Текст книги Cinayət və Cəza

– Yenə yatırsan? Azarlamısan, nədi?

Fyodor Dostoyevski “Cinayət və Cəza” PDF

XIX əsrin böyük rus yazıçısı, rus milli ruhunun dərin ifadəçisi Fyodor Mixayloviç Dostoyevski dünya ədəbiyyatının, eləcə də fəlsəfi və estetik fikrinin inkişafına güclü təsir göstərmişdir.Dostoyevski realizmin əsasında insan istirabları, tapdalanmış və təhqir edilmiş şəxsiyyətin faciəsi dayanır. Belə şəxsiyyətlərdən biri oxuyucuların diqqətinə təqdim olunan bu kitabın – “Cinayət və Cəza” romanının qəhrəmanı Raskolnikovdur. Yazıçı humanist niyyətlərini şər yolla həyata keçirməyə cəhd edən qəhrəmanın tutduğu yolu inkar edir və çıxış yolunu insanın gerçəkliklə barışmasında görürdü.

1821 – 1881

Fyodor Mixayloviç Dostoyevski — rus yazıçı, dünya ədəbiyyatının ən böyük yazıçılarından biri. Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.

Mir.az-a Dəstək üçün ianə edin!

Saytımızın aktiv qala bilməsi üçün Patreon hesabı açdıq və dəstəyinizi gözləyirik. Bir neçə dollar olsa belə, töhfəniz bizim üçün çox şey deməkdir. Niyə dəstəyə ehtiyacımız var?

Fyodor Dostoyevski “Cinayət və Cəza” PDF
Kitabı yalnız qeydiyyatdan keçmiş istifadəçilər yükləyə bilər.

Azərbaycanca.pdf

Saytımızdakı kitablar tanıtım məqsədi ilə oxuculara təqdim olunur. Bu kitablar müxtəlif mövzularda və müxtəlif müəlliflər tərəfindən yazılmış əsərlərdir.
Unudulmamalıdır ki, müəlliflərin və nəşriyyatların zəhməti ilə üzə çıxan bu əsərlər bir çox çətin proseslərdən keçərək kitab halına gəliblər. Buna görə də müəlliflərə və nəşriyyatlara dəstək olmaq üçün kitabları almağı tövsiyə edirik.

Текст книги “Cinayət və Cəza”

Cavan oğlan kirayələdiyi xırdaca otağından çıxıb ağır-ağır “K” körpüsünə tərəf getməyə başladı. Ev sahibəsinin mənzili oğlanın otağından bir pilləkən aşağıda idi. Naharı da, ev işləri də ev sahibəsinin boynunda idi.

Yoxsulluq onu əldən salmışdı. Hər dəfə küçəyə çıxanda ev sahibəsinin mətbəxinin qarşısından keçməli olurdu. Ev kirəsini çoxdan vermədiyi üçün hər buradan keçəndə əzab çəkir, ona rast gəlməkdən qorxurdu. Hər dəfə qarşılaşanda arvadın kirayə pulu üçün deyinməsi, eyni zamanda ondan yaxa qurtarmaq üçün özünün cürbəcür yalanlar uydurması, üzr istəməsi zəhləsini tökmüşdü. Amma bu dəfə qorxması özünü də heyrətə saldı: “Bir gör nə iş tutmaq istəyirəm, özüm də boş şeydən qorxuram… Yaxşı, bəs indi niyə gedirəm? Bu mənim əlimdən gələndir? Xeyr, xəyal xatirinə özümü əyləndirirəm…”

…Ürəyi döyünə-döyünə bir üzü kanala, bir üzü “N” küçəsinə baxan nəhəng evə yaxınlaşdı. Dar və qaranlıq pilləkənlərlə dördüncü mərtəbəyə qalxıb qapının zəngini çaldı.

İti, acıqlı baxışı və sivri balaca burnu olan bu qarının altmış yaşı olardı. Nazik uzun boynuna cındır parça sarımış, çiyninə yırtıq xəz atmışdı. Qarı şübhə ilə oğlana baxdı. Oğlan azca baş əyib nəzakətlə mızıldadı:

– Raskolnikovam, tələbəyəm. Bir ay öncə yanınıza gəlmişdim.

Qarı baxışlarını ondan ayırmadan:

– Yadımdadır, atam, yaxşı yadımdadır, – dedi.

Raskolnikov özünü itirdi.

– Yenə də elə bir iş üçün gəlmişəm.

Qarı otağın qapısını göstərib qonağı qabağa buraxdı.

Raskolnikov kiçik bir otağa keçdi. Günəş işığı otağı işıqlandırmışdı. O öz-özünə düşündü: “Deməli, onda da otağa belə işıq düşəcək!” Qarı otağa girdi, düz onun qarşısında dayanıb sərt bir ifadə ilə soruşdu:

– Girov qoymağa şey gətirmişəm.

Cibindən köhnə bir gümüş saat çıxardı.

– Əvvəlki girovun da vaxtı üç gündür çatıb, ay qurtarıb.

– Bir ayın da faizini verərəm, səbir edin.

– Səbir edəcəyəm, ya sizin şeyinizi indi satacağam – bu öz işimdir, atam.

– Alyona İvanovna, saata nə qədər qiymət qoyacaqsınız?

– Atam, bu heç nəyə dəyməz. Keçən dəfə sizə üzük üçün iki kağız manat vermişəm, ancaq onun lap təzəsini zərgərdən manat yarıma almaq olar.

– Dörd manat verin, mən onu geri alaram, atamdan qalıb. Bu yaxında pul alacağam.

– Manat yarım, faizi də qabaqcadan, istəyirsiniz, verim.

Raskolnikov həyəcanla dedi:

Qarı saatı ona uzatdı. Oğlan saatı aldı, istədi çıxıb getsin, yadına düşdü ki, bura ayrı iş üçün gəlib axı. Kobudcasına:

Qarı əlini cibinə salıb açarı çıxardı, o biri otağa keçdi. Oğlan maraqla qulaq asmağa və düşünməyə başladı. Qarının komodu necə açdığı eşidilirdi. “Komodun, yəqin, yuxarı gözündədir, – düşündü, – deməli, açarları sağ cibinə qoyur. Açarlar hamısı bir yerdədir, polad halqaya keçirilib. Onların içində bir açar var, hamısından böyükdür, özü də diş-dişdir. Bu, əlbəttə, komodun açarı deyil. Deməli, bir mücrü, ya da sandıq var. Bu nə alçaq işdir mən tuturam…”

Qarı geri qayıtdı.

– Budur, atam, hər aya iki şahı faiz tutulsa, onda bir ay üçün sizdən manat yarıma qabaqcadan on beş qəpik, iki əvvəlki manat üçün də bu hesabla qabaqcadan iyirmi qəpik tutmaq lazımdır. Cəmi edir otuz beş qəpik. Saat üçün indi siz məndən bir manar on beş qəpik almalı olursunuz. Buyurun.

– Nə? İndi bir manat on beş qəpik oldu?

Raskolnikov mübahisə etməyib pulu aldı.

– Alyona İvanovna, bu günlərdə, bəlkə, sizə bir şey də gətirdim. Gümüş papiros qabıdır.

– Evdə tək olursunuz, bacınız yoxdur? – dəhlizə çıxanda ehtiyatla soruşdu:

– Atam, bunun sizə nə dəxli var?

– Əlbəttə, dəxli yoxdur. Elə-belə soruşdum. Sağlıqla qalın…

Raskolnikov çaşqın halda küçəyə çıxdı. Həyəcanla öz-özünə dedi: “Aman Allah, bu nə iyrənc fikirdir! Yoxsa mən… Yox, ola bilməz! Belə dəhşətli bir şey mənim ağlıma haradan gəldi? Gör mənim qəlbim necə çirkin bir şeyə qabilmiş!”

