Formasiya sözü azərbaycan dilində

Bu nörotransmitterlər bu bölgələrdə istehsal olunur və daha sonra hissiyyat qavrayışını, motor fəaliyyətini və digər davranışları tənzimləmək üçün mərkəzi sinir sisteminə ötürülür.

FASIYA

FASIYA (lotincha facies — ko’rinish, qiyofa) (geologiyada) — cho’kindi tog’jinslari majmuasi, hosil bo’lish sharoitlarini tavsiflovchi muayyan litologik va minerologik xususiyatlarga ega. Paydo bo’lish sharoitlariga ko’ra dengiz, quruqdik va oraliq Fasiyalariga bo’linadi. Fasiyaning yirik bir xil tipli majmualari kesimda formatsiyalarga birlashadi. “Fasiya” terminini fanga 19-asrda shveytsariyalik geolog A. Gresli kiritgan. U fasial o’zgarishlarning kelib chiqishini tog’ jinslarining hosil bo’lish sharoitlaridagi farqi bilan bog’ladi va ularni hozirgi zamon dengiz tubida kuzatilishi mumkin bo’lgan o’zgarishlar bilan taqqosladi, ularni guruhlab, to’planish sharoitiga qarab litoral va pelagial Fasiyalar deb atadi. Fin geologi P. Eskola esa metamorfik jinslarga tatbiqan “metamorfizm Fasiyasi” tushunchasini kiritdi. 1933 yil L. V. Pustovalov jinslar hosil bo’lish jarayonida paydo bo’lgan bir xil geokimyoviy belgilarga ega qatlam va qatlam svitasini ifodalaydigan “qazilma geokimyoviy Fasiya” tushunchasini tatbiq etdi. “Geokimyoviy Fasiya” termini neft hosil bo’lishida asos bo’lgan organik moddaning to’planishida muhim ahamiyatga ega cho’kindi hosil bo’lish va diagenez muhitining geokimyoviy xossalarini ko’rsatadi. Shuning uchun bu termin Neftchi geologlar orasida keng qo’llaniladi. Amerikalik geologlar (F.Pettijon, L. Sloos, U. Krumbeyn) “litologik Fasiyalar” (yoki litofasiyalar) tushunchasini kiritdilar; bu tushuncha muayyan joydagi stratigrafik gorizont jinslarining litologik tarkibini bildiradi (masalan, qum Fasiyasi, gil Fasiyasi); jinslarning mineralogik tarkibi, strukturasi yoki teksturasiga ko’ra ajratilishi ham shu tushunchaga kiradi. “Biologik Fasiyalar” (biofasiyalar) ham bo’lib, organizmlar qoldiklariga asoslanib tiklangan qazilma biosenozlardir (masalan, marjonpolip Fasiya, graptolite Fasiya va boshqalar). Fasiyalarni tarixiy geologmyaning bo’limi — Fasiyalar haqidagi ta’limotda o’rganiladi. Yer tarixining qadimgi davrlari uchun bu sharoitlarni rekonstruktsiya qilish usullari esa, fasial analiz deyiladi.

formasiya sözü azərbaycan dilində

Sözün tezliyi – sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.

Ümumi • 0.14 dəfə / 1 mln.

2004	•••••	0.34
2005	••••••••••••••••••••	1.35
2007	••••	0.21
2012	••••	0.26
2013	•••	0.15
2015	••••••	0.34
2016	•••	0.17
2017	•••	0.16
2018	•••••	0.30
2019	•••••	0.28

formasiya sözünün leksik mənası və izahı

1 [lat. formatio – təşəkkül, növ] kit. Bir şeyin inkişafında müəyyən pillə, mərhələ; məhz həmin pilləyə, inkişaf mərhələsinə xas olan tip; quruluş. Geoloji formasiya . ◊ İctimai-iqtisadi formasiya fəls. iqt. – insan cəmiyyətinin, müəyyən istehsal münasibətləri sistemi ilə səciyyələnən inkişaf mərhələsi. Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

formasiya sözünün etimologiyası

1 Latın mənşəlidir, forma sözü ilə qohumdur, hərfi mənası “formalaşmış”, “yaranmış” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti) Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti

formasiya sözünün sinonimləri (yaxın mənalı sözlər)

