Cəsarətlə mən özümü dərhal necə eşidə bilərəm
85. İslamdan başqa bir din axtaran şəxsdən, o din heç vaxt qəbul olunmaz və o, axirətdə ziyana uğrayanlardan olar.
Mehriban Xanlarova ilə MÜSAHİBƏ: “Mən sonsuz deyiləm, 3 dəfə övlad itirmişəm”
– Lap yaralı yerimə toxundunuz. Mən hər dəfə teatrın qarşısından keçəndə dua edirəm ki, Allahım, teatrın qapılarını üzümüzə aç. Dünyamız bu bəladan xilas olsun. Allah əsgərlərimizi qorusun. Onların sayəsində biz öz azadlığımıza qovuşduq. Allah şəhid analarımıza səbr versin. Mən o anaları görəndə ürəyim parçalanır. Allah səbr versin!
– Kino və teatr sahəsində böyük əməyiniz olub. Seçim arasında qalsaydınız, hansını seçərdiniz?
– Bilirsiniz, mən bu sənətə gələndə teatrla gəlmişəm. Heç bilmirdim, sənət nədir, aktrisalıq nədir? 1986-cı ildə ilk dəfə seçim turuna qatıldım. Bir də gördüm, hər kəs məni təbrik edir. Sən demə, Moskva məni təsdiq edibmiş. Şansım gətirdi, “Sarıköynək” mən seçildim. Sonra oynaya-oynaya universitetə daxil oldum. 18 yaşımda ilk dəfə aktrisalıq etdim. Məni bu sənətə bağlayan insanların sevgisi oldu.
– Çətin dönəmlərdən keçdik. Vətən müharibəsindən alnıaçıq, üzüağ çıxa bildik. Hər halda bu tarixi qələbəyə filmlər çəkiləcək. Hansı rolu canlandırmaq istəyərdiniz?
– Əgər belə bir təklif gəlsə, mən Şəhid anası və ya Şəhid bacısı rolunu canlandırmaq istəyərdim. Çox istəyərdim, bu rolu oynayım. Təklif gəlsə, heç düşünmədən qəbul edərəm. Şəhid anaları ilə bərabər mən də onu içimdə yaşadım.
Allah Prezidentimizin canını sağ eləsin. Onun sayəsində biz belə qələbəni qazanıb sevindik. Amma mən o sevinci içimdə yaşadım. Evimdə oturdum, acığıma gəldi, insanlar binada mahnı qoyub rəqs etdilər. Hansı ki həmin binadan şəhid çıxmışdı.
Nə qədər də olmasa, biz şəhid analarına hörmət qoymalıyıq. Hələ də şəhidlərimizin qırxı, yeddisi, üçü çıxmayan var. Hələ torpaqları qurumayıb, analarının gözləri yaşlıdır. Başqası indi çıxıb deyəcək, əcəb eləmişəm oynamışam. Amma mənim fikrim budur.
Bəli, mən də sevinmişəm. Amma mahnı qoyub şıdırğı getməmişəm. Mahnı qoymuşam maşınımda Azərbaycan himni və əsgər marşı, hələ səsin də vermişəm. Çox insanlar çəkib göstərir. Mən hələ etdiyim yaxşılığı çəkib göstərməmişəm. Mən də getdim əsgərlərimizin yanına, əlimdən gələni etdim. Telefonumda şəkillər də var. Amma mən onları göstərib bayraq etmədim. Vaxtı gələndə, zamanı gələndə göstərəcəm.
– Mövzu bura gəlmişkən, istəyərdim, bayraqdan, o cümlədən hərbi geyimlər geyinən məşhurlar barəsində də danışaq. Münasibətiniz necədir?
– O paltarı tikib əynimə geyinib, sonradan tənqid edilməkdənsə, niyə onu geyinim?! Onu hamı geyinib edə bilər. Amma etməmişəm. Mən yaxşı baxmıram. Maşınımın arxasına qoymuşam Azərbaycanın, Türkiyənin və Pakistanın bayrağını.
Hər birimiz vətənimiz üçün düşünmədən canımızı verə bilən insanlarıq. Mən gedim köynək, yubka tikdirim, özümü göstərim?
Gülünc bir şeydir. İndi bilirəm, mən bunu deyəndən sonra nələr danışacaqlar. Amma heç vecimə də deyil. Əsgər paltarını qoy əsgər geyinsin. Mən yalandan onu geyinib özümü reklam edə bilmərəm. O paltarı geyinirsən, onda sən də get vuruş də.
– Bir çox səfərlərdə olmusunuz. Ermənilərlə qarşılaşmısınızmı?
– Əlbəttə, bir dəfə teatrdan Qırğızıstana getmişdik. Orada münsiflərdən səkkizindən ikisi erməni idi. Amma mən yenə də yer qazandım. Deməli, onları da cəlb edə bildim. Sizə deyim ki, bu hadisə təxminən 2 il bundan öncə olub.
– Aktrisa olmasaydınız, hansı peşəni seçərdiniz?
– Aktrisa olmasaydım, məndən yaxşı idmançı çıxardı. Məktəb vaxtı kəndirə çıxmaqda ən birinci olurdum. Elə qaçışda da həmişə birinci olardım.
– Sənətinizdən heç küsmüsünüz?
– Hə, olub, çox olub. Haqsızlıq çox olub. Mən dırmana-dırmana gəlib aktrisa olmuşam. O qədər ağır daşlar qoyublar ki yoluma.
Mən Bakıda ola-ola deyiblər, Mehriban yoxdur. Mən heç bir kəsə qarşı pis olmamışam. İstəmişəm həmişə çörəkpulu qazansınlar. Amma məni çox yerdən vurublar. Mən rolda sillə yeyəcəkdimsə, mən istəmişəm, onu həqiqi yaşayım.
Bir dəfə Ulu Öndər Heydər Əliyev tamaşaya baxmağa gəlmişdi. Abbas Qəhrəmanov mənə sillə vurmalı idi həmin səhnədə. O da həyacanlı idi, silləni elə vurdu ki, ağzım partladı. Düşünürdü, bəlkə, mən senari bitdikdən sonra ona nəsə deyərəm, amma heç nə demədim.
Çünki bu, mənim sənətimdir. Çox təəssüflənirəm ki, dırnaqarası rejissorlar “Xalaqızı”, “Əmiqızı”, “Bibiqızı” kimi seriallar çəkirlər.
Yaxşı aktyorlara pul vermirlər. Allah rəhmət etsin Əjdər bəyə, gör vəziyyət necədir ki, heç yasa da gedə bilmirik. Kimlər qalıb ki, yaxşı aktyorların çoxu rəhmətə gedib. İndiki cavanlar heç kimdən məsləhət almırlar, biz elə olmamışıq. Öyrənməyə can atmışıq.
– Gənc aktrisalardan kimləri bəyənib izləyirsiniz?
– Baxıram ki, bu gün məndən aşağıdakılar – qiyməti, sənəti olmayanlar xalq artistidir. Deyirəm, neynirəm ki, onsuz da xalqımız o adı verib mənə. Damla film çəkdi, “Taxta ayı”, mən o qalada iştirak etmədim. Getməsəm də, millət alqışlamışdı.
Mən bu yaxınlarda Oksana xanımla seriala çəkildim. Oksananı çox bəyəndim. Ona iradlarımı bildirəndə xoşuna gəlirdi. Deyirdi, Mehriban xanım, əlbəttə, deyin, öyrədin məni. Bəyənməyə qaldıqda isə, teatrımızda istedadlı gənclər çoxdur.
Elə olub ki, gənc aktrisa olub, demişəm, “səndən aktrisa olmaz”. Sözümü eşidib bu sahədən getdi. İndiki gənclərə “səndən aktrisa olmaz” demək olar?! Basıb gözümü deşər. İstəsinlər, kömək edim, pulla yox, elə-belə bildiklərimi öyrədim.
– Sizcə, Xalq artisti adı hansı aktyor və aktrisalara verilməlidir?
– Unudulanlar var. Əgər mənə 70 yaşdan sonra Xalq artisti adı veriləcəksə, neynirəm o adı?! Balıq başdan iylənir, Mədəniyyətdə oturan gəlib özü baxmalıdır, kimə ad verilməlidir, kimə yox. Mən niyə gedib deməliyəm ki, mənə ad verin.
Mənim də böyüyüm var, gəlsin baxsın. Külüng vururam o teatrda. İt də, pişik də, dovşan da – bütün rolları oynayıram. Sevərək oynayıram, uşaqlar mənə baxır. Onların sevinci mənim sevincimdir. Sevirəm sənətimi. Çörəkpulumu qazanıram. Bu günün gənci bəyənmir o rolları.
– Mehriban xanım, qazancınız sizi qane edirmi?
– Şükür, bu günümüzə. 500 manat Prezident mükafatı alıram. 734 manat da teatrdan pul alıram. Mən tək canımla ailə saxlayıram. Bu sənət sırtıqlığı sevir. Sırtıq oldunsa, hər qapıya gedəcəksən. Mən onu bacarmadım. Axtarsan, əynimdəki köynəyin qiyməti heç 20 manat olmaz. Lazım olanda bahalı da geyinmişəm. Mən ancaq Allahdan cansağlığı arzu edirəm. İçim özümü yandırır, çölüm özgəsini.
– Peşimanlığınız varmı?