O, həyəcanını gizlədə bilmir, sərxoş adamlar kimi yeriyirdi. Özünə gələndə gördü ki, içki dükanının qarşısında dayanıb. Raskolnikov indiyə kimi içki dükanına girməmişdi. Ancaq indi başı hərlənirdi. Birdən-birə zəifləməsinin səbəbini isə aclıqda görürdü.

Qaranlıq və çirkli bir küncdə oturub öz-özünə ümidlə düşünürdü: “Bunlar boş şeydir, karıxmaq lazım deyil! Tfu, belə də miskinlik olar?!”

Ətrafına nəzər saldı. Dükanda üç adam qalmışdı. Qonşu stolda iki nəfər oturmuşdu. Onlardan biri kefli idi. Arabir öz-özünə mahnı oxuyurdu. Yanındakı isə ona heç fikir vermir, hətta ədavətlə baxırdı. Üçüncü adam isə tək oturub arabir ətrafına baxırdı. Elə bil həyəcanlı idi. Özü də qulluqdan çıxmış məmura oxşayırdı.

II

Raskolnikovun fikri də məhz bayaqdan gözünü ondan çəkmədən tək oturan məmurda idi. O, birdən Raskolnikova baxıb:

– Hörmətli cənab, söhbət üçün sizə müraciət edə bilərəmmi? Məncə, siz oxumuş, içkiyə adət etməyən birisiniz. Mən də müşavirəm, familiyam da Marmeladovdur. Qulluq edirsinizmi?

Səndirləyə-səndirləyə gəlib Raskolnikovun yanında oturub həvəslə söhbətə başladı.

– Əyyaşlıq, təbii ki, yaxşı iş deyil, ancaq yoxsulluq ayıbdır. Yoxsul olanda səni insan məclisindən qovub çölə atırlar. Buradan da yol içki dükanına gedir. Bir ay əvvəl cənab Lebezyatnikov arvadımı döyüb… Beş gecədir ki, Nevada ot baraklarında qalıram.

Onun danışığı yavaş-yavaş ətrafdakıları da cəlb etdi. Deyəsən, onu burada çoxdan tanıyırdılar. Dükançı bərkdən dedi:

– Oyunbaz, məmursansa, niyə işləmirsən?

Marmeladov üzünü Raskolnikova tutdu:

– Niyə? Elə bilirsiniz sürünməkdən xoşum gəlir? Lebezyatnikov arvadımı döyəndə, mən də sərxoş halda buna baxanda əzab çəkmirdim? Ancaq arvadım Katerina İvanovna alicənab olsa da, ədalətsizdir. Hərçənd başa düşürəm ki, o mənim saçımı da mənə ürəyi yandığı üçün yolur. Mən heyvanam!

Dükançı əsnəyərək dedi:

– Onun corabını, ləçəyini satıb içkiyə vermişəm. Üç körpə uşaqla soyuq bir otaqda yaşayırıq. Bu qış ona soyuq dəydi. Öskürəndə artıq sinəsindən qan gəlir. Ciyərləri də zəifdir, hiss edirəm ki, vərəmə tutula bilər. Bərk əzab çəkmək istəyirəm, ona görə içirəm.

O, ümidsizliklə başını stola sarı əyib sözünə davam etdi:

– Cavan oğlan, sizin üzünüzdə kədər gördüm, ona görə dərhal sizə müraciət etdim. Bunlar onsuz da hər şeyi bilir. Arvadım quberniyanın nəcib dvoryanlar institutunu qızıl medal və tərifnamə ilə bitirmişdir. Medalı çoxdan satmışıq. Tərifnamə isə sandıqda yatır. Ona keçmiş həyatından bircə bu xatirə qalıb. Arvadım özünə hörmət edən qadındır. Qara çörəklə dolanar, heç kimin qarşısında əyilməz. Lebezyatnikovun da kobudluğunu cavabsız qoymaq istəmədi, döyüldü. Bu təhqirə dözmədiyi üçün yatağa düşdü. Mən onu dul almışam, üç körpə uşağı var. Əri piyada qoşun zabiti olub. Əri öldükdən sonra ucqar bir qəzada yoxsulluq içində yaşayırdı. Mən də dul idim, onun əzablarına dözə bilmədim. Evlənmək təklif etdim. Mənim də on dörd yaşlı bir qızım var idi. O məni heç sevmədi, bir yandan da işdən çıxarıldım, sonra içkiyə qurşandım. Başımız müsibətlər çəkdikdən sonra bu şəhərə gəlib çıxdıq. Burada da iş tapdım və itirdim, öz xasiyyətim ucbatından. İndi biz Amaliya Fyodorovna Lippevexzelin mənzilində bir küncdə yaşayırıq. Ancaq nə ilə dolanırıq, mənzil kirayəsini necə veririk, bundan xəbərim yoxdur. Katerina İvanovna alicənab olmasına baxmayaraq, qızıma zülm verib. Sonya təhsilsiz bir qızdır. Sizdən soruşuram, namuslu, lakin xüsusi istedadı və savadı olmayan bir qız necə pul qazana bilər? Uşaqlar da acdır. Ağır xəstə olan analığı da ona gün vermir ki, müftə yeyib-içirsən… Mən sərxoş idim, divanda uzanmışdım. Eşitdim, Sonya da ona deyir ki, Katerina İvanovna, yoxsa mən o işə gedim?

Saat altı olardı, Sonya qalxıb yaylığını bağladı, geyinib getdi. Saat doqquzda geri qayıtdı, içəri girən kimi Katerina İvanovnanın yanına gedib stolun üstünə otuz manat pul qoydu. Sonra divana uzandı, üzünü yaylıqla örtüb divara çevirdi. Onun bütün bədəni titrəyirdi. Katerina İvanovna yaxınlaşıb onun ayaqları altında oturdu, ayaqlarından öpdü, sonra qucaqlaşıb yatdılar. O vaxtdan bəri qızım bu yola düşdü. İndi Sonya evə ancaq gecələr gəlir, həm analığına kömək edir, həm də pul gətirir. Özü də çox kasıb və pəltək Kapernaumovun mənzilində bir otaq kirayələyib.

Mən növbəti dəfə İvan Afanasyeviçin yanına getdim. Bir dəfə onu aldatdığıma baxmayaraq, o məni yenə qulluğa götürdü. Çox yaxşı adamdır…Yenə işə girdiyimi, maaş alacağımı biləndən sonra hər kəs qulluğumda durur, mən yatanda barmaqlarının ucunda gəzirdilər. Səhər qaymaqlı qəhvə içirirdilər. Axşam gələndə görürdüm ki, Katerina İvanovna iki cür xörək hazırlayıb. Altı gün əvvəl ilk maaşımı ona verəndə mənə “əzizim” dedi, təsəvvür edirsiniz?

Eh, cənab, bəlkə də, bunlar sizə gülməli gəlir… Düşünürdüm ki, uşaqlara pal-paltar alacağam, qızımı o biabırçı durumdan xilas edib evə gətirəcəyəm. Ancaq gör neynədim? Hiylə işlədib sandığın açarını arvadımdan aldım, maaşdan qalan pulu götürdüm. Budur, beş gündür ki, evdən çıxmışam. İndi evdəkilər məni axtarır, qulluğum da əlimdən çıxdı. Hər şey məhv oldu. Bu gün Sonyanın yanına gedib ondan pul istədim. Olan-qalan otuz qəpik pulu vardı, gətirib verdi. Cənab, indi deyin görüm, mənə yazığınız gəlirmi?

Marmeladov birdən Raskolnikova dedi:

– Gedək, cənab, məni aparın, Katerina İvanovnanın yanına gedirəm, vaxtdır. Saçlarımı yolacağından qorxmuram. Mən onun yalnız gözlərindən qorxuram.

O, Raskolnikova söykənib yeriməyə başladı. Getdikcə onun qorxusu və təşvişi artırdı.

