Dövri nəşrlər: növləri, abunə

Amerikada ilk qəzetlər yalnız 1690-cı ildə çıxdı. Bostonda “Public Ourrences” nəşri nəşr olundu. Nəşrdə İngilislərin tərəfində Fransızlara qarşı vuruşan hindulara qarşı çox sayda hücum var idi. Qəzet əvvəllər İngiltərədə aşağı dərəcəli sensasiya və dedi-qodudan ibarət olan “sarı” bir qəzet nəşr etdirən naşiri Benjamin Harrisin dünyası ilə maraqlarını və fikirlərini tam əks etdirdi. Hər şey İngilislərə qarşı uydurma Katolik sui-qəsdinə dair təxribatçı bir qeyddən sonra həbsxanaya göndərildikdə sona çatdı. Sərbəst buraxıldıqda Amerikaya mühacirət etmək məcburiyyətində qaldı.

Dövri nəşrlərin hazırlanma texnologiyası

Bu gün IT mütəxəssisləri, fəaliyyət sahəsi informasiya texnologiyaları ilə əlaqəli olan kifayət qədər böyük bir mütəxəssis qrupu deməkdir. İnformasiya texnologiyaları həyatımızın demək olar ki, bütün sahələrinə möhkəm bir şəkildə daxil olub. Hazırda İT mütəxəssisi peşəsinin nümayəndələri gündəlik həyatda və istehsalatda informasiya texnologiyalarının tətbiqinin hər bir aspektində iştirak edirlər. “İnformasiya texnologiyaları” ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr müasir informasiya texnologiyalarının informasiya prosesləri, informasiya resursları, informasiya sistemləri, elmi və texniki informasiyanın verilənlər bazası, biliklər bazası, informasiya məhsulu və xidmətləri bazarı kimi əsas anlayışları ilə dərindən tanış olur, informasiya sistemləri və informasiya texnologiyaları arasındakı əlaqəni öyrənirlər. Bu ixtisasın əsaslarına yiyələnməklə tələbələr informasiya sistemlərinin və texnologiyalarının fəaliyyətini dəstəkləyən və verilənlərin təhlükəsizliyini təmin edən proqram təminatından istifadəyə əsaslanan bilik və vərdişlər qazanır, həm də kompüter şəbəkələrində işin təşkili xüsusiyyətlərini öyrənməklə yeni tələblərə cavab verən texniki və proqram vasitələrinin sazlanmasını həyata keçirmək imkanı əldə edirlər. Bu ixtisas informatika və riyaziyyat ilə maraqlananlar üçün uyğun sahədir.

İxtisasın tarixi

Proqramlaşdırmanın ilk illərində proqramlaşdırma dilləri bir çox rəqəmlər seriyasından ibarət olduğu üçün, demək olar ki, ilk İnformasiya texnologiyaları mühəndisləri, əsasən, riyaziyyat yönümlü ixtisaslarda təhsil almış şəxslər idi.1950-cillərdə və 1960-cı illərin əvvəllərində əgər proqramçı olmaq istəsəydiniz, ilk öncə riyaziyyat üzrə bakalavr təhsili almalı idiniz.1060-ci illərdə isə ilk elektron kompüterlərin yaradılmasından sonra bu sahə ilə məşğul olan mütəxəssislər isə artıq mühəndislər, riyaziyyatçılar və statistikaçılar idilər. İllər ötdükcə isə daha asan proqramlaşdırma dillərinin yaranması bu sahəyə maraqlı olan digər şəxslərə də imkanlar açdı, mühəndislər, riyaziyyatçılar isə proqramlaşdırma ilə deyil, kompüter elmlərində daha mürəkkəb işlərlə məşğul olmağa başladılar.

