Dövlət İdarəetməsinin mənası

Bir sözlə, dövlət idarəetməsi, qanuni bir çərçivədə fəaliyyət göstərən siyasi olmayan bir ictimai bürokratiyadır. Hökumətin hədəfləri, ictimai maraqlar və qanunlarla məşğul olur. Hakimiyyətin bütün qolları, yəni icraedici, qanunverici və məhkəmə hakimiyyəti, habelə bir-biri ilə münasibətləri dövlət idarəçiliyində əhatə olunur. Vahidlik, xarici maliyyə nəzarəti və xidmət motivləri prinsipləri üzərində işləyir.

Dövlət və özəl idarəetmə arasındakı fərq

İdarəetmə bir iş təşkilatı və ya dövlətin işlərini effektiv şəkildə idarə etmək kimi qəbul edilə bilər. Bu, şirkətin son hədəfinə çatmaq üçün insanlardan, məlumatdan və təşkilatın digər mənbələrindən optimal istifadəni nəzərdə tutur. İdarəetmə ya dövlət məmurları, ya da xüsusi şəxslər tərəfindən edilə bilər. Dövlət idarəetməsi xidmət motivi ilə işləyən bir iqtisadiyyat sahəsidir. Digər tərəfdən xüsusi idarəetmə iş intuisiyası ilə işləyir.

Dövlət idarəçiliyi özəl idarəetmədən üç mühüm cəhətdən, yəni siyasi xarakteri, hesabatlılığı və fəaliyyət dairəsi ilə fərqlənir. Burada dövlət və özəl idarəetmə arasındakı mənanı və fərqləri anlamağa kömək edəcək bir məqalə təqdim olunur.

Müqayisə qrafiki

Müqayisə üçün əsas	Dövlət idarəetməsi	Şəxsi İdarəetmə
Məna	Dövlət idarəsi, hökumət tərəfindən müəyyən edilmiş məqsədlərə çatmaq üçün qaynaqları nizamlı şəkildə idarə etməkdir.	Xüsusi idarəetmə, ticarət müəssisəsinin işlənməsi, idarə olunması və işinin təşkilidir.
Bu nədir?	Siyasi bir prosesdir.	Bu bir işdir.
Əməliyyat	Dövlət qurdu	Qeyri-hökumət quruldu
Yanaşma	Bürokratik	Eqalitar
Qərar vermə	Plüralist	İnhisarçı
Gəlir	Vergilər, rüsumlar, rüsumlar və s.	Mənfəət
Hesabatlılıq	Ümumi ictimaiyyətə cavabdehdir	Sahiblərinə cavabdehdir
İstiqamət	Rifah yönümlüdür	Mənfəət yönümlüdür

Dövlət İdarəetməsinin tərifi

Dövlət İdarəçiliyi, dövlət tərəfindən formalaşdırılan dövlət siyasət və proqramlarının sistematik tətbiqi ilə əlaqəli bir tədqiqat sahəsidir. Bu, hökumətin həyata keçirdiyi inzibati funksiyalarla əlaqədardır. İnsanlar üçün yaxşı və təhlükəsiz bir həyat təmin etmək üçün geniş ictimaiyyətə xidmətlər göstərməyə yönəlmişdir.

Həm bir intizam, həm də bir fəaliyyətdir. Bir intizam olaraq bütün mövzuları əhatə edir, yəni büdcə, planlaşdırma, təşkil etmə, nəzarət, hesabat, rəhbərlik, işçi heyəti və s. Fəaliyyət olaraq sosial xidmətlər, sosial təminat xidmətləri, dövlət işlərinin idarəedilməsi, tənzimləmə kimi xidmətləri həyata keçirir. özəl müəssisələr və s.

Bir sözlə, dövlət idarəetməsi, qanuni bir çərçivədə fəaliyyət göstərən siyasi olmayan bir ictimai bürokratiyadır. Hökumətin hədəfləri, ictimai maraqlar və qanunlarla məşğul olur. Hakimiyyətin bütün qolları, yəni icraedici, qanunverici və məhkəmə hakimiyyəti, habelə bir-biri ilə münasibətləri dövlət idarəçiliyində əhatə olunur. Vahidlik, xarici maliyyə nəzarəti və xidmət motivləri prinsipləri üzərində işləyir.

Xüsusi İdarəetmə tərifi

Xüsusi İdarəetmə, özəl biznes müəssisələrinin idarəedilməsi və təşkili kimi müəyyən edilir. Xüsusi şəxslər və ya bir qrup tərəfindən qazanc əldə etmək üçün həyata keçirilən inzibati funksiyadır. Siyasi olmayan bir iş fəaliyyətidir. Təşkilat rəhbərliyi tərəfindən həyata keçirilən siyasət və proqramların planlaşdırılması, təşkili, idarə olunması, əlaqələndirilməsi və həyata keçirilməsi kimi bir sıra fəaliyyətlərdən ibarətdir.

