Fizika, 7 synp, Habibullaýew P. K, Baýdedaýew A, Bahromow A. D, 2017

Albert Eynşteyn 9 yaşına qədər danışa bilməmişdir. O ilk məktəb illərində dərslərdə çox geridə qalmışdır. Həmişə müəllimləri onun valideynlərinə Albertdən şikayət etmişdir. 9-10 cu siniflərdə isə çox yaxşı oxumuşdur.

Fizika tarixi

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Физика таълимоти, физика фани, ва уларнинг элементлари, қадимий шарқ давлатлари- Бобил,Месопотамия, Хитой, Хиндистон ва Мисрда фан ва цивилизацияни пайдо бўлиши ҳамда ривожланиши.Физиканинг пайдо бўлиш тарихи.Антик давр физикаси. Қадимги дунё космологияси. Oламнинг гелиоцентрик тизими учун кураш.Экспериментал усулларнинг пайдо бўлиши. Экспериментал физиканинг кейинги муваффақиятлари. Ўртааср шарқ, араб мамлакатларида физиканинг ривожланиши. Шарқ алломаларининг таббий фанлар ривожигақўшган хиссаси. Коперникнинг илмий инқилоби. Классик механиканинг ривожланиши. ХIХ асрнинг охирива ХХ асрнинг бошларидаги илмий революция. Энергиянинг сақланиш ва айланиш қонуни кашф қилиниши.Иссиқлик физикаси ва атомистиканинг кейинги тараққиёти. Электромагнит тўлқинларнинг кашф қилиниши.Атом ва ядро физикасининг пайдо бўлиши. Квант механикасининг юзага келиши. Ядро физикасинингривожланиши.Илмий мактаб ва академияларнинг ташкил топиши.Шарқ ислом маданиятининг ва фанининг яратилишида ислом динининг ва ягона халқаро араб илмийтилининг ўрни. Шарқнинг фан академиялари ва дорулфунунлари. Илмий марказ ва мактабларнинг пайдобўлишлари. Фалаки расадхоналари ва кутубхоналарнинг ташкил топиши. Хоразмшоҳ Маъмун II томонидан«Маъмун академияси» нинг ташкил қилиниши. Илмий ишларнинг йўлга солиниши. X – XIII асрларда фанва маданиятнинг шарқда гуркираб ривожланиши. Мусулмон Репессиансига катта ҳисса қўшган Хуросон ваМовароуннаҳр илмий марказлари ва уларда ишлаган буюк олимлар.Улуғбекнинг Самарқанддаги илмий мактаби ва Академияси. Илмий нужум расадхонаси ва у ердабажарилган илмий тадқиқотлар. Ўрта асрда (VII-XVII асрлар) мусулмон шарқида физика-математикафанларининг ривожланиши. Катта аҳамиятга эга бўлган зижларнинг пайдо бўлиши. Классик физиканингасосий йўналишларининг ривожланиши. Механиканинг XIX асрнинг биринчи ярмидаги ривожланиши.Тўлқинлар оптикасининг пайдо бўлиши ва ривожланиши. Электродинамиканинг пайдо бўлиши ваМаксвелгача бўлган тараққиёти. Электромагнетизм. Физикавий майдон тушунчасининг пайдо бўлиши.Ҳозирги замон физикаси.Нисбийлик назарияси. Олам эфири муаммоси махсус нисбийлик назарияси. Атом ва ядро физикасинингпайдо бўлиши ва ривожланиши. Квант физикаси, тўлқинлар механикаси. Нобель мукофоти соҳиблари.Ўзбекистонда физик тадқиқотлар, физика таълимининг шаклланиши ва ривожланиши. Физикафакультетидаги илмий тадқиқотлар. Ўта ўтказувчанлик физикасининг баъзи масалалари. Нур толалароптикаси. Лазер физикаси. Яримўтказгичлар физикаси. Нанотехнологиялар ва уларнинг қўлланилишсоҳалариСеминар машғулотларини ташкил этиш бўйича кўрсатмаларУшбу машғулот тури ўқув дастуридаги мавзулар бўйича семинар машғулотларида реферат ёзишорқали ташкил этиш тавсия этилади.Семинар машғулотларнинг тахминий тавсия этиладиган мавзулари:1. Қадимий юнон цивилизацияси ва фани. Арасту ва табиий фалсафа (физика) ҳақидаги биринчи Қомуснингтузилиши. Арастунинг статистика, кинематика ва динамикаси. Космокология.2. Шарқда халифаликнинг биринчи илмий маркази Боғдод Ал-Маъмун академияси (Байт ул Хикма).Маданият ва фанинг ривожланиши-давлат аҳамиятига эга бўлган иш. Улуғ таржимонлар ва буюкмутафаккир олимлар. Математика ва табиий фанларнинг ривожланиши.3. Таржимонлар мактабининг ташкил топиши. Фал-сафа мактабларининг шаклланиши. Шарқ исломмаданиятининг ва фанининг яратилишида ислом динининг ва ягона халқаро араб илмий тилининг ўрни.4. Шарқнинг фан академиялари ва дорулфунунлари. Илмий марказ ва мактабларнинг пайдо бўлишлари.Фалаки расадхоналари ва кутубхоналарнинг ташкил топиши.5. Хоразмшоҳ Маъмун II томонидан «Маъмун академияси» нинг ташкил қилиниши. Илмий ишларнингйўлга солиниши.6. Ўрта асрда (VII-XVII асрлар) мусулмон шарқида физика-математика фанларининг ривожланиши.7. Буюк кашфиёт эгалари: Нобель мукофоти. Физика фани бўйича Нобель мукофоти соҳиблари.8. Элементар зарралар тарихи.9. Ўзбекистоннинг физика илмий-тадқиқот муассасалари.10. Ўзбекистон Миллий Университети физикларнинг ҳозирги замон физикаси тараққиётидаги тутган ўрни.

