qüvvəyə minmiş bu qərarlar Azərbaycan Respublikası ərazisində bütün fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən mütləq, vaxtında və dəqiq icra olunmalıdır. Qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qərarlarının icra edilməməsi Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş məsuliyyətə səbəb olur.

İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin (bundan sonra – Avropa Məhkəməsi) qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə aktlarının icrasına dair mövqeyinə görə, iştirakçı dövlətin daxili hüquq sistemi məcburi qüvvəyə malik yekun məhkəmə qərarının tərəflərdən birinin ziyanına olaraq yerinə yetirilməmiş qalmasına imkan versəydi, məhkəmə araşdırması hüququ xəyali hüquq olardı. “İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında” Konvensiyanın (bundan sonra – Konvensiya) 6-cı maddəsinin 1-ci bəndi iş olan tərəflərə verilən prosessual təminatları (ədalətli, açıq və vaxtında aparılan məhkəmə araşdırması) ətraflı təsvir etdiyi halda məhkəmə qərarlarının icrası hüququnu müdafiə etməsəydi, bu, anlaşılmaz bir hal olardı. Qeyd olunan maddəni yalnız məhkəməyə müraciət edilməsi və icraatın aparılması ilə əlaqədar olan maddə kimi şərh etmək, yəqin ki, qanunun aliliyi prinsipinə zidd olan situasiyalara gətirib çıxarardı; halbuki iştirakçı dövlətlər Konvensiyanı ratifikasiya edərkən həmin prinsipə hörmət etməyi öhdələrinə götürüblər. Buna görə də, hər hansı məhkəmə tərəfindən çıxarılmış qərarın icrası Konvensiyanın 6-cı maddəsinin məqsədləri üçün “məhkəmə araşdırmasının” ayrılmaz tərkib hissəsi sayılmalıdır (Hornsbi Yunanıstana qarşı iş üzrə 19 mart 1997-ci il tarixli Qərar, §40).

Həmçinin Avropa Məhkəməsi qeyd edir ki, məhkəmə qərarının icrasının gecikdirilməsinə xüsusi hallarda haqq qazandırıla bilər. Amma bu gecikdirmə Konvensiyanın 6-cı maddəsinin 1-ci bəndi ilə qorunan hüququn mahiyyətinə xələl gətirməməlidir (Burdov Rusiyaya qarşı iş üzrə 7 may 2002-ci il tarixli Qərar, §35).

Azərbaycan Respublikasında məhkəmə və digər orqanların qərarlarının məcburi icrası icra məmurları tərəfindən həyata keçirilir. Məhkəmə və digər orqanların qərarlarının icrası ilə əlaqədar icra məmurunun tələbləri Azərbaycan Respublikasının ərazisində bütün orqanlar, hüquqi şəxslər, onların vəzifəli şəxsləri və fiziki şəxslər üçün məcburidir. Məhkəmə və digər orqanların qərarlarının icrası ilə əlaqədar məhkəmə icraçılarının tələblərini yerinə yetirməyən, onlara həvalə edilmiş vəzifələrin icrasına mane olan şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar. (“İcra haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun (bundan sonra – “İcra haqqında” Qanun) 2 və 3-cü maddələri)

“İcra haqqında” Qanunun 12-ci maddəsinə görə icra məmuru icra sənədini aldığı gündən iki ay müddətində icra hərəkətlərini həyata keçirməli və icra sənədində göstərilən tələblərin icra olunmasını təmin etməlidir. Müstəsna hallarda icra sənədində göstərilən tələblərin icra olunması icra qurumunun rəhbərinin təqdimatı əsasında icra xidmətinin rəhbəri (baş icra məmuru) tərəfindən bir ay müddətinədək uzadıla bilər.

Borclunu müəyyən hərəkətləri etməyə və ya müəyyən hərəkətləri etməkdən çəkinməyə məcbur edən icra sənədi üzrə icraata başladıqdan sonra, icra məmuru icra sənədində göstərilmiş hərəkətlərin borclu tərəfindən könüllü icrası üçün müddət təyin edir.

