Diler Nima

Dilerlik zamonaviy jamiyatda keng tarqalgan professional sohadir. Ammo diler kim va bu faoliyat bilan bog’liq bo’lgan narsa noaniq savol, chunki “diler” so’zi kontekstga qarab har xil ma’nolarga ega bo’lishi mumkin. Diler nima? “Diler” so’zi ingliz tilidan kelib chiqqan va agent, treyder degan ma’noni anglatadi. Ushbu atama iqtisodiy faoliyatning bir-biriga bog’liq bo’lmagan ikkita turiga taalluqlidir. Birinchidan, diler bu tovarlarni ishlab chiqaruvchidan ommaviy sotib olib, keyin chakana savdoda sotadigan jismoniy yoki yuridik shaxs. Mamlakatimizda dilerlik ko’pincha avtomobil va kosmetika sanoatida keng tarqalgan. Diler mahalliy bozorda tovarlarni yoki xizmatlarni reklama qilish bilan shug’ullanadi. Savdo sotuvchisi ishlab chiqaruvchi bilan shartnoma tuzadi, shundan so’ng u xaridorlarga mahsulot yoki xizmatni o’zi etkazib beradi. Shu bilan birga, hamkorlikning ushbu shakli ikkala tomon uchun ham juda foydali: ishlab chiqaruvchi sotuvni ko’paytiradi, yangi bozorlarni rivojlantiradi va dilerlik mutlaqo hech narsa ishlab chiqarmay, yuqori foyda olishi mumkin emas. Dilerning foydasi u mahsulot yoki xizmatni sotadigan chakana narxlar va sotib olish narxlari o’rtasidagi farqdan iborat. Shuningdek, diler – bu qimmatli qog’ozlar bozorining professional ishtirokchisi bo’lgan va o’z nomidan va o’z hisobidan bitimlar tuzadigan investor. Rossiya Federatsiyasi qonunchiligiga ko’ra, faqat yuridik shaxs diler bo’lishi mumkin. Diler birja faoliyatini litsenziya asosida amalga oshirishi shart. Qimmatli qog’ozlar bozoridagi dilerlik savdosining o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, diler qimmatli qog’ozlarni sotib olish / sotish narxlari va shartlarini ommaviy ravishda e’lon qiladi va har bir bitimning kelishilgan shartlarini bajarish majburiyatini oladi. Qimmatli qog’ozlar sotuvchisi faoliyatini fond bozoridan tashqaridagi odamlar tushunishlari qiyin. Mamlakatimiz dilerlari o’z faoliyatini vositachilik bilan birlashtirishi mumkin. Dilerning maqsadi qimmatli qog’ozlarni arzonroq narxda sotib olish va ularni o’z manfaatlari yoki mijozning manfaatlari yo’lida harakat qilib, yuqori narxda sotishdir. Birja dilerining foydasi pullik konsalting, komissiya va tarqatishdan iborat. Spred – bu qimmatli qog’ozni sotib olish va sotish narxlari o’rtasidagi farq.

Mavzu: avtomatika elementlari

Avtomatika elementlari va ularning asosiy ko’rsatkichlari

Avtomatika elementi deb o’lchanayotgan fizik kattalikni birlamchi o’zgartiruvchi moslamaga aytiladi. Avtomatika elementlari to’rt xil strukturaviy belgilanish sxemalaridan iborat bo’ladi (1.1- jadval):
a) oddiy bir martali (birlamchi) to’g’ridan-to’g’ri o’zgartirish;
b) ketma-ketli to’g’ridan-to’g’ri o’zgartirish;
v) differensial sxemali;
g) kompensatsion sxemali.

