Ədəbiyyat

2020-ci il martın 21-də fəaliyyətə başlamasının 5 illiyini qeyd edəcək “ZİRVƏ” İnformasiya Mərkəzi – ZiM.Az saytının yaranmasının 5 ilinin tamam olması münasibətiylə “ƏN YAXŞI RÜBAİLƏR” adlı yeni yaradıcılıq müsabiqəsi elan edir. Müsabiqəyə göndəriləcək rübailər saytda dərc olunacaq, oxucu

Ədəbiyyat

2020-ci il martın 21-də fəaliyyətə başlamasının 5 illiyini qeyd edəcək “ZİRVƏ” İnformasiya Mərkəzi – ZiM.Az saytının yaranmasının 5 ilinin tamam olması münasibətiylə “ƏN YAXŞI RÜBAİLƏR” adlı yeni yaradıcılıq müsabiqəsi elan edir. Müsabiqəyə göndəriləcək rübailər saytda dərc olunacaq, oxucu

ƏZiZ DOSTLAR.

• Əsas xəbər, Azərbaycan, Müsabiqə, Borçalı, Arxiv, Haqqımızda, Dünya
• 17 марта

ƏZiZ DOSTLAR. XOŞ GÖRDÜK SİZLƏRİ. BU BAYRAM GÜNÜNDE SİZLƏRƏ DAHA BİR ŞAD XƏBƏRİMiZ VAR: Yeni “ZiRVƏ” İNFORMASİYA MƏRKƏZİ dünəndən etibarən fəaliyyətə başladı. Beləliklə, yeni saytımız sizlərin ixtiyarınızdadər. Belə bir əziz gündə – İl-Axır Çərşənbədə sizlərlə görüşməkdən çox

Sərvanə Dağtumas: “Akşin Xəyalın “Mənim erməni oğlum” əsərində ananın mənəvi iztirabları”

• Elmi Məqalələr, Müsabiqə
• 24 марта
• 37

Hər insana öz acısı doğmadır. Kiminsə hekayəsini bilmədən, onu qınaya bilmərik. Bu əsərdə azərbaycanlı qadının və onun “erməni” övladının acı taleyi qara boyalarla təsvir olunub. Xocalıda düşmənə əsir düşən Elnurə bir neçə erməni tərəfindən təcavüzə uğrayır. Əsirlikdən qayıdarkən, hamilə olduğunu

Sərvanə Dağtumas: “Firuz Mustafanın “At günü” hekayəsində “insanlığın” ölümü”

• Elmi Məqalələr, Müsabiqə
• 24 марта
• 33

Əsər triptix (“Qaçış”, “İntihar”, “Son”) formasında yazılıb. Hekayədə iki insanın daxili aləmi qarşılaşdırılır. Onların ata münasibəti nəticəsində xarakterləri açılır. At hekayədə detal rolunu oynayaraq, əsərin qəhrəmanlarından birinə çevrilir. Əsərdəki ideya, müəllifin oxucuya ötürdüyü mesaj at

ÜLVİYYƏ MƏHƏMMƏD (1972)

Ülviyyə Məhəmməd (Ülviyyə Məmməd qızı Kazımova) – 08 oktyabr 1972-ci ildə Bakının Maştağa kəndində ziyalı ailəsində anadan olub. 1979-1989-cu illərdə həmin kənddə yerləşən N.Nərimanov adına 128 saylı orta məktəbdə təhsil alıb. Sonra təhsilini Bakı İqtisad Kollecində davam etdirib. Hal-hazırda

YADULLAH MİRZƏYEV (1970)

Yadullah Qeybullah oğlu Mirzəyev – 12 yanvar 1970-ci ildə Naxçıvan rayonunun Sirab kəndində anadan olub. 1977-ci ildə Sirab kənd orta məktəbinin I sinfinə qəbul olunub, 1987-ci ildə həmin məktəbin X sinfini bitirib. 1988-1990-cı illərdə Ukraina Respublikasında həqiqi hərbi xidmətdə olub. 1996-cı

SƏNAN SƏBUHİ ŞƏMKİRİ (1985)

• Publisistika, Müsabiqə
• 19 марта
• 99

Sənan Faiq oğlu Alıyev 10 sentyabr 1985-ci ildə Şəmkir rayonunun Zəyəm qəsəbəsində zəhmətkeş usta ailəsində anadan olub. 1992-2003-cü illərdə həmin qəsəbədə yerləşən Əhməd Cəmil adına 1 saylı orta məktəbdə təhsil alıb. Sonra bir neçə il fərdi şirkət və müəssisələrdə çalışıb. Daha

NOVRUZ BAYRAMINIZ MÜBARƏK.