Belə ki, “İcra haqqında” Qanunun 8.2-ci maddəsinə görə icra məmuru icra sənədini aldığı vaxtdan üç gün müddətində icraata başlamaq haqqında qərar qəbul etməlidir. Həmin qərarda icra məmuru icra sənədində göstərilmiş tələblərin borclu tərəfindən könüllü icrası üçün məhkəmənin qərarında digər icra müddəti müəyyən edilməyibsə, icraata başlanıldığı vaxtdan ən çoxu on gün müddət təyin edir və bu barədə borcluya bildiriş verir. Bildirişdə həmin müddət başa çatdıqdan sonra göstərilən tələblərin məcburi qaydada icra ediləcəyi göstərilir.

Borclu tərəfindən müəyyən olunmuş on günlük müddət ərzində məhkəmə aktı könüllü icra olunmadıqda icra məmuru həmin Qanunun 43.1-ci maddəsində əks olunmuş – borclunun əmlakı üzərinə həbs qoymaq və onu satmaq yolu ilə tələbin əmlaka yönəldilməsi; tələbin borclunun əmək haqqına, pensiyasına, təqaüdünə və sair gəlirlərinə yönəldilməsi; tələbin borclunun üçüncü şəxslərdə olan pul vəsaitlərinə və digər əmlakına yönəldilməsi; icra sənədində göstərilmiş müəyyən əşyaların borcludan götürülüb tələbkara verilməsi və ya Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarına uyğun olaraq icra sənədinin icrasını təmin edən başqa məcburi icra tədbirlərinə müraciət etməlidir.

Borclunun əmlak vəziyyəti, maddi durumu və digər hallar icra məmuru tərəfindən məcburi icra tədbirləri vasitəsilə də icra sənədinin icrasını mümkün etmədikdə, Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 231-ci maddəsinə əsasən qətnamənin icrasına möhlət verilməsi və ya onun hissə-hissə icra edilməsi, qətnamənin icra üsulunun və qaydasının dəyişdirilməsi barədə işdə iştirak edən şəxslər tərəfindən ərizənin verilməsi istisna edilməməlidir (“İcra haqqında” Qanunun 15-ci maddəsi).

Qanunverici “İcra haqqında” Qanunun 82-ci maddəsində icra sənədi icra edilmədiyi halda inzibati və cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmanın xüsusi qaydasını da müəyyən etmişdir.

Belə ki, “İcra haqqında” Qanunun 82.1-ci maddəsinə görə borclunu müəyyən hərəkətləri etməyə və ya müəyyən hərəkətləri etməkdən çəkinməyə məcbur edən icra sənədi icra məmuru tərəfindən müəyyən olunmuş müddətdə üzrsüz səbəbdən icra olunmadıqda, icra məmuru borclunun Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada inzibati məsuliyyətə cəlb olunması üçün inzibati xəta haqqında protokol tərtib edir və onu işin digər materialları ilə birlikdə müvafiq məhkəməyə göndərir. Həmçinin icra məmuru tərəfindən borcluya icra üçün yeni müddət təyin edilir.

Həmin müddəaları davam etdirən “İcra haqqında” Qanunun 82.3-cü maddəsinə uyğun olaraq icra sənədi qərəzli olaraq icra edilmədikdə, icra məmuru məhkəmə qərarını icra etməyə borclu olan şəxsin Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması haqqında müvafiq cinayətlərə dair işlər üzrə ibtidai istintaq aparan orqana, icra xidmətinin rəhbəri (baş icra məmuru) tərəfindən təsdiq olunan təqdimat verir.

Göstərilən maddələrin məzmunundan göründüyü kimi, məhkəmə aktının icrası üçün tərtib olunan icra sənədi icra olunmadıqda borclunun əvvəlcə inzibati məsuliyyətə, bu lazımi nəticə vermədikdə isə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması, bunun məhz Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq orqana, icra xidmətinin rəhbərinin təqdimatı əsasında mümkünlüyü müəyyən olunmuşdur.

