1 mavzu Talim texnologiyalari fanining predmeti maqsadi va

Bir tomondan, sun’iy intellekt qurol sifatida ishlatilishi mumkin edi; terroristik guruh yoki hukumat uni boshqa mamlakatlarga qarshi ishlatishga qaror qilishi mumkin. Boshqa tomondan, sun’iy intellekt inson nazorati ostidan chiqib, tahdid solishi mumkin.

Yeni dərs ilinin dərslikləri hazırdır

Yeni tədris ili üçün Azərbaycanda çap olunan dərsliklərin sayı açıqlanıb. Təhsil Nazirliyindən bildirilib ki, 2017/2018-ci tədris ilinə ölkənin dövlət ümumtəhsil məktəbləri üçün ümumilikdə 241 adda 4563416 nüsxə dərslik və müəllim üçün metodik vəsait çap olunub. Yeni çap edilmiş dərslik və metodik vəsaitlərin avqustun sonlarına qədər yerlərə çatdırılması nəzərdə tutulur. Dövlət ümumtəhsil məktəbləri şagirdlərinin sentyabr ayının əvvəllərinə qədər dərsliklərlə təmin olunması planlaşdırılıb. Xatırladaq ki, 2016-2017-ci tədris ilində Azərbaycanın ümumtəhsil müəssisələrinə 261 adda 6623135 ədəd dərslik və müəllim üçün metodik vəsait çap olunub.

Yeri gəlmişkən, bu gün Azərbaycanda dərslik siyasətinin müasirləşdirilməsi prosesi milli kurikulumla sıx şəkildə bağlıdır. Ümumilikdə 2004-cü ildən başlanan məzmun dəyişiklikləri təlim-tədris prosesinin sistemli planlaşdırılmasını əks etdirən milli kurikulum islahatları adı altında aparılır. Hökumətin 2006-cı il 30 oktyabr tarixdə təsdiqlədiyi “Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası (Milli Kurikulumu)” sənədində ümumi təhsil üzrə təlim nəticələri, məzmun standartları, ümumi təhsilin bir pilləsində tədris olunan fənlər, həftəlik dərslərin, dərsdənkənar məşğələ saatlarının miqdarı, pedaqoji prosesin təşkili, təlim nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi və monitorinqi üzrə əsas prinsiplər kompleks şəkildə əksini tapıb. Ekspertlərin fikrincə isə ölkəmizdə istifadə olunan dərsliklərdə şagirdlərin Azərbaycan xalqının milli, mənəvi və mədəni dəyərləri ruhunda tərbiyəsinə, ailəsini, xalqını, vətənini sevməsinə, insan hüquqlarına, bəşəri dəyərlərə hörmətlə yanaşmasına çağıran ideyalar geniş əksini tapmalı, onların yaş psixologiyası, fizioloji xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Eyni zamanda, dünyəvilik prinsipinə riayət edilməli, elmin, texnikanın və mədəniyyətin müasir nailiyyətləri haqqında yoxlanılması mümkün olan, səlahiyyətli mənbələrdən götürülmüş məlumatlar göstərilməlidir. İllüstrasiyalar yığcam və mövzulara uyğun olmalı, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına, qanunlarına, ölkənin qoşulduğu beynəlxalq hüquqi aktlara zidd olan fikirlərə yer verilməməlidir. Dərsliklərdə milli, dini, irqi, cinsi və siyasi ayrı-seçkiliyi təbliğ edən ideyalar, mübahisə doğuran məlumatlar olmamalıdır, onların kurikuluma uyğunluğu, şagirdlərə müstəqil tədqiqatçılıq və yaradıcılıq vərdişləri aşılaması, məntiqi təfəkkürü inkişaf etdirməsi, tətbiqi xarakter daşıyaraq inteqrativ xüsusiyyətə malik olması başlıca tələblərdəndir. Bütün bu məqamlarla diqqəti cəlb edən dərslik həm də poliqrafik baxımdan gözəl, estetik tərtibat cəhətdən xoşagələn, gözoxşayan olmalıdır. Fikrin, məsələnin yığcam ifadəsi də əsas şərtlərdəndir. Dərslik çapında gigiyenik tələblər də gözlənilməli, kağızın növü, şriftlərin ölçüləri, rənglərin istifadəsi və s. incə məqamlar nəzərə alınmalıdır.

Məlumat üçün bildirək ki, son illər Təhsil Nazirliyi tərəfindən dərsliklərin hazırlanmasında keyfiyyəti yüksəltmək məqsədilə ardıcıl tədbirlər görülür. Artıq bu sahədə bir sıra dəyişikliklər müşahidə edilməkdədir. Belə ki, dərsliklərin qiymətləndirilməsinin obyektivliyini artırmaq məqsədilə Təhsil Nazirliyi bu işə başqa qurumları da cəlb edib. Hazırlanma prosesində olan layihələr, həmçinin artıq istifadə olunan dərsliklər ictimai müzakirəyə çıxarılıb. Bu məqsədlə trims.edu.az adlı xüsusi portal da yaradılıb. Qeyd edək ki, müəllim, valideyn, alim və mütəxəssislərin dərsliklərlə bağlı həmin portal vasitəsi ilə bildirdikləri irad, rəy və təkliflər nəşriyyat-müəllif heyətinin diqqətinə çatdırılır və müvafiq düzəlişlər edilir.