– Mən bunu heç vaxt deməmişəm. Ulu Öndər Heydər Əliyev səhnədə mənə dedi ki, sən yaxşı oxudun, həm də yaxşı oynadın. İndi düşünürəm ki, kaş ki ona nəsə deyərdim. Elə bil dilim-ağzım bağlandı. Heç nə deyə bilmədim, buna çox peşimanam. Amma İlham Əliyevin doğum günündə mənə əməkdar artist adı verildi.
– Allah sizə məşhurluq nəsib etdi. Məşhurluq ailə taleyinizə təsir etdimi?
Bəli, ya gərək tam ailəni tutardım, ya da sənəti. Bilirsiniz, çox nadir hallarda olar ki, həyat yoldaşın səni tam başa düşə. Çünki bizim sənət elədir ki, bir gün evdəsən beş gün başqa yerdə. Mən sənətimi tutdum. Peşiman olmadım, qoy o peşiman olsun.
İnsan yaşlandıqca hərdən deyirsən ki, insanın sirdaşı olmalıdır. Amma başa düşən olsa olsun. Neynirəm məni başa düşməyən insanı yanımda?! Təklik də yaxşı şey deyil. Çox çətinliklər görmüşəm. Çox maneələr olub. Amma Allah çıxarıb.
– Bildiyim qədəri ilə həyat yoldaşınızın ikinci ailəsi də alınmadı. Sizə dönmək istədimi?
– İndi də istəsəm qayıdar. İki dəfə onu bağışlamışam. İndinin özündə də əlaqəmiz var, telefonla danışırıq. Amma artıq alınmaz, gecdir.
– Mehriban xanım, taleyinizdə övlad olmadı. Bir dəfə bu yaxınlarda efirdə ana olmaq istəyinizi açıqladınız. Bəs indi niyə alınmadı?
– Ana olmağın yaşı yoxdur. Bu gün də o addımı atdım, amma geri çəkildim. Mən qınaqlardan qorxmadım. Neçə yaşı olursa olsun, ana olmaq ayıb deyil. Sadəcə qorxdum. Qorxdum ki, onu yarımçıq buraxaram. Həyatdır, nə qədər yaşacağımıza zamin yoxdur.
Mənim cavan bacım rəhmətə gedəndə 3 yaşlı qızı qaldı. Vəsiyyət etdi ki, səndən başqa mənim uşağıma heç kim baxmaz. Xərçəng var idi ağciyərində. Cəmi 21 il yaşadı. Mən onun övladını böyütdüm. Bir nəvəm də təzə oldu. 5 övladı var, hamsına mən baxıram.
– Bacınızın yadigarı sizə analıq hissini yaşada bildimi?
– Mən o ailəli olan vaxtda fikirləşirdim ki, öz övladım olsun. Həkimlərə də getdim. Amma içimdə dərd etmədim, ana olmadığımı. Bu gün də həkimə getsəm, ana ola bilərəm. Mən sonsuz deyiləm. 3 dəfə uşağımı itirmişəm. Mən ana ola bilərdim.
Üstünə düşmədim. Müalicə etsəydim, övladım olardı. Amma peşiman deyiləm. Görürəm də, indiki bəzi cavanların ana-ataya hörmətini. Böyütdüm də. 3 yaşından böyütdüm. Küsdüm də, incidim də, amma ürəyim dözmədi.
– Hansı yaşı müdrik yaş hesab edirsiniz?
İnanırsınız, o, yaşla bağlı deyil. Mən özümü tələbəlik illərimdə necə idimsə, indi də elə hiss edirəm. Anamın 86 yaşı var. O, lal-kardır.
Anam xəstələnən kimi mən nələr etmirəm?! Onu ayağa qaldırmaq üçün əlimdən gələni edirəm. Mən onu yataqda görə bilmirəm. Atamı itirdim.
Kaş ki, anam bir gün danışardı mənimlə (red. – ağlayır). Heyif, çox təəssüflənirəm, çox çətindir. Bəzən elə olub ki, danışa bilməmişəm. İstəmişəm deyim, başa sala bilməmişəm.
Atam elə bilirdi, mən efirə çıxıram deyə mənim pulum var. Heç o vaxt maaşımız da yaxşı deyildı. O da lal, kar idi. 76 yaşında xərçəngdən öldü.
Olub ki, evə gec gəlirdim. Qapını döyürdüm, eşitmirdi. Telefonun işığın pəncərədən evə salırdım. Görüb qapını açırdı. Anam, tutaq ki, məndən üzük istəyir, onu borc-xərc edib, alıb gətirirdim. Heç nəyin qiymətini bilmir, ürəyi nə istəsə, hardan olsa alıb gətirirdim.
– Subay oğlunuza boşanmış qadın alardınızmı?
– Əlbəttə, alardım. Boşanmış qadının taleyi gətirməyib. Yaxşı qız olsa, əlbəttə ki, alaram. Yaxşı qadınlarımız da çoxdur, yaxşı oğlanlarımız da. içərisində pisləri də var.
Elə iki-üç gün qabaq bir verilişdə idim. Mənə dırnaqlarımı göstərib dedi, “Mehriban xanım, dırnaqlarıma boya vurmuşam, buna necə baxırsınız?” dedim, siz cəmiyyətə belə nümunə olursunuz?!
Mənim oğul övladım olsaydı və mən onun dırnağında boya görsəydim, onu ya övladlıqdan silərdim, ya da barmaqlarını doğrayardım. Bizim şəhidlərimizin dırnağında palçıqdan olub boya.
Onlar buna görə şəhid olmayıb ki, yerin üstündəki bəzi oğlanlar dırnağına boya çəkib gəzsin! Şəhidlərimiz, qazilərimiz, əsgərlərimiz dırnaqlarından qan axa-axa alıblar torpaqları. Bu, mənim şəxsi fikrimdir. Buna görə məni çox adam qınaya bilər.
Qeyd edim ki, mən bunu yalnız öz övladıma edərdim. İnanmıram hansısa ana-ata oğlunun dırnağına boya çəkməsini normal qəbul edər. Məni efirlərə dəvət edirlər, getmirəm. Bu dönəmdə müğənnini, aktrisanı neynir millət?!
Çıxarın efirə şəhid analarını, çıxarın qaziləri, hərbçiləri. Qoy xalq onları tanısın. Bizə görə qolundan, qıçından, gözündən olublar. Çıxarın qoy millət onları tanısın.
Cəsarətlə mən özümü dərhal necə eşidə bilərəm
� Çox gülən adam �
Bəhlul Danəndənin ibrətamiz lətifələri
Şifahi xalq ədəbiyyatımızda özünəməxsus yeri olan aqil , hazırcavab və məşhur lətifə qəhrəmanları çox olub . Orta əsrlərin sevilə-sevilə yad edilən belə simalarından biri də Bəhluldur. Bu ad , Şərq ölkələrində, xüsusilə Azərbaycanda Bəhlul �danəndə� ( bilikli ) və yaxud �divanə� (dəli) kimi tanınıb. Mənbələrdə o da göstərilir ki , Bəhlul həm də tarixi şəxsiyyət olub .
Bəhlul adı mənbələrdə həm də Bühlul şəklində qeyd edilir . Ərəb dilindən tərcüməsi � çox gülən adam � mənasını verir . Onun VIII əsrdə İraqda yaşadığı bildirilir . Abbasi xəlifəsi Harun ər-Rəşidin müasiri olub . Bəzi kitablarda o , Harun ər-Rəşidin qardaşı və ya əmisi oğlu kimi də təqdim edilir . Lakin görkəmli din xadimləri və ilahiyyatçı alimlər bu fərziyyəni qəbul etmirlər.
Bəhlul Danəndənin təvəllüd tarixi məlum deyil . Ancaq mənbələrdə göstərilir ki , Kufə şəhərində dünyaya gəlib. Ortabab bir ailədə boya-başa çatıb. Erkən çağlardan camaat arasında qeyri-adi düşüncəsi və istedadı ilə tanınıb. Yaraşıqlı bir gənc kimi diqqət çəkib. Məhz bu fərdi keyfiyyətlər onu Kufə şəhərindən Bağdada gətirib. Burada mədrəsədə təhsilini davam etdirib . İmam Cəfəri-Sadiq və İmam Museyi-Kazımdan dərs alıb. Yoxsul və köməksizlərin tərəfini saxlayıb, hüquqlarının müdafiəsinə qalxıb. Beləliklə, şəhər camaatının hörmət və ehtiramını qazanıb. Elə bu şəhərdə də 806-cı ildə dünyasını dəyişib.
Bəhlul zəmanəsinin böyük alimi olub . Belə yazırlar ki , bir gün Abbasi xəlifəsi Harun ər-Rəşid onu Bağdad şəhərinin baş qazısı təyin edir . Amma o , təklifi qəbul etmir . Fikirləşir ki , təklifi qəbul etsəm gərək hökumətin dediyi ilə hərəkət edəm. Harun ər-Rəşid Bəhlulun onun təklifini qəbul etməməsindən əsəbiləşir. Bunu hiss edən Bəhlul dərhal fikrinə əlavə edir : Mən özümü bu vəzifəyə layiq görmürəm!
