Gülüstan müqaviləsi

İndiyədək Rusiya İmperiyası və İran Dövləti arasında mövcud olmuş düşmənçilik və narazılığa həmin Müqavilə ilə bu gündən etibarən və gələcəkdə son qoyulur və qoy İmperrator Əlahəzrətləri Bütün Rusiya hökmdarı ilə Əlahəzrət İran şahı, onların vəliəhdləri, taxtlarının varisləri və onların, qarşılıqlı surətdə, Ali Dövlətləri arasında əbədi sülh, dostluq və xeyirxah razılıq olsun.

Yaqub Mahmudov: Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri tariximizin ən ağrılı səhifələridir

1813-cü il oktyabrın 12-də Çar Rusiyası ilə Qacarlar İranı arasında Gülüstan müqaviləsi imzalanıb. NUHÇIXAN Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Tarix İnstitutunun direktoru, akademik Yaqub Mahmudovun bununla bağlı qeydlərini təqdim edir.

Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələri tariximizin ən ağrılı səhifələridir. Bu müqavilələr əslində beş minillik dövlətçilik tariximizin ən dəhşətli faktlarıdır. Qüdrətli imperiyalar yaratmış böyük xalqımız Gülüstan müqaviləsindən sonra öz tarixinin “olum ya ölüm” dövrünə qədəm qoydu. XVIII əsrin sonunda Yaxın və Orta Şərqin tarixində Azərbaycan sülaləsi olan Qacarların hakimiyyəti (1796-1925) dövrü başlandı. Qacarlar vaxtı ilə onların ulu babaları Qaraqoyunluların, Ağqoyunluların, Səfəvilərin və nəhayət, Nadir şah Əfşarın hakimiyyəti altında olmuş bütün əraziləri, o cümlədən Azərbaycan xanlıqlarını yenidən vahid dövlət halında birləşdirmək siyasəti yeritməyə başladılar.

Beləliklə, Qacarlar və Cənubi Qafqazı işğal etməyə çalışan çar Rusiyası arasında uzun sürən müharibələr dövrü başlandı. Kiçik xanlıqlara və sultanlıqlara parçalanmış Azərbaycan iki böyük dövlət arasında qanlı müharibələr meydanına çevrildi. Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrinə əsasən Azərbaycan iki imperiya arasında bölüşdürüldü: Şimali Azərbaycan çar Rusiyasına, Cənubi Azərbaycan isə Qacarlar İranına qatıldı. Nəticədə Azərbaycanın bundan sonrakı tarixində yeni siyasi-coğrafi anlayışlar meydana gəldi: “Şimali Azərbaycan” (və ya “Rusiya Azərbaycanı”, sonralar “Sovet Azərbaycanı”) və “Cənubi Azərbaycan” (və ya “İran Azərbaycanı”).

Gülüstan müqaviləsi çar Rusiyası ilə Qacarlar İranı arasında 1804-1813-cü illər müharibəsinin yekunlarını və Azərbaycanın həmin dövlətlər arasında birinci dəfə bölüşdürülməsini təsdiq edən rüsvayçı sövdələşmə sənədidir. Gülüstan müqaviləsinə əsasən, Şimali Azərbaycan (İrəvan və Naxçıvan xanlıqları istisna olmaqla) çar Rusiyasının, Cənubi Azərbaycan isə Qacarlar İranının tərkibinə qatılıb.

Müqavilə 1813-cü il oktyabrın 12-də Qarabağın Gülüstan kəndində imzalanıb. 11 maddədən ibarət olan müqaviləyə əsasən, Qacarlar İranı Azərbaycanın Gəncə, Qarabağ, Şəki, Şirvan, Quba, Bakı və Lənkəran (Talış) xanlıqlarına, Şərqi Gürcüstan və Dağıstana olan iddialarından əl çəkir, onların çar Rusiyasının hakimiyyəti altına keçməsini təsdiq edirdi. Sənədə əsasən, yalnız çar Rusiyasına Xəzər dənizində hərbi donanma saxlamaq hüququ verilir, ticarət malları üçün beş faizlik gömrük qoyulur, hər iki dövlətin tacirləri daxili gömrük vergilərindən azad olunurdular.

Müqaviləni Qacarlar İranı tərəfindən Mirzə Əbülhəsən xan, çar Rusiyası tərəfindən isə Nikolay Rtişşev imzalayıblar.