İşçilərin və müştərilərin və ya tərəfdaşların, həm də aidiyyəti təşkilatın maraqlarını nəzərə alaraq təşkilatın iqtisadi mənfəəti üçün işləyir.

Dövlət və özəl idarəetmə arasındakı əsas fərqlər

Dövlət və özəl idarəetmə arasındakı vacib fərqlər aşağıda verilmişdir:

1. Hökümət tərəfindən müəyyən edilmiş məqsədlərə çatmaq üçün dövlətin işlərinin sistematik və yaxşı planlaşdırılmış şəkildə idarə edilməsi Dövlət İdarəçiliyi adlanır. Xüsusi idarəetmə termini ticarət müəssisəsinin işinə, idarə olunmasına və işlərinin təşkilinə aiddir.
2. Dövlət İdarəçiliyi siyasi bir prosesdir. Digər tərəfdən, özəl idarəetmə bir işdir.
3. Dövlət rəhbərliyi dövlət quruluşunda reallaşır, özəl idarəetmə isə hökumət quruluşu xaricindəki quruluşda fəaliyyət göstərir.
4. Dövlət rəhbərliyi bürokratik bir yanaşma izləyir, özəl idarəetmə isə bərabərlikçi bir yanaşmaya sahibdir.
5. Dövlət idarəçiliyində qərar qəbul etmək plüralistdir, lakin özəl idarəetmədə inhisarçı qərarlar qəbul edilir.
6. Dövlət idarəçiliyində gəlirlər geniş ictimaiyyət tərəfindən ödənilən vergilər, rüsumlar, rüsumlar, cərimələr və digər ödənişlərdən əldə edilir. Əməliyyat fəaliyyətindən əldə olunan mənfəətin əsas gəlir mənbəyi olduğu özəl idarəetmədən fərqli olaraq.
7. Hesabatlılığa gəldikdə, dövlət məmurları geniş ictimaiyyətə cavabdehdirlər. Fərqli olaraq işçilərin sahiblərinə cavabdeh olduqları özəl idarəetmə.
8. Dövlət idarəçiliyi rifah yönümlüdür; xidmət motivi ilə işləyir. Əksinə, özəl idarəetmə mənfəət yönümlüdür.

Nəticə

Dövlət idarəçiliyi hökumət mühitində işləyir və bu səbəbdən dövlət idarəsi olaraq da bilinir. Əksinə, özəl idarəetmə bir iş prosesidir və dolayısı ilə iş idarəetməsi kimi qəbul edilir. Hər ikisi də cəmiyyətin inkişafına müxtəlif yollarla töhfə verməkdə həlledici rol oynayırlar. Üstəlik, performans, tərəqqi və nəticələrin ölçülməsi müxtəlif metodlardan istifadə etməklə edilə bilər.

Dövlət İdarəetməsinin mənası

Dövlət rəhbərliyi dövlət orqanlarında, qurumlarda və ya qurumlarda həyata keçirilən idarəetmə, siyasi hakimiyyətdən lazımi qaynaqları alan ümumi rifah yaradan vətəndaşların maraqlarına və ya işlərinə, hərəkətlərinə və varlıqlarına qatılmaq, qanuni bir əmrdən sonra.

Dövlət idarəçiliyi texniki (sistemlər, prosedurlar), siyasi (dövlət siyasətləri) və hüquqi (hüquq normaları) xarakterli elementləri əhatə edir.

İnsan resursları, maliyyə, sosial-iqtisadi fəaliyyətlər və ictimai işlərin idarə olunması və icrası, habelə dövlətin hədəflərinə çatan büdcə və proqramlar hazırlamaqdan məsul olan dövlət sektorunun bir sıra sahələrini əhatə edir.

Dövlət idarəçiliyində həyata keçirilə bilən bəzi vəzifələr, məsələn, müxtəlif dövlət orqanlarının inzibati işçiləri, səhiyyə xidmətində həkimlər və tibb bacıları, təhsil sahəsində müəllim və professorlar mülki baxımdan var qoruma, xilasetmə briqadaları və ictimai təhlükəsizlik baxımından polis qurumları var.

İdarə sözü Latın dilindən götürülmüşdür elan getmək və ya getmək deməkdir və nazir xidmət etmək deməkdir.

İdarəetmə mənasına da baxın.

Şəxsi idarəetmə

Xüsusi idarəetmə, müəyyən bir şirkətin, təşkilatın və ya şəxsin maraqlarına uyğun olaraq ən böyük fayda əldə etmək üçün malların, mənbələrin və xidmətlərin idarə olunması ilə məşğul olur.