Harun ər-Rəşid Bəhlulun sözləri ilə razılaşmır. Əmrinə tabe olmadığı üçün onu ölümlə təhdid edir . O, vəziyyətin ciddi olduğunu görür və fikirləşmək üçün xəlifədən bir gün möhlət istəyir. Xəlifənin hüzurundan mürəxxəs olan kimi İmam Museyi-Kazıma xəbər göndərir. Ondan kömək istəyir. O, Bəhlula məsləhət görür ki , özünü dəliliyə vur . Çünki başqa çarən qalmayıb. Ertəsi gün xəlifəyə xəbər verilir ki , Bəhlul Bağdad bazarında qarğı at minib o başa-bu başa qaçır. Dəlilər kimi , öz-özünə danışır. Harun ər-Rəşid Bəhlulun bu hərəkətinin səbəbini başa düşür . Ancaq açıb-ağartmır.
Beləliklə, Bəhlul yaxasını Harun ər-Rəşidin əlindən qurtarır. Həm də xalq arasında haqq sözünü qorxusuz söyləmək imkanı qazanır. Amma o , bundan sonra camaat arasında həm də dəli kimi qəbul edilir .
Bir çox araşdırmaçılar tərəfindən Bəhlulun xeyli hikmətli kəlamları və dövrünün görkəmli alimləri ilə elmi mübahisələri toplanıb. Amma bütün bunlarla bərabər, onu daha çox dünyaya tanıdan və məşhur edən ibrətamiz lətifələri olub .
Bir gün Bəhlul eşidir ki , özünü alim bilən bir şəxs İmam Cəfəri-Sadiqin əqidə əsaslarına aid olan bu üç fikrini inkar edir və deyir : � İmam Cəfəri-Sadiq deyir ki , İblis cin tayfasından olub . Cinlər isə alovdan yaranıblar. Elə isə qiyamətdə Allah onu cəhənnəm alovu ilə necə yandıracaq? Axı, alov alovu yandırmaz. İkincisi , Allah gözlə görünməz. Gözlə görünməyənin varlığına necə inanaq ? Üçüncüsü , hər kəs öz əməlinə cavabdehdir . Əgər dünyada hər şeyin xaliqi Allahdırsa, deməli, hər günahın və savabın da səbəbkarı odur . Elə isə cənnət və cəhənnəm nə üçündür ?�
Bəhlul bir ağac budağı götürüb həmin alimlə görüşə gedir . Üz-üzə gələndə budağı alimin başına vurur . Qəzəblənmiş alim Bəhlulu məhkəməyə verəcəyi ilə hədələyir. Bəhlul Danəndə isə heç nə olmamış kimi deyir : �Mən sənə nə etmişəm ki ? Əvvəla, mən sənin başına budaqla vursam belə, sənə ziyan dəyə bilməz. Çünki sən də, ağac da torpaqdan yaranıbsınız. Necə ola bilər ki , torpaqdan yaranan bir şey torpaqdan yaranan başqa bir şeyi incitsin ? İkincisi , mənə başındakı ağrını göstər ki , sözünə inanım. Axı, gözlə görünməyən bir şeyə inanmazlar . Nəhayət, üçüncüsü , mən səni vursam belə, özümü təqsirkar saymıram. Çünki yaxşını da , pisi də edən Allahdır. Elə isə mənim nə günahım var ?�
Həmin şəxs Bəhlulun sözlərinə cavab verə bilmir və susur .
Günlərin bir günü Bəhlul özünü peyğəmbər elan edir . Xəlifə bunu eşidir , Bəhlulu hüzuruna çağırtdırır və soruşur :
– Mən peyğəmbərəm, – deyə Bəhlul cavab verir .
– Peyğəmbər olduğunu sübut edən bir möcüzə göstərə bilərsənmi?
– Mən adamın düşündüyü fikri oxuya bilərəm? Məsələn, xəlifə sağ olsun , sən fikirləşirsən ki , mən yalan deyirəm, peyğəmbər deyiləm.
Harun ər-Rəşid gülür :
– Sənə deyəcək sözüm yoxdur . Get , peyğəmbərliyini elə !
Bir kişi namaz qılmaz və ibadət etməzmiş. Amma buna rəğmən hər gecə uca səslə: � Ya Rəbbim, mənə cənnət bəxş eylə!� – deyərmiş.
Bir gecə yenə belə edib yatağına girərkən evin damında səs eşidir . Tez qapıdan çıxıb, səslənir:
– Hey , kimsən orda ? Evimin damında nə axtarırsan?
Bəhlul Danəndə dillənir:
– Dəvəmi itirmişəm, onu axtarıram.
Ev sahibi özündən çıxır :
– Dəvəni harada itirmisən , get orada da axtar . Bu nə məntiqdir ?! Belə də gicbəsərlik olar ?!
Bəhlul Danəndə deyir :
– Heç bir ibadətə əməl eləmədiyin halda , Allahdan cənnət istəməyin necə , bəlkə çox məntiqlidir ?
Ev sahibi o dəqiqə məsələni anlayır . Deməli , Bəhlul Danəndənin məqsədi ona öyüd-nəsihət verməkdir . İtən dəvənin axtarışı isə sadəcə bəhanədir.
Savalan Fərəcov
Mədəniyyət.- 2014.- 15 avqust.- S. 15.
3. Ali-İmran surəsi
“İmranın ailəsi” surəsi, 200 ayə,
Mədinədə nazil olub.
Mərhəmətli və Rəhmli Allahın adı ilə!
2. Allah, Ondan başqa ibadətə layiq olan məbud yoxdur, əbədi Yaşayandır, bütün yaradılanların Qəyyumudur.
3. O, sənə Kitabı gerçək olaraq, ondan əvvəlkiləri təsdiqləməsi üçün nazil etdi. Tövratı və İncili də O nazil etdi –
4. daha əvvəllər insanlara doğru yolu göstərən rəhbər olmaq üçün. Furqanı da O nazil etdi. Şübhəsiz ki, Allahın ayələrini inkar edənlər üçün şiddətli bir əzab vardır. Allah Qüdrətlidir, intiqam almağa qadirdir.
5. Şübhəsiz ki, nə yerdə, nə də göydə heç bir şey Allahdan gizli qalmaz.
6. Bətnlərdə sizə istədiyi surəti verən Odur. Ondan başqa ibadətə layiq olan məbud yoxdur, Qüdrətlidir, Müdrikdir.
7. Kitabı sənə nazil edən Odur. O Kitabın bir qismi mənası aydın ayələrdir ki, bunlar da Kitabın anasıdır. Digərləri isə mənası aydın olmayan ayələrdir. Qəlblərində əyrilik olanlar fitnə-fəsad törətmək və istədikləri kimi yozmaq məqsədilə mənası aydın olmayanın ardınca düşərlər. Onun yozumunu isə Allahdan başqa heç kəs bilməz. Elmdə qüvvətli olanlar isə deyərlər: “Biz onlara iman gətirdik, hamısı bizim Rəbbimizdəndir”. Bunu isə ancaq ağıl sahibləri dərk edərlər.
8. Ey Rəbbimiz! Bizi hidayət yoluna yönəltdikdən sonra qəlbimizi sapdırma və bizə Öz tərəfindən mərhəmət bəxş et. Həqiqətən, Sən Bəxşedənsən.
9. Ey Rəbbimiz! Həqiqətən, gerçəkləşəcəyinə şübhə edilməyən bir gündə insanları bir yerə Sən yığacaqsan. Həqiqətən, Allah vədinə xilaf çıxmaz!
10. Kafir olanların nə malları, nə də övladları onlara Allahın hüzurunda heç bir şeylə fayda verə bilməz. Onlar Cəhənnəmin yanacağıdırlar.
11. Onların əməli Firon nəslinin və onlardan əvvəlkilərin əməlinə bənzəyir. Onlar Bizim ayələrimizi yalan hesab etdilər, Allah da onları günahlarına görə yaxaladı. Allah şiddətli cəza verəndir.
12. Kafirlərə de: “Siz məğlub olacaq və Cəhənnəmə toplanılacaqsınız! Ora nə pis yataqdır!”
13. Qarşı-qarşıya gələn iki dəstədə sizin üçün bir ibrət var idi. Dəstələrdən biri Allah yolunda vuruşurdu, digəri isə kafirlər idi. Onlar kafirlərin sayca iki qat artıq olduqlarını öz gözləri ilə görürdülər. Allah istədiyi kəsi Öz köməyi ilə qüvvətləndirir. Həqiqətən, bunda bəsirət sahibləri üçün bir ibrət vardır.
14. Qadınların, uşaqların, yığın-yığın qızıl-gümüşün, yaxşı cins atların, mal-qaranın və əkin yerlərinin verdiyi zövqlərə olan istək insanların gözünə gözəl göstərilmişdir. Bunlar, dünya həyatının keçici zövqüdür, gözəl qayıdış yeri isə Allah yanındadır.
15. De: “Sizə bunlardan daha yaxşısı barədə xəbər verimmi? Allahdan qorxanlar üçün Rəbbi yanında ağacları altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları Cənnət bağları, pak zövcələr və Allahın rizası vardır”. Allah qullarını görür.
16. O kəslər ki: “Ey Rəbbimiz! Həqiqətən, biz iman gətirdik, bizim günahlarımızı bağışla və bizi Od əzabından qoru!”– deyirlər;
17. onlar səbir edən, doğru danışan, müti olan, malından Allah yolunda xərcləyən və sübh çağına yaxın bağışlanma diləyən kimsələrdir.