Xatırladaq ki, təhsil naziri Mikayıl Cabbarov da dəfələrlə çıxışında bildirib ki, gənc ölkə üçün yeni dərslik hazırlamaq heç də hər zaman asan məsələ deyil: “Bu illər ərzində müsbət təcrübə toplanıb, hansısa mərkəzlər yaradılıb, müəlliflər yetişib. Bir dərsliyi dördüncü dəfə yazan müəllif həmin dərsliyi birinci dəfədən fərqli olaraq daha yaxşı yazır. Biz bütün bunları dağıtmaq istəmirik. Əldə olanların ən yaxşılarını saxlamaq və gücləndirmək lazımdır”.

Onu da qeyd edək ki, yaxın gələcəkdə Azərbaycanda hazırda istifadə olunan dərsliklərdən əlavə, ehtiyat dərsliklər də hazırlanacaq. Belə ki, dərsliklərin keyfiyyətini artırmaq üçün ehtiyat dərsliklərin hazırlanması ilə bağlı Təhsil Nazirliyinin hökumətə təqdim etdiyi qərar layihəsi qəbul edilib. Nazirlər Kabinetinin müvafiq sərəncamı ilə quruma hazırda istifadə olunan dərsliklərdən əlavə, ehtiyat dərsliklərin hazırlanması səlahiyyəti verilib. Bu məqsədlə Təhsil İnstitutunda Tədris Resursları Mərkəzi yaradılıb və ehtiyat dərsliklərin hazırlanmasına başlanıb.

Ehtiyat dərsliklərin hazırlanmasına ibtidai siniflər üçün Azərbaycan dili və riyaziyyat dərsliklərindən başlanacaq. Keyfiyyəti tədris prosesində sınaqdan çıxarılacaq yeni dərsliklər “eksperimental dərslik” hesab ediləcək. Eksperiment ehtiyat dərsliklər həm də təcrübə olacaq. Təcrübə artdıqca təkmilləşmə prosesi dərinləşəcək və nəticədə dərslik sahəsində bir çox problem aradan qalxacaq. Belə ki, mövcud qaydalarla on il ərzində keçirilən dərslik müsabiqələrində zamanın darlığı və müəllif potensialının məhdudluğu əsasən 2 problemin yaranmasına səbəb olub. Birinci problem təkliflərin azlığıdır. İkinci problem isə hər hansı fənn üzrə, ümumiyyətlə, təklif olmamasıdır. Ehtiyat dərslik hazırlanmasında isə tamamilə fərqli situasiya olacaq. Burada rəqabət deyil, əməkdaşlıq mühiti şəraitində aparılacaq tədqiqatlar nəticəsində dərsliklər yaradılacaq. Beləliklə, ortaya tədqiqat xarakterli bir iş qoyulacaq. Proses tamamilə fərqli şərtlərlə, daha azad və yaradıcı şəkildə həyata keçiriləcək. Hazırlanacaq dərsliklər bir çox məktəbdə sınaqdan çıxarıla bilər.

Məsələ ilə bağlı fikirlərini bildirən təhsil üzrə ekspert Etibar Əliyevin sözlərinə görə, dərsliklərin yazılmasına və çapına bir çox qurumlar cavabdehdirlər: “Bu qurumlar nəşriyyatlar, Dərsliklərin Qiymətləndirmə Şurası və Təhsil Nazirliyinin Tədris resursları şöbəsidir. Uzun illərdir ki, dərsliklərdəki ciddi problemlərdən danışırıq. Dərsliklərdə üslub səhvləri, məzmun səhvləri, həmçinin redaktə, korrektə səhvlərinə rast gəlinir. Eyni zamanda, orta məktəb dərslikləri hələ ki dəqiq və dərin təhlil olunmur. Əgər o proses başlasa, onda çox dəhşətli qüsurlarla rastlaşarıq. Ən azı müqayisə metodunu götürsək, uşaqların idrakı və təfəkkürünün formasına müsbət təsir edən mətinlərin azdığını götürsək, vəziyyətin daha ağır olduğunu deyə bilərik. Əgər bu səhvlər tamamilə aradan qaldırılsa, dərsliklərlə bağlı qüsurlar da azalar”.