1 FORMASİYA (siyasi), QURULUŞ, SİNİF Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti

formasiya sözünün rus dilinə tərcüməsi

1 формация Azərbaycanca-rusca lüğət

2 сущ. формация: 1. тип, строение чего-л., соответствующие определённой ступени, стадии развития 2. определённая стадия исторического развития общества, а также структура общества, присущая данной стадии развития и определяемая способом производства. İctimai-iqtisadi formasiya общественноэкономическая формация 3. геол. комплекс генетически связанных горных пород, совместное образование и нахождение которых в земной коре обусловлено определёнными условиями геологической среды Azərbaycanca-rusca lüğət

formasiya sözünün inglis dilinə tərcüməsi

1 i. siya., geol. formation; structure; qeoloji ~ geological formation; icti maiiqtisadi ~ social and economic structure Azərbaycanca-ingiliscə lüğət

formasiya sözünün fransız dilinə tərcüməsi

1 is. siya. , geol. formation f ; structure f ; geoloji ~ formation f géologique Azərbaycanca-fransızca lüğət

formasiya sözünün ləzgi dilinə tərcüməsi

1 [lat. formatio-təşəkkül, növ] формация (са затӀунин гегьенш хьунин, вилик финифин са дережа, кӀар; гьа дережадиз хас тир тип, жуьре, къурулуш). Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti

“formasiya” sözü ilə başlayan sözlər

formasiyaların
formasiyalarında
formasiyalarının
formasiyalı
formasiyanın

Oxşar sözlər

#formasiya nədir? #formasiya sözünün mənası #formasiya nə deməkdir? #formasiya sözünün izahı #formasiya sözünün yazılışı #formasiya necə yazılır? #formasiya sözünün düzgün yazılışı #formasiya leksik mənası #formasiya sözünün sinonimi #formasiya sözünün yaxın mənalı sözlər #formasiya sözünün əks mənası #formasiya sözünün etimologiyası #formasiya sözünün orfoqrafiyası #formasiya rusca #formasiya inglisça #formasiya fransızca #formasiya sözünün istifadəsi #sözlük

Obastan-ın layihəsi
Sözlük © 2020

Retikulyar formasiya: funksiyaları, anatomiyası və xəstəlikləri

The retikulyar formasiya onurğa beyindən talamusa uzanan bir neyron toplusudur. Bu quruluş bədənin uzun bir yuxudan sonra oyanmasına və gün ərzində ayıq olmasına imkan verir.

Retikulyar formasiyanın kompleks neyron şəbəkəsi oyanış və şüurun qorunmasında iştirak edir (yuxu-oyanma dövrü). Əlavə olaraq, əlaqəsiz stimulların süzülməsinə müdaxilə edir ki, müvafiq olanlara diqqət yetirə bilək.

Retikulyar formasiya beyin kökü və medulla boyunca qeyri-bərabər yayılmış 100-dən çox kiçik sinir şəbəkəsindən ibarətdir. Nüvələri ürək-damar nəzarətini və motor nəzarətini, ağrı, yuxu və vərdiş modulyasiyasını təsir edir.

Adı çəkilən funksiyaların düzgün yerinə yetirilməsi üçün bu quruluş medulla oblongata, orta beyin, çoxluq və diensefalon ilə əlaqələr saxlayır. Digər tərəfdən, sinir sisteminin bütün səviyyələri ilə birbaşa və ya dolayısı ilə əlaqə qurur. Bənzərsiz mövqeyi ona bu vacib funksiyalarda iştirak etməyə imkan verir.