Gülüstan müqaviləsi ümumdünya tarixində özgə torpaqlarının bölüşdürülməsi məqsədilə bağlanılmış ən rüsvayçı və antihumanist müqavilələrdən biridir. Bu müqavilə, eyni zamanda, müharibə etmiş iki dövlət arasındakı ziddiyyətləri də həll edə bilmədi. Müqavilənin birinci maddəsində dəbdəbəli ibarələrlə bəyan edilən “sülh” uzun sürmədi. 1826-cı ildə tərəflər arasında ikinci müharibənin başlanması ilə Gülüstan müqaviləsi qüvvədən düşdü. Müharibə çar Rusiyasının üstünlüyü ilə başa çatdı. 1828-ci ildə çar Rusiyası ilə Qacarlar İranı arasında Türkmənçay müqaviləsi imzalandı.

Azərbaycan xalqı terrora, soyqırımlarına və deportasiyalara ən çox məruz qalmış xalqlardan biridir. 200 ildir ki, xalqımız faciələrlə dolu bir tarix yaşayır. Bu qanlı tarix çar Rusiyası tərəfindən ermənilərin Osmanlı imperiyasından və Qacarlar İranından kütləvi surətdə Şimali Azərbaycan torpaqlarına, həmçinin Cənubi Qafqazın başqa ərazilərinə köçürülməsi ilə başlayıb.

Beləliklə, 1828-ci il Türkmənçay müqaviləsinin 15-ci maddəsi və 1829-cu il Ədirnə müqaviləsi ilə ermənilərin Osmanlı imperiyası və Qacarlar İranından köçürülməsinin əsası qoyuldu. Erməni köçlərini bütün yol boyunca çar Rusiyasının mühafizə dəstələri müşayiət edir, onlara adambaşına pul və ərzaq paylanır, köç üçün nəqliyyat ayrılır, ən münbit Azərbaycan torpaqları onlara verilir və bütün vergilərdən azad olunurdular. Maraqlı və təkzibolunmaz tarixi faktlardan biri də budur ki, tanınmış rus rəssamı Maşkov 1828-ci ildə ermənilərin Şimali Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsinə ayrıca rəsm əsəri həsr edib.

Ermənilərin bizim torpaqlarımıza köçürülməsilə çar Rusiyası XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Azərbaycan torpaqlarında yeni bir etnos məskunlaşdırdı. Ermənilər bura I Pyotrun göstərişindən sonra Türkmənçay və Ədirnə müqavilələrinə əsasən köçürülmüş etnosdur. Tarixi həqiqət budur ki, ermənilər nəinki Cənubi Qafqaza, ümumiyyətlə, Asiya qitəsinə köçüb gəlmə etnosdur. Ermənilərin gəlmə olduğunu mənbələr və “tarixin atası” Herodot təsdiq edir.

Tanınmış rus tədqiqatçısı Şavrov ermənilərin Cənubi Qafqaza köçürülməsi prosesini araşdırdıqdan sonra 1911-ci ildə yazırdı: “Hazırda Cənubi Qafqazda yaşayan 1 milyon 300 min erməninin 1 milyondan çoxu bu diyarın yerli əhalisi deyil. Onları bura biz köçürüb gətirmişik”.

Çar Rusiyası Cənubi Qafqazda özünə dayaq yaratmaq üçün işğal etdiyi Azərbaycan torpaqlarına, xüsusən Qarabağın dağlıq rayonlarına, keçmiş İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının ərazisinə qonşu ölkələrdən kütləvi surətdə erməni əhalisi köçürdü. Türkiyə ilə həmsərhəd olan qədim Azərbaycan torpaqlarında – keçmiş İrəvan, Naxçıvan xanlıqlarının ərazisində süni surətdə və xüsusi məqsədlə “Erməni vilayəti” yaradıldı. Bununla, Azərbaycan torpaqlarında gələcək erməni dövlətinin əsası qoyuldu.

Bundan əlavə, çar Rusiyası 1836-cı ildə müstəqil Alban kilsəsini ləğv etdi və onu erməni Qriqorian kilsəsinin tabeliyinə verdi. Bununla da Azərbaycanın qədim əhalisi olan xristian albanların qriqorianlaşdırılmasına və erməniləşdirilməsinə daha əlverişli şərait yaradıldı. Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı yeni ərazi iddialarının əsası qoyuldu.