Bu ixtisas sahibi nə işlə məşğul olur? (iş öhdəlikləri)

• ➝ Şəbəkələrin idarə edilməsi;
• ➝ Veb-saytların yaradılması;
• ➝ Veb-saytlara texniki dəstək;
• ➝ Alqoritmlərin və kompüter proqramlarının yazılması;
• ➝ Sistem analizi;
• ➝ Kiber təhlükəsizliyin təmin edilməsi;
• ➝ Mövcud sistemə texniki dəstəyin göstərilməsi;
• ➝ Hardware və Software problemlərinin aradan qaldırılması;
• ➝ Proqram təminatının tətbiqi və digər proqramlar ilə düzgün qarşılıqlı əlaqənin təşkili;
• ➝ Proqramlar ilə işləmək üçün təlimat və lazımi texniki sənədləri tərtib etmək;
• ➝ Yazılan kodun bütün elementlərin düzgün işləməsini sınaqdan keçirtmək (test etmək);
• ➝ Nöqsanları aradan qaldırmaq;
• ➝ Ofis texnikasının tənzimlənməsi, bəzi avadanlıqların problemlərinin aradan qaldırılması;
• ➝ Keyfiyyət menecmenti sistemindəki uyğunsuzluqların aradan qaldırılmasına və qarşısının alınmasına yönəlmiş tədbirlərdə iştirak edin;
• ➝ Şirkətin bütün proqram məhsullarını quraşdırılması, konfiqurasiya edilməsi, saz vəziyyətdə saxlanılmasını təmin etmək;
• ➝ Xidmətlərin saxlanılması üçün müraciətləri qəbul etmək (Help Desk). Bunları müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq yerinə yetirmək;
• ➝ Hər bir istifadəçiyə onlayn qeydiyyatı və zəruri mənbələrə girişi təmin etmək üçün istifadəçi və qrup hesablarının planlaşdırılması, yaradılması və saz vəziyyətdə saxlanılması;
• ➝ Təhlükəsizlik pozuntularını aşkar etmək və aradan qaldırmaq üçün şəbəkədəki hadisələrin yoxlanılması strategiyasını planlaşdırır və həyata keçirmək. Resursları idarə etmək və istifadəsinə nəzarət etmək

Harada bu ixtisasa sahiblənmək olar?

Dövlət Universitetləri:

• ➝ “ADA” Universiteti
• ➝ Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti
• ➝ Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti
• ➝ Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti
• ➝ Azərbaycan Texnologiya Universiteti
• ➝ Azərbaycan Texniki Universiteti
• ➝ Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti
• ➝ Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin Akademiyası
• ➝ “Azərbaycan” Universiteti
• ➝ Bakı Mühəndislik Universiteti
• ➝ Bakı Biznes Universiteti
• ➝ Milli Aviasiya Akademiyası
• ➝ Mingəçevir Dövlət Universiteti
• ➝ Lənkəran Dövlət Universiteti
• ➝ Naxçıvan Dövlət Universiteti
• ➝ Sumqayıt Dövlət Universiteti
• → Odlar Yurdu Universiteti

Özəl Universitetlər :

• ➝ Bakı Avrasiya Universiteti
• ➝ Qərbi Kaspi Universiteti
• ➝ “Naxçıvan” Universiteti

Kurslar :

• ➝ Code Academy
• ➝ ItCity Academy
• ➝ Step IT
• ➝ Tech Academy və s.

Bu ixtisas üzrə harada çalışmaq olar?

İxtisas üzrə mütəxəssislər:

• ➝ Fərdi olaraq müxtəlif platformalar vasitəsilə sifarişlər qəbul edərək;
• ➝ Özəl müəssisələrin İnformasiya texnologiyaları şöbələrində;
• ➝ Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi başda olmaqla digər nazirlik və dövlət müəssisələrində;
• ➝ Müəllim olaraq yuxarıda qeyd etdiyimiz və digər müxtəlif universitet və kurslarda fəaliyyət göstərə bilərlər.
• ➝ İnformasiya texnologiyaları ixtisası üzrə bakalavr səviyyəsini bitirən məzunlar ümumi təhsil pilləsində müvafiq olaraq informatika fənnini tədris edə bilər.