11. Республика етакчи физик олимларининг ижодий ишлари.12. ЎзМУ да физика таълими ва физик тадқиқотларнинг ривожланишидаги дастлабки қадамлар (1920-1950,1951-1990, 1991-2011 йиллар).Изоҳ: Ўқув режадаги соат ҳажмига мос мавзулар тавсия қилинади.Мустақил ишни ташкил этишнинг шакли ва мазмуниМустақил ишни тайёрлашда фанни хусусиятларини эътиборга олган ҳолда талабаларга қуйидагишакллардан фойдаланиш тавсия этилади.- дарслик ва ўқув қўлланмалардан фойдаланилган ҳолда фан мавзуларини ўрганиш;- тарқатма материаллар бўйича маърузалар қисмини ўзлаштириш;- тавсия этилган махсус адабиётлар ва интернет маълумотлари асосида фан бўлимлари ёкимавзулари асосида ишлаш;- муаммоли ўқитиш услубидан фойдаланиладиган ўқув машғулотлар.Мустақил иш учун қуйидаги мавзуларни чуқур ўрганиш тавсия этилади.1. Қадимий юнон илмий ва фалсафий мактаблари, юнон цвилизациясининг олтин даври.Материалистик таълимот ва атомистиканинг пайдо бўлиши. Юнон тилининг ўрни. Материя ваҳаракат, фазо ва вақт.2. Фан тарихларининг вужудга келиши. Шарқда илмий билимларга бўлган эҳтиёжлик. Мусулмон ўртаасрида маданият, фан, илмий мактаблар ва таълимнинг ривожланиши. Шарқда халифаликнингбиринчи илмий маркази Боғдод Ал-Маъмун академияси (Байт ул Хикма).3. Маданият ва фанинг ривожланиши-давлат аҳамиятига эга бўлган иш. Улуғ таржимонлар ва буюкмутафаккир олимлар. Математика ва табиий фанларнинг ривожланиши. Хоразмшоҳ Маъмун IIтомонидан «Маъмун академияси» нинг ташкил қилиниши. Илмий ишларнинг йўлга солиниши.4. Ўрта асрда (VII-XVII асрлар) мусулмон шарқида физика-математика фанларининг ривожланиши.Математика фани турли йўналишларининг асосчилари ва давомчилари. Физик (табиий) фанларилми нужум энг ривожланган ва оммавий бўлган физик-математик фан.5. Катта аҳамиятга эга бўлган зижларнинг пайдо бўлиши. Ўрта аср Оврупа илми фани. Буюк олимларва улар яратган илмий асарлар. Дунёнинг гелиомарказий тизими.6. Классик физиканинг асосий йўналишларининг ривожланиши.7. Механиканинг XIX асрнинг биринчи ярмидаги ривожланиши.8. Тўлқинлар оптикасининг пайдо бўлиши ва ривожланиши.9. Электродинамиканинг пайдо бўлиши ва Максвелгача бўлган тараққиёти.10. Электромагнетизм. Физикавий майдон тушунчасининг пайдо бўлиши.Изоҳ: Ўҳув режадаги соат ҳажмига мос мавзулар тавсия ҳилинади.Дастурнинг информацион-методик таъминотиФанни ўқитишда таълимнинг замонавий усуллари (интерфаол каби) педагогик ва ахбороткоммуникация технологиялари (электрон-дидактик) қўлланилади. Тегишли мавзулар бўйича фойдаланишимконияти бўлган техник воситалар ёрдамида мультимедиаланган ва тегишли қонуниятларини аксэттирувчи ўқув фильмлари ҳамда интернет материалларидан фойдаланилади.Асосий дарсликлар ва ўқув қўлланмаларФойдаланиладиган асосий дарсликлар ва ўқувқўлланмалар рўйхати1. Кудрявцев П.С. Курс истории физики. М.19822. Спасский Б.И. История физики. М. 1977. Т.1-11.3. Спасский Б.И. Физика все развитии. М.1979.4. Дорфман Я.Г. Всемирная история физики: с начала до XVIII. М.1974.Қўшимча адабиётлар5. М.Қурбонов, Д.Бегматова “Физика тарихи фанидан мажмуа” 2011 й.6. Ташкентский гос.университет. Т.1990,1995.