Ümumiyyətlə, retikulyar formasiyada bir növ patoloji və ya ziyan meydana gəldikdə yuxululuq və ya koma meydana gəlir. Retikulyar formasiya ilə əlaqəli olan əsas xəstəliklər, sayıqlıq və ya əzələ nəzarəti səviyyəsindəki problemlərlə xarakterizə olunur. Məsələn, narkolepsiya, Parkinson, şizofreniya, yuxu pozğunluqları və ya diqqət çatışmazlığı hiperaktivite bozukluğu.

Retikulyar formasiya harada yerləşir?

Retikulyar formasiyanın dəqiq yerini vizuallaşdırmaq çox çətindir, çünki beyin sapı və onurğa beyninin müxtəlif hissələrində olan neyron qruplarını əhatə edir. Bundan əlavə, onun yerləşməsi çoxlu beyin sahələri ilə çoxsaylı əlaqələri ilə daha da çətinləşir.

Retikulyar formasiya aşağıdakı kimi müxtəlif sahələrdə olur:

Onurğa beyni

Bu anda hüceyrələr bir qrupda tapılmır, onurğa beyni içərisindədir. Xüsusilə medullar boz maddənin ara hissəsində. Bu bölgədə həm ön kordon, həm də yan kordonda olan “retikulospinal” adlanan traktlar var.

Bu yolların əksəriyyəti qıcıqları azalan bir şəkildə ötürür (medulla bədəninin qalan hissəsinə), baxmayaraq ki bəziləri bunu artan bir şəkildə (orqanizmdən beyin sapının nüvələrinə doğru) edirlər.

Beyin kökü

Beyin sapında, retikulyar formasiyanın yerləşdiyi əsas yerdir. Araşdırmalar təşkilatınızın təsadüfi olmadığını göstərdi. Yəni əlaqələrinə və ya funksiyalarına görə, sonradan izah edilən üç qrup retikulyar nüvəyə bölünməsinə imkan verən xüsusiyyətlərə sahibdirlər.

Hipotalamus

Retikulyar formasiyada qeyri-müəyyən zona adlanan bir neyron sahəsi olduğu görünür. Bu, subtalamik nüvə ilə talamus arasında yerləşir və beyin sapının retikulyar nüvələri ilə çoxsaylı əlaqələrə malikdir. (Latarjet & Ruiz Liard, 2012).

Nüvələr və ya retikulyar formasiyanın hissələri

Retikulyar formasiya, funksiyalarına, əlaqələrinə və quruluşlarına görə fərqli nöron nüvələrinə sahibdir. Üçü fərqlənir:

Orta nüvələr qrupu

Rafa nüvələri də deyilir, bunlar beyin kökünün orta sütununda yerləşir. Əhval-ruhiyyənin tənzimlənməsində əsas rolu olan serotoninin sintez olunduğu əsas yerdir.

Öz növbəsində, onları rapin qaranlıq nüvəsinə və rapin böyük nüvəsinə bölmək olar.

Mərkəzi nüvələr qrupu

Quruluşlarına görə medial və ya nəhəng hüceyrəli nüvələrə (böyük hüceyrələr) və posterolateral nüvələrə (parvosellüler adlanan kiçik hüceyrələr qruplarından ibarətdir) bölünürlər.

Lateral nüvələr qrupu

Çox özünəməxsus bir quruluşa sahib olduqları üçün retikulyar formasiyaya inteqrasiya olunurlar. Bunlar ampul səviyyəsindəki retikulyar, yanal və paramedian nüvələri və pontik tegmentumun retikulyar nüvəsidir.

Retikulyar formasiyanın yan qrupu əsasən serebellum ilə əlaqələrə malikdir.

Retikulyar formasiya və nörotransmitterlər

Nörotransmitter istehsal edən fərqli hüceyrə qrupları retikulyar formasiyada yerləşirlər. Bu hüceyrələrin (neyronların) mərkəzi sinir sistemi boyunca bir çox əlaqəsi var. Bundan əlavə, bütün beynin fəaliyyətinin tənzimlənməsinə müdaxilə edirlər.