Mən ulu öndər Heydər Əliyevin unudulmaz bir vəsiyyətini dönə-dönə yada salıram, o, dəfələrlə deyirdi ki, biz son 200 ilin tarixini yenidən öyrənməliyik. Ulu Öndərimiz XIX-XX əsrləri, xüsusən Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrindən sonrakı tarixi nəzərdə tuturdu. Bu tarix Azərbaycanın ikiyə bölünməsi tarixi, xalqımızın məhv edilməsi siyasəti tarixi və soyqırımlar tarixidir.

Heydər Əliyev Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrini belə xarakterizə edib: “Tarixi proseslərin gedişi ona gətirib çıxartdı ki, 1813 və 1828-ci illərdə imzalanmış Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri Azərbaycanı, onun tarixi torpaqlarını parçaladı, xalqımızı iki yerə böldü”.

Heydər Əliyevin ötən əsrin 60-cı illərinin sonu – 70-ci illərində xalqımızın milli dirçəlişini necə cəsarətlə himayə etməsinin canlı şahidiyəm. O zaman mən ölkəmizdə milli oyanışın əsas mərkəzlərindən biri olan Azərbaycan Ensiklopediyasında fəaliyyət göstərirdim. Böyük mütəfəkkirimiz Rəsul Rzanın başçılıq etdiyi ensiklopediyaçılar və ensiklopediya ətrafında toplanmış qabaqcıl ziyalılar o zaman çox cəsarətli addımlar atırdılar. Xalqımızın təşəkkülündə türk etnoslarının həlledici rol oynaması, Şimali Azərbaycanın çar Rusiyası tərəfindən işğalı, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti xadimlərinin tariximizdə mütərəqqi rol oynaması, Cümhuriyyət dövrünün xadimlərinə obyektiv qiymət verilməsi, 1920-ci ilin Aprel işğalı kimi bir çox məsələləri o zaman məhz ensiklopediyaçılar qaldırdılar. Bunu da unutmamışam ki, milli oyanışımızın düşmənləri bizi ləkələmək üçün dəridən-qabıqdan çıxırdılar. Heydər Əliyev bütün bunlardan çəkinməyərək 1971-ci ilin martında mənə ensiklopediya baş redaktorunun elmi işlər üzrə müavini kimi məsul bir vəzifə etibar etdi. Həmin illərdə biz, məhz onun dəstəyi sayəsində, ilk dəfə olaraq, Azərbaycanın tarix xəritələrini çap etdirə bildik. Çox çəkmədən bizə “millətçi”, “burjua məfkurəçiləri”, “Sovet hökumətinin və Rusiyanın düşmənləri” damğasını vurmağa çalışdılar. “Sapı özümüzdən olan baltalar” xalqımıza qarşı 1918-ci ilin Mart soyqırımını törətmiş Stepan Şaumyanın oğlunu – o zaman “Böyük Sovet Ensiklopediyası” baş redaktorunun birinci müavini işləyən Levon Şaumyanı Bakıya gətirdilər. Qara qüvvələr Azərbaycan ziyalılarına ləkə yaxmaq üçün özlərini oda-közə vurdular. Lakin onlar məqsədlərinə çata bilmədilər. Məhz Heydər Əliyevin müdrikliyi və cəsarəti sayəsində o zaman həm ensiklopediyaçılar, həm də ziyalılarımızın böyük bir dəstəsi, o cümlədən də mən, nəinki Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin təqiblərinə düçar olmadıq, hətta o dövr üçün dəhşətli bir cəza sayılan partiya cəzasından da yaxa qurtara bildik!

Qısa müddətdə AMEA-nın Tarix İnstitutunda Azərbaycan tarixinin müxtəlif dövrlərini, xüsusən 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələrindən sonra böyük imperiyaların işğalçılıq siyasəti nəticəsində xalqımızın başına gətirilən faciələri, erməni-daşnak qüvvələrinin azərbaycanlılara qarşı həyata keçirdikləri soyqırımlarını özündə əks etdirən çoxsaylı elmi əsərlər yazılıb və müxtəlif dillərdə nəşr olunub.