Mövzu ilə bağlı fikirlərini bildirən təhsil eksperti Nadir İsrafilov deyib ki, peşəkar dərslik yazanların bu sahədən nisbətən uzaq düsməsi problemin həllinin qarşısını alır: “Bilirsiniz ki, ölkəmiz müstəqillik əldə edənə qədər dərsliklər əsasən Moskvada hazırlanırdı. Riyaziyyat, kimya, biologiya, fizika kimi fənlər tərcümə olunurdu. Ancaq Azərbaycan dili, ədəbiyyat, Azərbaycan tarixi və sair fənlər isə o dərsliklərin dilinə, üslubuna uyğunlasdırılaraq burada hazırlanırdı. Müstəqillik illərində isə biz bütün sahələrdə öz dərsliklərimizi yaratdıq. Şübhəsiz ki, bizim dərslik hazırlamaq sahəsində elə də təcrübəmiz yox idi. Ona görə də indiki dərsliklərin əksəriyyətinin dilində, üslubunda problemlər mövcuddur. Düzdür, artıq 25 ildən çoxdur ki, dövlətimiz müstəqildir. Əslində, bu illər ərzində dərsliklərin sağlamlasdırılması istiqamətində çox islər görmək olardı, lakin görə bilməmişik. Təbii ki, dərsliklərlə bağlı yaranan problem və narazı-lıqlar Təhsil Nazirliyinə də məlumdur. Həmin nöqsanların aradan qaldırılması istiqamətdə müəyyən islər görür. Məsələn, Dərslikləri Qiymətləndirmə Şurasının tərkibi müsabiqə yolu ilə seçilir. Deyək ki, Təhsil Problemləri İnstitutunda xüsusi Dərslik-tədris vəsaitləri şöbəsi yaradılıb. Eyni zamanda, sayt yaradılıb və dərsliklər çapa getməmisdən əvvəl ictimai müzakirəyə verilir. Güman edirik ki, bütün bunlar nəticəsində növbəti illərdə hazırlanan dərsliklərdə mövcud nöqsanlar təkrarlanmayacaq”.

1 mavzu Talim texnologiyalari fanining predmeti maqsadi va

1 mavzu: “Ta`lim texnologiyalari” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. “Ta`lim texnologiyalari” fani pedagogikaning mustaqil sohasi sifatida Fan: O’qituvchilar; Ta’lim texnologiyalari D. N. Mamatov , B. S. Axmadaliev

Мavzu mashg’ulotining rejasi 1. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy komponentlari 2. Ta`lim texnologiyalarining maqsad va vazifasi. 3. Ta`lim texnologiyalarining boshqa fanlar bilan bog’liqligi.

O’quv mashg’ulotining maqsadi: Kadrlar tayyorlash milliy modeli va mutaxassislar tay yorlash tizimiga qo’yila yotgan zamonaviy talablarni, «Ta`lim texnologiyalari» fanining maqsad va vazifa larini va fanning boshqa fanlar bi lan integratsiya sini yoritib berish.

Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy komponentlari. Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi – kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh qilishdir, ya`ni, Respublikaning demokratik huquqiy davlat va adolatli fuqarolik jamiyat qurish yo’lidan izchil ilgarilab borish; mamlakat iqtisodiyotida tub o’zgarishlarning amalga oshirilishi, respublika iqtisodiyoti, asosan xom ashyo yo’nalishidan raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarish yo’liga izchil o’tayotganligi, davlat ijtimoiy siyosatida shaxs manfaati va ta`lim ustivorligini qaror toptirish, milliy o’zlikni anglashning o’sib borishi, boy milliy madaniy tarixiy an`analarga va xalqimizning intellektual merosiga hurmat uyg’otish, respublikaning jahondigi mavqei va obro’ e`tiborini mustahkamlanib borishigi erishish.

Uning maqsadi ta`lim sohasini tubdan isloh qilish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma`naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlashning milliy tizimini yaratishdir. Vazifalari “Ta`lim to’g’risida”gi O’z. Rning Qonuniga muvofiq ta`lim tizimini isloh qilish; ta`lim va kadrlar tayyorlash sohasida muhitini shakllantirish negizida ta`lim tizimini yagona o’quv ilmiy ishlab chiqarish majmua sifatida izchil rivojlantirishni ta`minlash; ta`lim va kadrlar tayyorlash tizimini jamiyatda amalga oshirilayotgan yangilanish, rivojlangan demokratik huquqiy davlat qurilishi jarayonlariga moslash; kadrlar tayyorlash tizimi muassasalarini yuqori malakali mutaxassislar bilan ta`minlash, pedagogik faoliyatning nufuzi va ijtimoiy maqomini ko’tarishdan iborat.

Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy komponentlari: SHaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh ob`ekti va sub`ekti, ta`lim soxasidagi xizmatlarning iste`molchisi va ularni amalga oshiruvchisi. Davlat va jamiyat ta`lim va kadrlar tayyorlash tizimining faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlar tayyorlash va ularni qabul qilib olishning kafili. Uzluksiz ta`lim malakali raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning asosi bo’lib, ta`limni barcha turlarini davlat ta`lim standartlarini, kadrlar tayyorlash tizimi tuzilmasi va uningfaoliyat ko’rsatish muhitini o’z ichiga oladi. Fan yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi va ulardan foydalanuvchi ilg’or pedagogik va axborot tehnologiyalarini ishlab chiquvchi Ishlab chiqarish kadrlarga bo’lgan extiyojni, shuningdek ularning tayyorgarlik sifati va saviyasiga nisbatan qo’yiladigan talablarni belgilovchi asosiy buyurtmachi, kadrlar tayyorlash tizimini moliya va moddiy texnika jihatdan ta`minlash jarayonining qatnashchisi

“Ta`lim texnologiyalari” kursining maqsad va vazifalari Ta`lim texnologiyalari (PT) shunday bilimlar sohasiki, ular yordamida 3 ming yillikda davlatimiz ta`lim sohasida tub burilishlar yuz beradi, o’qituvchi faoliyati yangilanadi, talaba yoshlarda hurfikrlilik, bilimga chanqoqlik, Vatanga mehr muhabbat, insonparvarlik tuyg’ulari tizimli ravishda shakllantiriladi.

“Ta`lim texnologiyalari” bu aniq ketma ketlikdagi yaxlit jarayon bo’lib, u talabaning ehtiyojidan kelib chiqqan holda bir maqsadga yo’naltirilgan, oldindan puxta loyihalashtirilgan va kafolatlangan natija berishiga qaratilgan pedagogik jarayondir

“Ta`lim texnologiyalari” fanining maqsad va vazifalari: bo’lajak kasb ta`limi o’qituvchilarini zamonaviy ta`lim texnologiyalarining nazariy asoslari bilimlari bilan qurollantirish; yaxlit pedagogik darajada ta`lim tarbiya jarayonlarini samarali tashkil etishlari uchun zarur mahoratlarga ega bo’lishlari; zamonaviy ta`lim texnologiyalari, g’oyalar maktablar, yo’nalishlar, keng turlarida yo’l topa bilish mahorati; pedagogik faoliyatni ijodiy va metodik to’g’ri rejalashtirishga tayyorlikni shakllantirish; mustaqil ishlash, mustaqil bilim olish, o’zini tarbiyalash va o’zini mutaxasislik darajasini doimiy oshirib borishga intilishni

“Ta`lim demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti Etika ma`naviya t texnologiyalari ” fanini o’rganish pedagogika nazariyasi va psixologi ya tarixi Ta`lim texnologiyal ari” fanining boshqa fanlar bilan bog’liqligi O’zbekiston tarixi, yosh fiziologiyasi va gigienasi bilan o’zaro bog’liq falsafa pedagogik mahorat

Tekshirish uchun savollar: 1. Kadrlar tayyorlash Milliy modeli nima? 2. “Ta`lim texnologiyalari” tushunchasini qanday izohlaysiz? 3. “Ta`lim texnologiyalari” fanining maqsad va vazifalari nimalardan iborat? 4. “Ta`lim texnologiyalari” fanining boshqa fanlar bilan bog’liqligini qanday ifodalaysiz?

Texnologiyaning 23 afzalligi va kamchiliklari

Haqida gapirganda texnologiyaning afzalliklari va kamchiliklari texnologik qurilmalardan foydalanish natijasida kelib chiqadigan ijobiy va salbiy oqibatlarga havola qilinadi. Texnologiya ularning rivojlanishi uchun ilmiy bilimlarni talab qiladigan barcha vositalarni qamrab oladi.

Shu sababli, texnologiyani iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyot bilan bog’liq bo’lgan inson ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan ilmiy bilimlar to’plami deb ta’riflash mumkin; ular shuningdek, kundalik hayotning jihatlarini yaxshilashga imkon beradi. Masalan: ma’lum mashinalarning qurilishi Birinchi sanoat inqilobi davrida to’qimachilik sanoatining o’sishiga imkon berdi.

Shu bilan birga, texnologiyadan ortiqcha foydalanish odamlarga va ular yashaydigan atrof-muhitga ham zarar etkazishi mumkin. Masalan, katta texnika ko’plab chiqindilar va atrof-muhit uchun zararli bo’lgan karbonat angidrid gazini hosil qiladi.

Yana bir misol, odamlar tomonidan ishlab chiqarilgan, ko’p hollarda kundalik hayotni engillashtiradigan, ammo sog’liq va biologik xilma-xillik uchun zararli bo’lgan plastmassa ishlab chiqarishda uchraydi. Bu erda texnologiyaning afzalliklari, keyin esa kamchiliklari ro’yxati keltirilgan.