Bu ixtisas üzrə lazım olan bilik və bacarıqlar (kompetensiyalar)

• ➝ Riyazi biliklər;
• ➝ Diqqətli olmaq;
• ➝ Alqoritmik biliklər;
• ➝ Sistemli düşüncə;
• ➝ Analitik düşüncə;
• ➝ Komanda ilə işləmək bacarığı;
• ➝ Məsuliyyətli olmaq;
• ➝ İntizamlı olmaq;
• ➝ Data strukturlarına bələd olmaq;
• ➝ Dil bilikləri (xüsusilə İngilis dili);
• ➝ Dəyişikliklərə ayaq uydura bilmək;
• ➝ Proqlamlaşdırma dilləri bilikləri ( hal-hazırda ən çox istifadə edilən dillər Python və JavaScript);
• ➝ Müasir informasiya sistemlərini sınaqdan keçirmə metodlarını bilmək;
• ➝ Məlumatla işləmə bacarığı: toplanması, işlənməsi, təhlili;
• ➝ Güclü yaddaş;
• ➝ Tənqidi düşüncə.

İxtisasın gələcəyi

Bildiyimiz kimi dünyadakı inkişaf etmiş ölkələrdə sənaye öz yerini informasiya axışına verməyə başlayıb. Bu halda informasiya texnologiyaları sürətlə inkişaf etməyə doğru gedir. Bu səbəbdən bir çox universitetlərdə bu ixtisasın adı eşidilməyə başladı və təkcə Amerikada ən az 200 universitetdə ixtisas üzrə təhsil verilməkdədir. Bu vəziyyət İnformasiya texnologiyaları ixtisasının önümüzdəki illərdə ölkəmizdə də önəmli bir yerə sahib olacağının göstəricisidir. Hazırda gələcəyin ixtisası olaraq tanınan bu ixtisasa Azərbaycanda da böyük tələbatın olmasına baxmayaraq, ixtisaslı kadrların azlığı müşahidə olunmaqdadır və bu da ixtisas sahiblərinə olan ehtiyacın daha da artmasına səbəb olur. Əmək bazarında bu ixtisas sahiblərinə günü-gündən artan ehtiyac, məzunların gələcəkdə işsiz qalma ehtimalının sıfıra yaxın olacağını deməyə imkan verir.

Əmək haqqı

İxtisas üzrə əmək haqqları peşə sahibinin bacarıqlarından, təcrübəsindən və tutduğu vəzifədən asılı olaraq 1000-3000 AZN arasında dəyişməkdədir.

Dövri nəşrlər: növləri, abunə

Dövri nəşrlər ən populyar kütləvi informasiya vasitələrindən biridir, əsas fərqləndirici xüsusiyyəti dərc olunmalarının müntəzəmliyidir. Bu yazıda dövri mətbuatın ən çox yayılmış formaları, növləri, tarixi, inkişaf mərhələləri haqqında danışacağıq.

Konsepsiyanın tərifi

Dövri mətbu nəşrlər, ilk növbədə, qəzet, jurnal, bülleten, kolleksiya, təqvimdir. Dövri mətbuatın ən xarakterik və əsas xüsusiyyətləri özlərində əks olunur – bunlar məqsədləri, nəşrin quruluşu və maddi quruluşu, həcmi, rəsmi qeydiyyatın mövcudluğu. Nəşrin xüsusiyyətlərini və formasını təyin edən bu xüsusiyyətlərdir.

Dövri nəşrlərin bu təsnifat istiqaməti müzakirə edilərkən bəzən janr termini də istifadə olunur. Janr, təsisçilərin nəşrinə icazə aldığı zaman qeydiyyat mərhələsində qurulur.

Dövri mətbuat növləri arasında ən geniş yayılmış və populyar olan qəzetdir. Bu, qəti şəkildə müəyyən edilmiş qısa fasilələrlə bir neçə çap vərəqində nəşr olunan bir nəşrdir. Tipik olaraq, qəzet gündəlik və həftəlik olur. Bunlar ən son məlumatları, məlumat və analitik materialları, habelə publisistik, elmi-kütləvi, ədəbi və bədii məqalələri, rəsmləri, fotoları, karikaturaları, kollajlarını dərc edir.

Qəzetlərin özləri bir neçə növə bölünür. Bunlar dövlətin xarici və daxili siyasəti, beynəlxalq tədbirləri əhatə edən ümumi siyasi qəzetdir, bu cür nəşrlər ən geniş oxucu dairəsi üçün hazırlanmışdır.

Yalnız sosial həyatın, texnologiyanın, elmin, mədəniyyətin və ya digər sahələrin yalnız müəyyən sahələrini əhatə edən ixtisaslaşmış qəzetlər var. Bunlar konkret, kifayət qədər dar bir auditoriyaya yönəldilmişdir.

