Hüceyrənin və orqanoidlərin ən vacib hissələri: ümumi

Administrator – memmedoff, təəssüf, yeni versiyalarda olan yenilikləri izləyə bilmirik. Bunun üçün Rəsmi saytdan

Ekranı necə iki hissəyə bölmək olar

Hörmətli Qonaq, sizin qeydiyyatınız olmadığı üçün siz rəy yaza bilməzsiniz.Xahiş edirik qeydiyyatdan keçin.

Hal-hazırda
İstifadəçilər:

Qonaqlar: Qonaq

Axtarış sistemləri: Google, Yandex

Ümumi:

Qeyd: E-mail hesabları hazırda işlək olmayan 2 ildən çox sayta giriş etməyən istifadəçilərin hesabları hissə-hissə olaraq silinəcək. Əvvəlki dizayna keçid

İstifadəçi Paneli
Son şərhlər
Autodesk 3DS MAX 2020 22.0.0.757

Administrator – trnmmmd, Salam. Saytda olan linklər artıq yeniləri ilə əvəzlənir. İstifadəçilərin çətinliyi olmasın

Autodesk 3DS MAX 2020 22.0.0.757
trnmmmd – Salam. 3 hissə haradadır? sadəcə 1 part var linkdə
Autodesk AutoCAD 2020 RUS-ENG x64

Administrator – mr.amirfetov, Salam. Link düzəldildi. Diqqətinizə və məlumat verdiyinizə görə təşəkkür edirik.

Autodesk AutoCAD 2020 RUS-ENG x64
mr.amirfetov – Salam. Yükləməyə qoyduğunuz link 2019-a aiddir lütfən linki düzəldin.
Adobe Photoshop 2023 (v24.2.1.358) x64

Administrator – memmedoff, təəssüf, yeni versiyalarda olan yenilikləri izləyə bilmirik. Bunun üçün Rəsmi saytdan

Bizim seçim

Internet Download Manager 6.37.10

Internet Download Manager, Flashget-dən sonra hazırlanmış bəlkə də ən yaxşı fayl yükləmə

CorelDRAW Graphics Suite 2019 21.2.0.706 ENG-RUS-TR

CorelDRAW Graphics Suite 2019 21.2.0.706 ENG-RUS-TR

Adobe Acrobat Pro DC 2019 (v19.10.20099) Multilingual

Adobe Acrobat Pro DC 2019 (v19.0) Multilingual

WinRAR v6.0.0 (32Bit/64Bit) EN-RU

WinRAR v6.0.0 (32Bit/64Bit)

Hüceyrənin və orqanoidlərin ən vacib hissələri: ümumi

Hüceyrələr orqanizmlərin ən kiçik anatomik vahididir və üç əsas hərəkət daxilində bir neçə funksiyanı yerinə yetirirlər: özlərini qidalandırmaq, qarşılıqlı əlaqə qurmaq və çoxaltmaq.

Bu prosesləri həyata keçirmək üçün hüceyrələrdə orqanoid və ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqədə olmağa imkan verən, bədənə enerji verən və proses əsnasında tullantı yaradan digər hissələr vardır.

İzləyirəm hüceyrənin həm bitki, həm də heyvan əsas hissələrini görəcəyik, necə fərqləndiklərini və fərqli funksiyaları necə icra etdiklərini qeyd etməklə yanaşı.

• Əlaqədar məqalə: “İnsan bədəninin əsas hüceyrə növləri”

Hüceyrə nədir?

Hüceyrənin əsas hissələri nədən ibarət olduğu barədə daha ətraflı məlumat verməzdən əvvəl onu çox qısa bir şəkildə təyin etmək lazımdır.

Hüceyrədir canlıların qurduğu ən kiçik anatomik vahid. Ümumiyyətlə mikroskopikdir və əsas sahələri nüvə, plazma membranı və sitoplazma, orqanoidlərin tapıldığı sahələrdir.

Hüceyrələr bu canlılar saydıqları üç əsas funksiyanı yerinə yetirə bilən bu orqanoidlər sayəsində qidalanma, əlaqə və çoxalma. Bu orqanoidlər hüceyrənin bu funksiyaları yerinə yetirməsini və həyatda qalmasını və işləməsini təmin edən fərqli biokimyəvi proseslər sayəsində.

Hüceyrə növləri

Hüceyrələrin ən vacib təsnifatı funksiyasına əsaslanır bir hüceyrə nüvəsinə sahib olub-olmaması.