Qeyd olunmalıdır ki, göstərilən hüquqi tənzimləmə Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun “Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinin 265.5-ci maddəsinin və “Məhkəmə qərarlarının icrası haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 82.3-cü maddəsinin şərh edilməsinə dair” 15 fevral 2008-ci il tarixli Qərarında da əks olunmuşdur. Qərarda göstərilmişdir ki, “Məhkəmə qərarlarının icrası haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 82-ci maddəsinin quruluşunda qanunverici tərəfindən inzibati preyudisiyadan istifadə olunmuşdur. Həmçinin inzibati məsuliyyətdən sonra borclunun hüquqazidd davranışı davam etdiyi halda onun cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması, habelə bunun məhz Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq orqana, məhkəmə icraçıları qurumunun rəhbərinin təqdimatı əsasında mümkünlüyü müəyyən olunmuşdur.

CM-in 306.1-ci maddəsində qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qətnaməsini, hökmünü, qərardadını və ya qərarını qərəzli olaraq icra etməmə və ya həmin məhkəmə aktlarının icrasına maneçilik törədilməsinə görə cinayət məsuliyyəti nəzərdə tutulmuşdur.

Bu maddə qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qətnaməsinin, hökmünün, qərardadının və ya qərarının icra edilməməsinin iki üsulunu nəzərdə tutmuşdur:

məhkəmə aktlarını qərəzli icra etməmə;

məhkəmə aktlarının icrasına maneçilik törətmə.

Qeyd edilən hər iki üsul CM-in 306-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş əməlin tövsif edilməsi zamanı böyük rol oynayan spesifik əlamətlərə malikdir.

Birinci halda bir qayda olaraq, cinayət hərəkətsizlik nəticəsində baş verir. Borclu məhkəmə qərarının icrası üçün müəyyən hərəkətləri etmir. Bununla yanaşı, icra etməmə borclunun müəyyən hərəkətləri etməsi ilə də həyata keçirilə bilər. Məsələn, subyekt yazılı və ya şifahi şəkildə məhkəmə qərarını icra etməyəcəyi barədə məlumat verir və ya məhkəmə qərarını icra etmək niyyətinin olmadığını ifadə edir.

Göstərilənlərdən belə nəticəyə gəlmək olar ki, məhkəmə qətnaməsini, hökmünü, qərarını, yaxud digər aktını icra etməmə dedikdə, icra üçün daxil olmuş məhkəmə qətnaməsinin, hökmünün, qərardadının və ya qərarının icrasını həyata keçirmək üçün bu və ya digər hərəkəti etməli olan şəxsin qanunla müəyyən edilmiş müddətdə həmin hərəkətləri etməməsi başa düşülür.

Məhkəmə aktlarını icra etməmə yalnız qərəzli olduqda CM-in 306-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş cinayət tərkibini yaradır. İcra etməmə o halda qərəzli olur ki, təqsirkar şəxsə yazılı şəkildə xəbərdarlıq edildikdən sonra da o, məhkəmə aktının tələbini icra etmir və ya məhkəmə aktlarının icrasını mümkünsüz etməyə yönələn hərəkətlərini davam etdirir.

Məhkəmə aktlarının qərəzli icra edilməməsini aşağıdakılara əsasən müəyyən etmək olar:

– məhkəmə qərarında nəzərdə tutulmuş tələblərin həmin qərarda müəyyən edilmiş müddət ərzində icra edilməməsi;

– borcluya məhkəmə qərarının icra edilməməsi haqqında dəfələrlə rəsmi xəbərdarlıq edilməsi;

– borclunun məhkəmə qərarını icra etməməsinə görə inzibati məsuliyyətə cəlb edilməsi;

– borclu tərəfindən məhkəmə qərarının icrası üçün yetərli tədbirlərin görülməməsi;

– borclunun məhkəmə qərarının icrası üçün faktiki imkanlarının olması.