18. Allah Özündən başqa ibadətə layiq olan məbudun olmadığına şahidlik etdi, mələklər və elm sahibləri də şahidlik etdilər. Allah əbədi olaraq ədalətli olmaqdadır. Ondan başqa ibadətə layiq olan məbud yoxdur, Qüdrətlidir, Müdrikdir.
19. Həqiqətən, Allah yanında qəbul olunan din, İslamdır! Kitab verilənlər ancaq özlərinə elm gəldikdən sonra aralarındakı zülm və həsəd üzündən ixtilafa düşdülər. Kim Allahın ayələrini inkar edərsə, bilsin ki, Allah tez haqq-hesab çəkəndir.
20. Əgər onlar səninlə mübahisə edərlərsə, de: “Mən özümü ardımca gələnlərlə birlikdə Allaha təslim etmişəm!” Kitab verilənlərə və savadsızlara isə de: “Siz də təslim oldunuzmu?” Əgər təslim olsalar, doğru yola yönəlmiş olarlar. Üz döndərsələr, bil ki, sənin öhdənə düşən ancaq haqqı təbliğ etməkdir. Allah qullarını görür.
21. Allahın ayələrini inkar edənləri, peyğəmbərləri haqsız yerə öldürənləri və ədalətə çağıran insanları öldürənləri ağrılı-acılı bir əzabla müjdələ.
22. Onların əməlləri həm bu dünyada, həm də axirətdə heç olacaq, onların yardımçıları da olmayacaqdır.
23. Kitabdan özlərinə bir pay verilmiş kəsləri görmədinmi? Onlar, aralarında hökm versin deyə, Allahın Kitabına dəvət olunurlar, sonra da onlardan bir dəstə haqdan üz çevirir.
24. Bu, onların: “Od bizə ancaq bir neçə gün toxunar!”– demələrinə görədir. Onları uydurduqları şeylər öz dinlərində aldadıb yoldan çıxartdı.
25. Baş verəcəyinə şübhə edilməyən bir gündə onları topladığımız və hər kəsə qazandığının əvəzi ödəniləcəyi, özlərinə də heç bir haqsızlıq edilməyəcəyi zaman onların halı necə olacaq?
26. De: “Ey mülkün sahibi Allahım! Sən istədiyin kəsə mülkü verir və istədiyindən də onu geri alırsan; istədiyin kimsəni yüksəldir və istədiyini də alçaldırsan. Xeyir yalnız Sənin Əlindədir. Həqiqətən, Sən hər şeyə qadirsən.
27. Sən gecəni gündüzə qatır, gündüzü də gecəyə qatırsan; ölüdən diri çıxarır, diridən isə ölü çıxarırsan. Sən istədiyin kəsə hesabsız ruzi verirsən”.
28. Möminlər möminləri qoyub kafirləri dost tutmasınlar! Bunu edən kimsə bilsin ki, Allah ilə onun heç bir əlaqəsi yoxdur. Ancaq onlardan gələn təhlükədən çəkinməklə ehtiyat etməyiniz istisnadır. Allah sizi Özündən çəkindirir. Dönüş də ancaq Allahadır.
29. De: “Kökslərinizdə olanı gizlətsəniz də, üzə çıxarsanız da, Allah onu bilir. O, göylərdə və yerdə olanları da bilir. Allah hər şeyə qadirdir.
30. O gün ki, hər kəs etdiyi yaxşı və pis əməlləri qarşısında hazır görəcək, özü ilə pis əməllərinin arasında çox böyük məsafə olmasını arzulayacaqdır. Allah sizi Özündən çəkindirir. Allah qullarına Şəfqətlidir”.
31. De: “Əgər siz Allahı sevirsinizsə, mənim ardımca gəlin ki, Allah da sizi sevsin və günahlarınızı bağışlasın. Allah Bağışlayandır, Rəhmlidir”.
32. De: “Allaha və göndərdiyi Elçiyə itaət edin!” Əgər üz döndərərlərsə, şübhəsiz ki, Allah kafirləri sevməz.
33. Allah Adəmi, Nuhu, İbrahimin nəslini və İmranın nəslini seçib aləmlərdən üstün etdi.
34. Onlar biri digərindən olan hənif bir nəsil idilər. Allah Eşidəndir, Biləndir.
35. Bir zaman İmranın arvadı demişdi: “Ey Rəbbim! Mən bətnimdəkini Sənə qul olmaq üçün nəzir etdim. Məndən qəbul et! Həqiqətən, Sən Eşidənsən, Bilənsən”.
36. Ondan azad olduğu zaman demişdi: “Ey Rəbbim! Mənim qızım oldu” – Allah onun nə doğduğunu daha yaxşı bilirdi, – “axı oğlan qız kimi deyildir. Mən onun adını Məryəm qoydum, onu və onun nəslini lənətlənmiş şeytandan qorunmağı Sənə həvalə edirəm”.
37. Rəbbi onu yaxşı tərzdə qəbul etdi, onu gözəl bir bitki kimi yetişdirdi və onu Zəkəriyyaya həvalə etdi. Zəkəriyya hər dəfə onun yanına ibadətgaha daxil olduqda, onun yanında ruzi olduğunu görərdi. O dedi: “Ey Məryəm! Bu, sənin üçün haradandır?” Məryəm dedi: “Bu, Allah tərəfindəndir. Həqiqətən, Allah istədiyi kimsəyə hesabsız ruzi verir”
38. Elə oradaca Zəkəriyya Rəbbinə dua edərək dedi: “Ey Rəbbim! Öz tərəfindən mənə pak bir nəsil bəxş et! Şübhəsiz ki, Sən duaları Eşidənsən”.
39. O, mehrabda durub namaz qılarkən mələklər onu çağırdılar: “Allah səni, Allah tərəfindən olan Kəlməni təsdiq edən, qövmünün ağası, nəfsinə hakim və əməlisalehlərdən bir peyğəmbər olacaq Yəhya ilə müjdələyir”.
40. O dedi: “Ey Rəbbim! Qocalıq məni haqladığı vaxt, zövcəm də sonsuz ikən mənim necə oğlum ola bilər?” Allah dedi: “Allah beləcə istədiyini edər”.
41. O dedi: “Ey Rəbbim! Mənim üçün bir əlamət təyin et”. Allah dedi: “Sənin əlamətin, üç gün insanlarla ancaq işarə ilə danışmaq olacaqdır. Həmin vaxtda Rəbbini çox yad et və səhər-axşam Onun şəninə təriflər de!”
42. Bir zaman mələklər dedilər: “Ey Məryəm! Həqiqətən, Allah səni seçdi, təmizlədi və seçib aləmlərin qadınlarından üstün etdi.
43. Ey Məryəm! Rəbbinə itaət et, səcdə qıl və rükuya gedənlərlə birlikdə rükuya get!”
44. Bunlar qeyb xəbərlərindəndir ki, onu sənə vəhy edirik. Hansının Məryəmi himayə edəcəyi barədə qələmlərini püşk atdıqları zaman sən onların yanında deyildin. Bir-birilərilə mübahisə etdikdə də sən onların yanında deyildin.
45. O zaman mələklər dedilər: “Ey Məryəm! Həqiqətən, Allah səni Öz tərəfindən, adı Məryəm oğlu İsa Məsih olan bir kəlimə ilə müjdələyir. O, bu dünyada və axirətdə şan-şöhrətli və Allaha yaxınlaşdırılmışlardan olacaqdır.
46. O, həm beşikdə ikən, həm də yetkin çağında insanlarla danışacaqdır və salehlərdən olacaqdır”.
47. Məryəm dedi: “Ey Rəbbim! Mənə bir insan toxunmadığı bir halda necə övladım ola bilər?” Allah dedi: “Allah beləcə istədiyini yaradır. O, bir işin olmasını istədikdə ona ancaq “Ol!”– deyir, o da olur”.
48. Allah ona yazmağı, hikməti, Tövratı və İncili öyrədəcək.
49. Allah onu İsrail oğullarına bir elçi edəcəkdir. O deyəcəkdir: “Mən sizə Rəbbinizdən elçi olduğumu təsdiqləyən bir əlamət gətirdim. Mən sizin üçün palçıqdan quşa bənzər bir şey düzəldib ona üfürərəm, o da Allahın izni ilə quş olar. Allahın izni ilə anadangəlmə koru, cüzam xəstəliyinə tutulanı sağaldar və ölüləri dirildərəm. Evlərinizdə yediyiniz və saxladığınız şeyləri sizə xəbər verərəm. Əgər möminsinizsə, şübhəsiz ki, bunda sizin üçün dəlil vardır.
50. Məndən əvvəl nazil olmuş Tövratı təsdiqləyici kimi və sizə haram edilmiş bəzi şeyləri halal etmək üçün göndərildim. Mən sizə Rəbbinizdən bir dəlil gətirdim. Allahdan qorxun və mənə itaət edin.
51. Həqiqətən, Allah mənim də Rəbbim, sizin də Rəbbinizdir. Ona ibadət edin! Çünki bu, düz yoldur”.
52. İsa onlardakı küfrü hiss etdikdə dedi: “Allah yolunda kimlər mənə yardımçı olacaq?” Həvarilər dedilər: “Bizik Allahın dininin yardımçıları! Biz Allaha iman gətirdik. Sən də şahid ol ki, biz müsəlmanlarıq!