Texnologiyaning afzalliklari

1. Axborot va bilimlardan oson foydalanish imkoniyatini beradi 2. Aloqa liniyalarini tezda o’rnating 3. Hosildorlik va samaradorlikni oshirish 4. Odamlarning sog’lig’iga hissa qo’shadi 5. Yangi kasblar va ish o’rinlarini yaratish 6. Transport va aloqa yo’nalishlarini osonlashtiradi 7. Uy va kundalik vazifalarni soddalashtiring 8. Iqtisodiy samaradorlik 9. Bu insonning yashashi uchun zarurdir 10. Vaqtni tejash 11. Ular kompaniyani ushlab turishlari mumkin 12. Ular globallashuvni kuchaytiradi 13. Ular tenglikni targ’ib qiladilar

Texnologiyaning kamchiliklari

1. Atrof muhitni ifloslantiring 2. Ba’zi hollarda bu sog’liq uchun zararli 3. Ijtimoiy izolyatsiyani oshirish 4. Ishsizlik ko’payishi mumkin 5. Raqamli bo’linishni yarating 6. Harakatsiz turmush tarzi va bo’sh vaqtni targ’ib qiladi 7. Maxsus joylarni yo’q qilish va kiberjinoyatchilikni targ’ib qilish 8. Insoniyat uchun mumkin bo’lgan xavf 9. Giyohvandlikni keltirib chiqaradi 10. Bu haqiqatni buzadi

Texnologiyaning afzalliklari

1. Axborot va bilimlardan oson foydalanish imkoniyatini beradi

Texnologik yutuqlar odamlarga turli xil ma’lumot manbalaridan tezda foydalanish imkoniyatini berdi. Bu ulanish tarmog’i butun dunyodagi odamlarga ko’p bilimlarga ega bo’lish imkoniyatini beradigan Internet ixtirosi tufayli mumkin.

Internetdan oldin, odamlar ma’lumot olish uchun ozgina yoki ozroq cheklangan edilar, chunki ularni faqat kutubxonalarda qatnashish orqali olish mumkin edi. Shuni ta’kidlash kerakki, ko’p odamlar kitob do’koniga yoki kutubxonaga ko’chib o’tolmaydilar, ammo endi ular o’zlari xohlagan barcha kitoblarni Internet orqali uydan olishlari mumkin.

Xuddi shunday, ko’plab mutaxassislar o’zlarining tekshiruvlarini o’tkazish uchun ko’proq vaqt talab qilishdi. Bugungi kunda ular o’zlarining ishi uchun kerakli bibliografiyani tezda olishlariga imkon beradigan juda ko’p sonli elektron mexanizmlarga ega.

Xuddi shunday, har bir kishi onlayn kursda qatnashishi va bilishni istagan har qanday mavzuni o’rganishi mumkin.

2. Tezkor aloqa liniyalarini o’rnating

Hozirgi texnologiya butun dunyo bo’ylab odamlar va shaxslar bilan aloqani saqlashga imkon beradi. Bu tadbirkorlar va turli kompaniyalar uchun ustunlikni anglatadi, chunki ular o’z mijozlari bilan tezkor va samarali muloqot qilishlari mumkin.

Texnologik yutuqlar tufayli odamlar endi mahsulotni sotib olish uchun safarbar bo’lishlari shart emas, chunki ular uni qurilmalaridan bir marta bosish bilan olishadi.

Bundan tashqari, reklama yoki marketing kabi intizomlar ilmiy bilimlar orqali yaratilishi mumkin bo’lgan virtual platformalardan (masalan, ijtimoiy tarmoqlar, veb-sahifalar va boshqalar) rivojlanishini oshirishga muvaffaq bo’ldi.

3. Hosildorlik va samaradorlikni oshirish

Texnologiya tarmoqlarning samaradorligini oshirdi, shuningdek resurslardan samarali foydalanishga imkon beradi.

Masalan: ilgari ekinlarni sug’orish va yig’ib olish ancha uzoq davom etishi mumkin edi, ammo texnologiyaning rivojlanishi bilan uni tezroq etishtirish mumkin. Shuning uchun texnologiya ishlab chiqarishni ko’paytiradi, deb da’vo qilmoqda.

4. Odamlarning sog’lig’iga hissa qo’shadi

Texnologiya odamlarga sog’liqni saqlash tizimini yaxshilashga imkon berdi. Masalan, genetik muhandislik kabi texnologiyalar shu paytgacha davolanib bo’lmaydigan kasalliklarni davolashi mumkin va sensorlar hayotiy belgilarni kuzatib borish va kasallikning oldini olish imkonini beradi.

Xuddi shunday, bugungi kunda odamlarning yo’qolgan a’zosini almashtirishga yoki jiddiy zarar ko’rgan organni almashtirishga imkon beradigan protezlarni ishlab chiqish bilan shug’ullanadigan ko’plab olimlar mavjud.