• Əsas xəbər, Folklor, Təbriklər
• 19 марта
• 1253

Əziz dostlar. Sizin hamınızı qarşıdan gələn müqəddəs bayramlarımızdan olan Novruz Bayramı münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm. Sizlərin hər birinizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, ailə səadəti, firavan həyat, bol ruzu, gözəl qismət və yeni-yeni uğurlar arzulayırıq. Həmişə “Zirvə”

Qüdsiyyə Qocayeva (1962)

1962-ci il iyunun 1-də Ağdaş rayon Qülbəndə kəndində ziyalı ailəsində anadan olub. 1979-cu ildə Ağdaş rayon C.M.Kirov adına (indiki Müşviq İsayev adına) orta məktəbi fərqlənmə diplomu ilə bitirib. (Şəhid Müşviq İsayev yaxın qohumudur, Xəzər İsayevin qardaşıdır) . Hələ orta məktəbdə oxuyarkən

RAMAZAN RZA (1954)

Rzayev Ramazan İsaq oğlu – 20 may 1954-ci ildə Astara rayonun Seləkəra kəndində dünyaya göz açıb. 1971-ci ildə Astara rayonunda. M.Ə.Sabir adına 1 nömrəli tam orta məktəbi bitirib. Gənc yaşlarından idmanla məşqul olub. 1972-ci ildə hərbi xidmətdə olarkən Zaqafqaziya çempionatında qaçış üzrə I

İbrahim İlyaslı – 60

• AzTU, AzTU-nun MƏZUNLARI, Müsabiqə
• 10 марта
• 158

İbrahim İlyaslı (Hacıyev İbrahim Musa oğlu) 1963-cü il mart ayının 10-da Qazax rayonunun Aslanbəyli kəndində anadan olub 1990-ci ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunu mühəndis-mexanik ixtisası üzrə bitirib. 1980-ci ildən Sumqayıt şəhərində yaşayır. Ədəbi yaradıcılığa orta məktəb illərindən

Husam Camal DABBAĞOĞLU (1964)

• Müsabiqə, Turan, Cənubi Azərbaycan
• 9 марта
• 88

Husam Camal Dabbağ oğlu – 1964-ci ildə İraqda – Kerkükde doğulub. 1987-ci ilde Tekniki İnstitutu bitirib. 1980-ci ilde ilk defe şeir yazıb. “Veten” qazetesinde ilk şeiri çikıb, İndi Kuzey qaz şirketinde işləyir. İki kitabı çap olunub: Biri İraqda, digeri Azərbaycanda. Daha bir kitabı çapa

Səadət Şabanqızı: A T A M (Oçerk)

• Publisistika, Müsabiqə, “Mən Şirvanın səsiyəm”, Unutsaq, unudularıq.
• 9 марта
• 72

Atam – Şahpələngov Şaban Hasil oglu 1924-ci ildə İmişli şəhərində anadan olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra, Böyük Vətən müharibəsinin (1941-1945-ci illər) çətin günlərində, Azərbaycandan gedən minlərlə ogullar arasında atam da 1942-ci ildə cəbhəyə yollanır.   Vətənimizə elan olunmamış,

FAZİL KEBAPÇIOĞLU KERKÜKLÜ (1967)

Fazil Kebapçı oğlu 1967-ci ildə Kerkükde anadan olub, Mühendislik mezunudur. 1985-ci yılında hoyrat yazmaya başlayıb. Şair ve yazar olaraq tanınır. Hobileri arasında spor, müzik ve seyahat etmek te var. Son zamanlarda “Ömrümün baharı” isminde yeni kitabı işık üzü görerek yayınlanıb. Ailəlidir, üç

SİRVAN SAÇIUZUN KƏRKÜKLÜ(1950)

Sirvan Saçıuzun (Sirvan İsmail Mustafa) – 1950-ci ildə Kər¬kü¬kün Musalla Məhəlləsində anadan olub. O ilk təhsilini do¬ğul¬duğu mələllədə alıb və orta təhsilini bitirdikdən sonra Bağ¬dad¬da Əsgəri sənaye lisesinə qəbul olub. 1970-ci ilədə astsubay mə¬zunu olub. 1971-ci ildə ailə həyatı qurub. Şeir

ZÜLFİKAR YILDIRIM KERKÜKLÜ (1988)

Zülfikar Yildirim Kerküklü – 1988 yılında Kerkük’ün Musalla mahallesinde doğdu, ilk ve orta okulu Musallada okudu, daha sonra liseyi bitir-dikten sonra Kerkük Teknik Enstitüsünün Elektrik bölüm’ünden mezun oldu. Lise yıllarında (2005) şiir yazmaya başladı, İrak Türkmen Edebiyyatçılar Birliğinin ve