53. Ey Rəbbimiz! Biz sənin nazil etdiyinə iman gətirdik və göndərdiyin elçinin ardınca getdik. Bizi də şahidlərlə bir yerdə yaz!”
54. Onlar hiylə qurdular, Allah da hiylə qurdu. Allah hiylə quranların ən yaxşısıdır.
55. O vaxt Allah dedi: “Ey İsa! Mən sənin həyatına son qoyub Özümə tərəf qaldıracağam, səni kafirlərdən təmizləyəcək və sənin ardınca gedənləri Qiyamət gününə qədər kafirlərdən üstün edəcəyəm. Sonra sizin dönüşünüz Mənə olacaq. Mən də ixtilafa düşdüyünüz şeylər barəsində sizin aranızda hökm verəcəyəm.
56. Kafirlərə isə bu dünyada və axirətdə şiddətli əzab verəcəyəm. Onların köməkçiləri də olmayacaqdır”.
57. Allah iman gətirib saleh əməllər işlədənlərin mükafatlarını tam verəcəkdir. Allah zalımları sevmir.
58. Bunlar sənə oxuduğumuz ayələrdən və hikmətli Zikrdəndir.
59. Həqiqətən, Allah yanında İsanın məsəli Adəmin məsəli kimidir. Allah onu torpaqdan yaratdı, sonra isə ona “Ol!”– dedi, o da oldu.
60. Haqq sənin Rəbbindəndir. Elə isə heç vaxt şübhə edənlərdən olma.
61. Sənə bilik gəldikdən sonra kim səninlə İsanın barəsində mübahisə edərsə, de: “Gəlin oğullarımızı və oğullarınızı, qadınlarımızı və qadınlarınızı, özümüzü və özünüzü çağıraq, sonra isə dua edib yalançılara Allahın lənət etməsini diləyək”.
62. Həqiqətən, bu, gerçək bir hekayətdir. Allahdan başqa ibadətə layiq olan məbud yoxdur. Şübhəsiz ki, Allah Qüdrətlidir, Müdrikdir.
63. Əgər onlar üz döndərsələr, şübhəsiz ki, Allah fitnə-fəsad törədənləri tanıyır.
64. De: “Ey Kitab əhli! Bizim və sizin aranızda olan eyni bir kəlməyə gəlin ki, Allahdan başqasına ibadət etməyək, Ona heç bir şeyi şərik qoşmayaq və Allahı qoyub bir-birimizi ilahiləşdirməyək”. Əgər onlar üz döndərsələr, deyin: “Şahid olun ki, biz müsəlmanlarıq!”
65. Ey Kitab əhli! Nə üçün İbrahim barəsində höcətləşirsiniz? Tövrat və İncil ancaq ondan sonra nazil edilmişdir, məgər anlamırsınız?
66. Bax, siz o kəslərsiniz ki, bildiyiniz şeylər barəsində də höcətləşirsiniz. Bəs nə üçün bilmədiyiniz şeylər barəsində höcətləşirsiniz? Allah bilir, siz bilmirsiniz!
67. İbrahim nə yəhudi, nə də nəsrani idi. O, ancaq hənif bir müsəlman idi və müşriklərdən deyildi.
68. Həqiqətən, insanlardan İbrahimə ən yaxın olanı, onun ardınca gedənlər, bu Peyğəmbər və iman gətirənlərdir. Allah möminlərin Himayədarıdır.
69. Kitab əhlindən bir zümrə sizi azdırmaq istər. Onlar ancaq özlərini azdırırlar və bunu da hiss etmirlər.
70. Ey Kitab əhli! Haqqa şahid olduğunuz halda nə üçün Allahın ayələrini inkar edirsiniz?
71. Ey Kitab əhli! Nə üçün siz bilə-bilə haqqa batil donu geyindirir və haqqı gizlədirsiniz?
72. Kitab əhlindən bir zümrə dedi: “Möminlərə nazil edilənə günün əvvəlində iman gətirin və günün sonunda inkar edin ki, bəlkə onlar öz dinlərindən dönələr.
73. Yalnız sizin dininizin ardınca gələnlərə inanın ki, kiməsə sizə verilənin bənzəri verilməsin, yaxud müsəlmanlar Rəbbinizin yanında sizə dəlil gətirməsinlər”. De: “Şübhəsiz ki, doğru yol Allahın haqq yoludur!” De: “Şübhəsiz ki, lütf Allahın Əlindədir və onu istədiyinə verir! Allah hər şeyi Əhatəedəndir, Biləndir”.
74. O, Öz mərhəmətini istədiyi kəsə məxsus edir. Allah böyük lütf sahibidir.
75. Kitab əhlindən eləsi var ki, ona bir yığın mal əmanət etsən, onu sənə tam qaytarar. Onlardan eləsi də var ki, ona bir dinar versən belə, başının üstündə durub tələb etməyincə onu sənə qaytarmaz. Bu, ona görədir ki, onlar: “Avamlardan ötrü bizə günah olmaz!”– deyirlər və bilə-bilə Allaha qarşı yalan söyləyirlər.
76. Xeyr! Kim əhdini yerinə yetirsə və Allahdan qorxsa, şübhəsiz ki, Allah müttəqiləri sevər.
77. Həqiqətən də, Allah ilə olan əhdlərini və andlarını ucuz qiymətə satan kəslər üçün axirətdə heç bir pay yoxdur. Allah onları danışdırmayacaq, Qiyamət günü onların üzünə baxmayacaq və onları təmizə çıxarmayacaqdır. Onlar üçün ağrılı-acılı bir əzab vardır.
78. Onlardan elə bir dəstə də vardır ki, oxuduqlarını Kitabdan hesab edəsiniz deyə Kitabı oxuyarkən dillərini əyib bükürlər. Halbuki bu, Kitabdan deyildir. Onlar: “Bu, Allah tərəfindəndir!”– deyirlər. Halbuki o, Allah tərəfindən deyildir. Onlar bilə-bilə Allaha qarşı yalan danışırlar.
79. Heç kimə yaraşmaz ki, Allah ona Kitab, hikmət və peyğəmbərlik verdikdən sonra insanlara: “Allaha yox, mənə qul olun!”– desin. Əksinə, o deyər: “Öyrətdiyiniz Kitabın və ondan öyrəndiyiniz şeyin sayəsində din xadimləri olun!”
80. O sizə mələkləri və peyğəmbərləri özünüzə tanrılar qəbul etməyi buyurmaz. Məgər o sizə, siz müsəlman olduqdan sonra kafir olmağı əmr edərmi?
81. Bir zaman Allah peyğəmbərlərdən: “Sizə Kitab və hikmət verdikdən sonra, özünüzdəkini təsdiqləyən bir elçi gəldikdə ona mütləq inanıb yardım edəcəksiniz”– deyə əhd almış və: “Razısınızmı və Mənim bu əhdimi qəbul edirsinizmi?”– demişdi. Onlar: “Razıyıq!”– demişdilər. Allah da: “Şahid olun, Mən də sizinlə bərabər şahid olanlardanam”– demişdir.
82. Bundan sonra üz döndərənlər – məhz onlar fasiqlərdir.
83. Yoxsa onlar Allahın dinindən başqa bir din axtarırlar? Halbuki göylərdə və yerdə olan hər bir məxluq istər-istəməz Ona təslim olmuş və Ona da qaytarılacaqlar.
84. De: “Biz Allaha, bizə nazil edilənə, İbrahimə, İsmailə, İshaqa, Yaquba və onun nəslinə nazil edilənlərə, Musaya, İsaya və peyğəmbərlərə öz Rəbbi tərəfindən verilənlərə iman gətirdik. Biz onların heç birinin arasında fərq qoymuruq. Biz təkcə Ona təslim olanlarıq!”
85. İslamdan başqa bir din axtaran şəxsdən, o din heç vaxt qəbul olunmaz və o, axirətdə ziyana uğrayanlardan olar.
86. İman gətirdikdən, Peyğəmbərin həqiqi peyğəmbər olduğuna şahid olduqdan və özlərinə aydın dəlillər gəldikdən sonra kafir olan adamları Allah necə doğru yola yönəldər? Allah zalım adamları doğru yola yönəltməz.
87. Onların cəzası, şübhəsiz ki, Allahın, mələklərin və bütün insanların onları lənətləməsidir.
88. Onlar bu lənətin içində həmişəlik qalacaqlar. Onların əzabı yüngülləşdirilməyəcək və onlara möhlət də verilməyəcəkdir.
89. Bundan sonra tövbə edib öz əməllərini islah edənlər isə istisnadır. Şübhəsiz ki, Allah Bağışlayandır, Rəhmlidir.
90. Sözsüz ki, iman gətirdikdən sonra kafir olan və küfrlərini bir daha artıran kimsələrin tövbəsi qəbul olunmayacaq. Məhz onlar doğru yoldan azanlardır.
91. Həqiqətən də, kafir olub kafir kimi də ölənlərin heç birindən dünya dolusu qızıl fidyə versə belə, qəbul olunmayacaqdır. Onlara ağrılı-acılı bir əzab hazırlanmışdır və onların köməkçiləri də olmayacaqdır.
92. Sevdiyiniz şeylərdən Allah yolunda xərcləməyincə xeyrə nail olmayacaqsınız. Siz nə xərclədiyinizi, şübhəsiz ki, Allah bilir.