2013-cü ildə AMEA-nın Tarix İnstitutu Gülüstan müqaviləsinin bağlanmasının 200 illiyinə həsr olunmuş “XIX əsrin əvvəllərində Qafqaz müharibələri və onların nəticələri” adlı beynəlxalq elmi konfrans təşkil edib. Konfransın işində 8 ölkədən – Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Gürcüstan, ABŞ, İran və Albaniyadan 80-ə yaxın alim iştirak edib. Son illərdə, həmçinin Bakı, Quba, Şamaxı, Gəncə, Lənkəran və Qusar şəhərlərində beynəlxalq elmi konfranslar keçirilib. Azərbaycan və digər türk-müsəlman xalqlarına qarşı soyqırımlarına həsr olunmuş bu konfranslarda dünyanın yüzlərlə ən məşhur alimləri iştirak ediblər. Bütün bu konfranslar Prezident İlham Əliyevin himayəsi altında keçirilib. Bu gün Tarix İnstitutunun nəşrləri türk, ingilis, rus, ərəb, alman, fransız, italyan və başqa dillərdə oxunur. Azərbaycan tarix elmi İrəvan xanlığına, Qarabağ və Naxçıvan tarixinə həsr olunmuş fundamental əsərlərdə erməni saxtakarlarına sarsıdıcı zərbə vurmuşdur. Dövlətimizin başçısı bütün bu uğurlara görə institutun 13 əməkdaşını Azərbaycanın Dövlət mükafatına layiq görüb.

Mətndə səhv varsa, onu qeyd edib Ctrl+Enter düyməsini basaraq bizə göndərin.

Gülüstan müqaviləsi

Или Гюлистанский мирный договор 1813 г. Завершил русско-иранскую войну 1804 – 1813 гг. Договор оформил включение в состав России Дагестана, Грузии, Имеретии, Гурии, Мингрелии, Абхазии, а также ханств Карабахского, Гянджинского, Шекинского, Ширванского, Дербентского, Кубинского, Бакинского и Талышинского. Россия обязалась оказывать назначенному шахом наследнику престола помощь в утверждении его на троне в случае возможного вмешательства извне. Договор предоставлял России исключительное право иметь военный флот на Каспии. Русские купцы получили право свободной торговли в Иране, а иранские – в России.

Подписан от имени России – Н.Ф. Ртищевым*. Договор завершил русско-иранскую войну 1804-1813 гг., главным итогом которой было признание Персией присоединения к России территории Грузии и Северного Азербайджана. . Договор завершил русско-турецкую войну 1806-1812 гг.

Трактат вечного мира и дружбы, заключенный между Императором Всероссийским и Персидским государством в Российском лагере в урочище Гюлистан при речке Зейве, чрез назначенных к тому с обоих сторон Полномочных, и подтвержденных обоюдными Государственными Ратификациями, размененными взаимными Полномочными в Тифлисе 15 числа сентября месяца 1814 года.

Во имя Господа Всемогущего.

Е. и. в. и всепресветлейший и державнейший великий государь император и самодержец всероссийский и е. в. в. пады-шах, обладатель и повелитель Персидского государства, по высокомонаршей любви своей к обоюдным их подданным, имея искреннее взаимное желание положить конец бедствиям войны, сердцу их противной, и восстановить на прочном основании твердый мир и добрую соседственную дружбу, существовавшую издревле между империей Всероссийской и Персидским государством, рассудили за благо назначить для сего праведного и спасительного дела полномочными своими: е. в. император всероссийский – превосходительного Николая Ртищева, своего генерал-лейтенанта, главнокомандующего войсками в Грузии и на Кавказской линии, главноуправляющего по гражданской части в губерниях Астраханской, Кавказской и в Грузии и всеми пограничными здешнего края делами, командующего военной Каспийской флотилией и кавалера орденов Св. Александра Невского, Св. Анны 1-й степени, Св. великомученика и победоносца Георгия 4-го класса и имеющего золотую шпагу с надписью “За храбрость”, а е. в. шах персидский – своего высокостепенного и высокопочтенного Мирзу-Абул-Хассан-Хана, бывшего чрезвычайным посланником при дворах турецком и английском, избранного между персидскими начальниками ближайшего чиновника своего государя, советника тайных дел высочайшего персидского двора, происходящего из визирской фамилии, хана второго класса при дворе персидском и имеющего от своего государя отличную милость, состоящую в кинжале и сабле, бриллиантами украшенных, в шалевом платье и лошадином уборе, осыпанном бриллиантами; в следствие чего, мы, вышепоименованные уполномоченные, съехавшись Карабагского владения в урочище Гюлистан при речке Зейве и по размене полномочий, рассмотрев каждый со своей стороны все касающееся до постановляемого нами от имени великих наших государей мира и дружбы, в силу данной нам власти и высочайших полномочий постановили и утвердили на вечные времена следующие статьи:

Ст. 1. Вражда и несогласия, существовавшие доселе между Российской империей и Персидским государством, прекращаются отныне впредь сим трактатом, и да будет вечный мир, дружба и доброе согласие между е. и. в. самодержцем всероссийским и е. в. шахом персидским, их наследниками и преемниками престолов и обоюдными их высокими державами.