Jurnallar və bülletenlər

Digər məşhur dövri mətbu növü jurnallardır. Hər şeydən əvvəl, material konstruksiyaları ilə fərqlənir, onurğa bağlanan çap olunmuş vərəqlər bloku şəklində bir nəşri təmsil edirlər. Jurnallarda məqalələr, tezislər, tədqiqatlar, müxtəlif sənət əsərləri və əyani materiallar dərc olunur. Bir qayda olaraq, jurnallarda bölmələr var, müəyyən bir müddətdən sonra (həftədə, ayda və ya ildə bir neçə dəfə) yayımlanır.

Bülleten, spesifikliyi müstəsna olaraq rəsmi xarakter daşıyan məlumatlarla fərqlənən dövri nəşrdir. Bülletenin köməyi ilə təşkilat öz fəaliyyəti barədə başqalarına məlumat verir.

Çox vaxt bülletenlər:

• arayış (arayış qaydasında yerləşdirilmiş istinad materialları ehtiva edir, məsələn, əlifba sırası ilə);
• reklam, müəyyən hadisələr, xidmətlər və ya məhsullar haqqında məlumatları reklam etmək və artan tələb yaratmaq üçün məlumatları ehtiva edir;
• Bülleten-xronikaya, onu nəşr edən qurumun işi barədə hesabatlar daxil edilmişdir.

Dövri mətbuatda yayılmış digər bir nəşr təqvimdir, baxmayaraq ki, ən çox ildə bir dəfə buraxılır. Günlərin, həftələrin və ayların ardıcıl siyahısını təqdim edən və populyar bir elm və istinad xarakterli müəyyən tarixlərlə və ya məlumatlarla əlaqəli məlumat verən bir qovluqdur.

Dövri nəşrlərin tarixi

Ən populyar dövri mətbuatdan biri də qəzetdir. Tarixi sələfləri, şəhərdə baş verən hadisələr haqqında qədim Romada yayılan xəbər xəbərləri sayılır. Bunlar əl ilə kopyalanan və sonra böyük meydanlarda asılmış və ya şəhərin ilk şəxslərinə çatdırılan kitablar idi. Həm də hadisələrin salnaməsinin qeyd olunduğu taxta taxtalar ola bilər. Xəbərlər qeyri-rəsmi şəkildə təqdim edildi.

Planetdəki ilk çap olunmuş qəzet VIII əsrdə Çində nəşr olunmağa başlayan Capital Bülleteni idi. İmperatorun fərmanlarını, mühüm hadisələr haqqında məlumatları dərc etdi. Qəzetlər hiyerogliflərin həkk olunduğu lövhələrdən çap olundu, daha sonra mürəkkəblə örtülərək izlər hazırlandı.

Mətbəənin ixtirası

Dövri nəşrlərin istehsalında əsl inqilab, Alman Johann Gutenberg tərəfindən 1450-ci illərdə baş verən mətbəənin ixtirası idi. Mətnlərin və şəkillərin katiblərin xidmətindən istifadə etmədən çoxalmasına imkan verirdi. Gutenberg çap maşını ilə mətn və ya illüstrasiyalar rəngli bir çap plitəsi vasitəsi ilə kağıza və ya digər materiallara köçürülmüşdür.

Qəzetlər 16-cı əsrdə indiki formada çıxmağa başladı. Sonra “qəzet” sözünün özü ortaya çıxdı, bu, Venesiyada bir xəbər bülleteni üçün ödənilən kiçik İtalyan sikkəsinin adı idi. Dünyanın ilk xəbər agentliyinin meydana çıxdığı, informasiya axtarışı və xəbər yazmaqla məşğul olan bir jurnalist peşəsinin ortaya çıxdığı ümumiyyətlə qəbul edilir.

Avropa möhürü

Müasir qəzetlərə çox oxşayan, 1631-ci ildən bəri çıxan La Gazette-in Fransız nəşri idi. Siyasi təsiri o qədər böyük idi ki, tirajı min nüsxəni keçdi, qəzet üçün bəzi materialları Fransa Kralı XIII Lüdovik və Kardinal Rişelenin özü yazdı.