Bu idarəetmə mənfəət üçündür, özəl hüquq rejimi rəhbər tutulur və təklif olunan layihələr və ya proqramlar həyata keçirilə bilər və ya edilə bilməz.

Mərkəzləşdirilmiş və mərkəzləşdirilməmiş dövlət idarəetməsi

Mərkəzləşdirilmiş dövlət idarəçiliyi Cümhuriyyətin Rəhbərliyindən, Katibindən, İcra Şurasından və Baş Prokurorluqdan ibarətdir.

Bu idarədən, vətəndaşların ümumi rifahına nail olmaq üçün dövlətin planlaşdırılması, təşkili, kadr idarəsi, rəhbərliyi və nəzarəti müddətləri həyata keçirilir.

Mərkəzləşdirilməmiş dövlət idarəçiliyi, Dövlətin funksiyalarını bu cür işi həyata keçirmə qabiliyyəti olan müxtəlif qurumlar və ya hüquqi şəxslər tərəfindən idarə olunan şəxsdir.

Mərkəzsizləşdirmə yolu ilə, dövlət idarəetməsinin vəzifələri, dövlətin müxtəlif qurumlarına və ya qurumlarına, inzibati nəticələrini yüngülləşdirmək və daha səmərəli etmək üçün həvalə olunur.

Həmçinin baxın Mərkəzsizləşdirmə.

Parastatal dövlət idarəetməsi

Dövlətin məqsədləri üçün əməkdaşlıq edən, lakin dövlət idarəçiliyinə daxil olmayan şirkətlərdə, təşkilatlarda və ya birliklərdə həyata keçirilən idarəetmədir.

Bu şirkətlər qanun və ya fərmanla digər təşkilat və ya qurumların çata bilmədiyi dövlət problemlərini həll etmək üçün yaradılır. Bunlar öz əmlaklarına sahib olan, funksiyaları ictimai maraqlara cavab verən və dövlətin hüququndan fərqli bir hüquqi şəxsiyyətə sahib olan şirkətlərdir.

Bələdiyyə dövlət idarəetməsi

Bir dövlətin ərazi, sosial və inzibati təşkilatının bir hissəsinə uyğun gələn bir siyasi və sosial varlığın idarə edilməsidir.

Bu idarədən insanların bələdiyyənin yaxşı vəziyyəti və saxlanması üçün birlikdə və mütəşəkkil şəkildə çalışa biləcəkləri iqtisadi, sosial və mədəni inkişaf proqramları hazırlanır.

Dövlət idarəetmə elementləri

Dövlət idarəçiliyinin elementləri dövləti xalqın ümumi rifahını yaratmağa aparan qaynaqlar və addımlardır.

• İdarəetmə orqanı: dövlət idarəsi, dövlətin şəxsiyyətinin və nail olmaq istədiyi hədəflərin təcəssüm etdirildiyi vasitələrdən ibarətdir.
• İdarəetmə fəaliyyəti: rəhbərlik məqsədinə çatmaq üçün dövlət xidmətləri göstərmək vəzifəsini yerinə yetirdiyi zaman həyata keçirilir.
• Məqsəd: Dövlətin məqsədi əhali qarşısında götürdüyü öhdəliklər və məsuliyyətlər daxilində vətəndaşların ümumi rifahını təmin etmək və təmin etməkdir.
• Orta: ümumi rifaha nail olmaq üçün dövlət idarəçiliyində istifadə olunan ictimai xidmətdir.

Mərkəzləşdirmə və mərkəzləşdirmə.

Dövlət idarəçiliyinin xüsusiyyətləri

Bunlar dövlət idarəçiliyinin ən nəzərə çarpan ümumi xüsusiyyətlərindəndir.

• Dövlət idarəsi insanların ehtiyaclarını kifayət qədər mal və xidmətlər hesabına təmin etməyə çalışır.
• Qanuni tənzimləmələr dövlət idarəçiliyinin əsas götürdüyü əsasdır.
• Dövlət strukturlarında çox sayda inzibati istiqaməti əhatə edə biləcəyi üçün strukturu mürəkkəbdir.
• Sosial, iqtisadi, siyasi və mədəni məqsədlər üçün layihələr həyata keçirmək üçün resurs ayırmaq gücünə malikdir.
• Vətəndaşların hüquqlarını təmin edir.
• Qərarlar bir nəfər tərəfindən deyil, komanda şəklində verilir.
• Dövlət idarəçiliyinin xüsusiyyətləri Dövlət tərəfindən verilir.
• Bəzən bürokratik idarəetmə ola bilər.

Bürokratiyanın mənasına baxın.