93. Tövrat nazil olmamışdan əvvəl İsrailin ancaq özü özünə haram etdiyi şeylərdən başqa bütün yeməklər İsrail oğullarına halal idi. De: “Əgər doğru danışanlarsınızsa, Tövratı gətirin və onu oxuyun!”
94. Bundan sonra Allaha qarşı yalan uyduranlar – məhz onlar zalımlardır.
95. De: “Allah doğru söylədi. Odur ki, İbrahimin hənif dininin ardınca gedin. O, müşriklərdən deyildi”.
96. Həqiqətən, aləmlərdən ötrü bərəkət və doğru yol göstəricisi kimi insanlar üçün ilk qurulan ev Bəkkədədir.
97. Orada aydın nişanələr – İbrahimın məqamı vardır. Oraya daxil olanın təhlükəsizliyi təmin olunar. Evi (Kəbəni) ziyarət etmək insanların – yoluna gücü çatan hər kəsin – Allah qarşısında borcudur. Kim bunu inkar edərsə, bilsin ki, Allahın aləmlərə ehtiyacı yoxdur.
98. De: “Ey Kitab əhli! Allah sizin etdiklərinizə şahid olduğu halda, nə üçün siz Allahın ayələrini inkar edirsiniz?”-
99. De: “Ey Kitab əhli! Siz haqqa şahid olduğunuz halda, nə üçün doğru yolu əyri göstərməyə çalışıb iman gətirənləri Allah yolundan sapdırırsınız?” Halbuki, Allah sizin etdiklərinizdən xəbərsiz deyildir.
100. Ey iman gətirənlər! Əgər Kitab verilənlərdən bir dəstəyə itaət etsəniz, onlar sizi, siz iman gətirdikdən sonra belə, döndərib kafir edərlər.
101. Sizə Allahın ayələri oxunduğu və Onun Elçisi sizinlə olduğu bir vaxtda, siz necə küfr edirsiniz? Kim Allaha möhkəm bağlanarsa, həqiqətən də, doğru yola yönəlmiş olar.
102. Ey iman gətirənlər! Allahdan Ona layiq olan tərzdə qorxun və ancaq müsəlman olduğunuz halda ölün!
103. Hamınız Allahın ipindən möhkəm yapışın və parçalanmayın! Allahın sizə olan nemətini xatırlayın ki, siz bir-birinizə düşmən idiniz, O, sizin qəlblərinizi birləşdirdi və Onun neməti sayəsində bir-birinizlə qardaş oldunuz. Siz odlu bir uçurumun lap kənarında idiniz. O, sizi ondan xilas etdi. Allah Öz ayələrini sizə beləcə bəyan edir ki, bəlkə doğru yola gələsiniz.
104. Qoy sizin içərinizdən xeyrə çağıran, yaxşı işlər görməyi buyuran və pis əməlləri qadağan edən bir camaat çıxsın. Məhz onlar nicata qovuşanlardır.
105. Özlərinə aydın dəlillər gəldikdən sonra firqələrə ayrılıb ixtilaf edənlər kimi olmayın. Onları böyük bir əzab gözləyir.
106. O gün neçə-neçə üzlər ağaracaq, neçə-neçə üzlər də qaralacaqdır. Üzləri qaralan kəslərə: “İman gətirdikdən sonra kafirmi oldunuz? Elə isə, küfrünüzə görə dadın əzabı!”– deyiləcəkdir.
107. Üzləri ağ olan kəslər isə Allahın mərhəməti altında olacaq və orada əbədi qalacaqlar.
108. Bunlar Allahın ayələridir. Onları sənə bir həqiqət olaraq oxuyuruq. Allah aləmlərə haqsızlıq etmək istəmir.
109. Göylərdə və yerdə nə varsa, Allaha məxsusdur və axırda bütün işlər Allaha qaytarılacaqdır.
110. Siz insanlar arasında üzə çıxarılmış ən xeyirli ümmətsiniz. Siz yaxşı işlər görməyi əmr edir, pis əməlləri qadağan edir və Allaha iman gətirirsiniz. Kitab əhli də iman gətirsəydi, əlbəttə, onlar üçün yaxşı olardı. Onların arasında iman gətirənlər də vardır. Əksəriyyəti isə haqq yolunu azmış fasiqlərdir.
111. Onlar sizə əziyyətdən başqa bir zərər yetirə bilməzlər. Əgər sizinlə vuruşmalı olsalar, arxa çevirib qaçarlar. Sonra isə onlara kömək də edilməz.
112. Onlar harada olursa olsunlar, Allahın və mömin insanların himayəsində olanlar istisna olmaqla onlara həmişə zəlillik qismət olar. Onlar Allahın qəzəbinə düçar olmuş və onlara mənəvi yoxsulluq üz vermişdir. Bu cəza ona görədir ki, onlar Allahın ayələrini inkar etmiş və bəzi peyğəmbərləri haqsız yerə öldürmüşlər. Bu həm də ona görədir ki, onlar asi olmuş və həddi aşmışlar.
113. Hamısı eyni cür deyillər. Kitab əhli içərisində haqdan möhkəm yapışan bir camaat vardır ki, onlar gecələri səcdəyə qapanıb Allahın ayələrini oxuyurlar.
114. Belələri Allaha, Axirət gününə iman gətirir, yaxşı işlər görməyi buyurur, pis əməlləri qadağan edir və xeyirxah işlər görməyə tələsirlər. Məhz onlar əməlisalehlərdəndirlər.
115. Onların etdiyi yaxşılıqlar əvəzsiz qalmayacaqdır. Allah müttəqiləri tanıyır.
116. Kafirlərin malları da, övladları da onlara Allah yanında heç bir şeydə fayda verə bilməz. Onlar Od sakinləridirlər və orada əbədi qalacaqlar.
117. Onların bu dünya həyatında sərf etdiklərinin məsəli, özlərinə zülm edən adamların tarlasına ziyan vurub onu məhv edən çox soyuq bir küləyin məsəlinə bənzəyir. Allah onlara zülm etmədi, lakin onlar özləri özlərinə zülm edirdilər.
118. Ey iman gətirənlər! Sizlərdən olmayanı özünüzə sirdaş tutmayın. Onlar sizə qarşı fəsad törətməkdən əl çəkməzlər, sizin sıxıntıya düşməyinizi istəyərlər. Düşmənçilikləri onların ağızlarından çıxan sözlərdən bəllidir. Kökslərində gizlətdikləri düşmənçilik isə daha böyükdür. Əgər anlayırsınızsa, Biz ayələri artıq sizə bəyan etdik.
119. Bax, siz o kəslərsiniz ki, onlara məhəbbət bəsləyir, onlar isə sizi sevmirlər. Siz nazil olan kitabların hamısına inanırsınız. Onlar sizinlə rastlaşanda: “Biz iman gətirdik!”– deyirlər, təklikdə qalanda isə sizə qarşı qəzəbdən barmaqlarının ucunu gəmirirlər. De: “Qəzəbinizdən ölün!” Şübhəsiz ki, Allah kökslərdə olanları bilir.
120. Sizə bir uğur nəsib olsa, bu onları kədərləndirər. Sizə bir fəlakət üz verdikdə isə, buna fərəhlənərlər. Əgər səbir etsəniz və Allahdan qorxsanız, onların qurduğu hiylə sizi ziyana sala bilməz. Həqiqətən, Allah onların nə etdiklərini əhatə edir.
121. O zaman sən Uhuddakı döyüşdən ötrü möminləri mövqelərə yerləşdirmək üçün səhər tezdən ailəndən ayrılıb getdin. O, Eşidəndir, Biləndir!
122. O zaman sizlərdən iki dəstə ruhdan düşməyə hazır idilər. Allah isə onların yardımçısı oldu. Qoy möminlər Allaha təvəkkül etsinlər.
123. Siz zəif olduğunuz halda Allah, Bədrdə sizə yardım etdi. Elə isə Allahdan qorxun ki, bəlkə şükür edəsiniz.
124. O vaxt sən möminlərə demişdin: “Rəbbinizin göndərdiyi üç min mələyin köməyinizə çatması, sizə bəs etmirmi?”
125. Əlbəttə, siz səbir etsəniz, Allahdan qorxsanız və onlar bu saat sizin üstünüzə hücuma keçsələr, Rəbbiniz nişanlanmış beş min mələklə sizə yardım edər.
126. Allah bunu sizə ancaq bir müjdə və qəlbiniz bununla sakit olsun deyə etdi. Kömək ancaq Qüdrətli və Müdrik Allahdandır.
127. Bu ona görə idi ki, Allah bununla kafirlərin bir bölüyünü qırğına versin və ya onları darmadağın etsin ki, məyus halda geri dönsünlər.
128. Bu işin sənə aidiyyəti yoxdur. Allah ya onların tövbəsini qəbul edər, ya da onlara əzab verər. Çünki onlar zalımdırlar.
129. Göylərdə və yerdə nə varsa, Allahındır. O, istədiyini bağışlayar, istədiyinə də əzab verər. Allah Bağışlayandır, Rəhmlidir.
130. Ey iman gətirənlər! Dəfələrlə artırılmış olan sələmi yeməyin! Allahdan qorxun ki, bəlkə, nicat tapasınız.
131. Kafirlər üçün hazırlanmış Oddan çəkinin.
132. Allaha və Peyğəmbərə itaət edin ki, bəlkə sizə rəhm olunsun.
133. Rəbbiniz tərəfindən bağışlanmağa və müttəqilər üçün hazırlanmış, genişliyi göylər və yer qədər olan Cənnətə tələsin.