QÜDRƏT MİNHACOĞLU

Şair-jurnalist, yazıçı-publisist Qüdrət Minhacoğlu (Qüdrət Minhac oğlu Hüseynov) 1958-ci il fevralın 26-da Quba rayonunun Amsar kəndində doğulub. Əmək fəaliyyətinə müəllim kimi başlayıb. Quba şəhər 2 saylı və Ərməki kənd orta məktəblərində, Quba Rayon Gənc Texniklər Stansiyasında işləyib, eyni

Felah DENDENOĞLU: “Hər yadıma düşəndə”

Hər yadıma düşəndə Her yadıma düşendə önudaram her şeyi, Senden başka sevmerem bunu bilisen iyi, Sevdayin serxoşuyam eçmemişem men meyi, Sevmişem pek niyetten verdim delil burhanda, Bilmem nice başlıyım ne yazım da invanda. ** Her yadima düşende kalmam mende özümde, Yalnız bes seni görrem resmin

Kerküklü şair Nihat BAYRAKTAR (1968)

Kerküklü şair Nihat Bayraktar 1968-ci ilde Kerkükte dünyaya gözünü açıb. İlk orta lise okullarını yaptıktan sonra aynı Kerkük Neft Enstitsune kabul olub. Ondan sonra asgara gittib. Tezkeremi asgarlyini aldiktan sonra 5 yıl sonrası Neft şirketinde memur olarak kabullanıb. Edebi hayata çocukluktan

RÜSTƏM NÜSRƏTOĞLU (1986)

Rustəm Nüsrət oğlu Rüstəmov – 04.11.1986-cı ildə Şamaxı rayonunun Şorbası kəndində anadan olub. 1994-cü ildə Hacıqabul rayonunun Ayaz Baxşəliyev adına Şorbaçı kənd orta məktəbinin 1-ci sinifinə daxil olub. 2005-ci ildə həmin tam orta məktəbi bitirib. Sonra Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və

ədəbiyyat

1. совокупность письменных произведений вообще. Siyasi ədəbiyyat политическая литература, bədii ədəbiyyat художественная литература, qədim rus ədəbiyyatı древнерусская литература, şərq ədəbiyyatı восточная литература, tərcümə ədəbiyyatı переводная литература

2. художественная литература как вид искусства; искусство слова. Müasir ədəbiyyat современная литература, çoxmillətli ədəbiyyat многонациональная литература, ədəbiyyat məsələləri вопросы литературы, ədəbiyyat nəzəryyəsi теория литературы, ədəbiyyatın xəlqiliyi народность литературы, gənc nəslin tərbiyəsində ədəbiyyatın rolu роль литературы в воспитании подрастающего поколения, ədəbiyyatı sevmək любить литературу

3. совокупность художественных произведений (поэзия, проза, драма). Azərbaycan ədəbiyyatı азербайджанская литература, rus ədəbiyyatı русская литература, dünya ədəbiyyatı мировая литература, uşaq ədəbiyyatı детская литература, zəngin ədəbiyyat богатая литература

4. художественная литература как предмет изучения в школе, в вузе и т.п. Ədəbiyyat müəllimi преподаватель литературы, ədəbiyyat dərsi урок литературы

5. совокупность литературы по какой-л. отрасли знаний, по какому-л. специальному вопросу. Əsas ədəbiyyat основная литература, ələvə ədəbiyyat дополнительная литература, zəruri ədəbiyyat необходимая (обязательная) литература, istifadə olunmuş ədəbiyyat использованная литература, yeni ədəbiyyat новая литература, fəlsəfəyə aid ədəbiyyat литература по философии

прил. литературный. Ədəbiyyat qəzeti литературная газета, ədəbiyyat fakültəsi литературный факультет, ədəbiyyat cəbhəsi литературное поприще, ədəbiyyat aləmi литературный мир, ədəbiyyat dərnəyi литературный кружок, ədəbiyyat mərkəzi литературный центр

сущ. устар. естествоведение, естествознание; естественные науки. Təbiyyat tarixi muzeyi музей истории естествознания, təbiyyat klassikləri классики естествознания

литература.

прил. античный (относящийся к истории, к культуре и т.п. древних греков и римлян). Antik fəlsəfə античная философия, antik ədəbiyyat античная литература

1) гладкая отполированная поверхность, отражающая находящиеся перед ней предметы. Aynada özünü görmək увидеть себя в зеркале

2) перен. о чём-л., отражающем какое-л. явление. Ədəbiyyat həyatın aynasıdır литература – зеркало жизни

2. стекло (тонкий лист или изделие другой формы)
3. диал. блеск, полировка. Xəncərin aynası блеск кинжала

прил. зеркальный. Suyun ayna üzü (səthi) зеркальная гладь воды; при сравнении: ayna kimi как зеркало. Onun ürəyi ayna kimi təmizdir его душа чиста, как зеркало

◊ aynası açıq: 1. разг. в хорошем настроении, в добром здравии; 2. о доброжелательном, приветливом человеке; aynası açılmaq: 1. выздороветь, чувствовать себя лучше после болезни; 2. быть в хорошем настроении, добром здравии