5. Yangi kasblar va ish o’rinlarini yaratish

Yangi texnologiyalar paydo bo’lishi bilan yangi ish o’rinlari ham yaratilmoqda. Ko’rinib turibdiki, bugungi kunda qirq yil oldin bo’lmagan kasblar mavjud, masalan, veb-mualliflar, raqamli marketing uchun mas’ullar, video o’yinlar dizaynerlari va boshqalar.

6. Transport va aloqa yo’nalishlarini osonlashtiradi

Ilgari, inson bir qit’adan ikkinchisiga o’tish uchun sayohati uch oydan olti oygacha davom etishi mumkin bo’lgan kemada ketishi kerak edi; Texnologik taraqqiyot bilan samolyotlar yaratilishi tufayli qit’alarni bir necha soat ichida kesib o’tish mumkin.

Xuddi shu narsa avtoulovlarda ham sodir bo’ladi: ularning mavjud bo’lishidan oldin odamlar otda sayohat qilishlari kerak edi, ammo endi ular tezroq va murakkab transport vositalarida yurishadi.

Transportning rivojlanishi nafaqat oddiy odamlarga yoqdi; shuningdek, bu dunyo mamlakatlarini bir-biriga bog’lashga imkon berdi. Bu turli millatlar o’rtasida tijorat va diplomatik aloqalar o’rnatilishini nazarda tutadi.

7. Uy va kundalik vazifalarni soddalashtiring

Texnologiya tufayli bugungi kunda oziq-ovqat mahsulotlarini yaxshiroq saqlab qolish mumkin, chunki biz uni muzlatgichda saqlashimiz mumkin; kundalik hayotning boshqa ko’plab jihatlari ham shunday. Hozirgi kunda odamlarda mikroto’lqinli pechlar, changyutgichlar, kir yuvish mashinalari, elektr pechlari va boshqalar mavjud.

Ushbu barcha elektron qurilmalar odamlarning odatiy ishlarini osonlashtiradi, chunki ular mavjud bo’lmaganda, ko’proq vaqtni uy ishlarini bajarish uchun sarflash kerak edi.

8. Iqtisodiy samaradorlik

Texnologiyalar orqali jarayonlarni takomillashtirish va vazifalarni bajarishning yangi usullarini amalga oshirish mumkin. Shu tufayli mashinalar ba’zi sohalarda odamlar singari natijalarni yoki hatto undan ham yaxshi natijalarni berishi mumkin.

Bu kompaniyalar uchun xarajatlarni tejashga olib keladi, chunki bu ularga ushbu resurslarni biznesning boshqa sohalari o’sishiga sarflashga imkon beradi, bu esa umuman iqtisodiyotga ijobiy ta’sir qiladi.

9. Bu insonning yashashi uchun zarurdir

Texnologiyasiz global isish, suv tanqisligi yoki ifloslanish kabi muammolarni hal qilib bo’lmaydi. Qayta tiklanadigan manbalardan foydalanish va suvni tozalash uchun texnologiyalardan foydalanish ushbu muammolarni hal qilishga imkon beradi.

Shuningdek, kelajakda dolzarb muammolarni hal qiladigan va yangilarini yuzaga kelishi mumkin bo’lgan yangi texnologiyalarni ishlab chiqish zarur bo’ladi.

10. Vaqtni tejang

Texnologiya odamlarga ko’proq vaqt ajratishga imkon beradi va uni bo’sh vaqt yoki ijodiy faoliyatga bag’ishlashi mumkin. Masalan, avtonom avtoulov haydash odamlarga sayohat qilish, uxlash, yozish yoki boshqa biron bir ish bilan shug’ullanish paytida o’qish imkonini berishi mumkin.

Shunday qilib, odamlar shu paytgacha hal qilinmagan muammolarni o’ylash, yaratish va hal qilish uchun ko’proq vaqtga ega bo’lishadi.

11. Ular kompaniyani ushlab turishlari mumkin

Texnologiya har doim insonga yot, ijtimoiy bo’lmagan narsa sifatida qaralib kelgan. Biroq, eng yangi texnologiyalar yolg’iz qolgan odamlarga ko’proq hamrohlikni his qilish imkoniyatini beradi.

Masalan, Pepper roboti oilaning boshqa a’zosi kabi harakat qilishi mumkin. Bundan tashqari, virtual do’st yoki hatto erkak do’st sifatida ishlaydigan dasturlar mavjud.

12. Ular globallashuvni kuchaytiradi

Dunyo har qachongidan ham ko’proq bog’langan. Raqamli texnologiyalar bizga boshqa olamdagi odamlar, millatlar va madaniyatlar bilan tanishish imkoniyatini berdi, aks holda bundan zavq olishning iloji yo’q edi.

Bundan tashqari, samolyotlar yoki tezyurar poezdlar kabi transport vositalarining texnologiyasi xarajatlar va vaqtni tejash tufayli safarbarliklarni yanada ko’proq ta’kidlash imkonini beradi.