Oddiy o’lchash o’zgartirgichlari (a) bir dona elementdan tashkil topgan bo’ladi. Ketma-ketli o’zgartgichlarda esa (b) oldindagi o’zgartirgichning kirish ko’rsatgichi keyindagi o’zgartgichning chiqishi hisoblanadi. Odatda birlamchi o’zgartirgich sezgirlik elementi (SE), ohirgi (keyingi) o’zgartirgich esa chiqish elementi deb yuritiladi. O’zgartirgichlarning ketma-ketligi ulanish usuli bir martali o’zgartirishda chiqish signalidan foydalanish qulay bo’lgan sharoitda qo’llaniladi
Differensial sxemali o’lchash o’zgartirgichlari nazorat qilinayotgan kattalikni uning etalon qiymatlari bilan solishtirish zarurati bo’lganda qo’llaniladi.
Kompensatsion sxemali o’zgartirgichlar usuli esa yuqori aniqlik bilan ishlashi, universalligi hamda o’zgartirish koeffitsiyentining tashqi ta’sirlarga deyarli bog’lik emasligi bilan ajralib turadi

Avtomatik sistemalarda muhitdagi har xil tabiiy parametrlar ( temperature, namlik) yoki ob’yekt qiymatining o’zgarishini sezishi uchun o’lchov elementlari-Datchiklardan foydalaniladi.Termorezistor temperaturaning eng sodda datchigidir.undan issiqxonalarda, parrandachilik fabrikalarida qo’llaniladi.
Datchiklar boshqarilayotgan parametrning qiymatini (termik pechdagi temperaturani, gazoprovoddagi bosim, elektr zanjiridagi tokning kuchi) qabul qiladi hamda keying uzatishlar uchun qulay signallarga aylantiradi.
Texnologik jarayonning parametrlarini rostlaydigan yoki ularni boshqaradigan avtomatik sistemalardaijrochi mexanizmlardan foydalaniladi.Ular datchikning signali bo’yicha rostlovchi organni harakatga keltiradi.Ko’pincha ijrochi mexanizm sifatida dvigatellardan foydalaniladi, bu dvigatellardagi valning aylanishi rostlovchi organning surilishiga olib keladi.Rostlovchi organ normadan chetlashgan parametrga ta’sir etadi., masalan suyuqlik yoki gazning sarflanishini o’zgartiradi.

Ijrochi mexanizm datchikdan kelgan signal bo’yicha ishga tushadi, lekin uning ishga tushishiboshqaruvchi qurilmalar yordamida amlga oshadi.Avtomatikada bunday qurilma sifatida har xil relelar xizmat qiladi.Avtomatik sistemalarda electron, fotoelektrik,elektromagnitli relelardan foydalaniladi.Ular signalning kirishdagi darajasiga bog’liq holda sistemani boshqa rejimga ulaydi,bunda avtomatik sistemada ijrochi mexanizm dvigatelining ulanishi yoki uzilishi ro’y beradi, o’lchanayotgan parametrga ta’sir ko’rsatish boshlanadi yoki tamom bo’ladi

Avtomat texnologik jarayonning qaysi parametri nazorat qilinishi kerakligini “Bilishi” va qiymatni “Eslab qolishi “ lozim.Buning uchun avtomat qurilma sostaviga ish programmasini tuzishda yordam beradigan belgilovchi element kiradi.
Parametrlarni boshqarish va rostlash avtomatik sistemalarining zarur tarkibiy qismi- taqqoslovchi element bo’lib, u belgilovchi va o’lchovchi elementlardan keladigan signallarni taqqoslaydi, rostlanayotgan parametrning normadan chetga chiqishini belgilaydi va shunga muvofiq holda jarayonga ta’sir ko’rsatish signalini bujudga keltiradi.
Hozirgi sistemalarda bu vazifani ko’proq elektron -hisoblash texnikasi bajaradi