134. O müttəqilər ki, bolluq zamanı da, qıtlıq zamanı da mallarından Allah yolunda xərcləyir, qəzəblərini boğur və insanları bağışlayırlar. Allah yaxşı iş görənləri sevir.
135. O kəslər ki, bir pis iş gördükdə, yaxud özlərinə zülm etdikdə Allahı xatırlayıb günahlarının bağışlanmasını diləyərlər, – günahları Allahdan başqa kim bağışlaya bilər? – onlar bilə-bilə etdiklərinə görə israr etməzlər.
136. Onların mükafatı, Rəbbindən bağışlanma və ağacları altından çaylar axan Cənnət bağlarıdır ki, orada əbədi qalacaqlar. Yaxşı əməl sahiblərinin mükafatı necə də gözəldir!
137. Sizdən öncə də neçə-neçə əhvalatlar olub keçmişdi. Odur ki, yer üzündə gəzib dolaşın və görün haqqı yalan sayanların aqibəti necə olmuşdur.
138. Bu, insanlar üçün bir açıqlama, doğru yolu göstəricisi və öyüd-nəsihətdir.
139. Acizlik göstərməyin və kədərlənməyin. Möminsinizsə, üstün olacaqsınız.
140. Əgər siz Uhud döyüşündə yara almışsınızsa, o düşmən qövm də bu cür yara almışdı. Biz bu günləri (qalibiyyəti və məğlubiyyəti) insanlar arasında növbə ilə dəyişdiririk ki, Allah iman gətirənləri üzə çıxarsın və aranızdan şəhidlər seçsin. Allah zalımları sevmir.
141. Həm də ona görə belə edirik ki, Allah möminləri təmizə çıxarsın və kafirləri məhv etsin.
142. Yoxsa elə güman edirdiniz ki, Allah içərinizdən cihada çıxanları və səbir edənləri bəlli etmədən siz Cənnətə daxil olacaqsınız?
143. Siz ölümlə qarşılaşmamışdan öncə onu arzulayırdınız. İndi isə siz onu öz gözlərinizlə gördünüz.
144. Muhəmməd ancaq bir elçidir. Ondan əvvəl də elçilər gəlib getmişlər. Məgər o ölərsə və ya öldürülərsə siz gerimi dönəcəksiniz? Kim geri dönərsə, Allaha heç bir zərər yetirməz. Allah şükür edənləri mükafatlandırar.
145. Hər bir kəs ancaq Allahın izni ilə, əzəldən müəyyən edilmiş bir vaxtda ölür. Kim dünya mükafatını istəsə, ona bundan verərik. Kim də axirət mükafatını istəsə, ona da ondan verərik. Biz şükür edənləri mütləq mükafatlandıracağıq.
146. Neçə-neçə peyğəmbər olmuşdur ki, bir çox dindarlarla birlikdə vuruşmuşlar. Onlar Allah yolunda başlarına gələnlərə görə nə ruhdan düşmüş, nə zəifləmiş, nə də düşmənə boyun əymişlər. Allah səbir edənləri sevir.
147. Onların dedikləri ancaq: “Ey Rəbbimiz! Günahlarımızı və əməllərimizdə həddi aşmağımızı bizə bağışla; qədəmlərimizi sabit et və kafir qövmə qələbə çalmaqda bizə yardım et!”– olmuşdur.
148. Beləliklə Allah onlara həm dünya mükafatını, həm də gözəl axirət mükafatını verdi. Allah yaxşı iş görənləri sevir.
149. Ey iman gətirənlər! Əgər kafirlərə itaət etsəniz, onlar sizi geriyə qaytarar və siz də ziyana uğramış halda geriyə qayıdarsınız.
150. Xeyr! Allah sizin Himayədarınızdır. O, kömək edənlərin ən yaxşısıdır.
151. Haqqında heç bir dəlil nazil etmədiyi şeyi Allaha şərik qoşduqlarına görə, kafirlərin qəlblərinə qorxu salacağıq. Onların sığınacaqları yer Oddur. Zalımların məskunlaşacağı yer necə də pisdir!
152. Siz Allahın izni ilə düşmənləri qırıb-çatdığınız zaman, Allah sizə verdiyi vədini yerinə yetirdi. Nəhayət O, sizə arzuladığınız şeyi göstərdikdən sonra ruhdan düşdünüz, Peyğəmbərin əmri barəsində bir-birinizlə mübahisə etdiniz və asi oldunuz. İçərinizdən kimisi dünyanı, kimisi də axirəti istəyirdi. Sonra Allah sizi sınamaq üçün üzünüzü onlardan döndərdi. O, artıq sizi bağışladı. Allah möminlərə qarşı lütfkardır.
153. O zaman Peyğəmbər arxanızdan (düşmənə yaxın olan sıralardan) sizi çağırdığı halda siz heç kimə əhəmiyyət vermədən düşməndən qaçırdınız. Allah da sizi qəminizin üstünə qəm qoymaqla cəzalandırdı ki, əlinizdən çıxan şeylərə və başınıza gələn müsibətə görə kədərlənməyəsiniz. Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır.
154. Sonra O, bu qəm-qüssənin ardınca sizə bir təskinlik – bir qisminizi bürüyən mürgü nazil etdi. O biri qisminiz isə öz canlarının hayına qaldı. Onlar: “Bu işdə bizim üçün bir xeyir varmı?”– deyə Allah barəsində haqsız olaraq, cahiliyyə dövründəkinə bənzər düşüncələrə qapıldılar. De: “Bütün işlər Allaha aiddir!” Onlar sənə bildirmədiklərini öz içərilərində gizlədir: “Əgər bu işdə bizim üçün bir xeyir olsaydı, elə buradaca öldürülməzdik”– deyirlər. De: “Əgər siz evlərinizdə olsaydınız belə, öldürülməsi qabaqcadan müəyyən edilmiş kimsələr yenə çıxıb öləcəkləri yerlərə gedərdilər. Allah sizin kökslərinizdə olanları sınamaq, qəlblərinizdə olanları təmizləmək üçün belə etdi. Allah kökslərdə olanları bilir”.
155. Uhudda iki qoşun qarşılaşdığı gün içərinizdən üz döndərənləri şeytan, qazandıqları bəzi günahlar üzündən səhv etməyə vadar etdi. Allah artıq onları bağışladı. Həqiqətən, Allah Bağışlayandır, Həlimdir.
156. Ey iman gətirənlər! Səfərə çıxmış və ya müharibəyə getmiş qardaşları barəsində: “Əgər onlar bizim yanımızda olsaydılar, nə ölər, nə də öldürülərdilər”– deyən kafirlər kimi olmayın! Allah bunu onların qəlblərində qəm-qüssə olsun deyə belə etdi. Dirildən də, öldürən də Allahdır. Allah nə etdiklərinizi görür.
157. Əgər siz Allah yolunda öldürülər və ya ölərsinizsə, bilin ki, Allahın günahınızdan keçməsi və sizə mərhəmət göstərməsi kafirlərin yığdıqları şeylərdən daha xeyirlidir.
158. Ölsəniz də, öldürülsəniz də, mütləq Allahın hüzuruna gətirilib cəm olunacaqsınız.
159. Allahın mərhəməti sayəsində sən onlarla mülayim rəftar etdin. Əgər sən kobud və daş qəlbli olsaydın, onlar hökmən sənin ətrafından dağılışardılar. Sən onların günahından keç, Allahdan onların bağışlanmalarını dilə və görəcəyin işlər barədə onlarla məsləhətləş. Qəti qərara gəldikdə isə Allaha təvəkkül et! Həqiqətən, Allah təvəkkül edənləri sevir.
160. Əgər Allah sizə kömək edərsə, heç kəs sizə qalib gələ bilməz. Əgər O, sizi zəlil edərsə, Ondan sonra kim sizə yardım edə bilər? Qoy möminlər Allaha təvəkkül etsinlər!
161. Peyğəmbərə əmanətə xəyanət etmək yaraşmaz. Əmanətə xəyanət edən kimsə Qiyamət günü xəyanət etdiyi şeylə gələr. Sonra da hər kəsə əməllərinin əvəzi tam veriləcək və onlara zülm edilməyəcəkdir.
162. Məgər Allahın razılığını qazanmaq üçün gedən kimsə, Allahın qəzəbinə gələn və sığınacaq yeri Cəhənnəm olan bir kimsə ilə bərabər tutula bilərmi? Ora nə pis qayıdış yeridir!
163. Onlar Allah dərgahında müxtəlif dərəcələrdə olacaqlar. Allah onların nə etdiklərini görür!
164. Allah möminlərə, öz aralarından onlara Allahın ayələrini oxuyan, onları günahlardan təmizləyən, onlara Kitabı və Hikməti (Sünnəni) öyrədən bir Elçi göndərməklə mərhəmət göstərmişdir. Halbuki əvvəllər onlar açıq-aydın azğınlıqda idilər.
165. Siz onların başına ikiqat müsibət gətirmiş olduğunuz halda, başınıza bir müsibət gəldiyi zaman: “Bu, haradan gəldi?”– söylədiniz. De ki: “Bu, sizin özünüzdəndir!” Həqiqətən, Allah hər şeyə qadirdir.