1. пошлый. Bayağı lətifə пошлый анекдот, bayağı adam пошлый человек, bayağı zövqlər пошлые вкусы, bayağı ton пошлый тон

2. избитый, банальный, тривиальный. Bayağı ifadə банальное выражение, bayağı fikir тривиальная мысль
3. лубочный (примитивный). Bayağı ədəbiyyat лубочная литература, bayağı kitab лубочная книга
нареч. банально, пошло

1. только мн. знания. İqtisadi biliklər экономические знания, biliyin aşağı səviyyəsi низкий уровень знаний, bilik almaq (toplamaq) приобретать (черпать) знания, biliklərə yiyələnmək овладевать знаниями, biliyin möhkəmliyi прочность знаний; biliyin qiymətləndirilməsi оценка знаний, biliyin möhkəmləndirilməsi закрепление знаний

2. мн. ч. познания (совокупность знаний в какой-либо области). Ədəbiyyat sahəsində böyük biliyə malikdir имеет большие познания в области литературы

◊ bilik xərcə vermək корчить из себя знатока
прил. художественный:

1. относящийся к изобразительному искусству, к деятельности в области искусства. Bədii tərtibatçı художественный оформитель, teatrın bədii rəhbəri художественный руководитель театра, bədii özfəaliyyət dərnəyi кружок художественной самодеятельности, bədii redaksiya художественная редакция

2. такой, который отображает действительность в образах. Bədii surət художественный образ, bədii film художественный фильм, bədii ədəbiyyat художественная литература, bədii ümumiləşdirmə художественное обобщение

3. отвечающий требованиям эстетического вкуса, красивый. Bədii tikiş художественная вышивка, bədii forma художественная форма

сущ. арсенал:
1. склад оружия и военного снаряжения
2. боеприпасы, военные снаряжения. Nüvə cəbbəxanaları ядерные арсеналы
3. предприятие, изготовляющее и ремонтирующее оружие и военное снаряжение

4. перен. запас, большое количество чего-л.; источник чего-л. Ədəbiyyat dilin cəbbəxanasıdır литература – арсенал языка

прил. арсенальный (принадлежащий арсеналу – складу оружия, относящийся к нему). Cəbbəxana gözətçisi арсенальный сторож

1) стратегический район, где расположены действующие войска, в противоположность тылу. Cəbhəyə yollanmaq отправиться на фронт, cəbhəyə göndərmək kimi, nəyi отправить на фронт кого, что; cəbhədən qayıtmaq вернуться с фронта, cəbhədə vuruşmaq воевать (сражаться) на фронте, hər şey cəbhə üçün всё для фронта (популярный лозунг военных лет)

2) военные действия в крупных масштабах в каком-л. районе. Cəbhəni zəiflətmək ослабить фронт, cəbhəni yarmaq прорвать фронт, cəbhə xətti линия фронта

3) самое крупное воинское соединение в военное время. Qərb cəbhəsi Западный фронт, Cənub cəbhəsi Южный фронт, cəbhə komandanı командующий фронтом, cəbhə qarargahı штаб фронта

4) лицевая сторона строя войск. Cəbhə boyu вдоль фронта

5) воен. пространство, линия, где расположена какая-л. войсковая единица, обращенная к противнику. Sahil cəbhəsi береговой фронт

6) перен. место, участок, на котором могут выполняться какие-л. действия одновременно многими. Tarla işləri cəbhəsi фронт полевых работ, neft və qaz hasilatı zərbəçi cəbhədir добыча нефти и газа – ударный фронт, bir cəbhənin adamları люди одного фронта

7) область, сфера, какая-л. отрасль государственной или общественной деятельности; поприще. Ədəbiyyat cəbhəsində на литературном фронте (поприще), əmək cəbhəsi трудовой фронт, ideoloji cəbhə идеологический фронт

8) самое широкое объединение единомышленников в чём-л. Milli azadlıq cəbhəsi фронт национального освобождения, Azərbaycan xalq cəbhəsi народный фронт Азербайджана, sülh tərəfdarları cəbhəsi фронт сторонников мира, müqavimət cəbhəsi фронт сопротивления

9) метеор. фронт (поверхность раздела между различными воздушными массами). Atmosfer cəbhələri атмосферные фронты

2. лагерь (общественно-политическая группировка, течение, направление). Antiimperialist cəbhə антиимпериалистический лагерь, demokratiya cəbhəsi демократический лагерь, истор. sosializm cəbhəsi лагерь социализма, bir-birinə zidd iki cəbhə два противоположных лагеря, düşmən cəbhələr враждебные лагери