Avtomatikaning boshqarish sxemalari

Avtomatik tizimlar, elementlar va moslamalarning montaj, sozlash, rostlash, ekspluatatsiya qilish kabi ish jarayonlarni bajarish maqsadida avtomatik sxemalardan foydalinadi. Avtomatika sxemalari asosiy hujjat hisoblanadi va ular funksional, strukturaviy, prinsipial va montaj sxemalariga bo’linadi. Funksional sxemalar moslamalarni, elementlarni, vositalarni o’zaro bog’lanishlarini va xarakatlanishlarini ifodalaydi. Elementlar sxemada to’rtburchak shaklida belgilinadi, ularning orasidagi aloqalar esa strelkali chiziqlar bilan belgilanadi. Strelkaning yo’nalishi signalning o’tishini ko’rsatad

Do’stlaringiz bilan baham:

Ma’lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2023
ma’muriyatiga murojaat qiling

Diler Nima?

Dilerlik zamonaviy jamiyatda keng tarqalgan professional sohadir. Ammo diler kim va bu faoliyat bilan bog’liq bo’lgan narsa noaniq savol, chunki “diler” so’zi kontekstga qarab har xil ma’nolarga ega bo’lishi mumkin. Diler nima? “Diler” so’zi ingliz tilidan kelib chiqqan va agent, treyder degan ma’noni anglatadi. Ushbu atama iqtisodiy faoliyatning bir-biriga bog’liq bo’lmagan ikkita turiga taalluqlidir. Birinchidan, diler bu tovarlarni ishlab chiqaruvchidan ommaviy sotib olib, keyin chakana savdoda sotadigan jismoniy yoki yuridik shaxs. Mamlakatimizda dilerlik ko’pincha avtomobil va kosmetika sanoatida keng tarqalgan. Diler mahalliy bozorda tovarlarni yoki xizmatlarni reklama qilish bilan shug’ullanadi. Savdo sotuvchisi ishlab chiqaruvchi bilan shartnoma tuzadi, shundan so’ng u xaridorlarga mahsulot yoki xizmatni o’zi etkazib beradi. Shu bilan birga, hamkorlikning ushbu shakli ikkala tomon uchun ham juda foydali: ishlab chiqaruvchi sotuvni ko’paytiradi, yangi bozorlarni rivojlantiradi va dilerlik mutlaqo hech narsa ishlab chiqarmay, yuqori foyda olishi mumkin emas. Dilerning foydasi u mahsulot yoki xizmatni sotadigan chakana narxlar va sotib olish narxlari o’rtasidagi farqdan iborat. Shuningdek, diler – bu qimmatli qog’ozlar bozorining professional ishtirokchisi bo’lgan va o’z nomidan va o’z hisobidan bitimlar tuzadigan investor. Rossiya Federatsiyasi qonunchiligiga ko’ra, faqat yuridik shaxs diler bo’lishi mumkin. Diler birja faoliyatini litsenziya asosida amalga oshirishi shart. Qimmatli qog’ozlar bozoridagi dilerlik savdosining o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, diler qimmatli qog’ozlarni sotib olish / sotish narxlari va shartlarini ommaviy ravishda e’lon qiladi va har bir bitimning kelishilgan shartlarini bajarish majburiyatini oladi. Qimmatli qog’ozlar sotuvchisi faoliyatini fond bozoridan tashqaridagi odamlar tushunishlari qiyin. Mamlakatimiz dilerlari o’z faoliyatini vositachilik bilan birlashtirishi mumkin. Dilerning maqsadi qimmatli qog’ozlarni arzonroq narxda sotib olish va ularni o’z manfaatlari yoki mijozning manfaatlari yo’lida harakat qilib, yuqori narxda sotishdir. Birja dilerining foydasi pullik konsalting, komissiya va tarqatishdan iborat. Spred – bu qimmatli qog’ozni sotib olish va sotish narxlari o’rtasidagi farq.

Formal diLLƏr və avtomatlar nəZƏRİYYƏSİ

GIRIŞ
“Formal dillər və avtomatlar nəzəriyyəsi”fənni informatika və hesablama texnikasının əsas istiqamətlərindən olan kompyuter mühəndisliyinin öyrənilməsinin əsas tərkib hissələrindən biridir.