Onlar həyətdən keçib dördüncü mərtəbəyə qalxdılar. Pilləkənin sonundakı his basmış, balaca qapı açıq idi. Yanan şam qırığı uzunluğu on addım olan otağı güclə işıqlandırırdı. Otaq çox tör-töküntü idi. Otaqda cəmi iki stul, üzü cırıq-cırıq divan, qabağında şamağacından düzəldilmiş köhnə mətbəx stolu vardı.

Amaliya Lippevexzelin mənzili qəfəs kimi xırda-xırda otaqlara bölünürdü. Onun mənzilindən çığır-bağır, gülüş səsləri gəlirdi.

Boylu-buxunlu, yaraşıqlı, lakin xəstə simalı, üzgün və solğun Katerina İvanovna Marmeladovun tayı deyildi. Raskolnikovla ərinin gəldiyini görmədi. Sanki huşu özündə deyidli.

Marmeladov qapının astanasında dizləri üstündə yerə çökdü. Raskolnikovu isə qabağa itələdi. Katerina İvanovna ilk dəfə gördüyü adamın qarşısında dalğın halda dayandı. Elə zənn etdi ki, bu adam da o biri otaqlardan birinə keçir, çünki o biri otaqlara onun otağından keçirdilər. Ona fikir verməyib dəhlizin qapısını örtmək istəyəndə ərini görüb çığırdı:

– Qayıtdın? Bəs pul hanı? Paltar da o paltar deyil, hanı paltarın? Pullar hanı?

O, ərinin ciblərini axtardı. Bir qəpik də pul yox idi.

– Aman Allah! Pulların hamısını içkiyə vermisən? Axı sandıqda on iki manat pul qalmışdı!

Katerina İvanovna ərinin saçından tutub sürüməyə başladı. Uşaqlar qorxudan tir-tir əsir, ağlaşırdılar. Yazıq arvad ümidsiz halda fəryad edirdi:

– İçkiyə qoyub hamısını! – Uşaqları göstərib: – Axı bunlar acdır! – dedi.

Birdən o, Raskolnikovun üstünə qışqırdı:

– Sən də bununla içirdin, hə? İtil buradan!

Raskolnikov heç nə demədən aşağı düşdü. Əlini cibinə salıb xırdaladığı son manatlıqdan qalan xırda pulları pəncərənin qabağına qoydu.

III

Gecə pis yatmışdı. Ertəsi gün yuxudan qanıqara ayılıb otağına göz gəzdirdi. Qəfəs kimi balaca otağı çox səliqəsiz idi. Son günlər çox pintiləşmiş, səliqədən düşmüşdü. Qulluqçu qadın otağı təmizləməyə gələndə acıqlanır, əsəbiləşirdi. Mənzil sahibəsi iki həftə idi ki, ona yemək vermirdi. Ev sahibəsinin yeganə aşpazı və qulluqçusu Nastasya, Raskolnikovun da ev işini görürdü. İndi də onu yuxudan qulluqçu oyatdı.

– Dur ayağa, saat ondur. Çay gətirmişəm.

O, ağır-ağır xəstə görkəmlə taxtdan qalxdı.

– Ev sahibəsi göndərib?

Nastasya çatdaq çaydanı, iki parça da saralmış qəndi onun qabağına qoydu. Raskolnikov ona bir neçə qara pul verib dedi:

– Xahiş edirəm, get mənə bir sayka1 1
Sayka – girdə buğda çörəyi

[Закрыть] al, bir kolbasa, amma ucuzunu.

– Ev sahibəsi səndən polisə şikayət etmək istəyir, ev kirəsini vermirsən. Əvvəllər dərs deyirdin heç olmasa, indi heç bir iş görmürsən.

– Fikirləşəndə çox pul qazanırsan?

– Dərs deməyə qəpik-quruş verirlər. Cəhənnəm olsun hamısı!

– Qudurğanlıq eləmə! Sən birdən-birə varlanmaq istəyirsən? Hə, dünən sənə bir kağız gəlib. Kimdən olduğunu bilmirəm.

– Gətir görüm! – Raskolnikov həyəcanlandı.

Nastasya məktubu gətirdi, anasından idi. Nastasya gedən kimi o, məktubu öpdü. Sonra asta-asta açıb oxumağa başladı:

“Əzizim Rodya! İki aydır ki, səninlə məktublaşmıram. Məni günahlandırma, bilirsən ki, səni nə qədər istəyirəm. Sən bizim yeganə ümidimizsən. Biləndə ki imkansızlıqdan bir neçə aydır universiteti buraxmısan, dərs də demirsən, çox pis oldum. Təqaüdlə sənə kömək edə bilmirəm. Dörd ay bundan əvvəl sənə göndərdiyim on beş manatı Afanasi İvanoviç Vaxruşindən almışdım. Yaxşı adamdır, vaxtilə atanla dost olub. İndi borcumu qaytarmışam deyə sənə pul göndərirəm. Bacın əzablardan qurtulub, indi bir yerdəyik. Olanları səndən gizlədirdim, ancaq indi hər şeyi danışacağam. Əgər hər şeyi sənə yazsaydım, iş-gücünü atıb yanımıza gələrdin. Duneçka keçən il Svidriqaylovların evinə mürəbbiyə gedəndə qabaqcadan yüz manat almışdı. Borcunu hər ay aldığı maaşdan çıxırdılar deyə işdən çıxa bilməzdi. Aldığı pulun altmış manatını sənə göndərmişdi, ancaq sənə yazmışdıq ki, öz yığdığı puldandır. Cənab Svidriqaylovun arvadı və evindəkilər Dunya ilə nə qədər nəzakətli davranırdılarsa, özü bir o qədər kobudluq edir, qızı incidirdi. Demə, bu axmaq, qıza vurulubmuş, əslində, bunu gizlətmək istəyirmiş. Axırda dözə bilmir, alçaq niyyətini açıb qıza deyir. Ona cürbəcür hədiyyələr alır, onu başqa bir yerə aparacağını vəd edir. Bir gün bağda yalvara-yalvara Dunyaya öz alçaq niyyətini söyləyəndə Marfa Petrovna eşidib yanlış anlayır. Həngamə qopur, Marfa Petrovna Dunyanı vurur. Qızın nə ki pal-paltarı var atdırır arabaya, özünü də arabaya oturdub göndərir üstümə. Yazıq qız təhqir edilib alçaldılmış vəziyyətdə 17 km yolu yağışın altında üstüaçıq arabada gəlməli olur. Bir ay şəhərdə dedi-qodu oldu, hətta Dunya ilə kilsəyə də gedə bilmirdik, bizə həqarətlə baxırdılar. Hamı bizdən üz döndərmişdi, ev sahibi də evdən çıxmağımızı tələb edirdi. Çünki Marfa Petrovna hər yerdə Dunyanı pisləyir, onu ləkələyirdi. Mən xəstələndim, ancaq Dunya çox iradəlidir, o dözə bilirdi. Lakin Allaha şükür ki, əzablara son qoyuldu. Sən demə, Dunya cənab Svidriqaylova məktub yazıbmış və bu məktub onda qalıbmış. Məktubda Dunya onu tənqid edir, etdiklərinin arvadına qarşı nanəciblik, köməksiz bir qıza isə haqsızlıq olduğunu yazır. Qulluqçular da Dunyanın günahsız olduğunu deyirlər. Məktub Marfa Petrovnanı dərdə salır. Bizə gəldi. Tövbə edib Dunyaya yalvardı ki, məni bağışla. Bir-bir bütün evlərə gedib Dunyanın günahsız olduğunu, əxlaqlı olduğunu deyir. Məktubu hamıya göstərir. Hamının Dunyaya münasibəti dəyişdi. Bir neçə evə dərs deməyə çağırdılar, getmədi. İndi isə gözlənilməz hadisə baş verib. Dunyanı istəyən var. Artıq razılığını verib. Səninlə məsləhət edincə gec olardı. Pyotr Petroviç Lujin Marfa Petrovnanın uzaq qohumudur. Onun vasitəsilə tanış olmaq istəmişdi. Marfa Petrovna da bu işin baş tutmasına çox kömək edib. O, iş adamıdır, Peterburqa getmək üçün tələsir deyə tezliklə və qəti cavab istədi. Çox götür-qoy etdik. O, çox etibarlı və təmin olunmuş adamdır. Hərçənd qırx beş yaşı var, ancaq görkəmcə çox xoşagəlimli, həlim adamdır. İlk baxışda qaraqabaq, təkəbbürlü görünə bilər. Peterburqda siz mütləq görüşəcəksiniz. İlk baxışdan yanlış nəticə çıxarma. Düzdür, çox şöhrətpərəstdir, xoşlayır ki, ona qulaq assınlar. Onların arasında sevgi-filan olmasa da, bir-birini xoşbəxt etməyin qayğısına qala bilərlər. Razılıq alandan sonra deyir ki, həmişə istəyirdim elə qız alım ki, cehizsiz olsun, özü də müsibətli günlər görmüş olsun. Ümumi vəkil kontoru açmaq üçün Peterburqa gedir. Həm də senatda mühüm işi var, sənin üçün də xeyirli adam ola bilər. Sənin haqqında ona demişik, dedi ki, onsuz da mənə bir katib lazım olacaq. Sən də hüqüq fakültəsində oxuyursan. Dunya deyir ki, gələcəkdə Pyotr Petroviçin ayrı-ayrı işləri məhkəməyə vermək məsələsində onun köməkçisi, hətta şəriki olarsan. Məncə, o, gələcəkdə mənim onlarla birlikdə yaşamağımı da istəyəcək, ancaq mən buna razı olmaram. Rodya, əzizim, çox yaxınlarda biz Peterburqa gələcəyik. Bu, Pyotr Petroviçin işindən asılıdır. Çünki evlənmək məsələsini mümkün qədər tezləşdirmək istəyir. Bilsən, sənin üçün nə qədər darıxmışıq. Dunya səninlə görüşəcəyini düşünəndə ürəyi əsir. Deyir, yaz ki, onu bağrıma basıram, öpürəm. Hətta zarafatla deyir ki, Rodyanı görmək üçün Pyotra ərə gedirəm. Əzizim, daha bəsdir. Səni qucaqlayıb bağrıma basıram. Rodya, sən bizim həyatımızsan. Yenə də Allaha dua edirsənmi? Dualarını əsirgəmə. Öpürəm, Rodya!

