Traf mühitin mənası
Texnoloji fəaliyyətin məhsulu olmayan ətraf mühitin bir hissəsi;
Etraf Muhit – Wikipedia
Ətraf mühit — insanları əhatə edən, onlarla qarşılıqlı əlaqədə olan günəş şüaları, su, torpaq, hava və canlılar, antropogen maddələr, əşyalar və qurğular nəzərdə tutulur. İnsan özü də ətraf mühitin ayrılmaz və çox güclü təsirə malik olan hissəsidir.
Xəzər dənizi
Alimlər ətraf mühiti təbii mühit və süni mühit olaraq iki hissəyə ayırmışlar. İnsanların həmişə asılı olduqları mühit təbiidir. Süni mühit isə cəmiyyətin inkişafı ilə əlaqədər insanların fəaliyyəti nəticəsində yaradılmışdır.
Müasir elmin köməyi ilə yaradılmış yeni çoxsaylı bitki və heyvan növləri, süni dəryalar, göllər, qoruqlar və s. süni mühitin obyektləridir.
Artıq XX əsrin ortalarında ekoloji böhran özünü bildirməyə başladı. Bu dövrü, ətraf mühitin nəzarətsiz istismarının get-gedə artması dövrü kimi qiymətləndirmək olar.
Mündəricat
- 1 Ətraf mühitin növləri
- 1.1 İntral (daxili) mühit
- 1.2 Ekzal mühit
- 1.3 Biosenotik mühit
- 1.4 Aqressiv mühit
- 1.5 Dispers mühit
- 1.6 Turş mühit
- 1.7 Susuz mühit
- 1.8 Neytral mühit
- 1.9 Qida mühiti
- 1.10 Təbii mühit
- 1.11 Qələvi mühit
Ətraf mühitin növləri
İntral (daxili) mühit
Digər orqanizmlərin daxilində yaşayan endo parazitlərin mühiti [1]
Ekzal mühit
Digər orqanizmlərin bədəninin xaricində yerləşən örtüklə (tük, lələk, yun və s.) təmasda olduqda yaranan mühit;
Biosenotik mühit
Biosenozun bütün biotalarında yaranan mühit; xarici mühit-biosenozlann xaricində yerləşən mühit.
Aqressiv mühit
Təmasda olduğu elementə dağıdıcı təsir göstərən mühit;
Dispers mühit
Dispers sistemin fasiləsiz fazası, həcminə görə dispers faza paylanır;
Turş mühit
Hidrogen göstəricisi (pH) 7-dən aşağı olan mühit;
Susuz mühit
Tərkibində su olmayan və ya həlledici komponent kimi su olan mühit;
Neytral mühit
Hidrogen göstəricisi (pH) 7 — yə bərabər olan mühit;
Qida mühiti
Mikroorqanizmlər yetişdirilən maye və ya bərk qarışıq;
Təbii mühit
Texnoloji fəaliyyətin məhsulu olmayan ətraf mühitin bir hissəsi;
Qələvi mühit
Hidrogen göstəricisi (pH) 7 — dən artıq olan mühit;
“İnsan-ətraf mühit” sistemi
Həyat dövrəsində insan və ətraf mühit daim hərəkətdə olan “insan-ətraf mühit” sistemi təşkil edir. Belə bir sistem daxilində olan insan hər zaman minimum məsələni həll etməli olur:
- özünün qidaya, suya və havaya olan tələbatını təmin edir;
- məskunlaşma mühiti və insanlar tərəfindən özünə qarşı neqativ təsirlərdən qorunma sistemi yaradır və istifadə edir.