La Gazette, bu tip medianın inkişafında əhəmiyyətli bir rol oynadı, çünki pullu reklamı ilk dəfə yayımladı. Tezliklə İngilis mətbuatında pullu reklamlar yayımlanmağa başladı və Kral II Çarlz hətta sevimli köpəyinin itməsi üçün bir reklam yerləşdirdi. Təxminən 50 il sonra Daniel Defoe, həftəlik İctimaiyyətlə Əlaqələr xülasəsi ilə siyasi jurnalistikaya öncülük etdi.

Dövri mətbuatın Avropada 1605-ci ildə yarandığına inanılır. İlk qəzet Strasburqda açıldı. Daha əvvəl əlyazma qəzet nəşr etdirən mətbəəçi Johann Karolus tərəfindən redaktə edilmişdir. Sağ qalan ilk qəzet 1609-cu il yanvar tarixlidir. Aviso adlandı və Wolfenbütteldə istehsal edildi. Roma, Antwerp, Vyana, Praqa, Kölndən xəbərlər yayımladı.

Alman qəzetləri poliqrafiyanın inkişafında mühüm rol oynadı. Maraqlıdır ki, xəbər materialının yeri tədbirin əhəmiyyətindən yox, məlumatın redaksiyaya daxil olduğu gündən asılı idi, buna görə də hər zaman ən vacib olmasa da, son xəbərlər həmişə ilk səhifədə çap olunurdu.

Xəbərin özü demək olar ki, şərh olunmadı, başlıqsız və əslində heç bir sifariş olmadan təqdim edildi, məsələn, siyasi hadisələr şayiələr və qeyri-dəqiq sensasiyalarla yanaşı getdi.

17-ci əsrin ortalarında Alman qəzetləri Almaniyada ortaya çıxdı, biraz sonra, eyni tezliklə nəşr Fransa və İngiltərədə görünməyə başladı.

Amerika qəzetləri

Amerikada ilk qəzetlər yalnız 1690-cı ildə çıxdı. Bostonda “Public Ourrences” nəşri nəşr olundu. Nəşrdə İngilislərin tərəfində Fransızlara qarşı vuruşan hindulara qarşı çox sayda hücum var idi. Qəzet əvvəllər İngiltərədə aşağı dərəcəli sensasiya və dedi-qodudan ibarət olan “sarı” bir qəzet nəşr etdirən naşiri Benjamin Harrisin dünyası ilə maraqlarını və fikirlərini tam əks etdirdi. Hər şey İngilislərə qarşı uydurma Katolik sui-qəsdinə dair təxribatçı bir qeyddən sonra həbsxanaya göndərildikdə sona çatdı. Sərbəst buraxıldıqda Amerikaya mühacirət etmək məcburiyyətində qaldı.

Massachusetts rəhbərliyi dərhal bu qəzetə qarşı çıxdı, buna görə nəşr dərhal bağlanıldı. Koloniyalardakı növbəti qəzet yalnız 14 il sonra ortaya çıxdı.

Dünyada əsl qəzet bumu 19-cu əsrdə başladı. Qəzetlər əksər Avropa ölkələrində ictimai və siyasi həyatın mərkəzinə çevrilmişdir. XX əsrdə elektron medianın (radio və televiziya) meydana çıxması səbəbindən dövri mətbuat uğurla inkişaf etdi. Onlarla səmərəlilikdə rəqabət etməyin mümkünsüzlüyünü dərk edən qəzetlər hadisələrin ətraflı təhlilinə, şərh toplanmasına və yerli xəbər və elanları ehtiva edən əlavələrə etibar etməyə başladılar.

20-ci əsrin sonunda reklamların çoxu İnternetə göndərildi, dünya qəzetləri böhran yaşamağa başladı. Çoxları emosional, qısa və cəlbedici hekayələrlə gənc oxucuları cəlb edərkən kağızdan qənaət edən bir tabloid formatına keçdi. Ancaq əvvəllər uzun illər mühafizəkar nəşrlərdən kənarda qalan məhz gənclər idi. Ancaq tabloid formatı da əksər qəzetlərin dərmanı olmadı, çünki həmişə istədiyiniz iqtisadi effekt vermədi. İndi qəzetlərin əksəriyyəti materialları ən orijinal şəkildə təqdim etməyə çalışaraq reklam verənləri və oxucuları cəlb etməyin yeni formalarını axtarır.