Ən vacib dopamin istehsal zonalarından biri də retiküler formasiyada olan ventral tegmental sahə və substansiya nigrasıdır. Lokus coeruleus, noradrenerjik neyronların (norepinefrin və adrenalini sərbəst buraxan və tutan) əsas sahəsidir.

Serotoninə gəldikdə, onu ifraz edən əsas nüvə rapin nüvəsidir. Beyin sapının orta xəttində, retikulyar formasiyada yerləşir.

Digər tərəfdən, asetilkolin, xüsusən də pedunculopontin və laterodorsal tegmental nüvələrdə, retikulyar formasiyanın orta beynində istehsal olunur.

Bu nörotransmitterlər bu bölgələrdə istehsal olunur və daha sonra hissiyyat qavrayışını, motor fəaliyyətini və digər davranışları tənzimləmək üçün mərkəzi sinir sisteminə ötürülür.

Xüsusiyyətləri

Retikulyar formasiya çox müxtəlif əsas funksiyalara malikdir, çünki filogenetik baxımdan beynin ən qədim sahələrindən biridir. Şüur, yuxu, ağrı, əzələ nəzarəti və s. Səviyyəsini tənzimləyir.

Funksiyaları aşağıda daha ətraflı izah olunur:

Diqqətin tənzimlənməsi

Retikulyar formasiya həyəcan və şüuru çox təsir edir. Biz yatarkən, şüur səviyyəsi bastırılır.

Retikulyar formasiya, hissiyyat yollarından çox sayda lif alır və bu siqnalları beyin qabığına göndərir. Bu şəkildə oyaq olmağımızı təmin edir. Retikulyar formasiyanın daha böyük fəaliyyəti daha güclü bir sayıqlıq vəziyyətinə çevrilir.

Bu funksiya, artan həyəcan sistemi olaraq da bilinən aktivasiya qəfəs sistemi (SAR) vasitəsilə həyata keçirilir. Diqqət və motivasiyada mühüm rol oynayır. Bu sistemdə düşüncələr, daxili hisslər və xarici təsirlər birləşir.

Məlumat asetilkolin və norepinefrin kimi nörotransmitterlər vasitəsilə ötürülür.

Retikulyar aktivasiya sistemindəki zədələr şüuru ciddi şəkildə poza bilər. Bu bölgəyə ciddi ziyan komaya və ya davamlı bitki vəziyyətinə səbəb ola bilər.

Postural nəzarət

Retikulyar formasiyadan müəyyən motor neyronlara enən proqnozlar var. Bu, əzələ hərəkətlərini asanlaşdıra və ya maneə ola bilər. Motor nəzarətindən məsul olan əsas liflər, hər şeydən əvvəl, retikulospinal traktda tapılır.

Bundan əlavə, retikulyar formasiya, motor koordinasiyasına inteqrasiya üçün serebelluma vizual, eşitmə və vestibulyar siqnallar ötürür.

Bu, tarazlığın və duruşun qorunmasında vacibdir. Məsələn, ayaqda durmağımıza, gəzinti kimi stereotip hərəkətlərə və əzələ tonusuna nəzarət etməyimizə kömək edir.

Üz hərəkətlərinə nəzarət

Retikulyar formasiya kranial sinirlərin motor nüvələri ilə dövrələr qurur. Bu şəkildə üz və baş hərəkətlərini modulyasiya edirlər.

Bu sahə trigeminal, üz və hipoglossal sinirlərin fəaliyyətini əlaqələndirən orofasiyal motor reaksiyalarına kömək edir. Nəticədə çənə, dodaq və dilin düzgün hərəkətlərini etməyimizə, çeynəməyimizi və yeməyimizi təmin edir.

Digər tərəfdən, bu quruluş emosional ifadələri asanlaşdıran üz əzələlərinin işini də idarə edir. Beləliklə, gülüş və ya ağlamaq kimi duyğuları ifadə etmək üçün doğru hərəkətləri edə bilərik.

