Tələbələr üçün Summativ və Formativ Qiymətləndirmə Nümunələri

Bütün vahid / kurs haqqında düşünün

Leyla Bayramova

DİQQƏT! DİQQƏT! Hörmətli İstifadəçilər!MÜƏLLİF HÜQUQLARI QORUNUR!Bloq yazarının İCAZƏSİ olmadan, bloqdakı materiallar elektron və ya kağız üzərində ÇOXALDILA BİLMƏZ! Həmçinin bloqdakı materiallardan KOMMERSİYA məqsədi ilə istifadə edilə BİLMƏZ!Materialların şəkillərinin çəkilərək paylaşılması QADAĞANDIR!

25 Mayıs 2019 Cumartesi

Məktəbdaxili qiymətləndirmənin növləri, üsul və vasitələri

Paylaşıldı on 12:19 by Leyla Bayramova

VIII Mövzu: Məktəbdaxili qiymətləndirmənin növləri, üsul və vasitələri

Qiymətləndirmə üsulu dedikdə bu prosesin həyata keçirilmə üsulları nəzərdə tutulur.
Qiymətləndirmə vasitəsi isə bu prosesdə istifadə olunan alətdir.
Əgər qiymətləndirmə üsulu müəyyənləşdirilibsə, istifadə olunan alət – imla, inşa, məsələ və misal həlli qiymətləndirmə vasitəsi olur.
Qiymətləndirmənin məqsədindən asılı olaraq üsul və vasitələr fərqli olur.

Diaqnostik qiymətləndirmə

Diaqnostik qiymətləndirmə şagirdin bilik və bacarıqlarının ilkin səviyyəsini müəyyənləşdirməklə, birbaşa müəllimin təlim strategiyalarının seçilməsinə xidmət edir. Diaqnostik qiymətləndirmə əsasən dərs ilinin, bəhs və ya bölmələrin əvvəlində, şagird başqa ümumi təhsil müəssisəsindən gəldikdə, sinfi dəyişdikdə və digər zəruri hallarda onun bilik və bacarıqları haqqında məlumat toplamaq, fərdi yanaşmanı təmin etmək və təlim strategiyasını müəyyənləşdirmək məqsədilə müəllim tərəfindən aparılır. Bu qiymətləndirmənin nəticələri sinif və formativ qiymətləndirmə jurnallarında qeyd olunmur, müəllimin qeyd dəftərində öz əksini tapır, yazılı qeydlər sinif və şagird portfoliosunda saxlanılır .

DİAQNOSTİK QİYMƏTLƏNDİRMƏDƏ İSTİFADƏ OLUNAN ƏSAS ÜSUL VƏ VASİTƏLƏR
ÜSULLAR
VASİTƏLƏR
Tapşırıqvermə
Çalışmalar
Müsahibə
Müəllimin qeydiyyat vərəqi
Müşahidə
Müşahidə vərəqi
Valideynlərlə və digər fənn müəllimləri ilə əməkdaşlıq
Söhbət və müəllimin sorğu vərəqi

Formativ qiymətləndirmə
Formativ qiymətləndirmə şagirdin məzmun standartlarından irəli gələn bilik və bacarıqların mənimsənilməsinə yönəlmiş fəaliyyətini izləmək, bu zaman qarşıya çıxan problemləri aradan qaldırmaq və təhsilalanı istiqamətləndirmək məqsədilə aparılır.
Formativ qiymətləndirmə dərsi müşayiət edən prosesdir. Fənn üzrə aparılan formativ qiymətləndirmə şagirdin ehtiyaclarını öyrənmək, uğur qazana bilməməsinin səbəblərini araşdırmaq və onun inkişafını təmin etmək məqsədilə müntəzəm olaraq həyata keçirilir. Formativ qiymətləndirmə sayəsində şagird gündəlik təlim fəaliyyəti ərzində rəqəmli qiymət almaq üçün deyil, yaxşı nəticə göstərmək üçün çalışır.
Formativ qiymətləndirmənin nəticələri “Müəllimin formativ qiymətləndirmə dəftəri” və məktəbli kitabçasında şagirdin idraki və hərəki fəaliyyətinin səviyyələrinə uyğun sözlərlə öz əksini tapır
Şagirdin təlim nəticələrinə nail olması və nəticədə summmativ qiymətləndirmədə nailiyyət qazanmasına kömək məqsədilə aparılır. Fənn müəllimi formativ qiymətləndirmə aparmaq üçün qiymətləndirmə meyarlarını müəyyənləşdirməlidir.
Qiymətləndirmə meyarları birbaşa məzmun standartlarından çıxarılır.