13. Ular tenglikni targ’ib qiladilar

Yaqin vaqtgacha jismoniy nogironlik bilan tug’ilgan odam boshqa odamlar singari hayot kechira olmaslikka mahkum etilgan. Masalan, ko’zi ojiz yoki falaj odamning ishg’ol qilinishi deyarli nolga teng bo’lar edi. Biroq, yangi texnologiyalar tenglikka erishish imkoniyatini yaratadigan masofadan ishlash kabi texnikani ishlab chiqdi.

O’z navbatida, raqamli asr odamga mahsulot yoki xizmatni dunyoning istalgan nuqtasida sotish imkoniyatini berib, muvaffaqiyatga erishish imkoniyatini oshirdi. Bu ozgina resurslarga ega bo’lgan va san’atni sotib olish va sotish uchun onlayn platformalarda o’z ishlarini namoyish etish imkoniyatiga ega bo’lgan gaitiyalik rassomga tegishli bo’lishi mumkin.

Texnologiyaning kamchiliklari

1. Bu atrof-muhitni ifloslantiradi

Texnologiyaning asosiy kamchiliklaridan biri shundaki, uni haddan tashqari ko’p ishlatish atrof muhitni yo’q qilishga yordam beradi, bu ham odamlarga, ham biologik xilma-xillikka ta’sir qiladi.

Odamlar doimo tashlab yuborilganda ekotizimga zarar etkazadigan mahsulotlarni sotib olishadi. Bu boshqa elementlar qatorida plastik idishlar, elektron qurilmalarning qismlari, kiyim-kechak bilan bog’liq.

Ushbu muammoni hal qilish uchun ko’plab muassasalar va kompaniyalar qayta ishlashni targ’ib qiluvchi kampaniyalar o’tkazdilar. Biroq, odamlar bu zararli elementlarni haddan tashqari iste’mol qiladilar, shuning uchun biz hali ham ekologik muammoni hal qilishdan uzoqmiz.

2. Ba’zi hollarda bu sog’liq uchun zararli

Garchi texnologiya sog’liqni saqlash sohasida ajoyib yutuqlarni rivojlantirishga imkon bergan bo’lsa-da, uni o’lchovsiz ishlatadigan odamlarga zarar etkazishi mumkin. Bu ekranlar ko’zlarga zarar etkazadigan va keyinchalik ko’rish bilan bog’liq muammolarni keltirib chiqaradigan mobil qurilmalardan haddan tashqari foydalanish bilan bog’liq.

3. Ijtimoiy izolyatsiyani oshirish

Ba’zi tadqiqotchilar texnologiyadan haddan tashqari foydalanish odamlar orasidagi masofani keltirib chiqaradi, deb ta’kidlaydilar. Masalan: restoranga tashrif buyurish va ko’p hollarda odamlar ovqatlanish paytida juda kam muloqot qilishlarini anglash odatiy holdir, chunki ular doimo o’zlarining mobil telefonlarini tekshirishadi.

Ushbu turdagi xatti-harakatlar psixologlar va boshqa mutaxassislarni xavotirga soladi, ular aytadiki, texnologiyalar odamlar bir-biriga bo’lgan munosabatini o’zgartirmoqda.

4. Ishsizlik ko’payishi mumkin

Texnologiya yangi ish o’rinlarini yaratishi mumkin bo’lganidek, eski ish joylarini ham yo’q qilishi mumkin. Buning sababi shundaki, mashinalar va robotlar ko’plab sohalarda, ayniqsa yirik sanoat tarmoqlari bilan bog’liq lavozimlarda inson mehnatini almashtirdi.

Masalan: ilgari bir guruh odamlar ma’lum bir bo’lakning yong’og’ini mahkamlash bilan shug’ullangan; bugungi kunda ushbu harakatni mashina osonlikcha bajara oladi.

5. Raqamli bo’linishni yarating

Internet va raqamli platformalar yaratilishi tufayli ko’p odamlar ma’lumot olish imkoniyatiga ega bo’ldilar, ammo ushbu texnologiyalarning rivojlanishi Internetni qo’lga kiritadiganlar va olmaydiganlar o’rtasida raqamli bo’linishni keltirib chiqardi.

Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, kambag’al mamlakatlarda ko’p odamlar elektron qurilmani olish uchun zarur resurslarga ega emaslar; Hatto ular uni sotib olishlari mumkin bo’lsa ham, ular yashaydigan hududdagi signal juda past yoki umuman bo’lmasligi mumkin. Ushbu omillar aholining sektorini texnologiyadan kelib chiqadigan iqtisodiy va ijtimoiy o’zgarishlar bilan birga oldinga siljishga qodir emas.