Ст. II. Поелику чрез предварительные сношения между двумя высокими державами, взаимно соглашеность уже, чтобы постановить мир на основании status quo ad presentem, то есть дабы каждая сторона осталась при владении теми землями, ханствами и владениями, какие ныне находятся в совершенной их власти, то границей между империей Всероссийской и Персидским государством от сего времени впредь да будет следующая черта: начиная от урочища Одина-Базара прямой чертой чрез Муганскую степь до Едибулукского брода на реке Аракc, оттоль вверх по Араксу до впадения в оную речки Капанакчая, далее же правой стороной речки Капанакчая до хребта Мигринских гор и оттуда продолжая черту межами ханств Карабагского и Нахичеванского, хребтом Алагезских гор до урочища Даралагеза, где соединяются межи ханств Карабагского, Нахичеванского, Ериванского и части Елисаветпольского округа (бывшего Ганжинского ханства), потом, от сего места межою, отделяющей Ериванское ханство от земель Елисаветпольской округи, также Шамшадильской и Казахской, до урочища Эшок-Мейдана, и от оного хребтом гор по течению правой стороны речки и дороги Гимзачимана по хребту уже Бамбакских гор до угла межи, Шурагельской; от сего же угла до верху снеговой горы Алагеза, а отсель по хребту гор межою Шурагельской между Мастарасом и Артиком до речки Арпачая. Впрочем, как Талышинское владение в продолжение войны переходило из рук в руки, то границы сего ханства со стороны Зинзелей и Ардавиля для большей верности определены будут по заключении и ратификации сего трактата избранными с обеих сторон комиссарами со взаимного согласия, кои под руководством главнокомандующих с обеих сторон сделают верное и подробное описание земель, деревень и ущелий, также рек, гор, озер и урочищ, кои до настоящего времени находятся в действительной власти каждой стороны, и тогда определится черта границ Талышинского ханства на основании status quo ad presentem, таким образом, чтобы каждая сторона осталась при своем владении. Равным образом и в вышеупомянутых границах, ежели что перейдет за черту той или другой стороны, то по разобрании комиссарами обеих высоких держав, каждая сторона, на основании status quo ad presentem доставит удовлетворение.

Ст. III. Его шахское в. в доказательство искренней приязни своей к е. в. императору всероссийскому сим торжественно признает как за себя, так и за высоких преемников персидского престола принадлежащими в собственность Российской империи ханства Карабагское и Ганжинское, обращенное ныне в провинцию под названием Елисаветпольская; также ханства Шекинское, Ширванское, Дербентское, Кубинское, Бакинское и Талышинское с теми землями сего ханства, кои ныне состоят во власти Российской империи; при том весь Дагестан, Грузию с Шурагельской провинцией, Имеретию, Гурию, Мингрелию и Абхазию, равным образом все владения и земли, находящиеся между постановленной ныне границей и Кавказской линией, с прикосновенными к сей последней и к Каспийскому морю землями и народами.

Заключен в Российском лагере Карабахского владения в урочище Гюлистан, при речке Зейве, в лето от Рождества Христова 1813, месяца октября 12 дня, а по персидскому исчислению 1228, месяца Шевалла 29 дня.

Печатается по изданию: Полное собрание законов Российской империи. Собрание первое. Том 32.1812-1815. СПб., 1830. С. 641-645.

*Ртищев Николай Федорович – генерал-лейтенант, главнокомандующий русскими войсками в Грузии на Кавказской линии в 1812-1816 гг.

Перепечатывается с адреса: http://rus-sky.org/history/library/documents.htm

Национальная политика в императорской России

Составитель, редактор и автор примечаний Ю.И. Семенов.