Belə hərəkətlər nəticəsində borclu icra sənədini qərəzli olaraq icra etmədikdə, icra məmuru həmin şəxsin Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş qaydada cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması haqqında müvafiq cinayətlərə dair işlər üzrə ibtidai istintaq aparan orqana, icra xidmətinin rəhbəri (baş icra məmuru) tərəfindən təsdiq olunan təqdimat verməlidir (“İcra haqqında” Qanunun 82.3-cü maddəsi).

Məhkəmə aktının qərəzli icrasına mane olmaq anlayışı altında isə şəxsin dövlət orqanı, yerli özünüidarəetmə orqanı, dövlət və bələdiyyə idarəsi, kommersiya və ya digər təşkilat tərəfindən məhkəmə aktının vaxtında icra edilməməsi üçün qəsdən maneə törədilməsi başa düşülməlidir. Belə maneə müxtəlif yollarla həyata keçirilə bilər:

– şəxs tərəfindən tabeçiliyində olan şəxslərə məhkəmə qərarını icra etməmək barədə göstəriş, sərəncam və əmrlər verilməsi;

– icra məmurunun və ya məhkəmə qərarını icra etmək səlahiyyəti olan şəxsin məhkəmə qərarını icra etməsinə maneələr yaradılması;

– məhkəmə qərarının icra edilməsi üçün zəruri olan sənədlərin təqdim edilməməsi;

– məhkəmə qərarını icra etməli olan şəxslərə məlumatların, o cümlədən təşkilat və bank hesablarının yerləşdiyi yer barədə məlumat verilməməsi;

– məhkəmə qərarının icra edilməsinin qarşısını alan və ya onun icrasını mümkünsüz edən tədbirlər görülməsi.

Qeyd edilən hərəkətlər nəinki məhkəmə qərarını icra etmək səlahiyyəti olan şəxs tərəfindən, həmçinin məhkəmə qərarının icra olunmamasında maraqlı olan digər subyektlər tərəfindən də edilə bilər.

Bununla yanaşı nəzərə alınmalıdır ki, CM-in 306.1-ci maddəsində müəyyən edilmiş “qərəzli” müddəası qiymətləndirici (tövsifedici) əlamət olduğundan ibtidai istintaq aparan orqan və ya məhkəmə yalnız konkret işin hallarına uyğun olaraq bu əlamətin mövcud olub-olmamasını müəyyən etməlidir.

Göstərilənlərə əsasən Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu hesab edir ki, CM-in 306-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş cinayət tərkibi məhkəmə aktını icra etməməsinə görə İXM-in 313-1.1-ci maddəsi ilə inzibati məsuliyyətə cəlb edildikdən sonra şəxs tərəfindən həmin icra sənədinin yenidən qərəzli olaraq icra edilmədiyi hallarda yaranır.

Yuxarıdakıları nəzərə alaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 130-cu maddəsinin VI hissəsini, “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 60, 62, 63, 65-67 və 69-cu maddələrini rəhbər tutaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu

QƏRARA ALDI:

1. Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 306-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş cinayət tərkibi məhkəmə aktını icra etməməsinə görə Azərbaycan Respublikası İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 313-1.1-ci maddəsi ilə inzibati məsuliyyətə cəlb edildikdən sonra şəxs tərəfindən həmin icra sənədinin yenidən qərəzli olaraq icra edilmədiyi hallarda yaranır.

2. Qərar dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir.

3. Qərar “Azərbaycan”, “Respublika”, “Xalq qəzeti”, “Bakinski raboçi” qəzetlərində və “Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin Məlumatı”nda dərc edilsin.

4. Qərar qətidir, heç bir orqan və ya şəxs tərəfindən ləğv edilə, dəyişdirilə və ya rəsmi təfsir edilə bilməz.

Sədr Fərhad Abdullayev