Idarəetmənin anlayışı, xüsusiyyətləri, üsulları və funksiyaları

Idarəetmə latın mənşəli administratio sözündə götürülüb, mənası müəyyən fəaliyyət növünü xarakterizə edən universal vasitədir, yəni ictimai əhəmiyyət kəsb edən məqsədlərə nail olmaq üçün həyata keçirilən hərəkətlər məcmusudur.

Idarəetmə daha geniş mənada nəyinsə (və ya kiminsə) üzərində rəhbərliyin həyata keçirilməsi deməkdir.

Idrəetmənin ümumi anlayışının məzmumnu aşağıdakı əlamətlərlə xarakterizə olunur:

• Idarəetmə özlərinin bütövlüyünü təmin edən ayrı-ayrı təbiətli təşkil edilmiş sistemlərin funksiyasıdır, yəni onların qarşısında duran vəzifələrə nail olmaq, onların strukturunu saxlamaq, onların fəaliyyətində tələb olunan rejimin saxlanmasını təmin edən funksiyadır.
• Idarəetmə sistemi təşkil edən ünsürlərin qarşılıqlı fəaliyyət əlaqəsinin təşkilinə xidmət edir.
• Idarəetmə tam vahid bir sistemin daxili keyfiyyəti olub, özünütəşkiletmə əsaslarında daim qarşılıqlı əlaqədə olan subyekt və obyekt kimi əsas elementlərin vəhdətindən ibarətdir.
• Idarəetmə elementlərin sistemini təşkil edən daxili qarşılıqlı əlaqələri nəzərdə tutmaqla yanaşı, həm də müxtəlif iyerarxiya səviyyəli qarşılıqlı əlaqədə olan bütöv sistemlərin həm sistemdaxili, həm də sistemlərarası xarakterli idarəetmə funksiyalarının həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
• Idarəetmə öz mahiyyətinə görə subyektin obyektə idarəetmə təsirinin göstərilməsindən ibarət olub, məzmunu sistemin qaydaya salınmasından, onun mövcudluğunun və inkişafının qanunauyğunluqlara tam müvafiq olaraq fəaliyyət göstərməsinin təmin ediməsindən ibarətdir.
• Idarəetmə o zaman real hesab olunur ki, obyektin idarəetmə subyektinə, sistemin idarə olunan elementinin onu idarə edən elementə faktiki tabeçiliyi vizual xarakter daşısın.

Sosial idarəetmənin aşağıdakı növləri vardır:

• Dövlət idarəetməsi
• Yerli özünüidarəetmə (bələdiyyələr)

• Idarəetmənin subyekti
• Idarəetmənin obyekti
• Idarəetmənin düzünə və əksinə olan əlaqələri
• Idarəetmənin sistemi
• Idarəetmənin funksiyaları

Idarəetmənin xüsusi funksiyaları elə növ funksiyalardır ki, onlar idarəetmə prosesinin məqsədyönlü və onun qarşısında duran vəzifələrlə sıx bağlıdır. Məsələn, fövqaladə vəziyyət zamanı idarəetmənin aşağıdakı kimi xüsusi funksiyalarının həyata keçirilməsinə ehtiyac duyulur və belə funksiyaların yerinə yetirilməsi tələb olunur:

1. təbii fəlakət baş vermiş ərazidən əhalinin təxliyyə edilməsi
2. təbii fəlakət baş verən zaman əhaliyə tibbi, maddi və mənəvi yardımın göstərilməsi
3. təbii fəlakətin vurduğu ziyanların aradan qaldırılması və.s

a) həmin əraziyə müxtəlif tikinti materiallarının, texnikanın və s.-nin göndərilməsi

b) həmin ərazidə səyyar hospitalların yaradılması

c) əhaliyə ərzaq, geyim və digər məmulatların paylanması və.s

idarəetmənin ümumi funksiyaları – elə funksiyalardır ki, bu funksiyalar hər bir idarəetmə prosesinə şamil edilə bilər.

Idarəetmənin ümumi funksiyaları aşağıdakılardır:

• proqnozlaşdırma funksiyası
• doğru məlumat mübadiləsi funksiayası
• planlaşdırma funksiyası
• təşkiletmə funksiyası
• nizamlama və operativ sərəncamvermə funksiyası
• koordinasiya (əlaqələndirmə) funksiyası
• nəzarət funksiyası
• uçot (qeydiyyat) funksiyası

“Dövlət idarəetməsi” sosial idarəetmənin bir növü olub , öz xüsusiyyətlərinə görə sosial idarəetmənin digər növlərindən fərqlənir.

• Qanunvericilik hakimiyyətini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi həyata keçirir
• Icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının prezidentinə mənsubdur
• Məhkəmə hakimiyyətini isə Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri həyata keçirirlər.