• Page 1 and 2: O`zbеkistоn Rеspublikasi оliy v
• Page 3: Ushbu o`quv mеtodik majmua “Fizi
• Page 8 and 9: Фаннинг ўқув дасту
• Page 12 and 13: 7. Назиров Э.Н.,Хасан
• Page 14 and 15: Anaksimеn (e.o.585-525 y.) esa dun
• Page 16 and 17: elеmеnt yadrosidagi nuklonlar son
• Page 18 and 19: (e.o. 160-125 y.) qutb o’qining p
• Page 20 and 21: madaniyatning rivojlanishiga Markaz
• Page 22 and 23: Xorazmiy O’rta Osiyolik qamyurtla
• Page 24 and 25: ko’chib kеladi. Bu davrda Buxoro
• Page 26 and 27: kitoblarga sharxdar yozildi. Sobit
• Page 28 and 29: xulosadan iborat. Ma’lumki q sonini
• Page 30 and 31: Ispaniyada ja?on adabiyotida nom ?o
• Page 32 and 33: е) Tinch yoki to’?ri chizikdi t
• Page 34 and 35: 3. ^Mash?ur ingliz olimi, mutafakki
• Page 36 and 37: J) u q—– ?avoda ?atti? zarrachal
• Page 38 and 39: tomonidan ?urildi, kondеnsatorlar
• Page 40 and 41: 3) Frеnеl (1789-1827) klassik tul
• Page 42 and 43: – Gеnri o’zinduktsiya ?odisasini
• Page 44 and 45: shaklini olar edi va bunda absolyut
• Page 46 and 47: 2. Kanalli 1gurlar (Goldshtеyn, 18
• Page 48 and 49: nurlanadi. Bu zarrachani 1932 yilda
• Page 50 and 51: fizikaning turli so?alari bo’yich
• Page 52 and 53: qilishga majbur qiladi, asta syokin
• Page 54 and 55: Osiyo mamlakatlari bu davrda tuliq
• Page 56 and 57: tomonidan lotin tiliga, 1915 yilda
• Page 58 and 59: – XVII asr boshlarida qind olimi Sa
• Page 60 and 61: shakllantirildi, kўrish trubasi va
• Page 62 and 63: sovutgich mashinalari yasaldi. Tеr
• Page 64 and 65: Dirak Shrеdingеr tеnglamasini r
• Page 66 and 67: Yadro nazariyasining asosiy vazifas
• Page 68 and 69: 28. Qozizoda Rumiyning fizika va as
• Page 70 and 71: 3.XVIII asrda mеxanika va akustika
• Page 72 and 73: Variant №211.O’zbеkistonda hoz
• Page 74 and 75: v)Vеktor kattaliklar, ulraning pro
• Page 76 and 77: g)Markazga intilma tеzlanish. Tеz
• Page 78 and 79: g)Ish va ish birliklari. Konsеrvat

Fizika, 7 synp, Habibullaýew P.K., Baýdedaýew A., Bahromow A.D., 2017

Fizika, 7 synp, Habibullaýew P.K., Baýdedaýew A., Bahromow A.D., 2017.