FORMATİV QIYMƏTLƏNDIRMƏNI HƏYATA KEÇIRƏN MÜƏLLİM BİLMƏLIDIR:
Fənn üzrə hər bir dərs müəyyən məzmun standartlarının reallaşdırılmasına xidmət edir.
Hər dərsdə müəllim təlim prosesini şagirdlərin məzmun standartlarının tələblərinə uyğun bilik və bacarıqlara yiyələnməsinə yönəltməlidir.
Şagirdlər fəaliyyətlərində potensial imkanları daxilində həmin bacarıqlara yiyələnmənin müxtəlif səviyyələrini nümayiş etdirə bilərlər.
Müəllim əvvəlcədən hazırladığı qiymətləndirmə meyarları əsasında şagirdlərin müşahidə oluna biləcək fəaliyyət səviyyəsini zəif, orta, yüksək olmaqla qruplaşdırmalı və şagirdin adının qarşısında fəaliyyətinə uyğun müvafiq qeydlərini yazmalıdır.
Formativ qiymətləndirmənin nəticələri müəllimin qeyd dəftərçəsində və şagirdin məktəbli kitabçasında sözlə qeyd olunur.
Formativ qiymətləndirmənin həyata keçirilməsi və nəticələrinin qeydiyyatının aparılması üçün müəllim aşağıdakı bacarıqları inkişaf etdirməlidir:
1. Fənn üzrə mövzu keçilərkən hansı standartı həyata keçirəcəyini müəyyənləşdirmək.
2. Məzmun standartları əsasında qiymətləndirmə meyarlarını müəyyənləşdirmək.
3. Hər bir qiymətləndirmə meyarına uyğun 4 nailiyyət səviyyəsi üzrə (məsələn, I səviyyə, II səviyyə, III səviyyə, IV səviyyə) rubriklər hazırlamaq.

Formativ qiymətləndirmə həm şagirdə, həm də valideynə yönəlmiş ola bilər. Bundan asılı olaraq formativ qiymətləndirmənin nəticələri müxtəlif formada çatdırılır:

Şagird üçün onun dəftərlərində və ya digər iş vərəqlərində konstruktiv şərhlər (qeydlər) yazılır və nəticələri təkmilləşdirmək üçün konkret göstərişlər və tapşırıqlar verilir.
Şagirdlə əks əlaqə formativ qiymətləndirmənin müxtəlif keyfiyyət üsullarından istifadə edərək yaradıla bilər.
Valideynin nəzərinə isə məktəbli kitabçası vasitəsilə çatdırılır ki, onun uşağı məzmun standartları və ya cari təlim nəticələri üzrə nə dərəcədə irəliləyib və ya hansı nəticələr əldə edib.
Müəllim formativ qiymətləndirmənin nəticələrini “Müəllimin formativ qiymətləndirmə dəftəri”ndə qeyd edir.

Tələbələr üçün Summativ və Formativ Qiymətləndirmə Nümunələri

Müəllimlər şagirdlərin öyrənmə məqsədlərinə cavab verib-vermədiklərini müəyyən etmək üçün qiymətləndirmələrdən istifadə edirlər. Formativ qiymətləndirmələr və məcmu qiymətləndirmələr müəllimlərin şagirdlərinin öyrəndiklərini ölçməsinin iki üsuludur. Qiymətləndirmələr arasındakı fərqlər əsasən baş verdikdə, hansı tapşırıq növündə olduqlarını və müəllimin nə ölçdüyündədir.

Formativ və Summativ Qiymətləndirmələr

Müəllimin formativ və ya summativ qiymətləndirmələrdən istifadə etməsi, almaq istədikləri məlumatlardan asılıdır. Uğurlu sinif otağı hər iki qiymətləndirmə növündən asılıdır; biri digərindən yaxşı deyil.

Formativ və summativ qiymətləndirmələr arasındakı bəzi əsas fərqlər.

Formativdir

Ümumiləşdirici

İstifadə tezliyi

Bölmənin / kursun sonu

Qiymətləndirmə baş verir

Qiymətləndirmə məqsədi

Anlaşma üçün sürətli yoxlama

Bilik / bacarıqları tamamilə qiymətləndirin

Rəsmi

Bacarıq qiymətləndirildi

Xüsusi bacarıq və ya bilik

Bir sıra bacarıq və ya bilik

Yekun sinifin bir hissəsi

Fokuslar açıqdır

Müəllimə icazə verir

Bütün vahid / kurs haqqında düşünün

Tələbəyə icazə verir

Öz öyrənmələrini qiymətləndirin

Ümumi performansı anlayın

Yaradıcı seçimlərə icazə verilir?

Əsas fərq

Öyrənmək üçün qiymətləndirmə

Formativ Qiymətləndirmə nümunələri

Formativ qiymətləndirmələr şagirdlərin yeni bir konsepsiya və ya bacarıq necə öyrəndiyini izləyir. İdeal bir sinifdə formalaşdırıcı qiymətləndirmələr hər dərsdə baş verməlidir. Müəllimlərin aşağı paylı, çevik yollarla anlayışlarını yoxlamalarına və gələcək təlimlərini “formalaşdırmasına” imkan verirlər.

Formativ qiymətləndirmələrə bəzi nümunələr daxildir:

• Pop viktorinaları
• Oxu çekləri
• Oyunlar öyrənmək
• Ev tapşırığı
• Müzakirə sualları
• Musiqi məşqləri
• Yansıtma bəndləri
• Biletlərdən çıxın
• Praktik fəaliyyətlər

Müəllim sadə bir əl qaldırmaq və ya sinif müzakirəsi ilə sinifinin bir anlayışı başa düşdüyünü öyrənə bilər. Bu cür qiymətləndirmələr, məzmun bilikləri və ya bacarıq əldə etmə deyil, səriştə doğru irəliləməni ölçür. Formativ qiymətləndirmələr müəllimlərə bir anlayışı yenidən öyrətməli olduqlarını və ya tədris proqramlarında davam edə biləcəklərini izah edir.

Yaradıcı Formativ Qiymətləndirmə Fikirləri

Keçmiş oxu çeklərindən və biletlərdən çıxın. Növbəti dəfə qeyri-rəsmi bir şəkildə tərəqqini yoxlamağınız üçün bu fikirləri sınayın.

• Tələbələrin həmyaşıdları üçün cavab düymələri ilə tamamlanmış viktorinalar yazmasına icazə verin.
• Şagirdlərdən bir kitabdakı kiçik personaj baxımından bir jurnal saxlamalarını istəyin. Girişləri vaxtaşırı yoxlayın.
• Bir tərəfdə qırmızı işıq, digər tərəfdə yaşıl işıq ilə işarələr yaradın. Şagirdləri bir anlayışı anladıqda yaşıl işığı, daha çox izaha ehtiyacları olarsa qırmızı işığı söndürməsini istəyin.
• Fərdi lövhələr paylayın və şagirdlərin öyrəndikləri və ya dərsdən nə qədər zövq aldıqları barədə düşündüklərini nümayiş etdirən emojilər çəkmələrini təmin edin.
• Şagirdlərdən dünən axşam oxu tapşırığından ən sevdikləri sitatı yazmalarını və bunun mənasını izah etmələrini xahiş et.
• Tələbələrin həmin gün öyrəndiklərini izah edən bir mətn və ya sosial media mesajı yazmalarını təmin edin.
• Viktorina yerinə əyləncəli bir lüğət və ya imla oyunu oynayın.
• Dərs zamanı bir sinif molbertində və ya bülleten lövhəsində bir KWL (Bilir, Bilmək İstəyirəm, Öyrənilir) cədvəlini saxla. Tələbələrə yapışqan qeydlər paylayın və istənilən vaxt sual və ya açıqlama əlavə etmələrinə icazə verin.

Summativ Qiymətləndirmə nümunələri

Summativ qiymətləndirmələr bir tələbənin vahiddə və ya kursda öyrəndiklərini formal qiymətləndirmələrdir. Müəllimin təlimatı nəticəsində sinifin indi nə edə biləcəyini və ya indi bildiyini “yekunlaşdırırlar”. Sinifdəki summativ qiymətləndirmə nümunələri.

• Qiymətləndirilmiş testlər
• Tədqiqat hesabatları
• Strukturlaşdırılmış inşalar
• Portfel layihələri
• Kitab hesabatları
• Buraxılış imtahanları
• Resital və ya konsertlər
• Standart testlər
• Elm layihələri

Formativ qiymətləndirmələrdən fərqli olaraq, summativ qiymətləndirmənin əsas məqsədi müəllimlərin bacarıq əldə etməsini ölçməsidir. Summativ qiymətləndirmələr ümumiyyətlə bir müəllimin təlimatını irəli sürmür, çünki summativ qiymətləndirmə vahidin və ya sinifin sonunda baş verir. Lakin müəllim gələcək dərslərdə tədris metodlarını qiymətləndirmə nəticələrinə əsasən dəyişə bilər.

Yaradıcı Summative Qiymətləndirmə Fikirləri

Yekun qiymətləndirmələr şagirdləri qorxu ilə doldurmaq məcburiyyətində deyil. Hələ də vacib bacarıq və bilikləri qiymətləndirən bu yenilikçi yollara üstünlük verdiklərinə baxın.

• Şagirdlərdən bir terrariumda mini ekosistem yaratmağı və həyat elmləri vahidindən bütün vacib elementlərin müşahidələrini qeyd etmələrini istəyin.
• Kitabın sonunda çəkilən xərclərə əsasən yeni bir vahidin sonunda bir personaj üçün büdcə təyin edin.
• Şagirdlərdən bütün bölmədən fikirləri özündə cəmləşdirən bir multimediya afişası (və ya bir çağrı səhifəsi) yaratmasını istəyin.
• Tarixi və bioqrafik araşdırmalara əsaslanaraq şagirdlərin nahar etdikləri “tarixdə bir gün” nahar dizayn edin.
• Şagirdləri elmi prosesi, mürəkkəb süjet, tarixi hadisə və ya riyazi konsepsiyanı qrafik roman formatında təsvir etməyə təşviq edin.
• Tələbələrin vahiddən və ya kursdan bir konsepsiya biliklərini nümayiş etdirmək üçün sevdikləri mahnıların sözlərini dəyişdirdikləri bir mahnı layihəsi təyin edin.
• Tələbələrin çətinliklər və yaradıcı detallarla tamamlanan bir prosesi və ya hadisəni təsvir edən bir masa oyunu dizayn etməsinə icazə verin.

Daha çox tədris resursları

Həm summativ, həm də formalaşdırıcı qiymətləndirmələr hər hansı bir tədris proqramının vacib hissəsidir, lakin tədrisdə qiymətləndirmədən daha çox şey var. Sinif təlimatını inkişaf etdirmək üçün daha çox yol görmək istəyirsənsə, müəllimlər üçün faydalı alətlərdən ibarət bir slayt nümayişinə baxın.

Formativ qiymətləndirmə vərəqi 2019

2019-10-15 15:04:00

Formativ qiymətləndirmənin nəticələri məktəbli kitabçasında necə qeyd edilməlidir?- Cavab AzEdu.az-da

Ötən tədris ilində qiymətləndirmə qaydalarına edilən dəyişiklərdən sonra summativ sayının azaldılması formativ qiymətləndirməyə tələbatın artmasına səbəb oldu. Yeni qiymətləndirmə qaydalarının yol açdığı müzakirələrə tədris ilinin yekunlaşması ilə bir qədər səngidi. Yeni tədris ilinin I yarımili qiymətləndirmə qaydalarını yenidən aktuallaşdırıb. Hazırda müəllimlərin ən çox verdikləri sual isə Formativ qiymətləndirmənin nəticələrinin məktəbli kitabçasında necə qeyd edilməsi ilə bağlıdır. AzEdu.az məlumat verir ki, Formativ Qiymətləndirmə şagirdin bilik və bacarıqlarının nə vəziyyətdə olmasını izləmək, qarşıya çıxan problemləri aradan qaldırmaq məqsədilə aparılır. Onu digər qiymətləndirmə növlərindən fərqləndirən əsas cəhətlər isə şagirdin gündəlik dərsə hazırlıq səviyyəsini əks etdirərək, hər gün həyata keçirilməsi, qiymət və ya balla deyil, meyarlar şəklində, sözlərlə ifadə olunmasıdır. Formativ qiymətləndirmənin aparılması qaydalarına görə, müəllim məzmun standartları əsasında meyarları müəyyənləşdirməlidir. Eyni standart dərslikdəki bir neçə mövzu ilə uzlaşırsa, həmin standartlardan çıxan qiymətləndirmə meyarları növbəti dərslərdə də istifadə edilə bilər. Eyni standart bir neçə dərsdə reallaşdığına görə jurnalda şagirdin adının qarşısında hər dərsdə qeydlərin olması mütləq deyil. Formativ Qiymətləndirmə məktəbli kitabçasında qeyd olunarkən bu ifadələrdən istifadə edilməməlidir: Formativ Qiymətləndirmə üçün yalnız testlərdən deyil, yazı işləri, çalışmalardan da istifadə edilə bilər. Qiymətləndirmənin bu növündə müəllim nəticələri yazmaq üçün dərsin sonunda 6 dəqiqəyədək vaxt ayırır. Nəticələr formativ qiymətləndirmə dəftəri və məktəbli kitabçasında sözlərlə ifadə olunur. Heç bir rəqəm və simvollardan, “mənimsəyir”, “mənimsəmir”, “bilir”, “bilmir”, “yaxşı”, “orta”, “zəif” və digər bu kimi ifadələrdən istifadə edilməməlidir. Şagird fənlər üzrə meyarlara uyğun olaraq zəif, orta və yüksək qiymətləndirilə bilər. Məsələn, müəllim Azərbaycan dili fənnindən mühakimə yürütmə, fikri əsaslandırma, sözlərin semantik xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirmə kimi meyarlar müəyyənləşdirə bilər. Mühakimə qabiliyyəti meyarına əsasən, “Mühakimə yürütməkdə çətinlik çəkir” ifadəsi şagirdin mühakimə yürütmə qabiliyyətinin zəif, “mühakimələri mətndəki əsas fikri qismən əhatə edir” ifadəsi orta, “əsas fikirlə bağlı sərbəst mühakimə yürüdə bilir” ifadəsi isə yaxşı olduğunu göstərir. Və ya şagirdin fikrini əsaslandırma qabiliyyətinin orta səviyyədə olmasını “faktları dəqiq olmasa da, sərbəst fikir söyləyir” cümləsi ilə əks etdirmək olar. Əvvəlki qaydalara görə, müəllim formativ qiymətləndirilməni aparır, şagirdin nəticəsini məktəbli kitabçasında sözlə, müəllimin formativ qiymətləndirmə dəftərində isə səviyyələr üzrə rum rəqəmi ilə qeyd edirdi. İndi isə müəllim şagirdin nəticələrini yalnız sözlə həm məktəbli kitabçası, həm də müəllimin formativ qiymətləndirmə dəftərində qeyd etməlidir. Hər dərs üzrə 5-8 şagirdin formativ qiymətləndirilmə nəticəsinin məktəbli kitabçası və müəllimin formativ qiymətləndirmə dəftərində qeyd olunması kifayətdir. Qeyd edək ki, müəllim dərs ilinin yarımillərinin sonunda müəllimin formativ qiymətləndirmə dəftərindəki qeydlər əsasında təhsilalanın yarımillik fəaliyyətinin qısa təsvirini hazırlayır və həmin təsvir təhsilalanın ümumi təhsil müəssisəsindəki fərdi qovluğunda saxlanılır.