1. фронтовой:
1) относящийся к фронту в 1),
5) знач. Cəbhə zonası (zolağı) фронтовая полоса, cəbhə yolları фронтовые дороги
2) действующий на фронте. Cəbhə tribunalı фронтовой трибунал
3) принятый, употребляемый на фронте. Cəbhə xörəyi (yemi) фронтовая пища

4) отправленный, посланный с фронта фронтовиком. Cəbhə məktubları фронтовые письма, cəbhə salamı фронтовой привет

5) предназначенный для нужд фронта, действующей армии. Cəbhə briqadası фронтовая бригада (название, присваиваемое лучшим производственным бригадам во время Великой Отечественной войны), cəbhə sifarişləri фронтовые заказы

6) издаваемый в годы войны на фронте. Cəbhə qəzətləri фронтовые газеты
7) охватывающий время войны, относящийся к войне. Cəbhə illəri фронтовые годы
8) завязавшийся на фронте в годы войны. Cəbhə dostluğu фронтовая дружба
9) сражавшийся с кем-л. вместе на фронте. Cəbhə yoldaşları (dostları) фронтовые товарищи (друзья)

10) связанный с фронтом, с войной. Cəbhə həyatı фронтовая жизнь, cəbhə şəraiti фронтовые условия; cəbhə xatirələri фронтовые воспоминания

11) связанный с событиями на фронте, отображающий эти события. Cəbhə mövzusu фронтовая тема

2. фронтальный (относящийся к фронтам – зонам раздела между различными воздушными массами). Cəbhə qarışıqlığı геогр. фронтальное возмущение

◊ arxa cəbhə тыл (вся территория воюющей страны в противоположность фронту); ön cəbhə передовая, передовые позиции (район боевых действий); ikinci cəbhə второй фронт (фронт против фашистской Германии на Западе, который был открыт США и Великобританией в июне 1944 года); iki cəbhəyə işləmək работать на два фронта

прил. многотомный (состоящий из многих или нескольких томов). Çoxcildli əsər многотомное произведение, çoxcildli ədəbiyyat tarixi многотомная история литературы, çoxcildli nəşr многотомное издание, çoxcildli lüğət многотомный словарь, çoxcildli istintaq materialları многотомные следственные материалы, Nizami əsərlərinin çoxcildli külliyyatı многотомное собрание сочинений Низами

прил. многожанровый (отличающийся наличием нескольких или многих жанров). Çoxjanrlı ədəbiyyat многожанровая литература, çoxjanrlı yaradıcılığı kimin многожанровое творчество чьё, кого

прил. многонациональный (состоящий из многих наций, народностей; представленный многими нациями, народностями). Çoxmillətli dövlət многонациональное государство, çoxmillətli kollektiv многонациональный коллектив, çoxmillətli bədii ədəbiyyat многонациональная художественная литература

1
прил. дидактический:

1. относящийся к разделу педагогики “ дидактика”. пед. Didaktik prinsiplər дидактические принципы, didaktik fikir дидактическое высказывание

2. поучительный, наставительный. Didaktik ədəbiyyat дидактическая литература, didaktik poeziya дидактическая поэзия

2
сущ. дидактик (специалист по дидактике в 1 знач. )
1. религиозный:
1) относящийся к религии. Dini bayram религиозный праздник, dini qurumlar религиозные организации

2) связанный с исполнением предписаний религии. Dini adətlər (ayinlər) религиозные обряды, dini tərbiyə религиозное воспитание, dini hiss религиозное чувство, dini xurafat религиозные предрассудки

3) проникнутый религией; духовный, связанный с религией, с богослужением. Dini kitablar духовные книги, dini ədəbiyyat духовная литература

сущ. кружок:
1. группа лиц, объединённых общностью взглядов и целей. Siyasi dərnək политический кружок

2. самодеятельная группа лиц, в которой проводятся занятия по овладению какими-л. знаниями, навыками. Ədəbiyyat dərnəyi литературный кружок, rus dili dərnəyi кружок русского языка, bədii özfəaliyyət dərnəyi кружок художественной самодеятельности

прил. кружковой. Dərnək məşğələləri кружковые занятия

1. учебное занятие. Məzmunlu dərs содержательный урок, maraqlı dərs интересный урок, açıq dərs открытый урок, birinci dərs первый урок, ədəbiyyat dərsi урок литературы, dərsin başlanğıcı начало урока, dərsin sonu конец урока, dərsin gedişi ход урока, dərsə hazırlaşmaq готовиться к уроку, dərsə hazır olmaq быть готовым к уроку, dərsə gəlmək прийти на урок, dərsə gecikmək опоздать на урок, dərsdə olmamaq отсутствовать на уроке, dərsin təhlili анализ урока, dərsin planı план урока, dərsin mövzusu тема урока, dərsin quruluşu структура урока, dərs cədvəli расписание уроков, dərsə başlamaq начать урок, dərs demək (aparmaq):