Учебник по физике для 7 класса на туркменском языке.

Biz 6-njy synpda fiziki ululyklar, maddanyň gurluşy, mehaniki, ýylylyk, ýagtylyk, ses hadysalary barada ilkinji maglumatlary aldyk. Şeýdip fizika ylmy barada ilkinji düşünjä eýe bolduk. Indi fizikanyň her bir bölümini jikme-jigräk öwrenmäge başlarys. Şol sanda, 7-nji synpda «Mehanika» bölümini öwrenýäris.

Jisimleriň Hereketi.
Daş-töweregimizde welosipediň, awtomobilleriň we adamlaryň ýöreşine; asmanda guş, wertolýot, samolýot we raketalaryň uçuşyna (2-nji surat); suwda balyk, akula we delfinleriň ýüzüşine; Ýeriň Günüň daşynda, Aýyň bolsa Ýeriň daşynda aýlanyşyna syn etmek mümkin. Jisimiň hereketi mälim kadakanunlara boýun egýär. Meselem, alymlar gözegçilik netijeleri esasynda asman jisimleriniň haýsy wagtda giňişligiň haýsy ýerinde bolýandygyny anyklap bilýärler. Şol sanda, olar Aýyň we Günüň haçan tutuljakdygyny öňünden aýdyp berýärler.

Islendik jisimiň mehaniki hereketi başga jisime görä bolýar. Meselem, awtomobil köçäniň boýundaky daragt ýa-da binalara görä, derýa suwy kenaryna görä, samolýot Ýerdäki bina, asmandaky bulutlara görä hereket edýär. Jisimiň hereketi gözegçiniň ýagdaýyna garap dürlüçe bolýar.

MAZMUNY.
Giriş.
KINEMATIKANYŇ ESASLARY.
I bap. Mehaniki hereket barada umumy maglumatlar.
1-§. Jisimleriň hereketi.
2-§. Giňişlik we wagt.
3-§. Kinematikanyň esasy düşünjeleri.
4-§. Skalýar we wektor ululyklar hem-de olaryň üstünde amallar.
II bap. Gönüçyzykly hereket.
5-§. Gönüçyzykly deňölçegli hereket barada düşünje.
6-§. Gönüçyzykly deňölçegli hereket tizligi.
7-§. Gönüçyzykly deňölçegli hereketiň grafigi.
8-§. Deňölçegsiz hereketde tizlik.
9-§. Deňüýtgeýän hereketde tizlenme.
10-§. Deňüýtgeýän hereket tizligi.
11-§. Deňüýtgeýän hereketde geçilen ýol.
12-§. Deňtizlenýän hereketlenýän jisimiň tizlenmesini kesgitlemek (1-nji laboratoriýa işi).
13-§. Jisimleriň erkin gaçmagy.
14-§. Ýokary dik zyňlan jisimiň hereketi.
III bap. Töwerek boýunça deňölçegli hereket.
15-§. Jisimiň töwerek boýunça deňölçegli hereketi.
16-§. Aýlanma hereketi häsiýetlendirýän ululyklaryň arasyndaky gatnaşyklar.
17-§. Merkeze ymtylýan tizlenme.
DINAMIKANYŇ ESASLARY.
IV bap. Hereket kanunlary.
18-§. Jisimleriň özara täsiri. Güýç.
19-§. Nýutonyň birinji kanuny — inersiýa kanuny.
20-§. Jisimiň massasy.
21-§. Nýutonyň ikinji kanuny.
22-§. Nýutonyň üçünji kanuny.
23-§. Hereket kanunlarynyň aýlanma herekete ulanylyşy.
24-§. Maýyşgaklyk güýji.
25-§. Puržiniň gatylygyny kesgitlemek (2-nji laboratoriýa işi).
V bap. Daşky güýçleriň täsirinde jisimleriň hereketi.
26-§. Bütindünýä dartylma kanuny.
27-§. Agyrlyk güýji.
28-§. Jisimiň agyrlygy.
29-§. Ýükleme we agramsyzlyk.
30-§. Ýeriň dartyş güýjüniň täsirinde jisimleriň hereketi.
31-§. Ýeriň emeli hemralary.
32-§. Sürtülme güýji. Dynçlykdaky sürtülme.
33-§. Typma sürtülme. Togalanma sürtülme.
34-§. Typma sürtülme koeffisiýentini kesgitlemek (3-nji laboratoriýa işi).
35-§. Tebigatda we tehnikada sürtülme.
SAKLANMA KANUNLARY.
VI bap. Impulsyň saklanma kanuny.
36-§. Impuls.
37-§. Impulsyň saklanma kanuny.
38-§. Reaktiw hereket.
VII bap. Iş we energiýa. Energiýanyň saklanma kanuny.
39-§. Mehaniki iş.
40-§. Jisimi göterende we şol aralyga gorizontal orun üýtgetmede edilen işi hasaplamak (4-nji laboratoriýa işi).
41-§. Potensial energiýa.
42-§. Kinetik energiýa.
43-§. Mehaniki energiýanyň saklanma kanuny.
44-§. Jisimiň kinetik energiýasynyň onuň tizligine we massasyna baglylygyny kesgitlemek (5-nji laboratoriýa işi).
45-§. Kuwwat.
46-§. Tebigatda energiýanyň saklanmagy. Peýdaly täsir koeffisiýenti.
Goşmaça. Laboratoriýa işlerinde ölçeg ýalňyşlyklaryny hasaplamak.
Gönükmeleriň jogaplary.
Goşmaça gönükmeleriň jogaplary.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Fizika, 7 synp, Habibullaýew P.K., Baýdedaýew A., Bahromow A.D., 2017 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