XXI əsrdə planetdəki yeganə əlyazma qəzet çıxır, “Musalman” adlanır. Hindistanda Urdu dilində istehsal olunur. Redaksiya heyətində dörd əməkdaşı olan altı işçi var. Nümunəsi bir çap maşını istifadə edərək vurulur. Qəzet 1927-ci ildən bəri Hindistanın Chennai şəhərində nəşr olunur. Qəzetin dörd səhifəsi var, birincisi beynəlxalq və dövlət xəbərlərinə, daha iki səhifə yerli xəbərlərə, sonuncusu idmana həsr olunmuşdur.

Rusiyada bir qəzetin anadan olması

İmperator I Pyotr Rusiyada ilk ictimai qəzetin meydana çıxmasına təşəbbüs göstərdi.Rus hökmdarı bu barədə 1702-ci ilin sonunda bir fərman imzaladı. 13 yanvar 1703-cü ildən başlayaraq Vedomosti adlanan ilk rus qəzeti nisbətən müntəzəm olaraq çıxmağa başladı.

İndi Moskvada, indi Sankt-Peterburqda nəşr olundu. Əvvəlcə kilsə slavyanında, sonra da əsasən mülki yazıda. İlk redaktoru Moskva Mətbəəsindən məsul olan Fyodor Polikarpoviç Polikarpov-Orlov idi və qəzet üçün materialların çoxunu da yazırdı. Yakov Sinyavich və Boris Volkov ölkədəki bu ilk dövri nəşrin ilk ədəbi əməkdaşları arasında qeyd edilməlidir.

Etiraf edilməlidir ki, Vedomosti nizamsız olaraq nəşr olundu, tirajları 150 ilə dörd min nüsxə arasında dəyişdi.

Müasir Rusiyada dövri nəşrlər

Qəzet müasir Rusiyada ən geniş yayılmış və populyar çap nəşri olaraq qalır. Ümumilikdə, ölkədə təxminən 27,5 min belə nəşr qeydə alınmışdır. Ancaq bunlardan yalnız 14 mini davamlı olaraq nəşr olunur.

Rusiya KİV-lərinin fərqli bir xüsusiyyəti, hüquqi baxımdan müstəqil olmadıkları, yəni oxuculardan demək olar ki, tamamilə ayrıldıqlarıdır. Nəşrlərin böyük əksəriyyəti oxucu məktublarına heç bir şəkildə reaksiya vermir, onlarla “rəy” saxlamır, populyarlığını öyrənmir, oxucuların ehtiyaclarını ödəməyə çalışmır, yalnız ölkələrində və dünyada baş verən hadisələrə öz baxışlarını təqdim edir.

Bu səbəbdən oxucu kütləsinin qəzetlərə marağında tədricən azalma müşahidə olunur. Qəzetlər oxucularının ehtiyaclarına az maraq göstərirlər, çünki əksəriyyəti müxtəlif səviyyəli büdcələrdən maliyyələşdirilir, bu səbəbdən tiraj və satış onların maliyyə vəziyyətinə təsir göstərmir.

Bu vəziyyət qəzetin əsas məlumat mənbəyi olaraq qaldığı Sovet İttifaqının dağılmasından sonra müşahidə olunur. 1990-cı illərdən başlayaraq qəzet televizorları aktiv şəkildə əvəzləməyə başladı və indi İnternet bunu edir.1990-cı ildə, anketlərə görə, Rusiyada əhalinin yalnız 4% -i qəzet oxumurdusa, 2006-cı ildə onların sayı 30% -ə yüksəldi.

Eyni zamanda, gündəlik qəzetlərin ümumi auditoriyası nisbətən böyükdür – təxminən 6,5 milyon nəfər, həftəlik nəşrlər – təxminən 14 milyon oxucu.

Son illərdə jurnalların populyarlığı artmışdır. Onların auditoriyası 36 milyondan çoxdur, ən populyar televiziya bələdçiləri, moda nəşrləri və qadın jurnallarıdır.