1) вести урок
2) kimə преподавать к ому; dərs keçmək провести урок, dərs vermək давать уроки

2. учебная работа, задания, которые даются ученику для приготовления к следующему занятию. Dərslərini öyrənmək учить уроки, dərslərini hazırlamaq готовить уроки, dərs soruşmaq спрашивать урок

3. перен. нечто поучительное, из чего можно сделать вывод на будущее. Dərs almaq nədən извлечь урок из чего, tarixin ibrət dərsləri поучительные уроки истории, həyat dərsi урок жизни

прил. учебный (относящийся к учёбе, обучению). Dərs ili учебный год, dərs vəsaiti учебное пособие, dərs ləvazimatı учебные принадлежности, dərs (tədris) hissə müdiri заведующий учебной частью (завуч)

◊ dərs olmaq kimə послужить уроком для кого; dərsini vermək kimin преподать урок кому, проучить кого

сущ. учебник. Ədəbiyyat dərsliyi учебник литературы, rus dili dərsliyi учебник русского языка, ibtidai siniflər üçün dərsliklər учебники для начальных классов

сущ. наука:

1. исторически сложившаяся система знаний о закономерностях развития природы и общества. Azərbaycan elmi азербайджанская наука, elmin inkişafı развитие науки, elmə xidmət etmək служить науке, elmə maraq göstərmək проявить интерес к науке

2. отдельная отрасль этих знаний. İctimai elmlər общественные науки, dəqiq elmlər точные науки, humanitar elmlər гуманитарные науки, filologiya elmləri филологические науки, hüquq elmləri юридические науки, təbiyyat elmləri естественные науки

3. навыки, знания, образование, полученные человеком; elm ağlın çıraqıdır наука – светильник ума, ученье – свет, неученье – тьма; elmin kökü acı, barı şirindir корень ученья горек, а плод сладок; elm əziyyətsiz olmaz без муки нет науки; шутл. ирон. elm dəryası бездна премудрости

прил. научно-популярный. Elmi-kütləvi filmlər научно-популярные фильмы, elmi-kütləvi ədəbiyyat научно-популярная литература

См. также в других словарях:

• ədəbiyyat — is. <ər.> 1. Hər hansı bir xalqın, dövrün və ya bütün bəşəriyyətin yaratdığı elmi, bədii, fəlsəfi və s. əsərlərin məcmusu. Ədəbiyyat dedikdə, yalnız bədii əsərlər deyil, həmçinin geniş mənada, bütün yazılı əsərlər nəzərdə tutulur. M. İ.. 2 … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
• lö’biyyat — ə. müxtəlif teatr, sirk və b. tamaşa nömrələri … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti
• ədəbiyyat — ə. «ədəbi» c. bədii əsərlər və ya folklor … Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında islənən ərəb və fars sözləri lüğəti
• təbiyyat — is. <ər.> köhn. Təbiət elmləri … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti
• LU’BİYYÂT — Oyunlar, eğlenceler … Yeni Lügat Türkçe Sözlük
• İCRA-YI LU’BİYYAT — Oyun icra etme, sahnede oyun oynama … Yeni Lügat Türkçe Sözlük
• Libyen — ليبيا Lībiyā Libyen … Deutsch Wikipedia
• Ахмедова Тамара Расул — Ахмедова Тамара Расул … Википедия
• Districts of Libya — Libya This article is part of the series: Politics and government of Libya … Wikipedia
• Иблис (пьеса) — Иблис азерб. İblis / ابلیس … Википедия
• klassik — 1. <lat.> 1. Elm, ədəbiyyat, incəsənət sahəsində ən tanınmış, ən görkəmli və məşhur şəxsiyyət. Böyük Azərbaycan klassikləri. – Bir azdan sonra ruscanı yaxşı öyrəndikdə, Cəfər rus klassiklərinin əsərlərini əslində oxumağa başladı. M. A.. 2.… … Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