Fizika

Albert Eynşteyn 1879-cu il martın 14-də Almaniya da doğulub. İlk təhsilini Münhendəki Luitpold Gimnaziyasında alıb. 1894-cü ildə Hermann Eynşteynin iflası nəticəsində onlar İtaliyaya köçürlər. Albert təhsilini Münhendə davam etdirir. 1896-ci ildə İsveçrəyə təhsilini davam etdirmək üçün gedir və İsveçrə Federal Politexnik Məktəbində fizika və riyaziyyat müəllimi ixtisası üzrə təhsilini davam etdirir.

1903-cü ildə Mileva Maric ilə evlənir. Bir qızı və iki oğlu dünyaya gəlir. 1905-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə edir və 1909-cu ildə Sürix Universitetində professor kimi çalışmağa başlayır. 1911-ci ildə Praqa Universitetində fizika professoru olur. 1912-ci ildə Sürix Universitetinə geri dönüb riyaziyyatçı Marsel Qrossman ilə birgə fəaliyyət göstərir. 1914-cü ildə Berlin Universitetində professor kimi çalışmağa başlayır.

Albert Eynşteyn alman vətəndaşı olsa da, 1933-cü ildə siyasi səbəblərə görə bundan imtina edib ABŞ-a köçür və Prinston Universitetində professor kimi çalişmağa başladı. 1940-cı ildə Amerika vətəndaşı olur və 1945-ci ildə təqaüdə çıxır.

Albert Eynşteyn 9 yaşına qədər danışa bilməmişdir. O ilk məktəb illərində dərslərdə çox geridə qalmışdır. Həmişə müəllimləri onun valideynlərinə Albertdən şikayət etmişdir. 9-10 cu siniflərdə isə çox yaxşı oxumuşdur.

II Dünya Müharibəsindən sonra Albert Eynşteyn böyük şöhrət qazanır. Albert Eynşteyn Dr. Chaim Weizmann ilə Qüds Universitetində birgə çalışır. 1945-ci ildə prezident Ruzveltə yazdığı məktubunda fizik və mühəndislər tərəfindən nüvə silahının yaradılması barədə xəbər verir. Xirosima və Naqasaki faciəsindən sonra elmi kəşflərin insanlıq əleyhinə istifadə edilməsindən bir elm adamı kimi böyük peşmanlıq hissi keçirir və bundan sonra nüvə silahlarının yaradılmasına və istifadəsinə qarşı mübarizə aparır.Amma sonraki pesmanciliq fayda vermez.

