Dəri üzlükdəki mürəkkəb ləkəsini necə çıxara bilərik

Yastıhüceyrəli xərçəngin uzaq orqanlarda metastazlarına nadir hallarda rast gəlinir.

Dəri xərçəngi. Səbəbləri və müalicəsi

Dəri xərçəngi özündə yastıhüceyrəli və bazalhüceyrəli xərçəngi birləşdirir.

Dəri xərçəngi bədxassəli şişlərdən ölümün səbəbləri arasında axırıncı yerləri tutur. Bu dəri xərçənginin erkən aşkar oluna bilməsi və nisbi xoşxassəli gedişi ilə izah olunur.

– Ultrabənövşəyi şüalar və ionizəedici radiasiya

– Dəridə müxtəlif mənşəli çapıq toxuması

Dəri xərçənginin əmələ gəlməsində əsas rol ultrabənövşəyi şüalanmaya (UBŞ) məxsusdur. Müəyyən olunmuşdur ki, dəri xərçənginin əmələgəlmə intensivliyi UBŞ intensivliyi və təsir müddətindən asılıdır. Baş-boyun nahiyyəsinin dərisində daha tez-tez rast gəlməsinin səbəbi həmin nahiyyələrin açıq qalmasıdır.

Peşə zərərləri ilə əlaqədar dəri xərçəngi əksər hallarda dərinin yanar qazıntılar, termiki işlənmə məhsulları ilə kontaktı zamanı əmələ gəlir.

Dəri xərçəngi müxtəlif travmalar və xroniki iltihabi xəstəliklərdən sonra əmələ gələn çapıq toxuması fonunda inkişaf edə bilər.

İmmunsupressiya (immunitetin zəifləməsi) dəri xərçənginin əmələ gəlməsinə meyillilik yaradır.

Dərinin bazalhüceyrəli xərçəngi zamanı vaxtında aparılan adekvat müalicədən sonra residivlərə nadir hallarda rast gəlinir.

Yastıhüceyrəli xərçəngin uzaq orqanlarda metastazlarına nadir hallarda rast gəlinir.

Dəri xərçənginin klinik gedişi rəngarəng olub şişin histoloji quruluşundan, lokalizasiyasından və klinik formasından asılıdır. Bazalhüceyrəli xərçəngin əsas klinik formaları bunlardır:

Nodulyar

Səthi

Sklerodermal

Dəri xərçənginin diaqnostikası zamanı bu kimi müayinə metodlarından istifadə olunur:

– rentgenolji müayinə (KT)

Xəstəliyin müalicəsi şişin yayılmasından, böyümə xarakterindən, lokalizasiyasından və histoloji quruluşundan asılıdır. Əsas müalicə metodları aşağıdakılardır:

– Kombinəolmuş və kompleks

Dəri xərçənginin cərrahi müalicəsinin bir növü də şişin mikroskopik nəzarət altında kəsilməsidir. Metod 1936-cı ildə F.Mos tərəfindən təklif edilmişdir. Metodun mahiyyəti şiş toxuması və onu əhatə edən normal toxumaların üzərinə 2-3 mm dərinliyə qədər fiksə edən sink xlorid pastasının çəkilməsi təşkil edir. Sonra histoloji nəzarət altında şişin kəsilib çıxarılması aparılır.

Dəri xərçənginin residivlərinin əsas müalicə metodu cərrahi əməliyyatdır. Bu zaman aparılan cərrahi əməliyyatlar əksər hallarda kombinəolmuş xarakterdə olur, əmələ gələn defektlərin bərpası üçün isə müxtəlif növ plastik üsullardan istifadə olunur. Bu tip əməliyyatlardan sonra 5 illik yaşama göstəricisi 65-80% təşkil edir.

Dəri xərçəngi insan orqanizmində ən yaxşı proqnoza malik şişdir.

Məhəmməd Davudov,

Dəridəki ləkələr hansı xəstəliyin xəbərçisidir?

Dəridəki ləkələr, adətən, ya ağ, sarı rəngdə olur, ya da çəhrayı, mavi, bənövşəyi rənglərə çalır.