Anan: Pulxeriya Raskolnikova”.

Raskolnikov məktubu oxumağa başlayandan bitirincəyədək ağladı.

IV

Anasının məktubu ona çox əzab vermişdi. Ən əsası isə evlənmək məsələsi idi ki, onu özlüyündə çözmüşdü: nə qədər ki mən sağam, onlar heç vaxt evlənməyəcəklər!

O, məktubda yazılanları sözbəsöz xatırlayır, xatırladıqca əsəbindən dodaqları əsirdi. Yaxşı bilirdi ki, anası cənab Lujini niyə tərifləyir. Niyə “ilk baxışdan sərt görünə bilər, tələsik nəticə çıxarma” deyir. Açıq-aydın görünürdü ki, Dunya özünü qardaşına qurban edir və bu da anasına vicdan əzabı verir. Raskolnikovun hiddəti get-gedə artırdı. Cənab Lujin qarşısına çıxsa idi, öldürərdi. Birdən özünə gəlib dayandı. “Olmayacaq? Bunun üçün nə edəcəksən? Nə vəd edirsən onlara? Universiteti başa vurub, özünə qulluq tapıb bütün gələcəyini onlara həsr edəcəksənmi? Bəs indi? Elə indi, bu saat nəsə eləmək lazımdır. Bəs sən nə edirsən?” Birdən o öz-özünə dedi: “Axı mən hara gedirəm? Məktubu oxuyan kimi yola düşdüm. Hə, Vasilyevsk adasına, Razumixinin yanına…”

Razumixin onun tələbə yoldaşı idi. Raskolnikov tələbə vaxtı hamıdan kənar gəzər, heç kimlə yoldaşlıq etməzdi. Ancaq dərslərini oxuyardı deyə hamı ona hörmət edərdi. Nədənsə Razumixinlə uzlaşa bilmişdi. Razumixin hündür, arıq, qarasaçlı, gözəgəlimli, həm də şən, sadə, xoşxasiyyət oğlan idi. Çox kasıb idi. Orada-burada işləyib pul qazanardı. Maddi ehtiyac üzündən universitetdən çıxmağa məcbur olmuşdu.

Raskolnikov öz-özünə fikirləşdi: “Mən niyə indi Razumixinin yanına gedirəm? – Alnını ovuşdurdu: – Mən onun yanına o məsələdən sonra, səhəri gün gedəcəm… Ondan sonra? Məgər o, doğrudanmı, olacaq?!” Bütün bədəni əzgin idi, qəlbi təşviş içindəydi: “İlahi, doğrudanmı, mən onu öldürə bilərəm? Axı mən nə edirəm?” Ən yaxşısı evə getmək idi. Seno2 2
Seno meydanı – vaxtilə Sankt-Peterburqun bu meydanında quru ot (сено) satıldığı üçün XVIII əsrin sonlarından belə adlandırılır

[Закрыть] meydanından fırlanıb evə gəldi. Saat doqquz olardı. “K” küçəsinin tinində bir meşşan arvadı ilə bərabər alver edirdi. Bir tanış gəldiyindən başları söhbətə qarışmışdı. Bu tanış həmin sələmçi qarı Alyona İvanovnanın bacısı Lizaveta İvanovna idi. Raskolnikov onu tanıyırdı, o da Raskolnikovu bir az tanıyırdı. Lizaveta hündürboy, kobud, yöndəmsiz, gicbəsər, itaətkar bir qız idi. O, kölə kimi bacısının itaətində idi. Otuz beş yaşlı bu qız əlində düyünçə meşşanla arvadının qabağında durmuşdu, onlar da qızğın-qızğın ona nəsə deyirdilər.

– Siz bu dəfə Alyona İvanovnaya heç nə deməyin. Bizim yanımıza gəlin, bu, əlverişli işdir.

– Sabah saat yeddidə. Onlardan da gələn olacaq, özünüz şəxsən həll edərsiniz.

Raskolnikov bildi ki, sabah saat yeddidə qarının bacısı evdə olmayacaq. Meşşanla arvadının qızı nə üçün çağırdıqlarını sonralar bildi. Şəhərə gələn kasıblamış adamlar pal-paltar və cürbəcür şeylər satmaq üçün alverçi qadın axtarırdılar. Lizaveta da bu şeyləri satmağı müəyyən faizlə boynuna götürürdü.

Raskolnikov hələ qışda ilk dəfə Alyona İvanovnadan girov qoymaqla pul götürəndə eşitmişdi ki, çox haramzadə, kinli, murdar adamdır. Girovun vaxtını bircə gün gecikdirsən, qoyduğun girov batdı. Onu da eşitmişdi ki, onun Lizaveta adlı bacısı var. Murdar qarı tez-tez onu döyür. Eşitdiklərindən bildi ki, Lizaveta onun kiçik, həm də anadan ayrı bacısıdır. Gecə-gündüz onun üçün işlər, qarşısında tir-tir əsər, hətta bacısı onu döysə də, dözərdi. Sena meydanından gələn kimi özünü divanın üstünə yıxıb titrədə-titrədə yuxuya getdi.

Nastasya səhər saat onda onu zorla oyatdı. Çay və çörək gətirmişdi. Raskolnikov ayağa durub hərləndi, yenə divana yıxıldı.

– Yenə yatırsan? Azarlamısan, nədi?

Raskolnikov gözlərini yumdu.

Nastasya saat ikidə bir də gəldi. Bu dəfə isə şorba gətirmişdi. Raskolnikov hələ yatırdı. Çaya əlini də vurmamışdı.

– Niyə bu qədər yatırsan, dur ayağa!

Raskolnikov qalxıb oturdu. O susur, gözünü yerdən çəkmirdi.