Atom bombası Albert Eynşteynə, Avropa və ABŞ-dakı bir çox universitetlərdən fizika və tibb sahələrində qürurlu doktor dərəcəsini almağa haqq qazandırır. 1920-ci illərdə Avropada, Amerikada dərs deyir.

Çalışmaları nəticəsində bir çox mükafatlar alır. Bunlar arasında Copley Nişanı (1925) və Franklin Nişanı (1935) da var idi. 1921-ci ildə fizika sahəsində fotoeffekt bağlı işlərinə görə Nobel mükafatı na layiq görülür.

Albert Eynşteyn 18 aprel 1955-ci ildə Prinstonda vəfat edir.

Nisbilik nəzəriyyəsi və xüsusilə də cisimlərin kütlə və enerjiləri arasındakı məşhur E=mc² münasibətinə görə məşhurdur.

1921-ci ildə Nəzəri fizika elmində xidmətlərinə və ələxsus fotoelektrik effekt qanunun kəşfinə görə Nobel mükafatına layiq görülmüşür.

Eynşteynin fizika elminə bəxş etdiyi digər töhfələr arasında – xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi, ümumi nisbilik nəzəriyyəsi, nisbi kosmologiya sahəsində tədqiqatları, kapilyar hərəkət, kritik opalesensiya, statik mexanikanın klassik problemləri və onların kvant fizikasına tətbiqi məsələləri, məhlullarda Braun hərəkətinin izahı, monatomik qazların kvant nəzəriyyəsi, aşağı radiasiya sıxlıqlarında işığın istilik xüsusiyyətləri (Eynştyen bununla Foton nəzəriyyəsinin əsanı qoyur), süni (və ya həyəcanlaşdırılmış) süalanma da daxil olmaqla radiasiya nəzəriyyəsi, eynicinsli sahə nəzəriyyəsi və digər elmi tədqiqat işlərini göstərmək olar.

1999-cu ildə Time jurnalının keçirdiyi səs sorğularına əsasən “Əsrin adamı” və tanınmış fiziklər arasında keçirilmiş sorğulara görə isə bütün dövr və xalqların ən böyük fiziki adlarına layiq görülmüşdür. Müasir günümüzdə “Eynşteyn” adı dahi, düha kimi sözlərə sinonim kimi işlədilməkdədir.

[redaktə] Maraqlı faktlar

Enşteyndən laboratoriyasının harada olduğunu soruşduqda o gülümsəyərək qələmini göstərirdi.

Enşteynin məşhur dilini çixardığı foto jurnalist və fotoqrafların onu bezdirməsi nəticəsində yaranıb. Belə ki, növbəti jurnalist ondan “kameraya gülümsəməyi” rica etdikdə o bu şəkildə reaksiya vermişdir

Temperatur (latınca temperatura — normal vəziyyət) — fiziki kəmiyyət olub makroskopik sistemdə hissəciyin kinetik enerjisini bir sərbəstlik dərəcəsində xarakterizə edir.

Cisimlərin qızma dərəcəsini xarakterizə edən fiziki kəmiyyət temperatur adlanır. Molekulların hərəkət enerjiləri temperaturdan asılı olaraq dəyişir. Temperaturun azalması ilə molekullarin hərəkət sürəti azalır və -273.16°C-də tamamilə dayanırlar. Bu temperatur temperaturun mütləq sıfrı adlanır. Temperaturun mütləq sıfrını praktik olaraq almaq mümkün deyil.

Cisimlərin qızma dərəcəsi termometr adlanan cihala ölçülür. İlk zamanlar düzəldilən tərmometrlər əsasən maddələrin istidən genişlənməsi xassəsinə əsaslanmışdır. Molekulların istilik hərəkət enerjiləjilərinin temperaturla mütənasib olaraq artması məlum olanda artıq Selsi, Faranqeyt ,Reomir şkalalarından istifadə edilirdi. Selsi şkalasının sıfrı əriməkdə olan buzun temperaturu ilə, 100°C-isə normal atmosfer təzyiqində ağzı açıq qabda qaynayan suyun temperaturuna görə seçilir .0°C ilə 100°C intervalı bərabər olaraq 100 yerə bölünərək hər bir hissə 1°C adlanr. Kelvin və selsi şkalaları arasındakı əlaqə T=t+273.15 kimidir. Yəni buzun ərimə temperaturu t=0°C Kelvin şkalası ilə 273.15K-ə suyun qaynama temperaturu 100°C isə 373K-dir. Hər iki şkala üçün bir bölgünün qiyməti eynidir .Selsi şkalasının geniş tətbiqinin bir səbəbi də budur.