• Prokaryotlar: DNT-si sitoplazmada dağılmış, nüvəsi olmayan birhüceyrəli orqanizmlər.
• Ökaryotlar: bir nüvəli, birhüceyrəli və ya çoxhüceyrəli orqanizmlər.

Ökaryotlar və prokaryotlar arasındakı fərq, xüsusən növlərin təkamülünün öyrənilməsində vacib olsa da, ökaryotik hüceyrə ən çox tədqiq edilmiş və tapılmışdır şəkli və orqanoidlərinə görə fərqlənən iki növ, heyvan və bitki. Heyvan hüceyrələri heyvanlarda, bitki hüceyrələri isə bitkilərdə olduğu kimi yosunlarda da ola bilər.

Bir hüceyrənin hissələri

Aşağıda heyvan və bitki hüceyrələrini təşkil edən bütün hissələri, funksiyalarının nə olduğunu və hansı növ hüceyrələrdə meydana gəldiklərini izah etməklə yanaşı görəcəyik. Əlavə olaraq, bu iki növ hüceyrənin necə fərqləndiyini qeyd edərək sona çatacağıq.

1. Plazma membranı

Hüceyrə membranı və ya plazmalemma da deyilən plazma membran, hüceyrənin iç hissəsini xarici ilə ayıran bioloji sərhəddir. Bütün hüceyrəni əhatə edir və əsas funksiyası qida maddələrinin daxil olmasına və tullantı qalıqlarının atılmasına imkan verən maddələrin giriş və çıxışını tənzimləməkdir.

Karbohidratlar, fosfolipidlər və zülalların tapıla biləcəyi iki təbəqə ilə əmələ gəlir və selektiv keçirici bir sədd təşkil edir, yəni hüceyrəni sabit saxlayaraq forma verərək, imkan verəcək şəkildə dəyişə bilər. maddələrin daxil olması və ya çıxması.

2. Hüceyrə divarı

Haqqında bitki və göbələklərdə olduğu kimi bitki hüceyrəsinin bir quruluşu. Plazma membranına hüceyrə sərtliyini və müqavimətini təmin edən əlavə bir divardır. Əsasən sellülozdan hazırlanır.

3. Əsas

Nüvə, ona sahib olan ökaryotik hüceyrələr və çatışmayan prokaryotlar arasında fərq qoymağa imkan verən bir quruluşdur. Bütün genetik materialları ehtiva edən bir quruluşdur, əsas funksiyası onu qorumaqdır.

Bu genetik material Seqmentləri müxtəlif zülal növlərini kodlayan genlər olan DNT zəncirləri şəklində təşkil edilmişdir. Bu DNT, öz növbəsində, xromosom adlanan daha böyük quruluşlara birləşdirilmişdir.

Hüceyrə nüvəsi ilə əlaqəli digər funksiyalar bunlardır:

• Elçi RNT (mRNA) yaradın və onu zülal halına gətirin.
• Pre-ribozomlar (rRNA) yaradın.
• Hüceyrələrin bölünməsinə hazırlaşmaq üçün genləri xromosomlara düzün.

4. Nüvə membranı

Hüceyrəni əhatə edən plazma membranında olduğu kimi, nüvə membran da, nüvəni sitoplazma ilə əlaqə qurmağa imkan verən, ikiqat lipid membranla nüvəni əhatə edən bir quruluşdur.

• Sizi maraqlandıra bilər: “Nükleoplazma: nədir, hissələri və funksiyaları”

5. Nüvə

Nüvənin içində olan bir quruluşdur. Əsas funksiyası ribosomları DNT komponentlərindən sintez edərək ribosomal RNT (rRNA) yaratmaqdır. Bu, protein sintezi ilə əlaqədardır, bu səbəbdən yüksək protein sintezi olan hüceyrələrdə bu nukleolların bir çoxuna rast gəlinir.

6. Xromosomlar

Xromosomlar genetik materialın təşkil olunduğu strukturlardır və hüceyrə bölünməsi baş verdikdə xüsusilə görünür.

7. Kromatin

Hüceyrə nüvəsinin içərisində olan həm histonlar, həm də qeyri-histonlar olan DNT, zülallar, hüceyrənin genetik materialını təşkil edir. Əsas məlumat vahidləri nükleosomlardır.

8. Sitoplazma

Sitoplazma, hüceyrənin bədəni adlandırıla bilən hüceyrənin daxili mühitidir. Əsasən su və digər maddələrin yaratdığı bəzi orqanoidlərin tapıla biləcəyi maye bir mühitdir. Sitoplazma həyat üçün vacib olan bir çox kimyəvi prosesin baş verdiyi mühitdir.