Комментарий из энциклопедии:

Гюлистанскии мирный договор 1813 года, подписан между Россией и Ираном 12(24) окт. в карабахском селении Гюлистан (Азерб. ССР) после окончания русско-иранской войны 1804—13. Согласно Г. м. д. Иран признавал присоединение к России Дагестана, Грузии, Имеретин, Гурии, Мегрелии, Абхазии, а также Карабахского, Гянджинского, Шекипского, Ширванского, Дербентского, Кубинского, Бакинского и Талышского ханств. Подтверждалось присоединение к России всего кавказского побережья Каспийского м. от устья Терека до Астары. По Г. м. д. России предоставлялось исключительное право иметь воен. флот на Каспийском м. и различные торговые льготы. Все пленные обеих сторон подлежали возвращению на родину. Присоединение к России значит, части Закавказья объективно имело большое прогрессивное значение для его народов, веками угнетавшихся жестокими восточными деспотиями, оно избавило их от постоянных междоусобиц феодалов, нашествий иноземных захватчиков, привело к ликвидации феодальной раздробленности, приобщило народы Закавказья к рус. культуре и передовому общественно-политич. движению России.

Использованы материалы Советской военной энциклопедии в 8-ми томах, том 3.

Гюлистанский Договор

Трактат вечного мира и дружбы, заключенный между Империею Всероссийскою и Персидским Государством в Российском лагере в урочище Гюлистане при речке Зейве 12 октября 1813 года, чрез назначенных к тому с обеих сторон Полномочных и подтвержденный обоюдными Государскими ратификациями, размененными взаимными полномочными в Тифлисе 15 числа Сентября месяца 1813 года.