Abunə

Dövri nəşrlər çox vaxt abunə ilə verilir. Bu, Sovet dövründə xüsusilə geniş yayılmış bir metoddur. Abunə, dövri mətbuata, ən çox qəzet və ya jurnal üçün əvvəlcədən sifarişin toplanmasıdır, eyni zamanda çoxcildli kitab nəşrlərinə və ya vaxtaşırı yenilənən digər populyar informasiya məhsullarına da abunə var.

Abunə oxucuya müntəzəm dövri nəşrlər təqdim edir. Nəşriyyat üçün bu, məhsulunun ödənəcəyinə dair bir zəmanətdir, buna görə nəşrin tirajını planlaşdırmaq daha asandır.

Rusiyada jurnal və qəzetlərə abunələr poçt şöbələrində, eyni zamanda birbaşa redaksiyaların özləri və alternativ abunə agentliklərinin köməyi ilə həyata keçirilir. Müəssisələrdə, təhsil müəssisələrində və müxtəlif qurumlarda ictimai distribyutorlar da dövri nəşrlərin paylanması və abunə qeydiyyatı ilə məşğul olurlar. Son illərdə İnternet qovluqları populyarlaşır, bu oxucular üçün ən əlverişli yoldur.

Sovet dövründə dövri mətbuata abunə çatdırılması ölkənin ümumi kütləvi tirajının yüzdə 86-nı təşkil edirdi. Kitablar abunə şöbələri olan ixtisaslaşmış mağazalarda abunə olundu.

Bu gün dövri mətbuata abunələr xeyli azalıb. Qəzet və jurnalların populyarlığı azalır və abunə olmaq istəyənlər getdikcə daha az olur. Abunə kataloqlarında dövri nəşrlərin kodu OKPD 2-dir. Buraya jurnal və dövri nəşrlər kateqoriyası daxildir.

Abunə olaraq dövri nəşrlərin paylanması 2001-ci il federal hökumət qərarı ilə tənzimlənir. Bir jurnalın və ya qəzetin abunə olması üçün bir müqavilə tərtib etmə prosedurunu, habelə nəşrçilərin, redaktorun və distribyutorların çatdırılma şərtlərini pozduğu təqdirdə məsuliyyətini izah etdi.

Dövri nəşrlərin abunəliyi və çatdırılması Rusiya poçtunun əməkdaşları tərəfindən həyata keçirilir.

Müasir texnologiyalar

Bu gün çap qəzetləri daha az populyarlaşır, lakin ictimai şüura təsirləri əhəmiyyətli olaraq qalır. Bu gün Rus poçt şöbələrində dövri mətbuatda dərc olunan OKPD-ni az adam xatırlayır, çünki əksər müasir qəzet ofislərini İnternetdə açır. Şəbəkədə həm ayrı İnternet nəşrləri, həm də çap olunmuş qəzet və jurnalların versiyaları mövcuddur. Tez-tez, onlara ayrı-ayrılıqda verilməsi lazım olan abunə ilə daxil olmaq mümkündür.

Kütləvi informasiya vasitəsi kimi qeydiyyatdan keçən xəbər saytları medianın bütün hüquqlarından istifadə edir, yəni tədbirlər üçün akkreditasiya alırlar, səlahiyyətli orqanlarından məlumat tələb edir, sığorta haqlarının ödənilməsində müvafiq imtiyazlardan istifadə edirlər və dövlət dəstəyinə sahibdirlər.

Ənənəvi medianın İnternet səhifələrində, yazılı mediada yayımlanan materiallar yayımlanır. VTsIOM-un son anketlərinə görə, rusların təxminən yüzdə 16-sı hər gün internetdə qəzet və jurnal oxuyur. Respondentlərin demək olar ki yarısı çap olunan həmkarlarından daha çox qəzet və jurnalların onlayn versiyasını üstün tuturlar. İndi bütün yerli kütləvi nəşrlərin İnternetdə öz səhifələri var.

