Dunya kitabxanalarinin tarixi

Portuqaliya Kral Oxu Otağı – Rio-de Janeyro, Braziliya

Dünya kitabxanaları

Kitabxanalar mədəniyyətin bir qoludur və onlarsız mədəniyyəti təsəvvür etmək mümkün deyil. Bu yazıda dünyanın müxtəlif şəhərlərində yerləşən tanınmış kitabxanaların bir neçəsi haqqında qısa söhbət açacağıq.

Kopenhagen Kral Kitabxanası

Kopenhagen Kral Kitabxanası Danimarkanın milli kitabxanası sayılır və Skandinaviya ölkələrində ən böyük kitab saxlancıdır. Kitabxananın fondunda böyük sayda tarixi əhəmiyyətli nəşrlər saxlanılır. Burada Danimarkada ilk dəfə 1482-ci çap edilmiş kitabdan tutmuş, XVIII əsrdən başlayaraq çap olunan kitablar saxlanılır. Kitabxana 1648-ci ildə Danimarka kralı II Frederik tərəfindən açılıb. Ümumi istifadə üçün isə kitabxana 1793-cü ildən fəaliyyət göstərir. 1989-cu ildə o, universitet kitabxanasına çevrilib və 2005-ci ildə Danimarkanın Milli Kitabxanası adlandırılıb. İndiki rəsmi adı isə Danimarka Kral Kitabxanasıdır.

Rusiya Dövlət Kitabxanası

Moskva şəhərində yerləşən Vladimir İliç Lenin adına Rusiya Dövlət Kitabxanası saxlanılan kitab fondlarının, sənədlərin həcminə görə Avropada birinci, dünyada ikinci kitabxana hesab olunur. Kitabxanada 367 dildə yerli və xarici sənədlər, nadir kitablar, musiqi notları, səs yazıları, müxtəlif dissertasiyalar, qəzet və jurnallar qorunub saxlanılır. Ümumi kitab fondu 43 milyon nüsxəyə yaxındır. Kitabxanaya hər gün orta hesabla 4000 ziyarətçi gəlir, 200 nəfər yeni oxucu üzv yazılır. Kitabxananın virtual oxu zalları fəaliyyət göstərir. 1992-ci ildə bu kitabxana “Ginnesin rekordlar kitabı”na düşüb. Kitabxananın ayrı-ayrı fondları Moskvanın müxtəlif yerlərində yerləşir.

ABŞ Konqres Kitabxanası

Konqres Kitabxanası 1800-cü il aprelin 24-də ABŞ prezidenti Con Adamsın göstərişi ilə yaradılıb. Prezident kitab alınmasına və saxlanılmasına o vaxtın pulu ilə böyük məbləğ – 5 000 dollar pul ayırır və qərar imzalayır ki, kitabxananı ancaq prezidentlər, Konqresin üzvləri ziyarət edə bilərlər. O vaxtdan etibarən kitabxananın adı Konqres Kitabxanası qalır.
1814-cü ildə ABŞ-Britaniya müharibəsi vaxtı kitabxana demək olar ki, məhv olur. İngilis əsgərləri kitabxananın yerləşdiyi Kapitoli binasını yandırırlar. 3000-dən çox kitab məhv olur. Eks-prezident və kitab həvəskarı Tomas Cefferson özünün yarım əsr ərzində yığdığı 6487 cilddən ibarət kitabxanasını kitabxanaya bağışlayır. Belə bir kitabxana ABŞ-da heç kimdə yox idi.
Konqres Kitabxanası dünyanın ən böyük kitabxanası hesab olunur. Onun fondlarında saxlanılan kitablar 470 dildədir, yarısından çoxu ingilis dilindədir. Ümumi kitab fondu 142 milyondan çoxdur. Əlavə olaraq 32 milyondan çox digər çap məhsulları, 12.5 milyon fotoşəkil, 5.3 milyon coğrafiya xəritələri, 5.6 milyon not və 62 milyon əlyazması saxlanılır.

Bu kateqoriyaya aid digər yazılar

Dunya kitabxanalarinin tarixi

Kitabxana bir şəhərin, bir ölkənin mədəni zənginliyindən xəbər verir. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən sizə təqdim edəcəyimiz bu kitabxanalar isə təkcə mədəni zənginlik elementi deyil, eyni zamanda tarix, sənət və memarlıq işi baxımından da göz oxşayır.

Qaynarinfo xüsusi dizaynı ilə diqqət çəkən 6 kitabxananı təqdim edir:

Triniti Kollec Kitabxanası – Dublin, İrlandiya

5 binadan ibarət olan kitabxanada 6 milyondan çox kitab var. Kitabxananın bu siyahıda yer almasına səbəb ovsunlayıcı salonunun olmasıdır. Salon kitabxananın ən qədim binasında yerləşir. “The Long Room” adlı 65 metr uzunluğunda olan geniş salonun hər iki tərəfində döşəmədən tavana qədər kitabla dolu rəflər, koridor boyunca isə məşhur yazıçı Conatan Svift də daxil olmaqla irlandiyalı yazıçıların büstləri sıralanıb.