Bəs, ləkələr hansı səbəblərdən yaranır və hansı təhlükələrdən xəbər verir?

Publika.az bu suallara cavab axtarıb.

Əvvəlcə onu qeyd edək ki, dəridə ləkələr əsasən, zob xəstəliyi, dəmir çatışmazlığı, maddələr mübadiləsinin pozulması, böyrəküstü vəzin və qaraciyərin xəstəliyi zamanı meydana gəlir. Qandakı dəyişikliklər də ləkələrin yaranmasına və artmasına səbəb ola bilər. Bəzi ləkələr isə göbələk xəstəliyi və ya xərçəng zamanı müşahidə edilir.

Xəstəlik müalicə edilməzsə, ləkələr sürətlə artır.

Aparılan araşdırmalar göstərib ki, dəridə yaranan ləkələrin rənginə baxaraq onun hansı xəstəliyin əlaməti olduğunu müəyyənləşdirmək mümkündür.

Ağ rəngli ləkə

Bu bədəndə yaranan göbələyin əlaməti ola bilər. Əgər ağ ləkə qabıq verirsə, kəpəklənirsə “tinea versicolor” adı verilən bədən göbələyindən şübhələnmək olar. Həmin göbələk xüsusilə, kürəkdə, sinədə, qarın və qollarda ağ ləkələrin yaranmasına səbəb olur. Adətən, mərci dənəsi kimi xırda olur. Ancaq bir neçə ləkə birləşib daha iri ləkələrin formalaşmasına səbəb ola bilər. Yoluxucu olmasa da, estetik baxımdan yaxşı görünmür. Müalicəsi asandır.

Vitiliqo

Dəridə yaranan ağ ləkələrin digər səbəbi də “vitiliqo” adı verilən dəri xəstəliyi ola bilər. Həmin xəstəlik dəriyə rəng verən hüceyrələri məhv etdiyindən ağ ləkələr yaranır. Vitiliqo daha çox şəkər xəstələrini təhdid edir.

Sarı rəngli ləkə

Sarılıq

Bu ləklərin əsas səbəbi sarılıq ola bilər. Sarılıq öd kisəsindən öd axınına maneə yarananda ya da qaraciyər hər hansı mikrobdan ziyan görəndə baş verir. Nəticədə qanda bəzi maddələrin miqdarı dəyişir, yəni artır. Nəticədə dəri sarı rəng alır. Həmin ləkələr qaşınır və ya qabıq verir.

Çəhrayı-qırmızı rəngli ləkə

Qurdeşənək (ürtiker)

Dəridə yaranan çəhrayı qızartılar 24 saat içində yox olub təkrar meydana gəlirsə və qaşınırsa, bu ürtiker xəstəliyinin əlaməti ola bilər.

Bədən göbələyi

Göbələklərin səbəb olduğu digər dəri xəstəliyi çəhrayı və qırmızı ləkələrlə müşayiət olunur. “Tinea corporis” adı verilən göbələk infeksiya nəticəsində yaranır. İnsandan, heyvandan və torpaqdan keçə bilir. Dəhşətli qaşınmalara səbəb olan bu xəstəlikdən şübhələnirsinizsə, həkimə getmək məsləhətdir.

Sədəf

Sədəf xəstəliyi də belə ləklərin səbəbi ola bilər.

Dizlərdə, dirsəklərdə, üzdə və saç dərisində meydana gələn ləkələrin bütün bədənə yayılma təhlükəsi var.

Mavi-bənövşəyi ləkələr

Ürək xəstəlikləri

Ürək xəstələrində meydana gəlir. Belə ki, ürək çatmazlığı nəticəsində qan dövranının pozulması belə ləklərin sayının artması ilə nəticələnir. Xüsusilə, dil, dodaq, burnun ucu, barmaq ucları kimi bölgələrdə müşahidə edilir.

Ağciyər xəstəlikləri

Xəstə normal nəfəs ala bilmədiyi üçün dəri oksigeni qəbul edə bilmir. Bu da ləkələrin yaranması ilə nəticələnir. Xüsusilə, dodaqda və dodaq ətrafında müşahidə edilir.