– Yeyəcəksən, ya yox?

O, zəif, əsəbi halda:

– Sonra. Sən get, – dedi.

Raskolnikov şorbadan çox iştahsız üç-dörd qaşıq yedi. Sonra yenə divana uzanıb xəyala daldı. Birdən saatın zənginə diksinib gözlərini açdı. Pəncərədən baxıb saatın neçə olduğunu anladı. Bəlkə də, saat altı idi. Birdən o özünü itirmiş kimi bərk təşvişə düşdü.

Əslində, hazırlanmalı bir şey də yox idi. Köhnə köynəyini cırıb paltosunun sol tərəfinə qoltuğunun altına ilgək tikdi. Baltanı əlində apara bilməzdi, paltonun altında gizlətsə də, əllə tutmalı idi. İndisə baltanın baş tərəfini ilgəyə keçirəcəkdi. Sonra girov qoymaq üçün çoxdan hazırladığı əşyanı götürdü. Qaldı balta məsələsi, onu da ev sahibəsinin mətbəxindən götürəcəkdi. Nastasya çox vaxt bir yerə gedəndə mətbəxin qapısını açıq qoyurdu.

Raskolnikov mətbəxə çatanda gözucu baxıb gördü ki, Nastasya iş görür. Üzünü çevirib elə getdi ki, guya heç nə görməyib. O, darvazanın yanında, dalandarın qaranlıq daxmasının qabağında dayanıb fikrə getdi: “Belə bir fürsət əlimdən çıxdı…” Birdən diksindi. Daxmanın qapısı açıq idi. Daxma ilə arasında ikiaddımlıq yol var idi. Daxmada taxtın altında nəsə parıldadı. Pəncəsi üstündə içəri keçdi, baltanı taxtın altından çəkib götürdü, paltosuna tikdiyi ilgəyə keçirdi. Əllərini cibinə salıb daxmadan çıxdı.

O, darvazadan içəri keçəndə heç kimlə rastlaşmadı. Darvazadan sağa burulan kimi qarının mənzilinə qalxan pilləkən görünürdü. Pilləkəndə heç kim yox idi. Bütün qapılar bağlı idi. İkinci mərtəbədəki otağın qapısı açıq idi. Orada işləyən rəngsazlar onu görmədilər.

Bu da dördüncü mərtəbə. Onun nəfəsi təngidi. Bir anlıq düşündü ki, bəlkə, çıxıb getsin? Sonra qulaq asdı ki, görsün qarının mənzilindən səs gəlirmi? İçəridə sakitlik idi. Pilləkəndən aşağı boylandı. Ürəyi daha da şiddətlə döyündü. Zəngin düyməsini basdı.

Cinayet Ve Ceza Roman – Wikipedia

Cinayət və cəza (rus. Преступленiе и наказанiе; Преступление и наказание ) — Fyodor Mixayloviç Dostoyevskinin romanı. O, birinci dəfə 1866 və 1867 illərində [1] 12 ay ərzində aylıq Rus Xəbərçi (rus. Русский вестник ) ədəbi jurnalında hissələrlə nəşr olunurdu. [3] Bu Dostoyevskinin Sibir sürgündən sonra yazdığı ikinci romandır. Cinayət və cəza onun “yetkin” dövrün birinci romanı sayılır. [4]

Cinayət və cəza
rus. Преступление и наказание
Romanın 1867-ci il nəşrinin ilk səhifəsi
Janr	Fəlsəfi psixoloji roman
Müəllif	F.M.Dostoyevski
Orijinal dili	Rus dili
Yazılma ili	1865-1866 [1]
Nəşriyyat	2013: Qanun, Əli və Nino [2] Azərbaycan
Tərcümə	Beydulla Musayev
Əvvəlki	Yeraltından Qeydlər
Elektron versiya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Romanın azərbaycanca nəşrinin üz qabığı

Fyodor Mixayloviç Dostoyevskinin XIX əsrin 60-cı illərində (1866) meydana gələn “Cinayət və cəza” romanı rus milli, mədəni, ictimai tarixinin mürəkkəb dövrlərindən birini əks etdirir. Bu elə bir dövr idi ki, Rusiya təhkimçilik hüququndan təzəcə azad olmuş və hələ özünün gələcək inkişaf yollarını dəqiq müəyyənləşdirməmişdi. Rusiya hansı yolla gedəcəkdi? O, Avropa kapitalist inkişaf yolunu seçəcək, yoxsa öz milli ənənələrinə əsaslanaraq yeni, Avropa xalqlarından fərqli bir yolla gedəcəkdi? Bu sualların dəqiq və birmənalı cavabı yox idi və 60-cı illər rus ədəbiyyatı bu məsələ haqqında dərindən düşünürdü. Dostoyevski Çernışevskidən fərqli olaraq Rusiyanın gələcək nicatını inqilabda və ədalətli sosial quruluşda, yəni sosializmdə deyil, xalqın, millətin rus pravoslav dininə tapınaraq mənəvi kamilləşmə yolunu seçməsində görürdü. O dövr üçün Çernışevskinin fikirləri daha aktual, daha real görünürdü. Rusiya nəhayət ki, müəyyən müddətdən sonar sosializm deyilən məqsədə nail oldu. Lakin geniş tarixi kontekstdə Dostoyevski fikirləri həqiqətə daha yaxın idi, çünki onlar rus milli ruhunun, milli xarakterinin, milli mədəniyyətinin əsaslarını və dərin təmayüllərini daha dürüst ifadə edirdi. Bugünkü nöqteyi-nəzərindən diqqət yetiriləndə Dostoyevskinin fikirlərinin özünü doğrulduğunu görürük. “Cinayət və cəza” romanı Dostoyevskinin beş böyük romanından birincisidir. Bundan sonra yazıçı özünün məşhur “İdiot”, “Şeytanlar”, “Yeniyetmə” və “Karamazov qardaşları” romanlarını yazmışdır. “Cinayət və cəza” romanı Dostoyevski yaradıcılığında yeni mərhələnin başlanğıcıdır. Məlumdur ki, dahi söz ustası öz yaradıcılığını 40-cı illərdə “kiçik insan” haqqında yazmış olduğu əsərlərlə başlamışdı. “Yoxsul insanlar”, “Oxşar”, “Cənab Proxarçin”, “Bəyaz gecələr” və nəhayət, 60-cı illərin əvvəlində yazdığı “Alçaldılmış və təhqir edilmiş insanlar” məhz bu mövzuya, yəni “kiçik insanlar”ın maddi və mənəvi işgəncələrinin təsvirinə həsr edilmişdi. 60-cı illərdə isə Dostoyevski sosial-psixoloji mövzudan ideal-mənəvi mövzuya keçmiş və insan xarakterini, onun aqibətini və şəxsiyyətini təyin edən ideoloji və mənəvi məqamların bədii təhlilinə üz tutmuşdu. Odur ki, Dostoyevskinin 60-cı illərdə yazılmış romanlarını tədqiqatçılar yeni roman növü kimi qeyd edir, onu “ideoloji roman”, “polifonik roman” və s. adlandırırlar. Bu yeni roman növünün mahiyyəti ondan ibarətdir ki, burada insane xarakteri, insan şəxsiyyəti sadəcə olaraq realistcəsinə, ictimai, sosial mühitin məhsulu kimi təsvir olunmur. Burada insan daha mürəkkəb, daha ziddiyyətli bir varlıq kimi, ilk növbədə, özü öz müqəddəratını həll etməyə çalışan ruhi varlıq kimi təsvir olunur. Dostoyevski öz realizminin əsas vəzifəsini “insana insanı tapmaq” vəzifəsi kimi təyin edir. Bu, o deməkdir ki, insan göründüyündən, onun özü haqqında və başqalarının onun haqqında düşündüklərindən daha mürəkkəb, daha sirli bir məxluqdur. İnsan ruhunun ənginliklərinə dalmaq, onun özünün də xəbəri olmayan daxili sirlərini açmaq üçün Dostoyevski öz qəhrəmanlarını müstəsna qəza vəziyyətinə salır və bu vəziyyətdə onların xarakterlərinin gizli tərəflərinin açılmasına nail olur.