Beyində ikitərəfli olaraq tapıldığı üçün simetrik bir şəkildə üzün hər iki tərəfinə motor nəzarəti təmin edir. Eyni zamanda göz hərəkətlərinin koordinasiyasına imkan verir.

Vegetativ funksiyaların tənzimlənməsi

Retikulyar formasiya müəyyən avtonom funksiyalara motor nəzarəti göstərir. Məsələn, visseral orqanların funksiyaları.

Retikulyar formasiyada olan neyronlar, vagus siniri ilə əlaqəli motor fəaliyyətinə kömək edir. Bu fəaliyyət sayəsində mədə-bağırsaq sisteminin, tənəffüs sisteminin və ürək-damar funksiyalarının kifayət qədər işləməsi təmin olunur.

Bu səbəbdən, retikulyar formasiya udma və ya qusma ilə əlaqədardır. Asqırma, öskürək və ya tənəffüs ritmində olduğu kimi. Kardiyovasküler müstəvidə, retikulyar formasiya ideal bir qan təzyiqi saxlayacaqdır.

Ağrı modulyasiyası

Retikulyar formasiya vasitəsilə ağrı siqnalları aşağı bədəndən beyin qabığına göndərilir.

Həm də enən analjezi yollarının mənşəyi. Bu bölgədəki sinir lifləri beyinə çatan ağrı siqnallarını qarşısını almaq üçün onurğa beyni üzərində işləyir.

Bu vacibdir, çünki bəzi vəziyyətlərdə, məsələn çox stresli və ya travmatik bir vəziyyətdə ağrıları azaltmağa imkan verir (qapı nəzəriyyəsi). Bu yollara müəyyən dərmanlar vurulsa və ya məhv edilərsə ağrının yatırıldığı görülmüşdür.

Vərdiş

Bu, beynin o zaman əhəmiyyətsiz hesab etdiyi təkrarlanan stimullara məhəl qoymamağı öyrəndiyi bir müddətdir. Eyni zamanda, maraq stimullarına həssaslığını qoruyur. Yaşayış yuxarıda göstərilən aktivasiya retikulyar sistemi (SAR) vasitəsilə həyata keçirilir.

Endokrin sistemə təsiri

Retikulyar formasiya, endokrin sinir sistemini dolayı yolla tənzimləyir, çünki hormonların salınması üçün hipotalamusa təsir göstərir. Bu, somatik modulyasiyanı və visseral hissləri təsir edir. Bu, ağrı qəbulunu tənzimləmək üçün vacibdir.

Retikulyar formasiya xəstəlikləri

Retikulyar formasiya beynin arxasında yerləşdiyindən zədələnməyə və ya zədələnməyə daha həssas görünür. Normalda, retiküler formasiya təsirləndikdə, xəstə komaya girir. Yaralanma ikitərəfli və kütləvi olarsa, ölümə səbəb ola bilər.

Bununla yanaşı, retikulyar formasiya viruslar, şişlər, yırtıqlar, metabolik xəstəliklər, iltihab, zəhərlənmə və s.

Retikulyar formasiyada problem olduqda ən tipik simptomlar yuxululuq, stupor, tənəffüs və ürək dərəcəsindəki dəyişikliklərdir.

Yuxu, oyaqlıq və şüur səviyyəsindəki problemlər

Retikulyar formasiyanın retikulyar aktivləşdirmə sistemi (SAR) insanın həyəcan və ya həyəcan səviyyəsində vacibdir. Yaşla birlikdə bu sistemin fəaliyyətində ümumi bir azalma olduğu görünür.

Buna görə də, retikulyar formasiyada bir nasazlıq olduqda, yuxu və oyanma dövrlərində, həm də şüur səviyyəsində problemlərin meydana çıxması mümkündür.

Məsələn, retikulyar aktivləşdirmə sistemi yeni stimulların və ya tanış stimulların meydana gəldiyini düşündüyünə görə beyin qabığının müxtəlif sahələrini aktivləşdirmək və ya bloklamaq üçün siqnallar göndərir. Hansı elementlərə qatılacağınızı və hansını görməməyinizi bilmək vacibdir.

Beləliklə, diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozğunluğunun mənşəyini izah etməyə çalışan bəzi modellər, bu sistemin bu xəstələrdə kifayət qədər inkişaf etdirilə bilməyəcəyini təsdiqləyirlər.

Psixiatrik xəstəliklərdə problemlər

García-Rill (1997), Parkinson xəstəliyi, şizofreniya, travma sonrası stres bozukluğu, REM yuxu pozğunluğu və narkolepsiya kimi nevroloji və psixiatrik xəstəliklərdə retikulyar aktivasiya sistemində arızaların ola biləcəyini bildirir.

Pontin pedunkulu nüvəsinin dejenerasiyası olan Parkinson xəstəliyi olan xəstələrdə ölümdən sonrakı tədqiqatlarda aşkar edilmişdir.

Bu sahə retikulyar formasiyanı əmələ gətirən bir sıra neyronlardan ibarətdir. Bunlar bazal ganglionlar kimi hərəkətdə olan strukturlarla bir çox əlaqəsi olan neyronlardır.

Parkinson xəstəliyində lokus koeruleni meydana gətirən neyron sayında əhəmiyyətli bir azalma olduğu görülür. Bu, post-travmatik stres bozukluğu və REM yuxu pozuqluğunda da meydana gələn pontin peduncle nüvəsinin bir dezinhibasiyası meydana gətirir.

Bu səbəbdən Parkinson xəstəliyini müalicə etmək üçün retiküler formasyonun pedunculopontik nüvəsinin dərin beyin stimullaşdırılması təklif edən müəlliflər var.

Şizofreniyaya gəlincə, bəzi xəstələrdə pedunculopontin nüvəsindəki nöronlarda əhəmiyyətli bir artım olduğu müşahidə edilmişdir.

Narkolepsiya ilə əlaqədar olaraq, retikulyar formasiyanın nüvələrinin zədələnməsi ilə əlaqəli həddindən artıq gündüz yuxusu var.

Katapleksiya

Digər tərəfdən, oyandıqda qəfildən əzələ tonusunun itirilməsi epizodu olan katapleksiya və ya katapleksiya, retikulyar formasiyanın hüceyrələrindəki dəyişikliklərlə əlaqələndirilir. Xüsusilə REM yuxusundakı əzələ rahatlamasını tənzimləyən maqnoselüler nüvənin hüceyrələrində.

Xroniki Yorğunluq Sindromu

Bundan əlavə, xroniki yorğunluq sindromlu xəstələrdə aparılan bəzi araşdırmalarda retikulyar formasiyada anormal bir aktivliyə rast gəlinmişdir.

İstinadlar

Ávila Álvarez, A.M., et al. (2013). Nüvəli pontin peduncle və onun Parkinson xəstəliyinin patofizyolojisiyle əlaqəsi. Acta Neurológica Colombiana 29 (3): 180-190.
Retikulyar formasiya. (s.f.). 28 yanvar 2017-ci ildə Sərhədsiz: sınırsız.com saytından alındı.
García-Porrero, J. A., Hurlé, J. M., & Polo, L. E. (2015). İnsan neyroanatomiyası. Buenos Aires: Redaksiya Médica Panamericana.
García-Rill, E. (1997) Retikulyar aktivasiya sisteminin pozğunluqları; Med Hipotezlər, 49 (5): 379-387.
Retikulyar formasiya. (s.f.). 28 yanvar 2017-ci ildə KENHUB-dan alındı: kenhub.com.
Latarjet, M., & Liard, A. R. (2012). İnsan anatomiyası (Cild 1). Buenos Aires: Redaksiya Médica Panamericana.
López, L. P., Pérez, S. M., & de la Torre, M. M. (2008). Neyroanatomiya. Buenos Aires: Redaksiya Médica Panamericana.
Beyninizi bilin: Retikulyar formasiya. (2015, 25 iyul). Neuroscientically Challenged: neuroscienticallychallenged.com saytından alındı.