“Formal dillər və avtomatlar nəzəriyyəsi” sintaksis metodların fundamentini (əsasını) təşkil edir.Bu nəzəriyyənin əsasını XX əsrin 40-50-ci illərindətəbii dillərin öyrənilməsinə həsr olunmuş linqvistik işlərilə N.Xomskiy qoymuşdur.Sonrakı onilliklərdə isə sintaksis üsullar proqramlaşdırma dillərinin yaradılmasında və realizə olunma sahəsində geniş tətbiqini tapmışdır.

Hal-hazırda hər hansı bir sahəni mətnlə təsvir edən süni dillər nəinki proqramlaşdır-mada, digər sahədə də tətbiq edilir.Onların köməyilə real həyatda və modellərdə istifadə olunan istənilən hər hansı bir sənədin ,üç ölçülü virtual obyektin , qrafiki interfeyslərin ,bir çox digər sahələrin strukturu təsvir olunur.Belə mətn şəklində olan təsvirlərin korrekt(düzgün) tərtib edilməsi, daha sonra düzgün başa düşülməsi və interpretasiya olunması xüsusi analiz və çevrilmə metodlarından istifadə olunur.Bu metodların əsasında Formal dillər və avtomatlar nəzəriyyəsi durur.

Formal dillər və avtomatlar nəzəriyyəsi riyazi linqvistikanın inkişafına və təbii və suni dillərlə əlaqədar olan süni intellektin inkişafına yeni bir stimul verdi.Bundan başqa onun elementləri mətn şəklində deyil,2-k formatda verilmiş verilənlərin strukturu,faylların,şəkillərin təsviri zamanı müvəffəqiyyətlə tətbiq edilir.

I.ALQORİTMLƏR NƏZƏRİYYƏSİNİN ƏSAS ANLAYIŞLARI

Riyaziyyatın əsas anlayışlarından biri olan alqoritm-hesablama maşınlarının yaranmasından xeyli əvvəl meydana gəlmişdi.Uzun əsrlər boyu insanlar alqoritm anlayışından intuitiv olaraq istifadə edirdilər.IX əsrdə Xarəzmdə (indiki Özbəkistanda ) yaşamış məşhur özbək riyaziyyatçısı Məhəmməd İbn Musa Əl-Xarəzm ilk dəfə belə bir ideyanı irəli sürmüşdür:istənilən riyazi və fəlsəfi məsələnin həlli mexaniki yerinə yetirilən qaydalar ardıcıllığı ilə tərtib rdilə bilər.Əl-Xarəzmin yazdığı traktatın XII əsrdə latın dilinə tərcümə olunması sayəsində avropalılar mövqeli say sistemi ilə tanış olmuş, onluq say sistemini və onun hesab qaydalarını alqoritm adlandırmışlar.Alqoritm sözü Əl –Xarəzmin latın əlifbası ilə olan “Alhorithm” yazılışına uyğun olaraq əmələ gəlmişdir.

Ümumiyyətlə , alqoritm – verilmiş məsələnin həlli üçün lazım olan əməliyyatları müəyyən edən və onların hansı ardıcıllıqla yerinə yetirilməsini göstərən formal yazılışdır.Hesablama maşınlarının əsas fərqləndirici xüsusiyyətlərindən biri də onun proqramla idarə olunmasıdır.Yəni, istər sadə, istərsə də mürəkkəb məsələni maşının həll etməsi üçün proqram tərtib edilməlidir.