Mündəricat

Yaradılması

Dostoyevski Cinayət və cəza romanın üzərində 1865-ci ilun avqust ayında işləməyə başladı. [1] Bu vaxt o, pulları kazinoda uduzub, pulsuzluqdan özünə normal yemək ala bilmirdi. Dostoyevskinin kreditorlara böyük borcu var idi və bundan əlavə o, 1864-cü ildə vəfat edən qardaşı Mixailin ailəsinə kömək etməyə çalışırdı. Əvvəldən bu layihənin adı Sərxoşlar idi [5] və orada Rodion Raskolnikov kimi personaj mövcud deyildi [6] . Bu personajı yaratmağa Dostoyevskini Pyer Fransua Lasener cinayət işi ilham etdi. [7]

Dostoyevski öz novellasını (o vaxt o, bu əsəri hələ roman kimi yazmırdı [8] ) Rus Xəbərçi adlı jurnalın nəşriyyatçısı olan Mixail Kotova təqdim etdi. Bu jurnalda İvan Turgenyev və Lev Tolstoy kimi yazıçıların əsərləri çap olunmuşdu. Amma Dostoyevski ilə Kotovun münasibətlərində erkən 1860-cı illərdən bəri problem var idi və buna görə Dostoyevskinin əsərləri bundan əvvəl həmin jurnalda heç vaxt çap olunmamışdı. Amma o vaxt olduğu şəraitinə və digər nəşriyyatçılar onun işini çap etməyə imtina etdiyinə görə, Dostoyevskinin getmək üçün Katkovun jurnalından başqa bir yer qalmadı. Oraya gedib o, jurnaldan peşin istədi. [9] 1865-ci ilin Dostoyevskinin Katkovuna məktubunda ona izah edirdi ki, yazdığı iş “bəzi qəribə “qurtarmamış” fikirlər” təsirin altında olan və “hələ də göylərdə uçan” cavan adam haqqında olmalı idi; [10] beləliklə o, “radikalizm” ideologiyanın əxlaqını və psixoloji təhlükəsini tədqiq etmə planını yetirməyə başladı. [11] 1865-ci ilin noyabrında yazdığı məktublarında isə, vacib bir konseptual dəyişiklik üzə çıxır: “hekayə” “roman” olub və bu vaxtdan bəri Cinayət və cəza ancaq roman kimi qeyd olunurdu. [12]

Dostoyevski eyni zamanda Cinayət və cəza və Qumarbaz romanları yerinə yetirmək üçün tələsməli idi. Bu ağır işini eləməyə ona stenoqrafist, Anna Snitkina kömək edirdi. Tezliklə o, Dostoyevskinin ikinci həyat yoldaşı olmuşdu. [13] Cinayət və cəza romanın birinci hissəsi Rus Xəbərçi jurnalının 1866-cı ilin yanvar buraxılışda üzə çıxdı, sonuncu hissəsi isə həmin ilin dekabrında. [14]

Noyabrın axırında artıq çox yazılmışdı və hazır idi; mən hər şeyi yandırdım. <. >Mənim özümə xoş gəlmədi. Məni yeni form, yeni plan maraqlandırdı və mən əvvəldən başladım.

Orijinal mətn (rus.)

«В конце ноября было много написано и готово; я все сжег. <. >Мне не понравилось самому. Новая форма, новый план меня увлек, и я начал сызнова»

— Dostoyevskinin onun dostuna, Aleksandr Vrangelə məktubu. 1866-cı ilin fevralı. [15]

Sovet İttifaqında çap olunmuş Dostoyevki yazıların tam nəşrində, redaktorlar müəllifin Cinayət və cəza üstündə işlədiyi zamanı yazdığı qeyd dəftərlərini kompozisiyanın bəzi etapları ilə təqribən uyğun olan ardıcılıqda yığdılar və çap etdilər. Buna görə romanın əvvəldən kimi yazılmalı olan qaralama versiyası və bundan əlavə tekstin daha iki versiyası günümüzdə mövcuddur. Bu versiyalar Visbaden nəşri, Piterburq nəşri və son plan kimi bilinirlər. Onlarda Dostoyevskinin birinci şəxsdən anlatmadan üçüncü şəxsdən anlatmaya keçidini görmək olar. [16] Visbaden nəşri daha çox hekayəyazanın qətldən sonra moral və fiziki reaksiyası haqqındadır. Ordakı yazılan Dostoyevskinin Katkova məktubunda izah edilən süjeti ilə, gündəlik cürdə yazılan isə kitabın ikinci hissəsi ilə təxminən uyğunlaşır. [17]

Mən onu [bu fəsili] əsil ilhamla yazmışdım, amma, bəlkə də o pisdir; lakin onların sualı ədəbi ləyaqətində deyil, əxlaq üçün təlaşdır. Bu məsələdə mən haqlıyam – əxlaqa qarşı yox idi və hətta tamamilə tərsinə, lakin onlar başqasını görürlər və bundan başqa, nihilizm izlərini görürlər. <. >Mən onu [fəsili geri] aldım, və əməyimin və həsrətimin miqdarından əsasən bu böyük fəsilin dəyişilməsi mənə azı üç yeni fəsil boyda iş kimi dəyər idi, amma mən [onu] düzəltdim və verdim.

Orijinal mətn (rus.)

«я написал её [эту главу] во вдохновении настоящем, но, может быть, она и скверная; но дело у них не в литературном достоинстве, а в опасении за нравственность. В этом я былправ – ничего не было против нравственности и даже черезмерно напротив, но они видят другое и, кроме того, видят следы нигилизма. <. >Я взял [главу обратно], и эта переделка большой главы стоила мне по крайней мере трёх новых глав работы, судя по труду и тоске, но я переправил и сдал.»

— Dostoyevski A.P. Milyukova məktubu [18]

Dostoyevskinin əvvəl versiyasının yandırılmasının səbəbi hələ də sual altında olan bir məsələdir. Cosef Frankın fikirinə görə “bir ehtimal odur ki, protaqonist əvvəlki təsəvvürdə olan sərhədlərdən geri inkişaf etmiş”. [19] Dostoyevskinin dəftərləri Frankın yazdığına görə göstərirlər ki o, Raskolnikov personajın yeni cəhətlərin məzmunun davamı ərzində yaranmasının lazımlığını başa düşürdü, və romanı “metamorfozla” uyğunluqda strukturlaşdırılmış. [20] Beləliklə, Dostoyevski yazdığı hekayəni əvvəldən işlədiyi Sərhoşlar adlı layihədən olan fikirlərlə qarışdırdı. [21] Cinayət və cəza romanın sonuncu versiyası 1865-ci ilin noyabr ayında, Dostoyevski onu üçüncü şəxsdən yazmağa gərar verəndə, yaranmağa başladı. Bu dəyişiklik romanın yazılmağın erkən etapların ərzində mövcud olan uzun mübarizənin kulminasiyası idi. [22] Belə yazma üslubu istifadə etməyə qərar verərkən, Dostoyevski hər şeyi əvvəldən yazmağa başlayıb və beləliklə erkən manuskriptlərin hissələri rahatca son mətnə əlavə edə bildi – Frank yazırdı ki o, Vrangelə anlatdığı kimi bundan əvvəl yazdığı hər şeyi yandırmadı. [23]

Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.
D. A. Şmarinov. 1935—36.