Kraliça I Elizabetin əmri ilə 1592-ci ildə yaradılan kitabxananın bu binası 1712-ci ildə inşa edilib. 200 mindən çox kitabın olduğu bu bina 1850-ci ildə tam şəkildə dolub. Buna səbəb isə 1801-ci ildə kralın göstərişi ilə yalnız bir neçə kitabxanaya verilən və Birləşmiş Krallıq və İrlandiyada çap olunan kitabların məcburi şəkildə qəbul edilməsi olub. Kitabxananın ən önəmli əsəri İrlandiya və Şotlandiya üçün böyük önəm kəsb edən latınca yazılmış rəsmli “Book of Kells” adlı əlyazmadır. “Star Wars” filmlərindəki “Cedi arxivləri”nin bu kitabxanadan ilhamlanaraq yaradıldığı bildirilir.

Müasir İsgəndəriyyə Kitabxanası – İsgəndəriyyə, Misir

Dünyanın 7 möcüzəsindən biri olan qədim İsgəndəriyyə kitabxanası 1600-cü ildə yanaraq kül olub. Bu mədəni itkiyə baxmayaraq Aralıq dənizinin sahilində yerləşən İsgəndəriyyə şəhəri bu günə qədər mədəniyyət mərkəzlərindən biri olma xüsusiyyətini qoruyub. Antik Kitabxana xatirəsini yaşatmaq üçün 2002-ci ildə Aralıq dənizinin sahilində Müasir İsgəndəriyyə Kitabxanası inşa olunub. Binanın xarici 100-dən çox dildə olan hərf və simvollarla bəzədilib. Disk şəklində olan kitabxana Misir və Şimali Afrikanın ən əhəmiyyətli mədəniyyət mərkəzlərində biri kimi tanınır. Cümə və Şənbə günləri istisna olmaqla hər gün fəaliyyət göstərən kitabxanada 4 muzey, araşdırma mərkəzi və planetarium var.

“Qara Almas” Kral Kitabxanası – Kopenhagen, Danimarka

Binanın tikintisində cilalanmış qara qranitdən istifadə edildiyi və kənardan baxılanda kəsilmiş almasa bənzədiyi üçün kitabxanaya “Qara Almas” adlı verilib. Kral Kitabxanasına əlavə olaraq 1999-cu ildə inşa edilən binanın divarlarının güzgülü sənət əsəri olması həm içərinin işıqlı olmasını, həm də çöldəki möhtəşəm mənzərənin içəridən görülməsini təmin edir.

Danimarkalı memar Şmit Hammer Lassenin işi olan kitabxana binasında Milli Foto və Milli Karikatura Muzeyləri var. Binanın C mərtəbəsində məşhur danimarkalı sənətçi Per Kirkebinin 210 metrlik rəsmi diqqət çəkir. Kitabxana hər gün 13:00-da məşhur danimarkalı bəstəkar Fuzzinin “Kataloq” adlı elektro-akustik əsərini səsləndirərək oxuculara istirahət vaxtı olduğunu xatırladır.

Klementinium kitabxanası – Praqa, Çexiya

Tarixi filmlərdən qopub gəlmiş kimi görünən kitabxananın gerçək olduğuna inanmaq olduqca çətindir. Borxes “Gizli Möcüzə” kitabında buranı “Kitabxanaçıların 400 min kitabın səhifələri arasında Tanrını axtardığı yer” olaraq təsvir edib. Kitabxana və tanrı bənzətməsi heç də təsadüfi deyil. Çünki kitabxananın təməli Avropanın bir çox yerlərində olanın əksinə kral tərəfindən deyil, cizvitlər adlı xristian təriqətinin üzvləri tərəfindən qoyulub. Deyilənə görə 1622-ci ildə inşası başlanılan kitabxana üçün yalnız 1 nüsxə kitab olub, lakin bina tamamlandığında isə nəşrlərin sayı 20 minə çatıb. Kitabxanadakı divar rəsmləri, mərmər döşəmə, oyma sütunlar, əsas salonu bəzəyən qədim yer kürələri, saatlar və bir çox kitab üzərində olan işarələr 17-18-ci əsrlərə dayanır.

Portuqaliya Kral Oxu Otağı – Rio-de Janeyro, Braziliya

Kitabxananın təməli 1837-ci ildə Portuqaliyadan Braziliyaya köç edən bir qrup şəxs tərəfindən atılsa da inşası 1880-ci ildə tamamlanıb. Kitabxananın sütunlarında Şahzadə Herri, Vasqo de Qama və Pedro Alvares Kabral kimi portuqaliya səyyahlarının rəsmlərinin əks olunmasının səbəbi də kitabxananın portuqaliyalı köçkünlər tərəfindən tikilməsidir. 350 min kitabın olduğu Oxu Evi Portuqaliyadan kənarda portuqal dilində olan ən geniş kolleksiyadır.