Riyaziyyatda tipik məsələləri həll etdikdə biz, hərəkətlərin ardıcıllığını təsvir edən müəyyən qaydalardan istifadə edirik.Məsələn,kəsr ədədlərin toplanma qaydası, kvadrat tənliyin həlli və s.Adətən, istənilən təlimat və qaydalar özlüyündə ardıcıl hərəkətlərdən ibarət olur və onları müəyyən qaydada yerinə yetirmək lazımdır.Məsələni həll etmək üçün hansı hərəkətlərin və hansı ardıcıllıqla yerinə yetirilməsini bilmək lazımdır.Axtarılan nəticəni əldə etmək üçün verilənlər üzərində hərəkətlərin yerinə yetirilmə qaydasını təyin edən göstəriş və təlimatlar elə alqoritm deməkdir.

Alqoritm-sonlu sayda addımlar nəticəsində məsələnin həllini əldə etmək üçün icraçı tərəfindən yerinə yetirilən aydın və dəqiq müəyyən hərəkətlər ardıcıllığıdır.

Alqoritm anlayışı nəinki riyaziyyatın,həmçinin də müasir elmin əsas anlayışlarından biridir.

1.2.Alqoritmlərə qoyulan əsas tələbatlar
Hər bir tərtib olunan alqoritmin giriş, aralıq və çıxış verilənlərilə işi olur. Verilənlər də obyektlər kimi dəqiq təyin olunmalı və nəinki bir-birindən həm də digər informasiyalardan seçilməlidir.

Verilənlərin yerləşdirilməsi üçün yaddaş tələb olunur.Adətən yaddaş bircinsli və diskret olur.Verilənlərin və yaddaşın tutumunun ölçü vahidi uyğunlaşmışdır,amma yaddaş sonsuz ola bilər

Ümumi şəkildə desək, alqoritm məsələnin həll yoludur, yəni məsələnin həllini təmin edən formal qaydalar sistemidir. Məsələnin kompüterdə həlli baxımından alqoritm axtarılan cavabların alınması üçün məsələnin verilənləri üzərində icra olunan hesabi və məntiqi əməllər (mərhələlər) ardıcıllığıdır. Bu mərhələlərdə uyğun olaraq hesab və müqaisə əməlləri yerinə yetirilir. Müqayisənin nəticəsindən asılı olaraq bu və ya digər mərhələin icrasına keçilir.

Alqoritm həll olunan məsələnin xarakteri ilə bağlı olduğu üçün onun yaradılmasında ümumi qaydalar yoxdur. Lakin hər bir alqoritm tərtib edilərkən onun müəyyən tələblərə cavab verməsi nəzərə alınmalıdır. Bu tələblərə alqoritmin xassələri deyilir. Alqoritmin aşağıdakı xassələri vardır:

Müəyyənlik. Alqoritmin tərtibi məsələnin həllini ardıcıl yerinə yetirilən mərhələlərə bölmək deməkdir. Bu zaman əvvəlki mərhələlərin nəticələri sonrakı mərhələə istifadə oluna bilər. Əsas tələb ondan ibarətdir ki, hər bir mərhələnin məzmunu və mərhəələrin yerinə yetirilmə ardıcıllığı müəyyən olmalıdır. Bu alqoritmin müəyyənlik xassəsini təşkil edir.
Kütləvilik. Bu xassədə iki tələb nəzərdə tutulur:

b). alqoritm elə təsvir olunmalıdır ki, ondan hamı istifadə edə bilsin.

3. Alqoritm diskret olmalıdır, yəni hesablama prosesi əməllər ardıcıllığına bölünməlidir.

4. Nəticəvilik. Alqoritmdəki mərhələlərin və onları təşkil edən əməliyyatların sayı sonlu olmalıdır ki, onların yerinə yetirilməsi axtarılan nəticəyə gətirib çıxara bilsin.

hesablamada mütləq qiymətcə kompüterdə təsvir oluna biləcək maksimal ədəddən böyük ədədin alınması;
sıfırın və ya mənfi ədədin loqarifmalarının hesablanması;
mənasız hesablamaların aparılmasına cəhd göstərilməsi ( məsələn, olduqda, arcsin(x) və ya arccos(x) –in hesablanması).