Ətraf mühitə xas olan neqativ təsirlər dünya durduqca mövcuddur. Biosferdə təbii neqativ təsirlərin mənbəyi iqlimin dəyişməsi, tufanlar, zəlzələlər və s.-dir. Həyat uğrunda mübarizə insanı bu təsirlərdən qorunma vasitələrini axtarıb-tapmağa və təkmilləşdirməyə daim vadar edirdi. Əsrlər ötdükcə yaşayış məskəni kimi evlərin yaradılması, oddan və digər müdafiə vasitələrdən geniş istifadə olunması, qida hazırlanmasında üsul və vasitələrin təkmilləşdirilməsi insanı təbii neqativ təsirlərdən qorumaqla yanaşı ətraf mühitə də təsir edirdi. Əsrlər boyunca insanın yaşam mühiti dəyişir, dəyişməyən neqativ təsirlərin növü və səviyyələri idi. XX əsrdə Yer üzündə biosferin yüksək çirklənməsi zonaları yarandı, bu isə, öz növbəsində qismən və hətta tam regional tənəzzülə səbəb oldu. Bu kimi dəyişikliklərə:
- Yer əhalisi sayının yüksək artım sürəti (demoqrafik partlayış) və onun urbanizasiyası;
- istehlak artımı və enerji mənbələrinin təmərküzləşməsi;
- sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalının intensiv inkişafı;
- nəqliyyat vasitələrindən kütləvi istifadə;
- hərbi məqsədlərə və digər proseslərə xərclərin artımı səbəb oldu. [2]
Ətraf mühit şəraitinin indikatoru, indikator orqanizm
Ətraf mühit keyfiyyətini səciyyələndirən orqanizm və ya orqanizm qrupu.
Ətraf mühit üzrə BMT-nin proqram; — UNEP (United Nation Environment Proqram)
BMT-nin ətraf mühit üzrə (1972) Stokholm Konfransının təşəbbüsü və BMT Baş Assambleyasının qərarına (1973) əsasən başlanan Dövlətlərarası Proqram, müasir ekoloji böhranın daha gərgin problemlərinə həsr olunmuşdur: planetin səhralaşması, torpağın deqradasiyası, Yer kürəsinin meşəsizləşdirilməsi, şirin suların keyfiyyətinin kəskin pisləşməsi və miqdarının azalması, Dünya okeanının çirklənməsi və s. Proqramda dünyanın 58 dövlətinin nümayəndəsi iştirak edir, BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən üç ildən bir seçilir, UNEP-in mənzil ştabı Nayrobidə (Keniya) yerləşir.
İstinadlar
- ↑ Məmmədov Q. Ş. Xəlilov M. Y. Ensiklopedik ekoloji lüğıt Bakı 2008
- ↑”Təhlükəsiz həyat fəaliyyəti elmi əsaslar üzərində qurulmalıdır”. 2020-09-22 tarixində arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2010-08-30 .
Ətraf mühitin mənası
Ətraf mühit a təbiəti, həyatı, süni elementləri, cəmiyyəti və mədəniyyəti əhatə edən balanslaşdırılmış elementlər dəsti müəyyən bir məkanda və zamanda mövcud olan.
Ətraf mühit fiziki, kimyəvi və bioloji, sosial və mədəni kimi müxtəlif komponentlərdən ibarətdir. Maddi və qeyri-maddi olan bu komponentlər bir-biri ilə əlaqəlidir və bir yerin həyatının xüsusiyyətlərini və inkişafını müəyyənləşdirir.
Bu amillərə nümunələr heyvanlar, bitkilər, insanlar, torpaq, hava, su, iqlim, geologiya, mədəni ifadələr, sosial və iqtisadi münasibətlər, peşə işğalı, şəhərsalma, silahlı qarşıdurmalar.
İnsan ətraf mühitə ən çox müdaxilə edən canlı varlıqdıraraşdırdığınız zaman dəyişdirin və ümumi rifahınıza çatmaq üçün mənbələrindən istifadə edin.
Ancaq insan fəaliyyəti ətraf mühitə mənfi təsir göstərdi, təbii ehtiyatları tükənir, flora və fauna tükənir, sənayeləşmə ətraf mühitin çirklənmə səviyyəsini artırır, əhali artımı davamlıdır və təbii ehtiyatlar hədsiz dərəcədə istehlak olunur.
Ekosistemlərin ömrünü uzatmaq üçün ətraf mühitin qorunması lazımdır bu da onları təşkil edir və gələcək nəsillərin həyatını təmin edir.
Ətraf mühitə də baxın.
Çirklənmə
Ətraf mühitin çirklənməsi elementlərin olması sağlamlığa, təhlükəsizliyə, ümumi rifaha zərər verən və ekosistemlərin yaşayış şəraitini və təbii xüsusiyyətlərini təhlükə altına qoyur.
Başqa sözlə, ətraf mühitin çirklənməsi hava, su və torpağa, eləcə də flora və faunaya böyük ziyan vurur.