C və K vitamini çatışmazlığı

C və K vitamini çatışmazlığı zamanı dərinin altında kiçik qanamalar meydana gəlir. Bu da dərinin səthində bənövşəyi ləklərin yaranmasına səbəb olur.

Müxtəlif xərçəng növləri

Qıçlarda meydana gələn ləkələr ilk baxışda iltihabı damar xəstəliyini xatırlada bilər. Ancaq bu, qan xərçənginin də ilkin əlaməti hesab edilməlidir. Xüsusilə, kürək bölgəsində yaranan ləkələr qabıq verirsə, bu mədə, bağırsaq, döş xərçəngi və qan xərçəngindən şübhələnmək lazımdır.

Qəhvəyi rəngli ləkə

Böyrək çatışmazlığı

Belə ləkələrin əsas səbəbi böyrək çatışmazlığı olur. Dəridə qəhvəyi ləkələrlə yanaşı, quruluq, kəpəklənmə, şiddətli qaşıntı hiss edilir.

Ləman Sultan

Əvvəlki xəbər

Azərbaycanlı hakim UEFA-dan təyinat aldı

Dəri üzlükdəki mürəkkəb ləkəsini necə çıxara bilərik

Ekzema qədim dəri xəstəliklərindən hesab olunur. Buna baxmayaraq dəri xəstəliyi kimi ilk dəfə XIX əsrin əvvəllərində ingilis dermotoloqları Uillen, Beytman və Biyett tərəfindən qeydə alınıb. Ekzema – xroniki, residivlərlə müşayiət olunan, dünyanın bütün ölkələrində təsadüf olunan polietioloji allergik dəri xəstəliyidir.

Ekzemanın etiologiyası və patogenezi haqqında indiyədək dəqiq bir fikir yoxdur, ancaq bu barədə bir neçə nəzəriyyə mövcuddur. Belə ki, ekzema xəstəliyinin sinir sistemi ilə əlaqədar olmasını Hebra, Kapoşi, Polotebnev və başqa alimlər söyləyiblər. 1894-cü ildə T. P. Pavlov ekzemalı xəstələrdə dəri hissiyyatının artmasını qeyd ediblər. Müəllif göstərib ki, dəri hissiyyatı təkcə xəstəlik nahiyəsində deyil, ondan xeyli uzaqlarda, görünüşcə sağlam dəridə də artır. Bundan başqa artmış dəri hissiyyatı xəstəliyin kliniki elementləri qurtardıqdan sonra belə müşahidə olunur. Sonralar dünyaca məhşur tibbi mütəxəssislər Qolovanov, Nikolski, Pavlov, Dosıçev və başqaları ekzemalı xəstələrdə dəri hissiyyatının artması barədə T. P. Pavlovun fikirlərini bir daha təsdiq ediblər.

Hazırda belə bir mülahizə var ki, ekzema xəstəliyi mərkəzi və vegetativ sinir sisteminin funksional pozğunluğu, bir sıra ekzogen amillərin təsiri nəticəsində əmələ gəlir. Ekzogen amillərdən dəriyə bir müddət təkrar təsir göstərən mexaniki (təkrar xırda zədələnmələr), fiziki (müxtəlif şüalar), kimyəvi (turşular, qələvilər, duzlar və s.) və bioloji (bakteriyalar, göbələklər) qıcıqlandırıcılar, endogen amillərdən isə daxili sekresiya vəzilərinin funksional pozğunluqlarını, habelə daxili orqanların (qaraciyər, öd kisəsi, mədə bağırsaq) xəstəliklərini göstərmək olar.

Qeyd edək ki, adətən hər hansı bir amilin təklikdə təsiri nəticəsində ekzema əmələ gəlmir. Ekzema xəstəliyinin əmələ gəlməsi üçün bir neçə amilin birgə təsiri olmalıdır. Məhz buna görə ekzema polietioloji xəstəlik hesab edilir. Məsələn, daxili orqanların birində xroniki bir xəstəliyin olması, habelə endokrin və mərkəzi sinir sisteminin funksional pozğunluğu şəraitində ekzema baş verə bilər.