İki hissəyə bölmək olar. Biri, ektoplazma, tutarlılıq baxımından jelatindir, digəri, endoplazma, daha çox mayedir., orqanoidlərin tapıldığı yerdir. Bu, sitoplazmanın hüceyrə orqanoidlərinin hərəkətini asanlaşdırmaq və onları qorumaq olan əsas funksiyası ilə əlaqələndirilir.

9. Sitoskelet

Sitoskelet, adından da göründüyü kimi hüceyrənin içində mövcud olan və ona birlik və quruluş verən bir skelet kimi bir şeydir. Üç növ lifdən ibarətdir: mikrofilamentlər, aralıq filamentlər və mikrotübüllər.

Mikrofilamentlər diametri 3 ilə 6 nanometr arasında olan çox incə zülallardan ibarət liflərdir. Onları təşkil edən əsas protein, kontraktil bir protein olan aktindir.

Aralıq liflər təxminən 10 nanometr uzunluğundadır və hüceyrəyə dartılma gücü verir.

Mikrotübüllər, diametri 20 ilə 25 nanometr arasındakı silindrik borulardır, tubulin vahidlərindən ibarətdir. Bu mikrotübüllər hüceyrəni formalaşdıran iskeledirlər.

Orqanoid növləri

Adından da göründüyü kimi, orqanoidlər hüceyrənin içində olan kiçik orqanlardır. Texniki cəhətdən plazma membranı, hüceyrə divarı, sitoplazma və nüvə orqanoid deyildir, baxmayaraq ki, nüvənin orqanoid olub olmadığı və ya xüsusi bir təsnifat tələb edən bir quruluş olduğu mübahisələndirilə bilər. Həm heyvan, həm də bitki hüceyrəsindəki ən vacib orqanoidlər bunlardır:

10. Mitoxondriya

Mitokondriya, ökaryotik hüceyrələrdə olan orqanoidlərdir. ev sahibliyi etdikləri fəaliyyəti həyata keçirmək üçün lazımi enerjinin təmin edilməsi. Digər organellərə nisbətən ölçüləri olduqca böyükdür və şəkilləri kürəciklidir.

Bu orqanoidlər qidaları parçalayaraq adenozin trifosfata (ATP) sintez edirlər., enerji əldə etmək üçün əsas maddədir. Bundan əlavə, reproduktiv qabiliyyətləri var, çünki öz DNT-lərinə sahibdirlər və hüceyrənin daha çox ATP-yə ehtiyac duyub-istəməməyinə görə daha çox mitoxondriyanın əmələ gəlməsinə imkan verirlər. Hüceyrə aktivliyi nə qədər çox olarsa, bir o qədər mitoxondriyaya ehtiyac duyulacaqdır.

Mitoxondriya hüceyrə tənəffüsünü həyata keçirərkən ATP əldə edir, karbohidratlarla zəngin qidalardan molekullar götürür və bu maddəni birləşdirir.

11. Golgi aparatı

Golgi aparatı bütün ökaryotik hüceyrələrdə olur. Hüceyrə daxilində zülalların, lipidlərin və lizozomların istehsalını və nəqlini həyata keçirir. Endoplazmik retikulumdan vezikülləri dəyişdirərək bir qablaşdırma zavodu kimi işləyir.

Bu, düzəldilmiş çantalarda və ya sarnıçlarda qruplaşdırılmış bir növ əyri labirint əmələ gətirən özlərinə arxaya bükülən bir endomembran sistemidir.

12. Lizozomlar

Maddələri həzm edən, içərisində olan qida maddələrindən faydalanan paketlərdir. Bunlar Golgi aparatı tərəfindən əmələ gələn nisbətən böyük orqanoidlərdir və içərisində hidrolitik və proteolitik fermentlər varhüceyrənin həm xarici, həm də daxili materialını pozan. Forması sferikdir, sadə bir membranla əhatə olunmuşdur.

13. Vakuol

Vakuollar, müxtəlif mayelər, su və fermentlər ehtiva edən plazma membranı ilə qapalı bölmələrdir, lakin şəkərlər, zülallar, duzlar və digər qidalar kimi qatı maddələr də yerləşdirə bilərlər. Əksər vakuollar bir-birinə yapışan membranöz veziküllərdən əmələ gəlir. Müəyyən bir formada deyillər və quruluşları hüceyrənin ehtiyaclarından asılı olaraq dəyişir.