Əsərin baş qəhrəmanı Rodion Raskolnikovdur. Bu insanın düşüncəsində cinayət nəzəriyyəsi doğulur. Onun nəzəriyəsinə əsasən, bəşəriyyət iki hissəyə bölünür: qeyri-adilər və adilər. Raskolnikovun fikrincə, qeyri-adilər xoşbəxt gələcəyə xatir onlara mane olan insanları öldürə bilərlər. Raskolnikov və ailəsi (anası və bacısı) çox kasıbdır. O, universitetdə təhsil xərclərini ödəyə bilmir. Universitetdən qovulur, kirayə haqqı verə bilmədiyi üçün ev sahibindən gizlənir. Raskolnikov xəbər tutur ki, bacısı Avdotya Romanovna ailəyə yardım üçün sevmədiyi varlı bir adama ərə getməyi planlaşdırır. O borc almaq bəhanəsi ilə aradüzəldən qarının evinə gedir. Qızıl saatını girov qoyub evi diqqətlə nəzərdən keçirir. Geri qayıdanda pivəxanada Semyon Zaxaroviç Marmeladovla tanış olur. Marmeladovun arvadı Katerina İvanovnanın birinci nikahdan 3 uşağı vardı. Onun birinci əyyaş əri ölüb və Marmeladova ərə gedib. Marmeladovun birinci nikahdan Sonya adlı qızı var. Sonya fahişəlik edib pul qazanır. Bu pullar ailənin qarnına və atası üçün içkiyə xərclənir. Raskolnikov Marmeladovu evinə ötürəndə pəncərənin ağzına pul qoyur. Raskolnikov evə çatanda anasından məktub alır. Anası pul göndərə bilmədiyi üçün təəssüfünü bildirir. Yazır ki, qızı Dunya qulluqçu işlədiyi evdə böhtanla üzləşib. Ağa Svidriqaylov onunla yaxınlığa can atdığı üçün arvadı Marfa Petrovna qızı oğurluqda şərləyib. Dunya yalnız ailəni dolandırmaq üçün Lujinlə nişanlanır. Raskolnikov küçədə sərxoş qızla rastlaşır. Onu evinə yola salıb dostu Razumixinin yanına gedir. Xəbər tutur ki, anası və bacısı Sankt-Peterburqa gəlirlər. Raskolnikov sarsıntı keçirir. Dəhşətli yuxular onu rahat buraxmır. Özünü öldürmək barədə də düşünür. O, yoldan ötərkən araba birini vurur. Raskolnikov onun Marmeladov olduğunu görür. Raskolnikov bacısına çox yalvarır ki, Lujinə ərə getməsin. Bu arada dostu Razumixin Dunyaya vurulur. Marfa, Svidriqaylovun arvadı ölür. Olsun ki əri döyərək onu öldürür. Raskolnikov öz ev sahibəsinin artıq dünyasını dəyişmiş dindar qızını xatırlayır. O həmin qızla evlənmək istəyirdi. Sonya gəlir, anasından dəfn mərasiminə dəvətnamə gətirir. Raskolnikov bütün cinayətləri siyasi quruluşla əlaqələndirən sosialistlərlə razılaşmır. Müstəntiq Porfiri Raskolnikova məqaləsini xatırladır. Məqalədə bütün insanlar iki qrupa bölünür: qeyri-adilər, məsələn, Napoleon, Məhəmməd peyğəmbər. Əsərdə yazılır ki, onlar yeni qanunlara qarşı çıxanları öldürürlər. Nyutonun da qarşısına çıxan olsaydı, öldürərdi. Adi adamlar isə say artırırlar. Məqsədin böyüklüyü qətlə bəraət qazandırır. Raskolnikov deyir ki, kütlə ona görə yaşayır ki, onun arasından dahilər çıxsın. Porfiri soruşur ki, Raskolnikov özünü qeyri-adi sayırmı? Porfiri Raskolnikovdan şübhələnir. O, Napaleon kimi arxaya baxmadan gedir. Svidriqaylov elə biri ilə evlənmək istəyirdi ki, kasıb olsun və ər ona hakim ola bilsin. Digər tərəfdən o bu qadın vasitəsilə vəzifəyə çatmaq istəyirdi. Katerina xəstədir. Raskolnikov ona o biri qızı Poleçkanın da Sonya kimi küçəyə düşəcəyini deyir. Katerina “Tanrı qoymaz” söyləyir. Raskolnikov Tanrının olmadığını iddia edir. Sonya daim Tanrıya dua edir. Onun İncili var və bu incili qətlə yetirilmiş şahid Lizaveta bağışlayıb. Sonya Raskolnikova İncil (İsanın Lazarı həyata qaytarmasından) oxuyur. Raskolnikov müstəntiq Porfirinin yanına gedir. Birdən həbsə alınmış Mikolay otağa girib qarını öldürdüyünü etiraf edir. Marmeladovun dəfn mərasimində Lebezyatnikov Lujinlə emansipasiyadan – vətəndaş nikahından danışırlar. Lujin bir az sonra Sonyanı 100 manat oğurlamqda ittiham edir. Sonyanın anası onun çibini çevirəndə 100 manat düşür. Lebezyatnikov şahidlik edir ki, Lujin pulu Sonyanın cibinə qoyub. Lujin demək istəyir ki, Raskolnikovun sevdiyi qız oğrudur. Ev sahibəsi Katerinanı qovur. Raskolnikov Sonyaya etiraf edir ki, qarını o öldürüb. Sonya Lisavetadan qalmış xaçı Raskolnikova vermək istəyir. Katerina küçədə qalır. Biri ona 3 manat verir, qaradavoy onu saxlayır. Katerinanın ölümündən 3 gün ötüb. Onun uşaqlarını Svidriqaylov himayəyə götürür. Romanda cinayətin sosial və psixoloji amilləri açıqlanır. Peterburq səfaləti təsvir edilir. Əsər boyu Raskolnikovu bir sual narahat edir: o ləyaqətli insandırmı? Onun başqalarını mühakimə etmək haqqı varmı? Raskolnikova vicdanı əzab verir və o törətdiyi cinayəti etiraf edir. O özünü cinayətə görə yox, daxili zəifliyini qiymətləndirmədən cinayətə getdiyi üçün ittiham edir. Raskolnikov katorqaya göndərilir və Sonya da onu müşayiət edir. Nəhayət, qəhrəman qeyri-adilik iddiasından imtina edir və Sonyaya sevgidə özünə arxa tapır.