Dövlət hakimiyyətinin mahiyyəti və strukturu hüquqi cəhətdən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında və Konstitusiya qanunlarında möhkəmləndirilmişdir. Dövlət hakimiyyəti qanunvericiliyə, dövlət aparatına, maddi ehtiyatlara, pul vəsaitlərinə, inandırma və məcburetmə mexanizminə arxalanır.

Konstitusiyamızın 7-ci maddəsinin 3-cü bəndinə əsasən, hakimiyyətin qolları olan qanunverici, icra və məhkəmə hakimiyyətləri qarşılıqlı fəaliyyət göstərir və öz səlahiyyətləri çərçivəsində müstəqildirlər.

Qanunverici hakimiyyətin funksiyası qanunların hazırlanmasından və qəbul edilməsindən ibarətdir.

Məhkəmə hakimiyyəti orqanları Konstitusiyamızın 130-132-ci maddələrinə əsasən, konstitusion, cinayət, mülki və inzibati işlərə baxırlar.

Icra hakimiyyətinə gəldikdə isə, o, təşkilati-idarəetmə, idarəedici-sərəncamverici xarakterli funksiyaları həyata keçirir. Bu funksiyalar praktiki olaraq – icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən yerinə yetirilir.

Icra hakimiyyətinin həyata keçirilməsi imkanları və səlahiyyətləri Nazirlər Kabinetinə, nazirliklərə, dövlət komitələrinə və digər icra hakimiyyəti orqanlarına, onların ərazi orqanlarına və bir sıra vəzifəli şəxslərə həvalə edilmişdir.

Dövlət idarəetməsinə geniş və qısa mənada aşağıdakı kimi anlayış verilə bilər:

• Dövlət idarəetməsi geniş mənada dövlətin cəmiyyətdə təşkilati-nizamlayıcı və xidməti funksiyalarının həyata keçirilməsi üzrə fəaliyyətidir, yəni dövlətin qanunverici, icra, məhkəmə və digər hakimiyyət səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsidir.
• Dövlət idarəetməsi qısa mənada icra hakimiyyətinin həyata keçirilməsi üzrə icra hakimiyyəti orqanlarının icraedici-sərəncamverici fəaliyyətidir, yəni inzibati fəaliyyətdir.

• Qanunverici hakimiyyət orqanları
• Məhkəmə hakimiyyəti orqanları
• Icra hakimiyyəti orqanları

III. Müvafiq səlahiyyətlərə malik olan qeyri-hökumət təşkilatları

Dövlət idarəetməsi sosial idarəetmənin digər növlərindən onunla fərqlənir ki, dövlət idarəetməsi özünəməxsus əlamətlərə malikdir.

• Dövlət idarəetməsi sosial-mədəni və iqtisadi fəaliyyətə bilavasitə operativ rəbərliyi həyata keçirir.
• Dövlət idarəetməsi dövət-hakimiyyət xarakterinə malikdir.
• Dövlət idarəetməsi xüsusi səlahiyyətli subyektlər tərəfindən həyata keçirilir.
• Dövlət idarəetməsi nəzarət altında həyata keçirilir.
• Dövlət idarəetməsi qanun əsasında həyata keçirilir.

1. Dövlət idarəetməsinin ümumi prinsipləri aşağıdakılardır:

• Obyektivlik
• Qanunçuluq və intizam
• Konkretlik
• Idarəetmədə vətəndaşların iştirakı
• Səmərəlilik

1. Dövlət idarəetməsinin təşkilati prinsipləri aşağıdakılardır:

• Sahəvi
• Xətt
• ərazi
• funksional
• ikili tabeçilik
• təkbaşçılığın və kollegiyalılığın uzlaşdırılması
• səlahiyyətlərin səmərəli bölüşdürülməsi

Dövlət iarəetməsi prosesində icra hakimiyyəti tərəfindən həata keçirilən funksiyaların əsas növləri, yəni onların fəaliyyətinin əsas istiqamətləri aşağıdakılardır:

• Proqnozlaşdırma məlumatlar, o cümlədən də elmi məlumatlar əsasında hər hansı bir hadisə və ya proseslərin inkişafında gedən dəyişiklilərin qabaqcadan görülməsidir.
• Planlaşdırma bu və ya digər idarə olunan fəaliyyətin konkret kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinin, məqsədinin, vəzifə və göstərilən nəticələrinin, tempinin və istiqamətinin müəyyən edilməsidir.
• Idarəedən və idarəolunan altsistemlərin təşkili – yəni idarəetmə orqanlarının təşkil edilməsi, onların funksiyalarının, tabeçiliklərinin, hüquq və vəzifələrinin müəyyən edilməsi, kadrların seçilməsi və yerləşdirilməsi və.s
• Hüquqi nizamasalma hər hansı bir fəaliyyətin hüquqi rejimlə müəyyən edilməsi və müvafiq strukturların fəaliyyət göstərməsidir.
• Ümumi rəhbərlik və sərəncamvermə işi
• Müxtəlif idarəetmə orqanlarının, vəzifəli şəxslərin, təşkilatların fəaliyyətlərinin əlqələndirilməsidir.
• Yoxlama – qanunların, planların və proqramların yerinə yetirilməsində pozuntuların aşkar edilməsi və aradan qaldırılması üçün faktiki vəziyyətin yoxlanılması və tədbirlərin tətbiq edilməsidir.
• Icraedici-sərəncamverici fəaliyyətin , o cümlədən onun yekun nəticələrinin həyata keçirilməsi üçün əhali, maddi, pul və digər vəsaitlərin uçotunun aparılması.
• Məlumatlandırmanın təmin edilməsi və məlumatlandırma – analitik işin aparılması.
• Metodiki rəhbərlik
• Kadrlarla və maddi-texniki təminatlarla təmin etmək, maliyyələşdirmə.

Icra hakimiyyəti müəyyən dövlət orqanlarının və vəzifəli şəxslərin icraedici-sərəncamverici fəaliyyətlərini təşkil edən və həyata keçirən dövlət hakimiyyətinin qollarından biridir.

• Icra hakimiyyəti Azərbaycan Respublikasının vahid dövlət hakimiyyətinin nisbətən müstəqil qolu olub, dövlət hakimiyyətinin digər müstəqil qolları olan qannverici və məhkəmə hakimiyyəti ilə sıx qarşılıqlı əlaqədədir.
• Icra hakimiyyəti yalnız funksional səlahiyyət mənasında müstəqildir.
• Icra hakimiyyəti hakimiyyətlərin bölünməsi prinsipi əsasında qurulmuş dövlət hakimiyyət mexanizminin vacib atributudur.
• Icra hakimiyyəti hakimiyyət səlahiyyətlərinin istənilən digər təzahürü kimi, başqalarının fəaliyyətinə və davranışına müəyyənedici təsirlər göstərmək bacarığına və imkanına, başqalarının iradəsini öz iradəsinə tabe etmək hüququna və imkanına malikdir.
• Icra hakimiyyəti vahid dövlət hakimiyyətinin qolu olub, dövlət fəaliyyətinin növü olan icra fəaliyyəti ilə eyniləşdirilə bilməz.
• Icra hakimiyyəti dövlət fəaliyyətinin xüsusi növü kimi ifadə olunur və öz mahiyyətinə görə hüquqtətbiqedici fəaliyyət növü kimi xarakterizə olunur.
• Icra hakimiyyəti müəyyən subyektli ifadəyə malikdir.
• Icra hakimiyyəti orqanlarının səlahiyyətləri konstitusiya və digər qanunvericilik aktlarının vasitəsilə dəqiqliyi ilə müəyyən edilmişdir.
• Icra hakimiyyəti inzibati hakimiyyətlə eyniləşdirilə bilməz.
• Icra hakimiyyəti dövlət hakimiyyətinin bütün vacib atributlarının bilavasitə onun sərəncamında olması ilə xarakterizə olunur.

• Vətəndaşların, cəmiyyətin və dövlətin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi
• Ölkənin iqtisadiyyatının inkişafı, vətəndaşların, cəmiyyətin və dövlətin rifahının yüksəldilməsi üçün şəraitin yaradılması
• Insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi
• Insan və vətəndaşların mənəvi, sosial, iqtisadi və siyasi hüquq və azadlıqlarının realizəsi, idarə, müəssisə və təşkilatların normal fəaliyyəti üçün şəraitin yaradılması.

Inzibati hüquq dövlət idarəetmə sistemində icra hakimiyyətinin təşkili və həyata keçirilməsi zamanı yaranan, dəyişən və xitam olunan ictimai münasibətləri nizama salan hüquq normalarının məcmusundan ibarət olan Azərbaycan Respublikasının hüquq sisteminin sahəsidir.

• Insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi
• Icra hakimiyyətinin demokratik təşkilinin təmin edilməsi
• Icra hakimiyyətinin fəaliyyətinin səmərəliliyi üçün şəraitin yaradılması
• Idarəetmə sahəsində vətəndaşların və onların birliklərinin hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsi üçün şəraitin yaradılması
• Vətəndaşların və cəmiyyətin inzibati özbaşınalıqdan, sui-istifadədən, diqqətsizliklər, səriştəsizlikdən, dövlət idarəetmə aparatının vəzifəli şəxslərinin özbaşınalığından müdafiəsinin təmin edilməsi

Inzibati hüquq normaları ilə tənzimlənən ictimai münasibətlərin konkret məzmunlarına görə inzibati hüquq normaları aşağıdakı qruplara bölünürlər:

• Ümumi xarakterli idarəçilik münasibətlərini tənzimləyən, yəni bütün idarəetmə üçün ümumi olan normalar: bu normalar inzibati hüququn birinci, yəni ümumi hissəsini təşkil edir.
• Idarəetmənin bu və ya digər sahəsinin və ya bölməsinin ictimai münasibətlərini tənzimləyən normalar: bu normalar inzibati hüququn ikinci, yəni xüsusi hissəsini təşkil edir.
• Inzibati-yurisdiksiya fəaliyyəti sahəsində yarananb ictimai münasibətləri tənzimləyən normalar: bu normalar inzibati hüququn üçüncü hissəsini təşkil edir.

Inzibati hüququn prinsipləri öz məzmun və məqsədlərinə görə iki qrupa bölünürlər:

1. Konstitusion (ümumi) prinsipləri;
2. Xüsusi prinsiplər;

• Qanunçuluq
• Demokratizm
• Humanizm
• Vətəndaşların qanun və hüquqtətbiqedici qarşısında bərabərliyi
• Dövlət və şəxsiyyətin qarşılıqlı məsuliyyəti
• Insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına hörmət edilməsi
• Təqsirsizlik prezumpsiyası
• Ədalətlilik və.s

1. Dövlət qulluğunun keçirilməsi prinsipləri
2. Inzibati məsuliyyət prinsipləri
3. Inzibati xətalar haqqında işlərin icraatı prinsipləri və.s

1. dövlət idarəetmə sahəsində müəyyən hərəkət qaydasının müəyyən edilməsi (göstərişlər)
2. müəyyən hərəkətlərin qadağan edilməsi (qadağanlar)
3. hərəkətlərin seçilməsi imkanının verilməsi
4. özü bildiyi kimi hərəkət etmək imkanının verilməsi

Inzibati hüquq norması dövlət idarəetməsi və icra hakimiyyəti mexanizminin fəaliyyəti sahəsində yaranan, dəyişən və xitam olunan ictimai münasibətləri tənzimləmə məqsədi ilə dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş davranış qaydasıdır.

Inzibati hüquq norması digər hüquq sahələrinin normaları kimi öz quruluşuna malikdir.

Inzibati hüquq normasının quruluşu dedikdə, onu təşkil edən elementlərin vəhdəti, normanın daxili quruluşu, yəni normanın hansı ünsürlərdən ibarət olduğu və onların bir-birilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduğu başa düşülür.

Inzibati hüquq norması 3 ünsürdən – hipoteza, dispozisiya və sanksiyadan ibarətdir.

Inzibati hüquq normalarının növləri, zamana, məkana və şəxslərə görə qüvvəsi.

Inzibati hüquq normaları öz tənzimləyici istiqamətinə və müvafiq olaraq hüquqi məzmununa görə müxtəlifdirlər. Onların təsnifatının müxtəlif meyarları mövcuddur. Bu normaların 2 əsas növü daha ümumi xarakterə malikdir.

1. İnzibati hüquq normaları öz məzmununa görə 2 əsas növə ayrılır:

• Maddi inzibati hüquq normaları
• Prosessual inzibati hüquq normaları.

1. İnzibati hüquq normalarının hüquqi məzmununun xarakterinə görə aşağıdakı növləri var:

• Məcburedici normalar
• Qadağanedici normalar
• Səlahiyyətverici normalar
• Həvəsləndirici normalar
• məsləhətverici normalar.

1. Zamana görə qüvvəsinə əsasən inzibati hüquq normaları aşağıdakı növlərə bölünürlər:

• Müddətli normalar
• Müddətsiz normalar.

1. Məkana görə qüvvəsinə əsasən inzibati hüquq normaları aşağıdakı növlərə bölünürlər:

• Ümumdövlət normaları
• Muxtariyyət normaları
• Yerli normalar
• Lokal normalar
• Xüsusi normalar

1. Şəxslərə görə qüvəsinə əsasən inzibati hüquq normaları aşağıdakı növlərə bölünürlər:

• Bütün vətəndaşlara şamil edilən normalar
• Vətəndaşların ayrı-ayrı kateqoriyalarına şamil edilən normalar.

Inzibati hüququn mənbələri dedikdə, inzibati-hüquqi normaların xarici ifadə formaları başa düşülür.