166. Uhudda iki qoşunun üz-üzə gəldiyi gün sizə üz vermiş müsibət Allahın izni ilə oldu ki, möminləri aşkara çıxartsın
167. və münafiqləri bəlli etsin. Onlara: “Gəlin, Allah yolunda döyüşün, yaxud heç olmasa müdafiədə durun!”– deyildi. Onlar: “Döyüş olacağını bilsəydik sizin ardınızca gedərdik”– dedilər. Onlar o gün imandan çox küfrə yaxın idilər. Onlar qəlblərində olmayanı ağızları ilə deyirlər. Halbuki Allah onların nəyi gizlətdiklərini çox yaxşı bilir.
168. Evlərində oturub öz qardaşları barəsində: “Əgər onlar bizə qulaq asmış olsaydılar, öldürülməzdilər”– söyləyənlərə de: “Əgər doğru danışırsınızsa, onda ölümü özünüzdən uzaqlaşdırın!”
169. Allah yolunda öldürülənləri əsla ölmüş sanma. Əksinə, onlar diridirlər; özlərinin Rəbbi yanında onlara ruzi verilir.
170. Onlar Allahın Öz lütfündən onlara verdiyi nemətlərə sevinir, arxalarınca gəlib hələ onlara çatmamış kəslərin heç bir qorxu ilə qarşılaşmayacaqlarına və onların kədərlənməyəcəklərinə fərəhlənirlər.
171. Onlar Allahın nemətinə, lütfkarlığına, həm də Allahın möminlərin mükafatını heçə çıxarmayacağına sevinirlər.
172. Onlar yaralandıqdan sonra da Allahın və Peyğəmbərinin dəvətini qəbul etdilər. İçərilərindən yaxşı işlər görənlər və Allahdan qorxanlar üçün böyük bir mükafat vardır.
173. Bəzi adamlar onlara: “Camaat sizə qarşı ordu toplayıbdır, onlardan qorxun!”– dedilər. Bu, onların imanını daha da artırdı və onlar: “Allah bizə yetər. O nə gözəl Qoruyandır!”– dedilər.
174. Onlar özlərinə heç bir pislik toxunmadan, Allahın neməti və mərhəməti sayəsində geri döndülər və Allahın razılığına tabe oldular. Allah böyük lütf sahibidir.
175. O şeytan sadəcə sizi öz dostları ilə qorxudur. Möminsinizsə, onlardan qorxmayın, Məndən qorxun!
176. Küfrə can atanlar səni kədərləndirməsin. Çünki onlar Allaha heç bir zərər yetirə bilməzlər. Allah istəyir ki, onlara axirətdə heç bir şey nəsib etməsin. Onlar üçün böyük bir əzab vardır.
177. Doğrudan da, imanı əldən verib küfrü alanlar Allaha heç bir zərər yetirə bilməzlər. Onları ağrılı-acılı bir əzab gözləyir.
178. Kafirlər elə güman etməsinlər ki, Bizim onlara möhlət verməyimiz xeyirlərinədir. Biz onlara ona görə möhlət veririk ki, günahlarını daha da artırsınlar. Onlar üçün alçaldıcı bir əzab hazırlanmışdır.
179. Allah pisi yaxşıdan ayırmayınca möminləri sizin olduğunuz vəziyyətdə tərk edən deyildir. Allah sizə qeybi bildirən deyildir. Lakin, Allah Öz elçilərindən istədiyini seçər. Odur ki, Allaha və Onun elçilərinə iman gətirin! Əgər iman gətirib Allahdan qorxsanız, sizə böyük bir mükafat verilər.
180. Allahın Öz lütfündən bəxş etdiyini xərcləməyə xəsislik edənlər elə güman etməsinlər ki, bu, onların xeyrinədir. Əksinə, bu, onlar üçün pisdir. Onların xəsislik etdikləri şey qiyamət günü boyunlarına dolanacaqdır. Göylərin və yerin mirası Allaha məxsusdur. Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır.
181. “Allah kasıbdır, biz isə varlıyıq!”– deyənlərin sözünü Allah eşitdi. Biz onların dediklərini və haqsız olaraq peyğəmbərləri öldürmələrini yazacaq və onlara deyəcəyik: “Dadın yandırıb-yaxan Odun əzabını!
182. Bu, öz əllərinizlə etdiyiniz əməllərə görədir. Yoxsa Allah qullarına zülm edən deyildir”.
183. Onlar dedilər: “Allah bizdən əhd almışdı ki, heç bir elçiyə, odun yandıracağı bir qurban gətirməyincə inanmayaq”. De: “Məndən əvvəl də sizə elçilər açıq-aydın dəlillərlə və dediyiniz qurbanla gəlmişdilər. Əgər doğru danışanlarsınızsa, onda nə üçün onları öldürürdünüz?”
184. Əgər onlar səni yalançı hesab etsələr, bil ki, səndən əvvəl açıq-aydın dəlillər, müqəddəs yazılar və nur saçan Kitabla gəlmiş elçiləri də yalançı hesab etmişdilər.
185. Hər bir kəs ölümü dadacaqdır. Lakin Qiyamət günü mükafatlarınız sizə tam veriləcəkdir. Kim Oddan uzaqlaşdırılıb, Cənnətə daxil edilərsə, o uğur qazanmış olar. Dünya həyatı isə aldadıcı ləzzətdən başqa bir şey deyildir.
186. Siz hökmən malınız və canınızla sınaqdan keçiriləcəksiniz. Sizdən əvvəl Kitab verilənlərdən və müşriklərdən bir çox əziyyətverici sözlər eşidəcəksiniz. Əgər səbir edib Allahdan qorxsanız, bilin ki, bu, əzmkarlıq tələb edən əməllərdəndir.
187. O zaman Allah Kitab verilənlərlə əhd bağlayıb: “Siz o Kitabı mütləq insanlara aydınlaşdıracaqsınız və onu gizlətməyəcəksiniz!”– deyə buyurdu. Onlar isə bu əhdi qulaqardına vurub onu ucuz qiymətə satdılar. Onların bu alveri necə də pisdir!
188. Törətdikləri əməllərdən fərəhlənən və etmədikləri işlərə görə tərif olunmağı xoşlayan kimsələrin əzabdan qurtulacaqlarını əsla güman etmə. Onlara acılı-ağrılı bir əzab hazırlanmışdır.
189. Göylərin və yerin hökmranlığı Allaha məxsusdur. Allah hər şeyə qadirdir.
190. Doğrusu, göylərin və yerin xəlq edilməsində, gecə ilə gündüzün bir-birini əvəz etməsində ağıllı adamlar üçün dəlillər vardır.
191. O kəslər ki, ayaq üstə olanda da, oturanda da, uzananda da Allahı yad edir, göylərin və yerin yaradılması haqqında düşünür və deyirlər: “Ey Rəbbimiz! Sən bunları əbəs yerə xəlq etməmisən. Sən pak və müqəddəssən. Bizi Odun əzabından qoru!
192. Ey Rəbbimiz! Sən Oda saldığın kəsi rüsvay edərsən. Zalımların köməkçiləri olmaz.
193. Ey Rəbbimiz! Həqiqətən, biz: “Rəbbinizə iman gətirin!”– deyə imana çağıran bir kimsənin çağırışını eşidib iman gətirdik. Ey Rəbbimiz! Günahlarımızı bizə bağışla, təqsirlərimizdən keç və canımızı itaətkarlarla bir yerdə al!
194. Ey Rəbbimiz! Öz elçilərinin vasitəsi ilə bizə vəd etdiklərini ver və Qiyamət günü bizi rüsvay etmə! Şübhəsiz ki, Sən vədindən dönməzsən!”
195. Rəbbi onlara belə cavab verdi: “Mən, sizlərdən yaxşı işlər görən – istər kişi, istərsə də qadın olsun, – heç bir kəsin əməyini puç etmərəm. Siz bir-birinizdənsiniz. Hicrət edənlərin, öz yurdlarından çıxarılanların, Mənim yolumda əziyyətə düçar olanların, vuruşanların və öldürülənlərin, əlbəttə, təqsirlərindən keçəcək və onları ağacları altından çaylar axan Cənnət bağlarına daxil edəcəyəm. Bu, Allah tərəfindən bir mükafatdır. Gözəl mükafat məhz Allahın dərgahındadır”.
196. Qoy kafirlərin diyarbədiyar gəzib dolaşması səni aldatmasın!
197. Bu, az bir mənfəətdir. Sonra isə onların yeri Cəhənnəmdir. Ora nə pis yataqdır!
198. Öz Rəbbindən qorxanları ağacları altından çaylar axan Cənnət bağları gözləyir ki, onlar orada əbədi qalacaqlar. Bu, Allahdan bir ziyafətdir. Allahın yanında olan nemətlər möminlər üçün daha xeyirlidir.
199. Həqiqətən, Kitab əhlindən elələri də var ki, Allaha müti olaraq həm Allaha, həm sizə nazil edilənə, həm də özlərinə nazil edilənə iman gətirir, Allahın ayələrini ucuz qiymətə satmırlar. Onların öz Rəbbi yanında mükafatları vardır. Şübhəsiz ki, Allah tez haqq-hesab çəkəndir.
200. Ey iman gətirənlər! Səbir edin, dözümlü olun, sərhəd boyu növbə ilə keşik çəkin və Allahdan qorxun ki, bəlkə nicat tapasınız!
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.