Хойский, Фатали Хан Искендер оглы
Tahir ABBASLI
Fətəli xan Xoyski –
Bu böyük şəxsiyyətin ictimai-siyasi xadimlik görəvlərini sadalamaqla qurtarmır; Çar Rusiyasında II Dövlət Dumasının deputatı, Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasının ədliyyə naziri, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ilk Nazirlər Şurasının sədri, daxili işlər naziri, ədliyyə naziri, xarici işlər naziri.
Cənubumuzun Xoy (sonralar Şimalımızın) sahibkar xanları nəslinə mənsub Fətəli xan 1875-ci il dekabrın 7-də Nuxa (Şəki) şəhərində anadan olub. Atası – Rusiya İmperiyasının kazak leyb-qvardiya alayının general-leytenantı İsgəndər xan Xoyski, ulu babası İran şahına məğlubiyyətdən sonra 20 minlik qoşunuyla Üçkilsəyə – Eçmiədzinə sığınmış, 1806-cı ildə imperator tərəfindən Şəki xanı təyin edilmiş Cəfərqulu xan.
Təhsilini Yelizavetpol (Gəncə) gimnaziyasında başa vurduqdan sonra qəbul olunduğu Moskva Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsini 1897-ci ildə (1-ci dərəcəli diplomla) bitirmiş Fətəli xan Tiflis məhkəmə palatası sədrinin əmrilə Yelizavetpol dairə məhkəməsinə göndərilib. Sonralar Suxumi, Batumi, Kutaisi dairə məhkəmələrində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb, prokuror müavini təyin edilib, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Dövlət Dumasına deputat seçilib.
Həmin dövrlərin və bu ayıq-sayıq dövrandaşın – dini etiqadına görə şiə müsəlmanı olan və bu dini qəbul edib, öz xoşu ilə adını Ceyran yazdırmış Yevgeniya Vasilyevna ilə evlənmiş (uşaqları – Tamara, Murad, Ənvər) Fətəli xanın sosio-psixoloji aləmilə tanışlıq üçün, onun böyük imperiya daxilində əmək fəaliyyətinə başlarkən yazdığı “andiçmə”ni xatırlatmağı oxucularımızçün də (xüsusilə, mətndəki Quran və pravoslav kilsəsi “paraleli”ni) maraqlı hesab edirəm: “Müqəddəs Quranın, hər şeyə qadir Allahın qarşısında əlahəzrət imperatora sədaqətlə qulluq edəcəyimə, pravoslav kilsəsinə, dövlətə, cəmiyyətə, ailə və əxlaqa ziyan verəcək sözlər yazıb-söyləməyəcəyimə, üzərimə götürdüyüm öhdəlikləri şərəf və vicdanla yerinə yetirəcəyimə, mənə etimad göstərən insanların maraqlarını müdafiə edəcəyimə, hər şeyə görə qanunlar və İlahinin ədaləti qarşısında cavab verməli olduğumu xatırlayacağıma söz verir və and içirəm. Dediklərimin təsdiqi olaraq Quranın müqəddəs sətirlərini öpürəm. Amin.”
Lakin həm də Dövlət Dumasının iclaslarında “Müsəlman fraksiyası” adından dəfələrlə çıxış edərək çar Rusiyası əsarətindəki müsəlman-türk xalqların milli haqq və hüquqlarını müdafiə edən bu soydaşımız ucqarlardakı milli və dini ayrı-seçkilik ideologiyasına qarşı olması, Peterburqda toplanan Rusiya parlamentinin iclasındakı çıxışı ilə (müstəmləkəçilik siyasəti, xalqlara məhəlli muxtariyyət verilməsi və s.) imperiyanın “qara dəftəri”nə düşüb.
Və o öz milli dəftərimizdə
1918-ci il sentyabrın 15-də Türk və Azərbaycan dəstələrindən ibarət Qafqaz İslam Ordusu Bakıya daxil oldu və həmin ayın 17-də Azərbaycanın Tbilisidə elan olunub, Gəncədə ayaq üstə dayanmağa başlayan hökuməti bu şəhərə köçdü. Bakı paytaxt elan olundu. 1918-ci il noyabrın 9-da Fətəli xan Xoyskinin məruzəsindən sonra hökumət Cümhuriyyətin üçrəngli dövlət bayrağını təsdiq etdi. 1918-in 7 dekabrında Cümhuriyyət Parlamentinin açılışı oldu. Dekabrın 26-da Fətəli xan Xoyskinin başçılığı ilə üçüncü hökumət kabineti təsdiq olundu. O, hökumətdə iki vəzifəni – Baş nazir və xarici işlər naziri vəzifəsini daşıyırdı.
Bu fenomenal şəxsiyyətin həyatında “1917-1920-ci illər imzası” xüsusi yer tutur. 1917-ci ilin Fevral inqilabı bütün imperiyada ciddi dəyişikliklərlə müşayiət olundu. Belə bir siyasi dövrdə Azərbaycanda da milli ruhlu aydınların irəli çıxması, xalqı öz arxasınca aparması milli tale məsələsi idi və belə liderlərdən biri də Fətəli xan oldu.
O dövrlərdə –
mətbu səhifə və rəsmi dövlət sənədlərindəki qeydlərdən fraqmentlər:
“Qafqaz İslam Ordusu hissələrinin Bakıya daxil olduğu günün ertəsi (16 sentyabr) Azərbaycan hökuməti üzvləri bu şəhərə köçdü. Fətəli xan Xoyski sevinən müsəlmanları qarşılayaraq şəhərdə açıq avtomobildə gedirdi”. “F.Xoyski hökumət üzvlərinin neftlə bağlı qanunsuz əməllərilə əlaqədar istefa verdi”. “Xoyskinin başçılıq etdiyi hökumət türk ordusunun iyun-iyul aylarında Qafqaz müsəlman rayonlarının işğaldan qurtarmasını, sentyabrda Bakını azad etməsini əsl türk-müsəlman fəxarəti və bu xalqın hələ çox da alışıb-öyrəşmədiyi Avropa etiketlərilə alqışlayırdı”.
Bəlli olduğu kimi, Zaqafqaziya Seymi buraxıldıqdan sonra (26 may 1918) müsəlman fraksiyası yaranmış siyasi vəziyyəti müzakirə etməkçün fövqəladə iclasını çağırır. “Zaqafqaziya müsəlmanlarının Müvəqqəti Milli Şurası” özünü Azərbaycan Milli Şurası elan edir. Milli Şuranın 28 may tarixli iclasında İstiqlal Bəyannaməsi qəbul olunur və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradıldığı elan edilir. F.Xoyski 9 nəfərdən ibarət ilk müvəqqəti hökumətin sədri seçilir. O, ilk kabinetdə eyni zamanda daxili işlər naziri vəzifəsini tutur. Mayın 30-da, Nazirlər Şurasının sədri olaraq Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin elan edilməsi barədə bir sıra dünya ölkələrinə radioqram göndərir.
O, 1918-ci il sentyabrın 15-də Bakının oyuncaq “Sentrokaspi” qüvvələrindən təmizlənməsi münasibətilə çıxışında deyirdi: “Bizim də azad yaşamağa hüququmuz var. Heç bir zirehli maşın, hidroplan, aeroplan, məftilli çəpər, mina və sair, heç bir qüvvə və havadarları tarixin təbii axarına mane ola bilməz”.
Lakin həmin günlər bizim ərazi taleyimizdə tarixi bir əyinti, böyük bir itki də baş verdi.
Bəli, 1918-ci il mayın 29-da Tiflisdə keçirilən Azərbaycan Milli Şurasının növbəti iclasında Xoyski sərhəd məsələsinə dair erməni şurası ilə apardıqları danışıqlar barədə məlumat verməli olur. Bu məruzədə ermənilərə “siyasi mərkəz” lazım olduğu, Aleksandropolun (Gümrü) Türkiyənin nəzarətinə keçməsindən sonra belə mərkəzin yalnız İrəvan ola biləcəyi vurğulanır və Azərbaycan Milli Şurası İrəvanın Ermənistana güzəştə gedilməsi haqqında qərar qəbul edir. Elə həmin gün (1918, 29 may) Baş nazir Xoyski xarici işlər naziri M.Hacınskiyə məktubunda yazır: “Biz ermənilərlə bütün mübahisələrə son qoyduq, onlar ultimatumu qəbul edəcək və müharibəni qurtaracaqlar. Biz İrəvanı onlara güzəştə getdik” (. )
Düzdür. bu addımın atıldığı dövrdə Azərbaycan Cümhuriyyətinin bir əsgəri belə yox idi, Bakı kimi mühüm sənaye, habelə siyasi mərkəzi və ölkənin şərq hissəsi bolşevik-daşnak birləşmələrinin nəzarəti altında idi (deməli, Azərbaycan Milli Şurası erməni milli şurasının bu təklifi qarşısında dirəniş göstərə bilmirdi). Necə ki, Fətəli xan parlamentdəki ilk çıxışında bunu dolayısıyla etiraf etmişdi: “Hökumətimiz öylə bir zamanda təşəkkül etmişdi ki, bir kənddən o biri kəndə getmək qorxulu idi. Gecələr yatanda sabaha çıxmaq ümidi yox idi. Heç kəsin irzi, namusu, canı, malı əmniyyətdə deyildi…”
Ancaq, yenə LAKİN! Min təəssüflər ki, həmin protokol bizim ulu, müqəddəs İrəvanımızı Yerevanlaşdırdı.
Tarixi sənədlərə görə, ilk Azərbaycan hökumətinin ilk Baş naziri hədsiz qətiyyətliliyilə də seçilib. Məsələn, o, 1920-ci ilin yanvarında RSFSR-in xarici işlər komissarı Çiçerinin ağqvardiyaçı Denikinə qarşı vahid cəbhə yaratmaq haqda notasını “Azərbaycan Respublikası Sovet Rusiyasının daxili işlərinə qarışmır” məzmunlu məktubla cavablandırıb. O, Azərbaycanı RSFSR ilə əməkdaşlığa dəvət edən ikinci notanı da rədd edir. Sonra eyni məzmunlu üçüncü nota və eyni məzmunlu üçüncü cavab. Daha sonra sonuncu nota və. aprelin 27-də Xoyski Azərbaycan Parlamentində sonuncu rədd cavab notasını oxuyarkən XI Qızıl Ordunun Bakıya yaxınlaşması xəbəri.
1920-ci ilin aprel işğalından sonra Azərbaycanın görkəmli dövlət qurucuları Vətəni tərk etmək məcburiyyətində qaldılar – hələ bolşeviklər tərəfindən işğal edilməmiş Gürcüstana getmək qərarına gələnlər də oldu; orada siyasi fəaliyyətlərini davam etdirmək, Azərbaycanın azadlıq və bütövlüyü üçün çalışmaq düşüncələrilə.
Fətəli xan Xoyski bir müddət sonra oradakı bolşeviklər tərəfindən (ailəsilə birlikdə) təqib olunmağa başlanıb. Məlum “Daşnaksütyun”un Azərbaycanın adlı-şanlı oğullarını qapsayan “hədəf siyahısı”nın ilk qurbanı olub; iyunun 19-da “İrəvan meydanı”nda Erkanyan və Qriqoryan cütlüyünün qoşa atəşlərilə kürəyindən güllələnib və o şəhərdəki müsəlman qəbiristanlığında dəfn olunub.
Uzun müddət qaçılmaz siyasi unutqanlığa mübtəla olmuş o məzar 76 il sonra (22 il öncə) Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin nitqində –
Belə qutlandı:
“Hörmətli gürcü qardaşlarımız, bacılarımız!
Biz indi təbiətin gürcü xalqına bəxş etdiyi ən gözəl guşələrdən birində – Tbilisi Nəbatat bağındayıq. Burada Azərbaycanın böyük övladları uyuyurlar; Mirzə Fətəli Axundov, Mirzə Şəfi Vazeh və başqaları. Onlardan biri də Azərbaycanın görkəmli oğlu, böyük ictimai-siyasi və dövlət xadimi Fətəli xan Xoyskidir ki, bu an biz – onun xatirəsini əbədiləşdirməkçün gürcü qardaşlarımızla birlikdə təntənəli açılışını etdiyimiz məzarı üzərindəki büstü önündəyik.
Ötən əsrin əvvəllərində Cənubi Qafqazda çox böyük ictimai-siyasi proseslər gedərkən, gürcü və Azərbaycan xalqlarının öz milli azadlıqları uğrunda mübarizə prosesləri məhz burada, Tbilisidə baş vermiş, Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri, o cümlədən Fətəli xan Xoyski də burada çalışmış, böyük xidmətlər göstərmişdir.
İlk Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaradıcıları 1918-ci il mayın 28-də məhz burada ilk ADR-in yaranmasını bütün dünyaya bəyan etmiş, ilk Azərbaycan Demokratik Respublikası rəhbərliyi bir müddət burada fəaliyyət göstərmiş, iyunda Gəncə şəhərinə və nəhayət, 1918-ci ilin sentyabrında Bakı şəhərinə köçə bilmişdir.
O ağır dövrdə ADR-in Baş naziri kimi çətin vəzifəni məhz Fətəli xan Xoyski öz üzərinə götürmüş və xalqımız qarşısında böyük xidmətlər göstərmişdir. Bu da bir tale işidir ki, 1918-ci ildə burada – Tbilisidə ADR-in Baş naziri vəzifəsinə seçilmiş Fətəli xan Xoyski 1920-ci ildə erməni terrorçularının gülləsindən məhz Tbilisidə həlak olaraq burada dəfn edilmişdir.
Azərbaycan xalqı gürcü xalqına bir də ona görə minnətdardır və daim minnətdar olacaq ki, bu kimi görkəmli şəxsiyyətlərimizin məzarlarını on illərdir burada qoruyub saxlamaqda və bunu davam etdirməkdədir.
Heç şübhə etmirəm ki, bu yer, bu guşə xalqımız üçün və o cümlədən qədirbilən gürcü qardaşlarımız üçün ziyarətgah olacaqdır, Gürcüstan ilə Azərbaycan arasında dostluq, qardaşlıq əlaqələrinin daimi rəmzi olacaqdır.
Mən Azərbaycanın burada uyuyan bu görkəmli şəxsiyyətlərinin ruhları qarşısında bir daha baş əyir, onlara Allahdan rəhmət diləyirəm. Azərbaycan və gürcü xalqlarına dövlət müstəqilliklərinin möhkəmləndirilməsində nailiyyətlər, xoşbəxtlik, bütün işlərində uğurlar arzulayıram”.
Daha bir xatirə
Böyük Üzeyir bəy Hacıbəyli qələmindən:
“Yeni vücuda gəlmiş Azərbaycan hökumətinin birinci rəisi-vüzərası olmaqla Azərbaycan tarixində mühüm mövqe tutmuş Fətəli xan həzrətləri bu yeni dövlətin vəziyyətini taxta parçalarından əmələ gəlmiş bir gəmiyə bənzədir ki, bu kimi fırtınalı bir gündə dərya üzərində hər saat, hər an dağa-daşa çırpılıb dağıla bilmək təhlükəsi qarşısında qalmış, bütün ümidini gəmiçinin istedad və məharətinə bağlamışdı…
Bu zəif gəmini bu fırtınalı gündə dağ-daşın arasından salamat keçirmək və sahili-nicata çıxarmaq kimi çətinliyi Fətəli xan həzrətləri öz boynuna götürməyi qəbul etdi və gəmisini kamali-ehtiyat və ehtimal ilə sahili-nicata çıxarmaqda, fırtına sakit olana qədər dağa-daşa vurmayıb bunların arasından keçirməkdə böyük ustalıq və məharət göstərdi”.
Tahir ABBASLI
Хойский, Фатали Хан Искендер оглы
Хойский, Фатали Хан Искендер оглы (в некоторых источниках Хан-Хойский; 1875—1920, азерб. Xoyski Fətəlixan İsgəndər oğlu ) — юрист, депутат Государственной думы Российской империи II созыва, позже азербайджанский политический деятель и первый премьер-министр Азербайджанской Демократической Республики. [1] [2]
Биография
Фатали-хан родился 7 декабря 1875 года в городе Шеки в семье Искендер Хана Хойского, полковника Лейб-гвардии Казачьего полка. [3] «Потомок Хойских и Шекинских владетельных ханов». [4] По окончании Елизаветпольской (Гянджинской) гимназии, Фатали-хан поступил на Юридический факультет МГУ, который окончил с «дипломом 1-й степени в 1897 г.» После нескольких лет юридической практики в Сухуми, Кутаиси, Зугдиди, Фатали-хан был избран независимым депутатом от Елизаветпольской губернии Государственной думы Российской империи II созыва. [5] Был избран в ряд комиссий: финансовую, о неприкосновенности личности, для рассмотрения представления министерства юстиции о привлечении 55 членов Государственной думы к уголовной ответственности (секретарь) и для рассмотрения вопроса о приемлемости к обсуждению Государственной думой законопроекта об амнистии [6] .
Почтовая марка Азербайджана, 1997 год
Фатали-хан был убит армянскими террористами, членами партии «Дашнакцутюн» [7] Арамом Ерканяном и Мисаком Григоряном на Эриванской площади в Тифлисе 19 июня 1920 года.
Убийство было осуществлено в рамках террористической акции «Немезис» партией «Дашнакцутюн», по утверждению убийц, в качестве мести за резню армян в Баку в сентябре 1918 года [8] [9] [10] .
Похоронен на мусульманском кладбище в Тифлисе рядом с могилой азербайджанского драматурга М. Ф. Ахундова [11] . Его похороны были осуществлены консульством Ирана в Тифлисе.
В настоящее время его родственники проживают в Гяндже, Стамбуле, США, Украине.
Память
- В 1997 году была выпущена почтовая марка Азербайджана, посвященная Хойскому.
Примечания
- ↑ Fuad Akhundov Fatali Khoyski — Prime Minister (1875—1920)Azerbaijan International, vol. 6.1, Spring 1998 (англ.)
- ↑Азербайджанская Народная Республика (Азербайджан Халг Джумхуриййети) — первая парламентская республика на Востоке (май 1918 г. — апрель 1920 г.)
- ↑Информация на сайте «Хронос»
- ↑ Фатали Хан Хойский. Жизнь и деятельность. (Документы и материалы). — Баку, 1998, с.21
- ↑Д. Б. Сеидзаде. Азербайджанские депутаты в Государственной Думе России. — Баку, 1991, с.53
- ↑ Фатали Хан Хойский. Жизнь и деятельность. (Документы и материалы). — Баку, 1998, с.145
- ↑Терроризм / Организации / Террористические /
- ↑Институт религии и политики. Истоки терроризма в регионе и факторы, определяющие его активизацию
- ↑Операция Немезис
- ↑Убийство в Стамбуле
- ↑Ercan Karakaş. Geçmişten günümüze Ermeni komiteleri ve terörü. — IQ Kültür Sanat Yayayıncılık, 2009. — С. 130. — ISBN 9789752552449
Оригинальный текст (тур.)
19 Haziran 1920 tarihinde öldürülen Hoyski’nin hemen akabinde bir ay sonra Parlamento Başkanı Hasan Bey Ağayev de Ermeniler tarafından Tiflis’te katledilmiştir. Her ikisi de buradaki Müslüman Mezarlığı’nda Azerbaycan Türklerinin ilk ve ünlü dramaturgu Mirza Fetih Ali Ahundov”un mezarının yanına defnedildiler (Musa Qasımlı, Azerbaycan Türklerinin Milli Mücadele Tarihi 1920-1945, Türkçesi Ekber N. Necef, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2006, s. 181).
Ссылки
| Предшественник: Должность учреждена |
Министр юстиции Закавказской Федеративной Демократической Республики 22 апреля 1918 — 26 мая 1918 |
Преемник: Должность упразднена |
| Предшественник: Должность учреждена |
Министр внутренних дел Азербайджанской Демократической Республики 28 мая 1918 — 17 июня 1918 |
Преемник: Джаваншир Бехбудхан |
| Предшественник: Должность учреждена |
Председатель Совета Министров Азербайджанской Демократической Республики 28 мая 1918 — 14 апреля 1918 |
Преемник: Насиб-бек Усуббеков |
| Предшественник: Должность восстановлена |
Военный министр Азербайджанской Демократической Республики 7 ноября 1918 — 25 декабря 1918 |
Преемник: Самедбек Мехмандаров |
| Предшественник: Алимардан Топчибашев |
Министр иностранных дел Азербайджанской Демократической Республики 26 декабря 1918 — 4 марта 1919 |
Преемник: Маммед Юсиф Джафаров |
| Предшественник: Маммед Юсиф Джафаров |
Министр иностранных дел Азербайджанской Демократической Республики 24 декабря 1919 — 30 марта 1920 |
Преемник: Должность упразднена |
| Главы правительства Азербайджана | |
|---|---|
| Азербайджанская Демократическая Республика | Хойский (1918-1919) • Усуббеков (1919-1920) • Гаджинский (и.о.) |
| Азербайджанская ССР | Нариманов (1920-1922) • Мусабеков (1922-1930) • Буниатзаде (1930-1932) • Багиров (1932-1933) • Рахманов (1933-1937) • Кулиев (1937-1953) • Багиров (1953) • Кулиев (1953-1954) • Рагимов (1954-1958) • Ахундов (1958-1959) • Искендеров (1959-1961) • Алиханов (1961-1970) • Ибрагимов (1970-1981) • Сеидов (1981-1989) • Муталибов (1989-1990) • Гасанов (1990-1991) |
| Азербайджанская Республика | Гасанов (1991-1992) • Мустафаев (и.о.) • Р. Гусейнов (1992-1993) • Масимов (и.о.) • П. Гусейнов (1993) • С. Гусейнов (1993-1994) • Гулиев (1995-1996) • Расизаде (1996-2003) • Алиев (2003) • Расизаде (с 2003) |
| Депутаты Государственной думы Российской империи от Бакинской, Елизаветпольской и Эриванской губерний | ||
|---|---|---|
| I созыв | Бакинская: Топчибашев • Алиев • Мурдаханов Елизаветпольская: Ахвердиев • Багатуров • Зиатханов Эриванская: Тер-Петросян • Туманян • Хан-Эриванский |
Бакинская
Елизаветпольская Эриванская |
| II созыв | Бакинская: Зейналов • Махмудов Елизаветпольская: Тер-Аветикянц • Хас-Мамедов • Хойский Эриванская: Сагателян • Тигранян • Шахтахтинский |
|
| III созыв | Сагателян • Хас-Мамедов | |
| IV созыв | Джафаров • Пападжанов | |
| Курсивом выделены депутаты, избранные непосредственно от города Баку | ||
- Персоналии по алфавиту
- Родившиеся 7 декабря
- Родившиеся в 1875 году
- Родившиеся в Шеки
- Умершие 19 июня
- Умершие в 1920 году
- Умершие в Тбилиси
- Азербайджанская аристократия
- Выпускники юридического факультета МГУ
- Министры внутренних дел Азербайджана
- Министры иностранных дел Азербайджана
- Депутаты Государственной думы Российской империи
- Убитые политики
- Похороненные в Тбилиси
Wikimedia Foundation . 2010 .
Фатали Хан Хойский – Fatali Khan Khoyski
Фатали Хан Исгендер оглу Хойский ( азербайджанский : Fətəli xan İsgəndər oğlu Xoyski ; 7 декабря [ OS 25 ноября] 1875-19 июня 1920) был азербайджанским прокурором, членом Второй Государственной Думы Российской империи , министром внутренних дел , министром министра обороны, а затем первый премьер-министр независимой Азербайджанской Демократической Республики .
- 1 Ранняя жизнь
- 2 Политическая карьера
- 2,1 Российская Империя
- 2.2 Азербайджанская Демократическая Республика
Ранние годы
Хойский родился 7 декабря [ OS 25 ноября] 1875 года в Шеках в дворянской семье Исгендера Хойского, полковника русской армии. Его прадед Джафар Коли, хан Хой, потерпел поражение от иранского Фатх-Али-шаха и со своим 20-тысячным войском отступил в Эчмиадзин . Во время русско-персидской войны 1804-1813 гг. Джафар-Коли-хан встал на сторону Российской империи и поэтому был награжден царем Александром I назначением хана Шекинского ханства, а его чин был повышен до подполковника .
Получив школьное образование в Гянджинской гимназии, Фатали Хан учился на юридическом факультете Московского университета , который окончил в 1901 году. После окончания школы Хойский работал судебным юристом в Гяндже, Сухуми , Батуми , Кутаиси . После того, как его назначили помощником прокурора Екатеринодарского уездного суда, он начал заниматься общественно-политической деятельностью.
Политическая карьера
Российская империя
Фатали Хан Хойский (сидит слева) с группой депутатов Мусульман II Государственной Думы. 1907 г.
Хойский был избран депутатом Второй Думы Российской Империи от Елисаветопольской губернии . Выступая перед Думой 2 февраля 1907 года, он подверг критике политику российской колонизации Азербайджана и Кавказа . Хотя формально он был зарегистрирован в Конституционно-демократической партии (известной как кадеты ), он также присоединился к мусульманской фракции в Думе. 27 марта, вскоре после февральской революции 1917 года в России, Хойский стал членом Временного исполнительного комитета мусульманских национальных советов (ТНК). Во время первого саммита « Мусават» 26–31 октября 1917 г. Хойский высказался за автономию Азербайджана. В декабре 1917 года он был избран членом только что созданного Закавказского сейма и впоследствии назначен министром юстиции независимой Закавказской Демократической Федеративной Республики .
Азербайджанская Демократическая Республика
28 мая 1918 года республика распалась и была провозглашена независимая Азербайджанская Демократическая Республика . Это было первое государство в мусульманском мире, которое функционировало и основывалось на принципах республиканского управления. Фатали Хан был назначен ответственным за формирование первого кабинета министров республики .
Одна из марок ADR, выпущенная по инициативе Хойского
Премьер-министр Хойский имел особую честь разослать радиограмму в основные политические центры мира в связи с провозглашением независимой Азербайджанской республики 30 мая 1918 года. Когда правительство переехало в свою временную резиденцию в городе Гянджа, правительство столкнулось с серьезными проблемами. Азербайджанская государственность подверглась критике. 17 июня Фатали Хан объявил об отставке правительства на закрытом заседании Национального совета, но ему было поручено снова сформировать правительство. Помимо должности премьер-министра, он был министром юстиции во втором правительстве.
Хойский был председателем Кабинета министров и министром внутренних дел . 17 июня 1918 г. было сформировано второе правительство Хойского во главе с Насибом Юсифбейли . Он сыграл значительную роль в заключении союза с турецким правительством, в разгроме и устранении Центрокаспийской диктатуры от власти в Баку, а также в установлении дипломатических отношений с другими странами. 22 декабря он был избран министром иностранных дел вновь сформированного правительства. На этом посту Хойский защищал государственность Азербайджана. Кроме того, он защитил независимость Азербайджана, добившись признания независимости Азербайджана на Парижской мирной конференции . Ему также приписывают создание Азербайджанского государственного университета . В период третьего правительства, сформированного Хойским, он занимал пост председателя Национального совета и министра иностранных дел Азербайджана . За время своего пребывания в должности ему удалось убрать названия городов Элизабетполь и восстановить историческое название Гянджа и переименовать район Карягино в Джебраильский велаят , установить многопартийную систему , печатать азербайджанские почтовые марки и азербайджанские денежные манаты , основать школы. и колледжи с преподаванием на азербайджанском языке . В марте 1919 года было распущено третье правительство.
В январе 1920 года, когда союзные державы де-факто признали Азербайджанскую Демократическую Республику, Совет союзных держав Георгий Чичерин , советский комиссар иностранных дел неоднократно отправлял Хойскому письмо с просьбой открыть новый фронт для противостояния Антону Деникину и его Белому движению, которому Фатали Хан дал отрицательный ответ, заявив, что ADR не будет вмешиваться во внутренние дела России. В своей четвертой последней переписке Чичерин уведомил Хойского о предстоящем вторжении 11-й Красной армии Азербайджана. Хойский перевез свою семью в Тбилиси до того, как большевистская Красная армия вторглась в Баку 28 апреля 1920 года.
Убийство
Фатали Хан Хойский был убит в Тифлисе , недалеко от центральной Эриванской площади, 19 июня 1920 года Арамом Ерганяном в рамках операции «Немезида», организованной Армянской революционной федерацией (АРФ). АРФД обвинила Хойского в том, что он сыграл важную роль в массовых убийствах армян в Баку в сентябре 1918 года . Церемонию его захоронения организовало персидское консульство в Тифлисе.
Семья
Он был женат на русской женщине по национальности Евгении Васильевне, которая , приняв ислам , приняла имя Джейран Ханум. Вместе у них было три проблемы:
- Тамара Хойская (1902-1990) – замужем за Мирзой Давудом Гусейновым.
- Мурад Хойский (1910-1973)
- Анвар Хойский (1914-1935)
Его старший брат Гусейнгулу хан был заместителем губернатора Гянджинской губернии с 1918 по 1920 год. Младший брат Рустам Хан Хойский занимал пост министра социальной защиты Азербайджанской Демократической Республики .
Смотрите также
- Азербайджанский Национальный Совет
- Список министров внутренних дел Азербайджана
использованная литература
внешние ссылки
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.