Ədəbiyyat tarixi

Bədii ədəbiyyatın tarixini, onun xalqın və ümumiyyətlə, bəşər cəmiyyətinin tarixi inkişafı ilə bağlılığını öyrənib şərh edən ədəbiyyat tarixi hələ yazılı ədəbiyyat mövcud olmadığı dövrlərdən indiki dövrə qədər – xalq yaradıcılığından qaynaqlanan bədii ədəbiyyatın zəmanəmizə qədər keçdiyi böyük, mürəkkəb tarixi inkişaf yolunu elmi surətdə işıqlandırmış və işıqlandırmaqdadır.
Ədəbiyyatşünaslıq elminin üç əsas bölməsindən biri də ədəbi tənqiddir. Ədəbi tənqid bədii əsərin ictimai əhəmiyyətini, xalqın həyatı ilə necə səsləşdiyini qiymətləndirir, onun ideya-bədii keyfiyyətinin yüksəlməsinə, ümumiyyətlə ədəbiyyatın inkişafına kömək edir. Bu elm keçmiş ədəbi irsi dərindən öyrənmək və klassik ədəbiyyatın ən yaxşı ənənələrini mənimsəməklə bərabər, müasir ədəbi prosesin daha da inkişaf edib yüksəlməsinə istiqamət verir, onu nəzəri cəhətdən silahlandırır.
Ədəbiyyatşünaslığın həqiqi, düzgün inkişafı onun tarix, fəlsəfə, estetika, dilçilik, incəsənət tarixi kimi elmlərlə sıx əlaqə saxlamasını tələb edir; bunsuz hadisələri lazımınca öyrənmək mümkün deyil.
Azərbaycanda ədəbiyyatşünaslıq bir elm kimi hələ orta əsrlərdə yaranmağa başlamışdır. Onun ilk əsərləri təzkirə adlanan ədəbi məcmuələrdir. Səyahətnamə, tarixi salnamə, qamus və s. əsərlərdə də ədəbiyyatşünaslıq ünsürləri çoxdur, bunlarda yazıçılar haqqında bioqrafik məlumatlar verilir, əsərlərdən sitatlar gətirilir, onların yaranma tarixi, süjet və s. haqqında danışılır. Lakin milli ədəbiyyatşünaslığın inkişafı bilavasitə XX əsrin əvvəllərindən başlamışdır. Belə ki, Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı tarixində ilk dəfə olaraq F.B.Köçərli ədib və şairlərimizin böyük əksəriyyətini əhatə edən sistemli
«Azərbaycan ədəbiyyat tarixi materialları» əsərini yazmışdır. Bu əsərdə yüzdən artıq şairin ədəbi irsi və onlardan böyük bir qisminin tərcümeyi-halı verilmiş, əsərləri haqqında orijinal fikirlər söylənmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatına dərindən bələd olan bu sənətkar Füzuli, Vaqif, M.F.Axundov, Q.B.Zakir, S.Ə.Şirvani kimi görkəmli simaların yaradıcılığı ilə bağlı tədqiqat aparmış, ilk dəfə olaraq Vaqif, Vidadi, Nəbati və bir sıra başqa Azərbaycan şairlərinin həyat və yaradıcılıqları ilə bağlı geniş məlumat vermişdir.
Azərbaycan ədəbi-estetik fikri az qala Azərbaycan bədii ədəbiyyatının özü qədər qədim bir tarixə malikdir. Hələ çox qədim dövrlərdə şairlər, söz ustaları öz xalqının, eləcə də ərəblərin, farsların, osmanlı türklərinin, eyni zamanda yunanların və Avropa xalqlarının ədəbiyyatının folklorunun biliciləri tərəfindən məclislərdəki mübahisələr zamanı söylənən bu mülahizələrdə bədii əsərin məqsəd və vəzifələri, estetik təsirin incəlikləri, şer şəkillərinin əlvanlığı və s. haqqında konkret fikirlər meydana çıxırdı.
Orta əsrlərin estetik fikrinin öz inikasını tapdığı ilk Azərbaycan mənbələrindən tədqiqatçıların nəzərini ən çox cəlb edəni Xətib Təbrizinin «Şərhül-həmasə», Mərzban Bəhmənyarın «Kitabül-bəhcət və əs-səvdət» (XI əsr), Şərifəddin Həsən Rami Təbrizinin «Hədaiqül Həqaiq» və «Ənisül-ümmaq» (XIV əsr), Vahid Təbrizinin «Risaleyi- cəmi-müxtəsər» (XXI əsr) Sadıq bəy Əfşarın «Qanun us-suvər» (XVI- XVII əsrlər), Məhəmməd Rəfi Dostməhəmməd oğlunun «Məşrəbul- ətşai» (XVII əsr), Mirzə Əbutalib Təbrizinin «Xilasə-tül-əfkar» (XVIII əsr) əsərləridir.
Zəmanəsinin ən görkəmli ədəbi simalarından biri kimi məhşur olan Xətib Təbrizi (1030-1109) şeirləriylə yanaşı, elmi tədqiqatları ilə də tanınmışdır. Onun irsinə, xüsusən də nəzəri-estetik əsərlərinə ilk dəfə diqqəti cəlb edən rus alimi akad. İ.Kraçovski, Azərbaycanın görkəmli alimi akad. H.Araslı və yazıçı M.S.Ordubadi olmuşdur.