“Kitabların və dövri nəşrlərin nüsxələrindən əsas kitabxanalara verilməlidir” (FOTO)

M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasında Azərbaycan mətbuatının və nəşr məhsullarının arxiv fondunun yaradılmasının təkmilləşdirilməsi məsələlərinə dair qəzet və jurnal redaktorları və nəşriyyat direktorlarının respublika müşavirəsi keçirilib.

Trend-i buradan izləyin

M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasında Azərbaycan mətbuatının və nəşr məhsullarının arxiv fondunun yaradılmasının təkmilləşdirilməsi məsələlərinə dair qəzet və jurnal redaktorları və nəşriyyat direktorlarının respublika müşavirəsi keçirilib.

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyindən Trend-ə verilən məlumata görə, nazirlik, Mətbuat Şurası və Milli Kitabxananın birlikdə gerçəkləşdirdiyi müşavirə ölkəmizdə dərc olunan mətbuat nümunələrinin və digər çap məhsullarının arxiv fondunun yaradılması işinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə Prezident İlham Əliyevin 21 noyabr 2015-ci il tarixli sərəncamından irəli gələn məsələlərin həlli ilə əlaqədar təşkil olunub.

Tədbirdə çıxış edən mədəniyyət və turizm naziri Ə.Qarayev əvvəlcə ölkə başçısının respublikada fəaliyyət göstərən mətbu orqanların, nəşriyyat və poliqrafiya sahəsinin inkişafına göstərdiyi diqqət və qayğısından söz açıb. Respublikada kitab nəşrlərinin yüksək səviyyədə çap edilməsinə münasibət bildirən nazir qeyd edib ki, qanunvericiliyin tələblərinə uyğun işıq üzü görən yeni nəşrlərin nüsxələrinin kitabxanalara verilməsi bəzi qurumlar tərəfindən tam təmin edilmir. Problemin obyektiv və subyektiv səbəblərinin olduğunu deyən Ə.Qarayev nöqsanların aradan qaldırılmasının səmərəli və operativ yollarından danışıb. Qeyd olunub ki, mətbu orqanlar, nəşriyyat və poliqrafiya evləri kitab dövriyyəsini qanunvericiliyin tələblərinə uyğun həll etməlidir. Çap olunan müxtəlif kitabların, dövri nəşrlərin Azərbaycan Milli Kitabxanası ilə yanaşı, ölkədə fəaliyyət göstərən digər nüfuzlu kitabxanalara verilməsi təmin olunmalıdır: “Nəşriyyatlarda çap olunan hər bir nəşrdən 10 nüsxə kitabxanalara verilməsi heç nəyi dəyişməz. Ancaq həmin kitabların milli kitab xəzinəsinə verilməməsi çox şeyi dəyişir. İstəməzdik ki, bu məsələlər inzibati yolla həll olunsun. Biz bununla milli arxiv irsimizi yüksək səviyyədə yaradır və onu gələcək nəsillər üçün qoruyub saxlamış oluruq. Bu sahədə görüləcək işlərin şəffaflığının təmin olunması məqsədilə məcburi nüsxə, beynəlxalq və respublikada yeni nömrələmə sisteminin formalaşması istiqamətində ciddi addımlar atılacaq”.

Nəşr məhsullarına İSBN beynəlxalq kitab nömrələrinin verilməsinin zəruriliyini qeyd edən nazir hazırda bu işlə Xəzər Universitetinin məşğul olduğunu, lakin prosesin formal aparıldığını, respublikada çap olunan kitabların yalnız 20-25 faizinə İSBN nömrəsi verildiyini, onların da beynəlxalq İSBN agentliyinin bazasında öz əksini tapmadığını bildirdi. Qeyd etdi ki, İSBN nömrəsi Milli Kitabxana tərəfindən verilərsə, arxiv fondu da zənginləşər və məcburi nüsxələrin verilməsində paralellik aradan qaldırılar. Bu məsələdə Müəllif Hüquqları Agentliyi də İSBN nömrəsinin və vahid kitab nömrəsinin Milli Kitabxana tərəfindən verilməsini dəstəkləyir və bu barədə Nazirlər Kabinetinə təklif də verilib.

Nazir ona ünvanlanan sualları da cavablandırdı. Qeyd etdi ki, bu il uşaq ədəbiyyatına dair kitabların nəşrinə daha çox üstünlük veriləcək.