• Faranheyt temperatur şkalasının sabit nöqtələri olaraq,su,buz,və dəniz duzu qarışığı nın temperaturu 0°F və insan bədəninin normal temperaturu təqribən 100°F seçilmişdir.

Faranqeyt şkalasında buzun ərimə temperaturu 32°F,suyun qaynama temperaturu 212°F-dir.

• A.Selsitemperatur şkalasının sabit nöqtələri normal atmosfer təzyiqində buzun ərimə(0°C) və suyun qaynama(100°C) temperaturudur.
• Faranqeyt və Selsi şkalalarında temperatur həm müsbət həm də mənfi qiymətlər ala bilər.
• Kelvin (U.Tomson)seyrəldilmiş qazla işləyən temperatur şkalası təklif edir ki,bu şkalaya görə temperatur ancaq müsbət qiymətlər ala bilər.Bu şkalanı bəzən mütləq temperatur şkalası da adlandırırlar.Hesablamalar temperaturun mütləq sıfrının 273,16°c-ə uyğun gəldiyini göstərir.Selsi,Kelvin,Faranheyt şkalalarınınbirindən digərinı keçid belə təyin edilir:t°C/5=(T-273)/5=(t_F-32)/9.
• Müqavimət termometrlərielektrik müqavimətinin temperaturdan asılılığına əsaslanır.Müqavimət termometrləri təqribən 14K ilə 900K temperatur intervalında işləyir.

Daha yüksək temperaturlar optik üsullarla,o cümlədən piroelektrik xassıli seqnetoelektrik keramik materiallar əsasında hazırlanmış radiometrlərdən istifadə olunur. İnsanın isti və soyuğu hiss etməsi qızmış materialdan axan istiliklə bağlıdır. Əslində insan əli ilə temperatura yox, istiliyə toxunur. Temperatur isə hissəciklər səviyyəsində yaranır. Kiçik hissəciklərin hərkətləri düzxətli, fırlanma və ya vibrasiya xarakterli ola bilirlər. Tempeartur çox hallarda dərəcə ilə ölçülür. Bu tətbq olunan şkaladan asılı olaraq Çelsius və ya Kelvin vahidi ilə ölçülə bilər. Başlanğıc nöqtə kimi ya kimyəvi cəhətdən saf olan maddənin bir haldan başqa hala keçməsini xarakterizə edən (Kelvin), ya da suyun normal təzyiqdə donma temperaturunu göstərən (Çelsius) başqası götürülə bilər.

Əgər iki müxtəlif temperatura malik cism bir-birinin yaxınlığında yerləşiibsə onda onların arasında termodinamiki proses, yəni istilik mübadiləsi baş verir. Burada üç hal mümkündür:

• İstilikkeçirmə
• Konveksiya,
• Şüalanma

Temperatur termometr və ya temperatur datçiklərinin köməyi ilə ölçülür. Ölçülən obyekt ilə termiki kontaktın yaradılmaısı keçirmə, konveksiya və ya şüalanma yolu ilə kifayət qədər istilik ötürülməsini tələb edir. Ölçmə dəqiqliyi hava, istilik balansı, istilikkeçirmə qabiliyyəti kimi parametrlərdən asılıdır.

Temperaturun ölçülməsi üç üsulla aparıla bilir:

• Mexaniki üsul, burada temperatur fərqi tətbiq olunan materialın istilikdən genişlənmə əmsalından asılı olaraq təyin edilir (civə termometri).
• Elektrik üsulu, burada materialların istilikdən asılı olaraq elektrik müqavimətlərindən istifadə edilir.
• Dolayı yolla, burada materialın temeraturdan asılı olaraq halından istifadə edilir (istilik kameraları).