14. Xloroplastlar

Fotosintez üçün vacib bir maddə olan xlorofilin tapıldığı bitki hüceyrəsinə xas olan orqanoidlərdir. İşıq enerjisini kimyaya çevirən piqmentlər və digər molekulların təşkil olunduğu veziküllər olan tilakoidləri olan iki konsentrik membranla əhatə olunmuşdur.

15. Ribozomlar

Ribozomlar hüceyrələrin böyüməsi və çoxalması üçün lazım olanı işləyən protein sintezindən məsuldurlar. Sitoplazmaya səpələnmişlər və DNT-dən alınan genetik məlumatların RNT-yə çevrilməsindən məsuldurlar.

16. Endoplazmik tor

Lipidlərin və zülalların ötürülməsindən və ya sintez edilməsindən məsul olan bir kanal sistemidir. Sitoplazma boyunca paylanır və əsas funksiyası protein sintezidir. Onların membranları nüvə zərfi ilə davamlıdır və plazma membrana yaxın uzana bilər.

İki növ var: kobud endoplazmik retikulumun üzərinə ribosomlar bağlanır, adından da göründüyü kimi hamar deyilən digərinə uyğun deyil.

17. Centriole

Sentriol, mikrotübüllərdən ibarət olan silindrik quruluşlu bir orqandır. Sitoskeletin bir hissəsidir və buna görə də orqanoidləri və hissəcikləri hüceyrə içərisinə daşımaqla yanaşı hüceyrənin formasını qorumaq.

İki sentriol bir araya gəldikdə və hüceyrənin içərisinə dik olaraq yerləşdirildikdə buna diplosom deyilir. Bu quruluş birhüceyrəli orqanizmlərin kirpikləri və bayraqlarının hərəkətindən məsuldur.

Bundan əlavə, sentriollar, hər santriolun qız hüceyrələrinin hər birinin bir hissəsini təşkil edəcəyi və bu hüceyrələrdə yeni bir sentriol meydana gəlməsi üçün bir şablon rolunu oynadığı hüceyrə bölgüsündə iştirak edirlər.

18. Flagella

Bayraq bütün hüceyrələrin sahib olmadığı strukturlardır. Birhüceyrəli orqanizmlər və ya sperma kimi hüceyrələr üçün xarakterikdirlər və hüceyrənin hərəkətliliyinə imkan verən quruluşlardır.

Heyvan və bitki hüceyrələri arasındakı fərqlər

Həm heyvan, həm də bitki hüceyrələri bir-birinə bənzər bir çox orqanoid və quruluşu paylaşır, eyni zamanda onları ayırd etməyə imkan verən müəyyən detallara sahibdirlər. Ən diqqətəlayiq olanı, hüceyrəyə altıbucaqlı və sərt bir forma verən plazma membranını əhatə edən bitki hüceyrəsində bitki divarının olmasıdır.

Düzgün bir bitki örtüyü də xloroplastlardır Fotosintez zamanı daha əvvəl dediyimiz kimi, xlorofilin tapıldığı strukturlardır. Bu orqanoidlər bitki hüceyrəsinə şəkərləri karbon qazından, sudan və günəş işığından sintez etməyə imkan verən şeylərdir. Bunun sayəsində bu tip hüceyrələrə sahib orqanizmlərin avtotroflar olduğunu, yəni qidaları özləri hazırladıqlarını, xloroplastları olmayan heyvanlarda olanlarının isə heterotrof olduğunu söyləyirik.

Heyvan hüceyrələrində enerji yalnız mitoxondriya ilə təmin edilir, bitki hüceyrələrində həm mitoxondriya, həm də xloroplast olurhüceyrənin iki fərqli orqanoiddən enerji almasına imkan verir. Bitki orqanizmlərinin fotosintez və hüceyrə tənəffüsünü həyata keçirməsinin səbəbi budur, heyvanlar isə yalnız sonuncu biokimyəvi prosesi həyata keçirə bilərlər.

Fotosintezi həyata keçirə bilmək həqiqəti qədər əhəmiyyətli deyil, amma təəccüblü bir başqa detal da bitki hüceyrəsindəki vakuolun ümumiyyətlə unikal olması, mərkəzdə yerləşməsi və çox böyük olmasıdır. Digər tərəfdən, heyvan hüceyrəsində bir neçə vakuol var və bunlar ümumiyyətlə daha kiçikdir. Bundan əlavə, heyvan hüceyrəsində bitki içərisində olmayan bir quruluş olan sentriollar var.