Ordubadinin qənaətinə görə Yaxın Şərq ədəbiyyatında tənqid və təhlil janrını yaradan alim və şairlər içərisində hamıdan irəlidə gedən Xətib Təbrizi olmuşdur. Onun əruz və qafiyə elminə həsr etdiyi əsərlər bütün şərq dünyasında birincilik qazanmışdır. Professor M.Mahmudovun fikrincə, Xətib Təbrizi poetikada şərh janrının məqsəd və vəzifələrini ilk dəfə elmi surətdə əsaslandıraraq, şeirin hərtərəfli (kompleks) təhlili metodunu irəli sürmüş, özü də həmin metoda əsasən dövrünün bütün humanitar elmlərini (fəlsəfə, ilahiyyat, ədəbiyyatşünaslıq, dilçilik, mifologiya, folklorşünaslıq, etnoqrafiya) nailiyyətlərini şərhlərinə cəlb etmişdir. Alim belə bir prinsipə əsərlərində həmişə ciddi riayət edirdi ki, sənət əsəri onun müəllifinin dövrü, mühiti ilə əlaqədə götürülüb, təhlil edilməlidir. Əsərin mənsub olduğu xalqı, onun tarixini, psixologiyasını kifayət qədər öyrənmədən müəllifin fikir və duyğular aləminin obyektiv təhlilini vermək mümkün deyil. Obyektiv elmi-tənqidin görkəmli nümunələrini yaratmış X.Təbrizi öz ədəbi mülahizələrində, tərif və tənqidlərində, təəssübkeşliyə və qərəzçiliyə düşmən olmuşdur. O, hələ təqribən 9 əsr bundan əvvəl bədii əsərin forması ilə məzmunu arasındakı qarşılıqlı əlaqələri inandırıcı surətdə təhlili etmiş, birinciliyi məzmuna verərək, formanı ondan asılı hesab etmişdir ki, bu da təkcə Azərbaycan deyil, bütün Yaxın Şərq ədəbi-nəzəri fikri tarixində poeziyaya yeni elmi baxış kimi qiymətləndirilir
Sovetlər birliyi dövründə bəzi tədqiqatçılar İslam dininin Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinə zərbə vurduğunu, onun inkişafına mane olduğunu iddia edirdilər. Lakin bu tamamilə yanlış və səhv idi. Çünki məhz İslam dininin Azərbaycanda geniş yayılması və təbliği sonra Azərbaycan ədəbiyyatının yeni, qüvvətli bir canlanma və intibahına səbəb olmuşdu. Bədii fikirdə mürəkkəb və ziddiyyətli, lakin tarixən zəruri və qanunauyğun bir tərəqqi prosesi başlamışdı. Bu, qədim bir ədəbiyyatın ənənələrini süzgəcdən keçirib saf-çürük edən, saflaşdıran güclü bir proses idi. Ədəbiyyat öz tarixi inkişafında yeni mərhələyə qədəm basırdı.
İslam dininin Azərbaycanda vüsət tapması ilə şifahi şəkildə ifa olunan mənzum və mənsur əsərlərin yazılı mətn halı, sonra isə daha mürəkkəb təhkiyə formaları yaranır. Azəri türkcəsində yazılmış ən qədim əsərlərdən biri «Dədə Qorqud» dastanıdır. Dastanın bəzi boyları islamdan qabaq yazılsa da əsas hissəsi, yəni tarixi bir şəxsiyyət olub, iki yüz on beş il ömür sürən və ahıl vaxtlarında İslam peyğəmbəri Həzrəti Muhəmməd əleyhissəlamla görüşüb İslamı qəbul edən Dədə Qorqudun təşəbbüsü ilə kütləvi şəkildə islamı qəbul edən oğuzlar tərəfindən artıq müsəlman olduqlarından sonra yazılmışdır.
İslam intibahından ruhlanan, iç dünyaları ilə vəhdəti-vücud fəlsəfəsinə sığınan Xaqani, Nizami, Həsənoğlu, Qazi Bürhanəddin, Qazi Zərir, Nəsimi, Şeyx Qasim Ənvar, Şeyx Əlvan Şirazi, Həqiqi, Şah İsmayıl Xətai, Xəlili Haşimi, Kişvəri, Matəmi, Süruri, Hamidi, Bəsiri, Füzuli kimi şəxsiyyətlər yetişmişdir. Bu sənətkarların yaratdıqları, eyni zamanda özlərindən sonra bizə ərməğan qoyub getdikləri xəzinəni təhlil edən və ümumiyyətlə bədii yaradıcılığın spesifikası ilə əlaqədar qiymətli mülahizələr söyləyən Xətib Təbrizi, Vahid Təbrizi, S.Əfşar bir sıra ədəbiyyatşünaslar ədəbiyyat tariximizi yaratmaqla yanaşı, dünya mədəniyyət və incəsənətinin əvəzedilməz inciləri sayıla bilər.

Müəllif: VÜQAR ƏHMƏD
Mənbə: ƏDƏBİYYATŞÜNASLIQ, filologiya fakültəsinin tələbələri üçün dərslik,2007

• Teqlər:
• ədəbiyyat nəzəriyyəsi
• , ədəbiyyatşünas