Xuddi shunday, avlodlarning raqamli bo’linishi ham mavjud; Bu yangi platformalar ixtiro qilinishidan oldin tug’ilgan va tezkor texnologik o’zgarishlarga moslashishda muammolarga duch kelgan odamlarga tegishli. Boshqacha qilib aytganda, bu raqamli rivojlanish bilan o’smagan avlodlar haqida, masalan, buvilar va buvilar haqida.

6. Harakatsiz turmush tarzi va bo’sh vaqtni targ’ib qiladi

Texnologiyalar odamlarning hayotini engillashtirishga qaratilgan, ammo bu ma’lum darajada harakatsiz turmush tarzini yaratishi mumkin. Bugungi kunda odamlar kompyuter oldida o’tirishga ko’proq vaqt sarflaydilar, bu esa ularni harakatsiz qiladi. Bu odatdagi bel og’rig’i kabi mushaklarning muammolarini keltirib chiqaradi.

Xuddi shunday, yorqin raqamli platformalar ham bo’sh vaqtni targ’ib qiladi; Bu butun dunyo bo’ylab odamlar kuniga ko’p soatlarni ijtimoiy tarmoqlarni yoki boshqa platformalarni (masalan, oqim xizmatlarini) tekshirishga sarflaganda ko’rinadi, bu esa ularni unumli qilmaydi.

7. Maxsus joylarni yo’q qilish va kiberjinoyatchilikni targ’ib qilish

Turli xil raqamli platformalar haqida gap ketganda, ma’lumotlar o’g’irlanishi yoki shaxsiy huquqlar to’g’risida eshitish odatiy holdir; Bugungi kunda ko’plab texnologik kompaniyalar foydalanuvchi ma’lumotlarini noto’g’ri ishlatish sababli axloqiy muammolarga duch kelishmoqda.

Xuddi shu tarzda, raqamli bo’shliqlar kiberjinoyatchilikka moyil bo’lib, ular internet orqali sodir etilgan barcha jinoyatlarni, masalan, qurollarni noqonuniy sotish, shaxsiy akkauntlarni buzish va boshqalarni nazarda tutadi.

8. Insoniyat uchun mumkin bo’lgan xavf

Sun’iy intellekt (AI) kabi insoniyat hayoti uchun xavf tug’diradigan texnologiyalar mavjud.

Bir tomondan, sun’iy intellekt qurol sifatida ishlatilishi mumkin edi; terroristik guruh yoki hukumat uni boshqa mamlakatlarga qarshi ishlatishga qaror qilishi mumkin. Boshqa tomondan, sun’iy intellekt inson nazorati ostidan chiqib, tahdid solishi mumkin.

9. Giyohvandlikni keltirib chiqaradi

Giyohvandlik har doim ham giyohvand moddalar, alkogol va boshqa giyohvand moddalarni iste’mol qilish bilan, shuningdek, yutish (oziq-ovqat) giyohvandligi bilan bog’liq bo’lgan. Biroq, texnologik o’zgarishlar raqamli giyohvandlarning yangi psixologik profilini yaratdi.

Bunga video o’yinlar, mobil telefonlar, televizor yoki Internet misol bo’la oladi. Bundan tashqari, qimor kabi giyohvandlik raqamli shaklga aylandi, chunki siz ham onlayn o’ynashingiz mumkin.

10. Bu haqiqatni buzadi

Texnologiyalar bizni tobora ko’proq tabiatdan va shuning uchun real hayotdan uzoqlashtirmoqda. Masalan, Internet yoki virtual haqiqat narsalarni idrok etishda va ijtimoiy aloqa usulida sezilarli o’zgarishlarga olib keldi, bu ekran orqali amalga oshiriladi.

Ijtimoiy tarmoqlar kabi texnologiyalar bizni uydan chiqmasdan boshqa olamlarni bilishga yaqinlashtirgan bo’lsa-da, haqiqatan ham ushbu ma’lumot rad etilishi yoki boshqa kamsitish va xurofot turlarini keltirib chiqarishi mumkin.

Adabiyotlar

1. Gonzales, A. (2018) Texnologiyaning afzalliklari va kamchiliklari. 2020 yil 29 aprelda fedecamarasradio.com saytidan olindi
2. S.A. (2015) Bu nima va kiberjinoyatchilikka qarshi qanday kurashish kerak. 2020 yil 29 aprelda Portaley.com saytidan olindi
3. S.A. (2017) Texnologiyaning kamchiliklari va xatarlari. 2020 yil 29 aprelda information-age.com saytidan olindi
4. S.A. (s.f.) 22 ta’limdagi texnologiyaning afzalliklari va kamchiliklari. 2020 yil 29 aprelda futureofworking.com saytidan olindi
5. S.A. (s.f.) Texnologiya. 2020 yil 29 aprelda es.wikipedia.org saytidan olindi
6. S.A. (s.f.) Texnologiyaning eng yaxshi 10 afzalligi va kamchiliklari. 2020 yil 29 aprelda medium.com saytidan olindi