Beləliklə, ekzema xəstəliyinin patogenezində mərkəzi sinir sisteminin birinci dərəcəli rolu var.

Ekzemanın baş verməsində dəri reseptorlarının mərkəzi və periferik uclarının funksional pozğunluğunun da əhəmiyyəti var. Bir sözlə, ekzemanın baş verməsində mərkəzi və periferik sinir sistemlərinin pozulması mühüm rol oynayır.

Kliniki olaraq ekzema dəri örtüyünün bütün sahələrində baş verə bilər. Lakin o, əllərdə, qollarda, üzdə, boyunda, ayaqlarda daha çox müşahidə edilir. Ekzemanın xüsusiyyəti ondadır ki, o, əsasən orqanizmin simmetrik hissələrində əmələ gəlir. Məsələn, hər iki əldə, hər iki qulaq yaxud göz nahiyəsində və s. Ekzema çox nadir hallarda birtərəfli olur.

Ekzema zamanı iltihabi prosesə cəlb olunmuş nahiyədə əvvəlcə şişkinlik, sonra isə polimorf səpgilər müşahidə olunur. Bu səpgilər sudurcuq, düyüncük və digər tipli ünsürlərdən ibarət olur. Dəridə iltihabi proses artdıqca bu ünsürlər çoxalır.

Sonra sudurcuqların deşilməsi nəticəsində həmin yer sulanır. Bu zaman zədələnmə nahiyəsində səthi sıyrıntılar, buynuz təbəqəsindən məhrum olunmuş sahələr, qartmaqlar və s. ikincili dəri ünsürləri müşahidə olunur. Ekzemanın sulanan dövründə zədələnmə nahiyəsində xırda damcılarla ekssudat buraxan xeyli nöqtəvari məsamələr görmək olar.

Ekzemanın bir neçə kliniki şəkli olur:

Ekzema uzun sürən xroniki dəri xəstəliyidir. O, bəzən sakitləşib sağalmağa meyl edir, bəzən də artıb kəskinləşir.

Ekzemaya diaqnoz qoymaq nisbətən asandır. Xəstəliyin simmetrik olması, zədələnmə nahiyəsində düyüncüklərin, sudurcuqların, sulanmanın, qaşınmanın, müşahidə olunması əsasında diaqnoz qoyulur. Bəzən ekzemanı allergiyalı dermatitdən ayırmaq xeyli çətinlik törədir. Ekzemadan fərqli olaraq allergiyalı dermatit dəri örtüyünün açıq hissələrində və müəyyən ekzogen qıcıqlandırıcının təsiri nəticəsində əmələ gəlir.

Həmin qıcıqlandırıcı orqanizmdən uzaqlaşdırıldıqda xəstəlik tezliklə qurtarır. Ekzemanın proqnozu xəstənin, mərkəzi sinir sisteminin ümumi vəziyyətindən, onun əmək və məişət şəraitindən, xəstəliyin müddətindən, residiv və remissiya müddətindən asılıdır.

Ekzema xəstəliyinin müalicəsi mütəxəssis həkim-dermatoloq tərəfindən aparılmalıdır. Bu xəstəlik polietioloji xəstəlik olduğundan belə xəstələrin müalicəsi kompleks şəkildə aparılmalıdır. Bu xəstələrin müalicəsində ümumi sinir sistemini sakitləşdirici sedativ dərmanlardan, antihistamin və desensibilizəedici maddələrdən, vitaminlərdən, hepatoprotektorlardan, yerli olaraq isə müxtəlif islatma, məlhəm və emulsiyalardan istifadə olunur.

Müalicə vaxtı eyni zamanda müxtəlif dərman bitki və çiçəklərindən alınmış ekstrakt, tinktura, dəmləmə və çaylardan da geniş istifadə edilir. Müalicə hər bir xəstəyə xəstəliyin formasından, növündən, xarakterindən asılı olaraq fərdi qaydada təyin edilir.

AZƏR SALEHLİ

Azərbaycan Tibb Universitetinin tələbəsi