1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. 12 noyabr 1995-ci il (24 avqust 2002-ci il tarixdə olan dəyişiklik və əlavələr).
2. İnzibati hüquq normaları qanunvericilik aktlarında öz əkslərini tapırlar.
3. Azərbaycan Respublikası prezidentinin qəbul etdiyi normativ-hüquqi aktlar inzibati hüququn mənbələri hesab edilirlər.
4. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin normativ-hüquqi aktları da inzibati hüququn mənbələri sırasına daxildir.
5. Azərbaycan Respublikasının komitə, xidmət, nazirlik və dövlət komitələrinin normativ aktları sahələrarası və sahəvi miqyasda inzibati hüququn mənbəyi qismində xidmət edirlər.
6. Yerli icra hakimiyyəti başçılarının qərarları və sərəncamları da inzibati hüququn mənbəyi hesab edilirlər.
7. Dövlətlərarası müqavilələrdə də inzibati hüquq normaları öz əkslərini tapa bilərlər. Belə hallarda həmin müqavilələr inzibati hüququn mənbəyi qismində çıxış edirlər.
8. Nəhayət, inzibati hüququn mənbəyi sırasına idarə, müəssisə, təşkilat, konsern, birliklərin rəhbərlərinin normativ aktlarını da daxil etmək olar.

Azərbaycan Respublikasının hüquq sistemini təşkil edən hüquq sahələri müxtəlif ictimai münasibətləri tənzimləyir. Lakin həm də hər bir hüquq sahəsi özünəməxsus ictimai münasibətləri tənzimləyir.

Inzibati hüquq da digər hüquq sahələri kimi özünəməxsus ictimai münasibətləri tənzimləyir, yəni inzibati hüququn tənzimləmə predmeti mövcuddur.

Hüquq münasibətlərinə xas olan əsas əlamətlər inzibati hüquq münasibətlərinə də aiddir. Bu əlamətlər aşağıdakılardır:

• Hüquq münasibəti hüquq norması əsasında yaranır; bu da həmin ictimai münasibətin hüquq norması vasitəsilə tənzimləyici təsirinin nəticəsidir ki, bu xüsusiyyət ona hüquqi forma verir.
• Hüquq münasibətlərinin tərəflərinin hərəkətləri hüquq normaları ilə tənzimlənir.
• Hüquq münasibətlərinin tərəfləri hüquq normaları ilə müəyyən edilmiş qarşılıqlı hüquq və vəzifələrin daşıyıcıları kimi çıxış edirlər.
• Hüquq münasibətləri şüurlu-iradəvi mahiyyətə malikdirlər.
• Hüquq münasibətlərinə dövlət tərəfindən təminat verilir və zəruri hallarda onlar dövlətin məcburetmə vasitələri ilə qorunurlar.

Inzibati hüquq münasibətlərinin növləri və strukturu.

Inzibati hüquq münasibətləri öz məzmunlarına, onların iştirakçılarının hüquq və vəzifələrinin nisbətinə, onları yaradan hüquqi faktların xarakterinə və onların mühafizə üsullarına görə fərqlənirlər.

• Maddi inzibati hüquq münasibətləri
• Prosessual inzibati hüquq münasibətləri.

• Inzibati hüquq münasibətlərinə görə bir subyekt o birinə tabe olur.
• Inzibati hüquq münasibətlərinə görə subyektlər bir-birinin tabeçiliyində olmurlar.

1. Müdafiə üsullarına görə inzibati hüquq münasibətləri inzibati və məhkəmə qaydasında müdafiə olunan inzibati-hüquqi münasibətlərə bölünürlər.

Orqanı hər şeydən əvvəl təşkilat, kollektiv və ya idarə olunan insanlar qrupu kimi xarakterizə etmək olar.

Icra hakimiyyəti orqanı iqtisadi, sosial-mədəni və inzibati-siyasi sahələrdə icraedici-sərəncamverici fəaliyyəti həyata keçirən və qanunvericiliyə uyğun olaraq yaradılmış dövlət qulluqçularının qurumudur.

Icra hakimiyyəti orqanlarının əsas əlamətləri aşağıdakılardır:

• Onlar idarəetmə fəaliyyətini həyata keçirirlər
• Daxilli təşkilati quruluşa malikdirlər
• Dövlət-hakimiyyət səlahiyyətlərinə malikdirlər
• Büdcənin icrası məsələlərində müvafiq orqanların nəzarəti altında olurlar
• Müvafiq səlahiyyətlərə malikdirlər
• Operativ müstəqilliyə malikdirlər
• Bir qayda olaraq, daimi ştata malikdirlər
• Yuxarı orqanlar tərəfindən təşkil edilirlər
• Onların təşkili, strukturu və fəaliyyət qaydaları, əsasən, inzibati-hüquqi normalar ilə tənzimlənir.

1. Məqsədli normalar qrupu

2. Təşkilati-struktur

3. Tabeçilik və hakimiyyət səlahiyyətlərinin məcmusu kimi orqanın səlahiyyətlərini müəyyən edən normalar qrupu.