Ştutqart Şəhər Kitabxanası – Ştutqart, Almaniya

Kənardan baxanda kobud və monolitik bir kuba bənzədə bilərsiniz, amma 9 mərtəbəli bu bina içəri daxil olarkən sizi olduqca təəccübləndirəcək. Koreya əsilli Eun Younq Yinin əsəri olan kitabxananın içərisi ağappaq dizaynı, güzgü tavanı və tərs piramida şəklindəki mərkəz boşluğu ilə işıqlanmanı tam təmin edir və oxuyan, araşdırma aparan, bir sözlə kitabxanaya gələn hər kəsə böyük zövq verir. 2011-ci ildə inşa edilən kitabxana gecə vaxtı mavi işıqlarla işıqlandırılır. Kitabxananın “Yuxusuzlar üçün Kitabxana” şöbəsi gecə boyunca açıq qalır.

Dünya kitabxanaları

Kitabxanalar mədəniyyətin bir qoludur və onlarsız mədəniyyəti təsəvvür etmək mümkün deyil. Bu yazıda dünyanın müxtəlif şəhərlərində yerləşən tanınmış kitabxanaların bir neçəsi haqqında qısa söhbət açacağıq.

Kopenhagen Kral Kitabxanası
Kopenhagen Kral Kitabxanası Danimarkanın milli kitabxanası sayılır və Skandinaviya ölkələrində ən böyük kitab saxlancıdır. Kitabxananın fondunda böyük sayda tarixi əhəmiyyətli nəşrlər saxlanılır. Burada Danimarkada ilk dəfə 1482-ci çap edilmiş kitabdan tutmuş, XVIII əsrdən başlayaraq çap olunan kitablar saxlanılır. Kitabxana 1648-ci ildə Danimarka kralı II Frederik tərəfindən açılıb. Ümumi istifadə üçün isə kitabxana 1793-cü ildən fəaliyyət göstərir. 1989-cu ildə o, universitet kitabxanasına çevrilib və 2005-ci ildə Danimarkanın Milli Kitabxanası adlandırılıb. İndiki rəsmi adı isə Danimarka Kral Kitabxanasıdır.

Rusiya Dövlət Kitabxanası
Moskva şəhərində yerləşən Vladimir İliç Lenin adına Rusiya Dövlət Kitabxanası saxlanılan kitab fondlarının, sənədlərin həcminə görə Avropada birinci, dünyada ikinci kitabxana hesab olunur. Kitabxanada 367 dildə yerli və xarici sənədlər, nadir kitablar, musiqi notları, səs yazıları, müxtəlif dissertasiyalar, qəzet və jurnallar qorunub saxlanılır. Ümumi kitab fondu 43 milyon nüsxəyə yaxındır. Kitabxanaya hər gün orta hesabla 4000 ziyarətçi gəlir, 200 nəfər yeni oxucu üzv yazılır. Kitabxananın virtual oxu zalları fəaliyyət göstərir. 1992-ci ildə bu kitabxana “Ginnesin rekordlar kitabı”na düşüb. Kitabxananın ayrı-ayrı fondları Moskvanın müxtəlif yerlərində yerləşir.

ABŞ Konqres Kitabxanası
Konqres Kitabxanası 1800-cü il aprelin 24-də ABŞ prezidenti Con Adamsın göstərişi ilə yaradılıb. Prezident kitab alınmasına və saxlanılmasına o vaxtın pulu ilə böyük məbləğ – 5 000 dollar pul ayırır və qərar imzalayır ki, kitabxananı ancaq prezidentlər, Konqresin üzvləri ziyarət edə bilərlər. O vaxtdan etibarən kitabxananın adı Konqres Kitabxanası qalır.
1814-cü ildə ABŞ-Britaniya müharibəsi vaxtı kitabxana demək olar ki, məhv olur. İngilis əsgərləri kitabxananın yerləşdiyi Kapitoli binasını yandırırlar. 3000-dən çox kitab məhv olur. Eks-prezident və kitab həvəskarı Tomas Cefferson özünün yarım əsr ərzində yığdığı 6487 cilddən ibarət kitabxanasını kitabxanaya bağışlayır. Belə bir kitabxana ABŞ-da heç kimdə yox idi.
Konqres Kitabxanası dünyanın ən böyük kitabxanası hesab olunur. Onun fondlarında saxlanılan kitablar 470 dildədir, yarısından çoxu ingilis dilindədir. Ümumi kitab fondu 142 milyondan çoxdur. Əlavə olaraq 32 milyondan çox digər çap məhsulları, 12.5 milyon fotoşəkil, 5.3 milyon coğrafiya xəritələri, 5.6 milyon not və 62 milyon əlyazması saxlanılır.