Personajlar

Rodion Raskolnikov –Родион Романович Раскольников , əsərin qəhrəmanı. Yoxsul, sabiq tələbə. Qətlə mənəvi haqqı olduğunu düşünür və ilk qətldə cəmiyyətin zəif bir üzvünü öldürməklə şoka düşür. Anlayır ki, qətl insanı seçilmiş etmir.
Pulxeriya Aleksandrovna Raskolnikova –Пульхерия Александровна Раскольникова, qəhrəmanın anası. O, qızını Lujina ərə vermək üçün Sankt-Peterburqa gəlir və qızının bədbəxt taleyi onu ölümə aparır.
Avdotya Romanovna Raskolnikova –Авдотья Романовна Раскольникова, qəhrəmanın bacısı. Ağıllı, qardaşına qurban getməyə hazır bir qız. Ailəyə yardım üçün sevmədiyi insana ərə getmək istəyi alınmır və qardaşının dostu *Razumixinə ərə gedib xoşbəxt olur.
Pyotr Petroviç Lujin –Пётр Петрович Лужин, Avdotyanın nişanlısı. Eqoist işbaz, Raskolnikovu incitmək üçün onun sevgilisi sonya Marmeladovanı oğurluqla şərləyir.
Dmitri Prokofyeviç Razumixin –Дмитрий Прокофьевич Разумихин, Raskolnikovun tələbə dostu. Duneçkanı (Avdotyanı) sevir və onunla evlənir.
Semyon Zaxaroviç Marmeladov –Семён Захарович Мармеладов, keçmiş titullu müşavir. Sərxoşluq edən, zəif iradəli bir insan. Araba altında qalıb ölür.
Katerina İvanovna Marmeladova- Катерина Ивановна Мармеладова, Semyon Marmeladovun arvadı. Ştab-zabiti qızı, vərəm xəstəsi, 3 uşağı tənha böyütmüş qadın. Dəli olub ölür.
Sonya Semyonovna Marmeladova-Соня Мармеладова|Софья Семёновна Мармеладова, qəhrəmanın sevgilisi. Semyon Marmeladovun birinci nikahdan qızı. Hissiyatlı, mərhəmətli olsa da ailəni yedirmək üçün fahişəlik yolunu seçir. Radionun arxasınca Sibirə gedir. Bu qız onu sözün əsil mənasında insan edə bilir.
Arkadi İvanoviç Svidriqaylov –Аркадий Иванович Свидригайлов, əyan, sabiq zabit, xəyanətkar, alçaq bir şəxs. Məqsədi uğrunda hər şeyə hazırdır. O, Avdotyaya çatmaq istəyir. Ölümdən qorxduğu halda özünü öldürür.
Marfa Petrovna Svidriqaylova –Марфа Петровна Свидригайлова, Arkadinin mərhum arvadı. Əri onun qətlində şübhəlidir.
Andrey Semyonoviç Lebezyatnikov –Андрей Семёнович Лебезятников, nazirlik işçisi, sosialist-utopist, axmaq, Lujinin qonşusu.
Porfiri Petroviç –Порфирий Петрович, istintaq işləri üzrə pristav, işinin bilicisi, dəlillər olmadığı halda Raskolnikovu etirafa vadar edir.
Amaliya Lyudviqovna Lippevexzel Амалия Людвиговна (Ивановна) Липпевехзель, Marmeladovlara icarəyə verilmiş evin sahibəsi, əsli bilinməyən atası ilə öyünən axmaq.
Alyona İvanovna –Алёна Ивановна, kollec katibəsi, aradüzəldən, Raskolnikovun balta ilə öldürdüyü qarı.
Lizaveta İvanovna –Лизавета Ивановна, Alyonanın ögey bacısı. Sadə, pak, dindar qadın. Təsadüfən qətlə şahid olduğu üçün öldürülür.
Zosimov –Зосимов, Razumixinin tanış həkimi, öz qiymətini bilən iradəli insan.
Zametov Aleksandr Qriqoryeviç –Заметов Александр Григорьевич, polisdə poçtalyon, Razumixinin dostu, Raskolnikovun qatil olmasından şübhələnir.

Cinayət və cəza (rus. Преступление и наказание ; 1909, Rusiya)
Marmeladovun hekayəsi (rus. Преступление и наказание ; 1911, Rusiya)
Cinayət və cəza (rus. Преступление и наказание ; 1913, Rusiya)
Cinayət və cəza (rus. Преступление и наказание ; 1915, Rusiya)
Cinayət və cəza (ing. Crime and Punishment ; 1917, ABŞ)
Raskolnikov (Rusiya)
Cinayət və cəza (İtaliya)
Raskolnikov (alm. Raskolnikow ‎; 1923, Almaniya)
Cinayət və cəza (ing. Crime and Punishment ; 1935, ABŞ)
Cinayət və cəza (fr. Crime et Châtiment ; 1956, Fransa)
Cinayət və cəza (rus. Преступление и наказание ; 1969, SSRİ)
Cinayət və cəza (ing. Crime and Punishment ; 1979)
Cinayət və cəza (fin Rikos ja rangaistus ; 1983, Finlandiya)
Heyranlanan (ing. Astonished ; 1988, ABŞ)
Dostoyevskinin Cinayət və cəza (ing. Dostoevsky’s Crime and Punishment ; 1998, ABŞ)
Cinayət və cəza (ing. Crime and Punishment ; 2002, Britaniya)
Cinayət və cəza (ing. Crime and Punishment ; 2002, ABŞ-Rusiya-Polşa)
Nina (port. Nina ; 2004, Braziliya)
Matç point (ing. Match Point ; 2005, ABŞ-Britaniya)
Cinayət və cəza (rus. Преступление и наказание ; 2007, Rusiya)
Seçilən (rus. Избранник ; Rusiya)
Tələbə (rus. Студент ; 2012, Qazaxıstan)

İstinadlar

↑ 123 Карякин (1976), 216
↑”Cinayət və cəza”. 2015-05-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2015-03-24 .
↑University of Minnesota – Study notes for Crime and PunishmentArxivləşdirilib 2016-04-11 at the Wayback Machine – (retrieved on 1 May 2006)
↑ Frank (1995), 96
↑ Yousef, About Crime and PunishmentArxivləşdirilib 2008-09-18 at the Wayback Machine
* Fanger (2006), 17–18
↑Достоевский, Фёдор. Ф.М. Достоевский. Собрание сочинений в пятнадцати томах. Том пятый. «Преступление и наказание». Наука. 1989. səh. 523.
↑Редакторская подборка.“Имхонет: Литературные герои и их прототипы” (rusca) . ИМХОНЕТ. 2015-06-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2014-08-12 .
↑ Frank, 170
* Peace (2005), 8
* Simmons (2007), 131
↑ Frank (1994), 168
↑ Miller (2007), 58
* Peace (2008), 8
↑ Frank (1994), 179
↑ Miller (2007), 58–59
↑ Frank (1995), 39
* Peace (2005), 8
↑ Simmons (2007), 131
↑ Карякин (1976), 118
↑ Dostoyevsky initially considered four first-person plans: a memoir written by Raskolnikov, his confession recorded eight days after the murder, his diary begun five days after the murder, and a mixed form in which the first half was in the form of a memoir, and the second half in the form of a diary (Rosenshield [1973], 399).
↑ Carabine (2000), x
* Frank (1994), 170–172
* Frank (1995), 80
↑ Мочульский (1947),228
↑ Frank (1994), 174
↑ Frank (1994), 177
↑ Frank (1994), 175
↑ Frank (1994), 179–180, 182
↑ Frank (1994), 170, 179–180, 184
* Frank(1995), 93
* Miller (2007), 58–59

Qocayev. Cinayət və onun cəzası [ölü keçid]
xülasələşdirdi: A. Eyvazov [ölü keçid]
Frank, Joseph. The Making of Crime and Punishment // In Polhemus, Robert M.; Henkle, Roger B. (eds.). Critical Reconstructions: The Relationship of Fiction and Life. Stanford University Press. 1994. ISBN0-8047-2243-9 .
Frank, Joseph.Dostoevsky: The Miraculous Years, 1865–1871. Princeton University Press. 1995. ISBN0-691-01587-2 .
Frank, Joseph. Introduction // Dostoevsky: The Mantle of the Prophet, 1871–1881. Princeton University Press. 2002. ISBN0-691-11569-9 .
Miller, Robin Feuer. Crime and Punishment in the Classroom // Dostoevsky’s Unfinished Journey. Yale University Press. 2007. ISBN0-300-12015-X .
Peace, Richard Arthur.Fyodor Dostoevsky’s Crime and Punishment: A Casebook. Oxford University Press. 2006. ISBN0-19-517562-X .
:
- Peace, Richard. “Introduction”. Peace, 1–16.
- Fanger, Donald. “Apogee: Crime and Punishment”. Peace, 17–35.
- Lindenmeyr, Adele. “Raskolnikov’s City and the Napoleonic Plan”. Peace, 37–49.
- Wasiolek, Edward. “Raskolnikov’s City and the Napoleonic Plan”. Peace, 51–74.
- Peace, Richard. “Motive and Symbol”. Peace, 75–101.
Xarici keçidlər
- “Cinayət və cəza. F. M. Dostoyevski” (az.) .
- (yüklə)
- Fyodor Mixayloviç Dostoyevski. Cinayət və cəza /Tərt. ed. və ön sözün müəllifi. M.Qocayev.- B.: Öndər, 2004.- 560 s., 1 portr.
- Федор Достоевский – Преступление и наказание
- Fyodor Dostoevsky – Crime and Punishment
- “Cinayət və cəza” əsərinin cızma-qaraları – FOTOLARArxivləşdirilib 2017-07-19 at the Wayback Machine
Related posts: