Gözəl kartımın qonaqpərvərlik hesab nömrəsinə necə baxa bilərəm

Nazirlər Kabinetinin 5 aprel 2001-ci il tarixli, 74 saylı “Gecə vaxtı yerinə yetirilən iş, habelə çoxnövbəli iş rejiminə görə əmək haqqı həddinin müəyyən edilməsi barədə” qərarına əsasən, gecə vaxtı yerinə yetirilən işin hər saatına görə işçiyə onun saatlıq tarif (vəzifə) maaşının 20 faizi həddində əlavə haqq müəyyən edilib.

Şəxsin fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməsi haqqında işlərə baxılması qaydası

Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 28.8-ci maddəsinə görə ağıl zəifliyi və ya ruhi xəstəlik nəticəsində öz hərəkətlərinin mənasını başa düşməyən və ya öz hərəkətlərinə rəhbərlik edə bilməyən şəxslər də məhkəmə tərəfindən fəaliyyət qabiliyyəti olmayan sayıla bilər.

Trend-i buradan izləyin

Azərbaycan, Bakı, 6 noyabr /Trend/

Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 28.8-ci maddəsinə görə ağıl zəifliyi və ya ruhi xəstəlik nəticəsində öz hərəkətlərinin mənasını başa düşməyən və ya öz hərəkətlərinə rəhbərlik edə bilməyən şəxslər də məhkəmə tərəfindən fəaliyyət qabiliyyəti olmayan sayıla bilər. Onlar üzərində qəyyumluq müəyyənləşdirilir. Azərbaycan Respublikası Mülki Prosessual Məcəlləsinə görə məhkəmə xüsusi icraat qaydasında şəxsin məhdud fəaliyyət qabiliyyətli və ya fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməsi haqqında işlərə baxır.

Bakı Hüquq Mərkəzi (BHM) hüquq şirkətinin hüquq məsləhətçisi vəkil Dünyamin Novruzov Trend-ə bildirib ki, bu kateqoriya mülki işlər ümumi məhkəmələrin yurisdiksiyasına aiddir. Ərizə barəsində fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməsi haqqında iş qaldırılmış şəxsin yaşayış yeri (daimi qeydiyyatda olduğu) üzrə ümumi məhkəməyə verilir. İşə baxılması müddəti və dövlət rüsumuna gəldikdə isə, qanunvericiliyə əsasən, ərizə məhkəməyə daxil olduğu vaxtdan sonra 3 aydan gec olmayan müddətdə işə baxılmalı və həmin işin həllinə dair qətnamə və ya qərardad çıxarılmalıdır. Bu cür iddia ərizələrinə görə 10 manat dövlət rüsumu ödənilir. Belə ki, “Dövlət rüsumu haqqında” qanuna əsasən, qeyri-əmlak xarakterli və ya qiymət qoyulmayan digər iddia ərizələrinə görə 10 manat dövlət rüsumu ödənilir.

Vəkilin sözlərinə görə, bu cür işlər ərizəçilər tərəfindən qaldırılır, ərizəçinin və maraqlı şəxsin iştirakı ilə məhkəmədə baxılır. Mülki Prosessual Məcəlləyə əsasən, məhkəmədə psixi qüsurlarına görə şəxsin fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməsi haqqında iş, ailə üzvlərinin birgə yaşamasından asılı olmayaraq, yaxın qohumların (valideynlərin, uşaqların, qardaş-bacıların), müvafiq icra hakimiyyəti orqanının (yerli icra hakimiyyəti orqanları) və psixiatriya (psixonevroloji) müəssisəsinin ərizəsi üzrə qaldırıla bilər:

“Mülki prosesdə şəxsin fəaliyyət qabiliyyətli olması prezumpsiyası qüvvədədir. Yəni fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilmə barədə məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş qətnaməsi yoxdursa, şəxs fəaliyyət qabiliyyətli sayılır. Buna görə də ərizəçi şəxsin fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməsini təsdiq edən halları sübut etmək vəzifəsi daşıyır. Məhkəmə bu kateqoriyadan olan işlərə səhhəti buna imkan verərsə, şəxsin özünün və qəyyumluq və himayəçilik orqanının iştirakı ilə baxır. Nəzərə almaq lazımdır ki, qəyyumluq və himayəçilik orqanının nümayəndəsinin iştirakı məcburidir. Şəxsin fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməsi üzrə işlərdə sübutetmə predmetini, yəni müəyyənləşdirilməli olan faktiki halların dairəsini aşağıdakılar təşkil edir:

– psixi qüsurun mövcudluğu;

– şəxsin öz hərəkətlərinin mənasını anlaya bilməməsini və ya öz hərəkətlərini idarə edə bilməməsini təsdiq edən faktlar;

­- psixi qüsurla şəxsin öz hərəkətlərinin mənasını anlaya bilməməsi və ya öz hərəkətlərini idarə edə bilməməsi arasında səbəbli əlaqə;

– digər hallar. Məsələn, fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməsi haqqında iş qaldırılmış şəxsin ərizəçinin yaxın qohumu (uşaq, valideyn, qardaş-bacı və s.) olması faktı.

Zəruri sübut kimi isə məhkəmə-psixiatriya ekspertizasının rəyi çıxış edir”.

D.Novruzovun sözlərinə görə, hakim işi məhkəmədə baxmağa hazırlayarkən şəxsin psixi qüsuru haqqında kifayət qədər məlumat olduqda onun psixi vəziyyətini müəyyən etmək üçün məhkəmə-psixiatriya ekspertizası təyin edir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, qanunvericilik ekspertizanın təyini üçün şəxsin psixi qüsuru haqqında kifayət qədər məlumat olmasını tələb edir. Ekspertizanın təyini üçün tələb olunan kifayət qədər məlumat dedikdə, şəxsin psixi qüsurunun olmasını ehtimal etməyə imkan verən istənilən informasiya başa düşülür:

– tibb müəssisəsinin arayışı;

– psixiatriya dispanserində qeydiyyatda olma barədə arayış;

– xəstəlik tarixçəsindən çıxarış;

– Tibbi-sosial ekspert komissiyasının rəyi (arayışı);

– şəxsin öz hərəkətlərinin mənasını anlaya bilməməsini və ya öz hərəkətlərini idarə edə bilməməsini təsdiq edən sübutlar (şahid ifadələri, əvvəllər keçirilmiş məhkəmə-psixiatriya ekspertizalarının rəyləri, istintaq orqanlarının materialları və s.);

Vəkil qeyd edib ki, əgər məhkəmənin mövqeyinə görə ekspertizanın keçirilməsi üçün kifayət qədər məlumat yoxdursa, onda məhkəmə ekspertizanın keçirilməsindən imtina edə bilər. Bu halda işə mahiyyəti üzrə baxılacaq və ərizə rədd ediləcək.

Şəxsin fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilməsinə dair məhkəmə qətnaməsi fəaliyyət qabiliyyəti olmayan hesab edilən şəxs üzərində qəyyum təyin etmək üçün əsasdır. Mülki Məcəllənin 34.2-ci maddəsinə görə, fiziki şəxsin fəaliyyət qabiliyyəti olmayan sayılması və ya fəaliyyət qabiliyyətinin məhdudlaşdırılması barədə qərarın qanuni qüvvəyə mindiyi gündən etibarən üç gün ərzində məhkəmə həmin fiziki şəxs üzərində qəyyumluq və himayəçilik təyin edilməsi üçün onun yaşayış yeri üzrə qəyyumluq və himayəçilik orqanına bu barədə məlumat verməlidir.

• Dünyamin Novruzov
• fəaliyyət qabiliyyəti

VERGİLƏR

Gecə vaxtında iş rejimi iki halda mümkündür: yalnız gecə növbəsində işləyənlər (mühafizəçi, gözətçi və s.) və növbəli iş rejimində işləyənlər (kassirlər, sorğu mərkəzinin əməkdaşları, bəzi dövlət orqanlarının (təcili yardım, polis, fövqalədə hallar və s.) müəyyən işçiləri və s.). Bu rejimdə çalışanlara əməkhaqqının hesablanması ilə bağlı sualları iqtisadçı ekspert Anar Bayramov şərh edir.

Əvvəlcə gecə növbəsində işləyənlərin əməkhaqlarının hesablanması qaydasını nəzərdən keçirək. Əmək Məcəlləsinin 164-cü maddəsinə əsasən, gecə vaxtı yerinə yetirilən işə əməkhaqqı işəgötürən tərəfindən,Nazirlər Kabineti tərəfindən müəyyən edilmiş həddən aşağı olmamaq şərti ilə ödənilir.

Nazirlər Kabinetinin 5 aprel 2001-ci il tarixli, 74 saylı “Gecə vaxtı yerinə yetirilən iş, habelə çoxnövbəli iş rejiminə görə əmək haqqı həddinin müəyyən edilməsi barədə” qərarına əsasən, gecə vaxtı yerinə yetirilən işin hər saatına görə işçiyə onun saatlıq tarif (vəzifə) maaşının 20 faizi həddində əlavə haqq müəyyən edilib.

Misal. Gecə növbəsi olmayan marketdə kassir vəzifəsində işləyən işçinin əməkhaqqı 500 manatdır. İşçinin 5 günlük həftəlik iş rejimində iş saatı saat 16:00-da başlayır və saat 24:00-da bitir. İş saatından göründüyü kimi, işçinin cəmi iki saatı (saat 22:00-dan 00:00-ə qədər olan müddət) gecə vaxtına təsadüf edir.

Bu zaman işçinin əməkhaqqının hesablanması aşağıdakı qaydada aparılır:

2019-cu ilin oktyabr ayında 23 iş günü olmasını nəzərə alsaq, işçinin hər saatına düşən əməkhaqqı 2,72 manat (500 manat / (23 gün x 8 saat)) təşkil edəcək.

Aylıq əməkhaqqı = 23 gün x 8 saat x 2,72 manat(ümümi iş saatlarına görə əmək haqqı) + 23 gün x 2saat x 2,72 manat x 20% (gecə vaxtına görə əlavə) (2 saatlıq gecə vaxtına görə hesablanan əlavə əmək haqqı)= 500+ 25.02= 525, 02 manat.

Sual: Bu cür iş rejimi növbəli iş rejimi sayılmır, o zaman axşam növbəsi anlayışı bu hala niyə tətbiq olunmur?

Ədliyyə və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirliklərində qeydiyyata alınan “Gecə vaxtı yerinə yetirilən işə və çoxnövbəli iş rejiminə görə əməkhaqqının ödənilməsi barədə” İzahatın 6-cı bəndinə əsasən, qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq təşkil olunan digər iş rejimləri (iş gününün hissələrə bölünməsi və s.) çoxnövbəli vəya ikinövbəli iş rejimlərinə aid edilmir. Belə iş rejimlərində çalışan işçilərə gecə vaxtına düşən iş vaxtının hər saatına görə saatlıq tarif (vəzifə) maaşının 20 faizi həddində əlavə haqq verilir.

O səbəbdən də gecə vaxt görülən işləri iki yerə ayırdıq ki, məsələ daha aydın olsun. Bizim misalımızda axşam növbəsi yoxdur, çünki bu iş rejimi çoxnövbəli iş rejimi hesab edilmir.

Fəxriyyə İkramqızı