Bu çirklənmənin mənşəyinin bir hissəsi vulkan püskürməsi kimi təbii ola bilər. Bununla birlikdə, ən yüksək faiz insanlara aid edilir, məsələn, kimyəvi tullantılar, plastiklər və CO emissiyaları yaradan sənaye fəaliyyətinə görə.2.
Eynilə, yenilənməyən təbii ehtiyatların həddindən artıq istehlakından və ya əvvəllər yalnız heyvanların yaşadığı yeni məkanların çoxluğundan və işğalından bəhs etmək olar. Bu vəziyyətlər və digərləri həll edilməsi çətin olan müxtəlif sosial, siyasi və iqtisadi problemlərə səbəb olmuşdur.
Ətraf mühitin çirklənməsi.
Ətraf mühitin qorunması
Ətraf mühitə qayğı həm hökumətlərə, həm də böyük şirkətlərə və eyni zamanda bütün vətəndaşlara aiddir, çünki çirklənmənin bir çox səbəbi birbaşa insanların hərəkətləri nəticəsində yaranır. Ətraf mühitin qorunması davamlı bir həyat yaşamağımıza imkan verəcəkdir.
Bəzi nümunələr istixana təsiri, ozon qatının azalması, meşələrin qırılması və ekosistemlərin çirklənməsindən qaynaqlanan bitki və heyvan növlərinin məhv edilməsi ola bilər.
İnsanlar Yer planetinin bizim evimiz olduğunu və bütün canlıların yaşamaq üçün yaxşı şərtlərə ehtiyacı olduğunu anladıqda ətraf mühitə qayğı göstərməyin əhəmiyyəti daha da artır.
Buna insanların şüuru, təhsili və təbii sərvətlərdən şüurlu istifadə edərək nail olmaq mümkündür. Ətraf mühitin tarazlığı yalnız diqqət göstərildikdə və təbiətin bizə bəxş etdiyi və insanın yaratmağa qadir olduğu elementlərdən ağlabatan və nisbi istifadə edildiyi təqdirdə mümkündür.
Davamlı inkişafa da baxın.
Ətraf gün
5 iyun Ümumdünya Ətraf Günü qeyd olunur. 1972-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən qurulmuşdur.
Bu günün məqsədi insanları ətraf mühitin əhəmiyyəti barədə həssaslaşdırmaq və həm vətəndaşlar, həm də siyasi güclər tərəfindən məlumatlılığı artırmaq və qorumaq üçün tədbirləri təbliğ etməkdir.
Həyata keçirilən bəzi fəaliyyətlər maarifləndirici və eyni zamanda simvolikdir, məsələn ağac əkmək və çirklənmiş əraziləri təmizləmək.
Xankəndi
1972–ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Assambleyasının İsveçin paytaxtı Stokholmda keçirilən iclasında 5 iyun tarixinin Ümumdünya Ətraf Mühit Günü kimi qeyd olunmasına qərar verilib. O vaxtdan etibarən bu gün bütün dünyada təntənəli şəkildə qeyd olunur.
Ətraf mühitin mühafizəsi və ekoloji problemlər Azərbaycanda da diqqət mərkəzindədir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi hər il 5 iyun – Ümumdünya Ətraf Mühit Günü ərəfəsində ətraf mühitin qorunması, təbiətdən, yeraltı sulardan, mineral xammal ehtiyatlarından və yerüstü sərvətlərdən səmərəli istifadə edilməsi, onların bərpası və mühafizəsi, bioloji müxtəlifliyin qorunub saxlanılması məqsədilə müxtəlif tədbirlər həyata keçirir.
Ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunması üçün ətraf mühitin çirklənməsinin minimuma endirilməsi və mühafizəsinin təkmilləşdirilməsi, indiki və gələcək nəsillərin tələbatını ödəmək məqsədilə təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə, alternativ enerji mənbələrindən yararlanmaq və enerji effektivliyinə nail olmaq, qlobal ekoloji problemlər üzrə milli səviyyədə tələbatların qiymətləndirilməsi və həlli yollarının müəyyənləşdirilməsi, beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələrin genişləndirilməsi bu gün də Azərbaycan dövlətinin ekoloji siyasətinin əsas istiqamətləridir.
Builki Beynəlxalq Ətraf Mühit Günü “Vəhşi heyvanların qanunsuz ticarəti ilə mübarizə” mövzusuna həsr olunub.
Sizə teleqram var Vaxtında, Aydın, Lazımlı!
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.