ВО ИМЯ ГОСПОДА ВСЕМОГУЩЕГО

Его Императорское Величество Всепресветлейший Державнейший Великий Государь Император и Самодержавец Всероссийский и Его Величество Падишах, Обладатель и Повелитель Персидского Государства, по Высокомонаршей любви Своей и обоюдным Их подданным, имея искреннее взаимное желание положить конец бедствиям войны, сердцу Их противной, и восстановить на прочном основании твердый мир и добрую соседственную дружбу, существовавшую издревле между Империею Всероссийскою и Персидским Государством, разсудили за благо назначить для сего праведною и спасительнаго дела Полномочными СВОИМИ: Его Величество Император Всероссийский, Превосходительнаго Николая Ртищева, Своего Генерал-Лейтенанта, Главнокомандующаго войсками в Грузии и на Кавказской линии, Главноуправляющаго по Гражданской части в Губерниях: Астраханской. Кавказской и в Грузии, и всеми приграничными здешняго края делами, Командующаго Военною Каспийскою флотилиею и Кавалера орденов: Св. Александра Невского, Св. Анны первой степени, Св. Велико мученика и победоносца Георгия четвертого класса и имеющего залотую шпагу с надписью за храбрость; а Его Величество Шах Персидский, Своего Высокостепеннаго и Высокопочтеннаго Мирзу Абуль Хассан Хана, бывшаго чрезвычайным посланником при дворах Турецком и Англинском, избраннаго между Персидскими Начальниками ближайшаго чиновника своего Государя, Советника тайных дел Высочайшаго Персидскаго Двора, происходящаго от Визирской фамилии, Хана втораго класса при Дворе Персидском и имеющаго от своего Государя отличную милость, состоящую в кинжале и сабле, бриллиантами украшенных, в шалевом платье и лошадином уборе, осыпанном бриллиантами, в следствии чего, мы, вышепоименованные уполномоченные, съехавшись Карабагского владения в урочище Гюлистан при речке Зейве и по размене полномочий, разсмотрев каждый с своей стороны все касающееся до постановляемого нами от имени Великих наших Государей мира и дружбы, в силу данной нами власти и высочайших полномочий, постановили и утвердили на вечные времена следующие статьи:
Статья первая
Вражда и несогласия, существовавший досель между Российскою Империею и Персидским Государством, прекращаются отныне впредь сим трактатом, и да будет вечный мир, дружба и доброе согласие между Его Императорским Величеством Самодержавецем Всероссийским и Его Величество Шахом Персидским, Их наследниками и Преемниками престолов, и обоюдными Их высокими Державами.
Статья вторая
Поелику чрез предварительные сношения между двумя высокими Державцами взаимно соглашенность уже, чтобы постановить мир на основании Status quo ad presentem, то есть, дабы каждая сторона оставалась при владении теми землями, Ханствами и владениями, какие ныне находятся в совершенной их власти; то границею между Империею Всероссийскою и Персидским Государством, от сего времени впредь да будет следующая черта: начиная от урочища Одина-Базара прямо чертою чрез Муганскую степь до Едибулукскаго брода на реке Араксе, оттоль вверх по Араксу до впадения в оную речки Капанакчая, далее же правою стороною речки Капанакчая до хребта Мигринских гор и оттуда продолжая черту межами Ханств: Карабагского и Нахичеванскаго, хребтом Алагезских гор до урочища Даралагеза, где соединяются межи ханств: Карабагскаго, Нахичеванскаго, Эриванскаго и части Елисаветпольскаго округа (бывшего Ганджинскаго Ханства), потом, от сего места межою, отделяющею Эриванское Ханство от земель Елисаветпольской округи, так же Шамшадильской и Казахской до урочища Эшак-Мейдана, и от онаго хребтом гор по течению правой стороны речки и дороги Гимзачимана по хребту уже Бамбакских гор до угла межи Шурагельской; от сего же угла до верху снеговой горы Алагеза, а отсель по хребту гор межою Шурагельскою, между Маетарасам и Артиком до речки Арпачая. Впрочем, так Талышинское владение в продолжении войны переходило из рук в руки, то границы сего Ханства со стороны Зинзелей и Ардавиля, для большей верности, определены будут по заключении и ратификации сего трактата избранными с обеих сторон комиссарами со взаимнаго согласия, кои, под руководством Главнокомандующих с обеих сторон, сделают верное и подробное описание земель, деревень и ущелий, также рек, гор, озер и урочищ, кои до настоящаго времени находятся в действительной власти каждой стороны, и тогда определится черта границ Талышинскаго Ханства на основании Status quo ad presentem, таким образом, чтобы каждая сторона осталась при своем владении. Равным образом и в вышеупомянутых границах, ежели что перейдет за черту той или другой стороны, то по разобрании коммисарами обеих высоких Держав, каждая сторона, на основании status quo ad presentem, доставит удовлетворение.
Статья третья
Его Шахское Величество в доказательство искренней приязни Своей к Его Величеству Императору Всероссийскому, сим торжественно признает, как за себя, так и за Высоких Преемников Персидскаго престола, принадлежащими в собственность Российской Империи Ханства: Карабагское и Ганджинское, обращенное ныне в провинцию под названием Елисаветпольской. Также Ханства: Шекинское, Ширванское, Дербентское, Кубинское, Бакинское и Талышинское с теми землями сего Ханства, кои ныне состоят во власти Российской Империи. При том весь Дагестан, Грузию с Шурагельскою провинциею, Имеретию, Гурию, Мингрелию и Абхазию, равным образом все владения и земли, находящиеся между постановленною ныне границею и Кавказскою линиею, с прикосновенными к сей последней и к Каспийскому морю землями и народами.
Статья четвертая
Его Величество Император Всероссийский, в оказание взаимной приязненности Своей к Его Величеству Шаху Персидскому, и в доказательство искреннаго желания Своего видеть в Персии, сем соседнем Ему Государстве, самодержавие и господственную власть на прочном основании, сим торжественно за Себя Преемников Своих обещает тому из сыновей Персидского Шаха который от него назначен будет Наследником Персидскаго Государства оказывать помощь в случае надобности, дабы никакие внешние неприятели не могли вмешиваться в дела Персидскаго Двора, Персидский Двор подкрепляем. Впрочем, если по делам Персидскаго Государства произойдут споры между Шахскими сыновьями: то Российская Империя не войдет в оные до того времени, пока владеющий тогда Шах не будет просить об оной.
Статья пятая
Российским купеческим судом, по прежнему обычаю, предоставляется право плавать у берегов Каспийского моря и приставать к оным, причем со стороны Персиян должна быть подаваема дружественная помощь во время кораблекрушения. Сие же самое право предоставляется и Персидским купеческим судам, по прежнему обычаю, плавать но Каспийскому морю и приставать к берегам Российским, где взаимно, в случае кораблекрушения, должно быть оказываемо Персиянам всякое пособие. В рассуждении же военных судов: то как прежде войны, так равно во время мира и всегда Российский военный флаг один существовал на Каспийском море; то в сем уважении и теперь предоставляется ему одному прежнее право с тем, что кроме Российской Державы, никакая другая Держава не может иметь на Каспийском море военного флага.
Статья шестая
Всех пленных обеих сторон, взятых в сражении. следует отпустить сроком в три месяца после заключения и подписания Трактата, снабдив с каждой стороны продовольствием и дорожными издержками до Караклиса, где пограничные Начальники, для принятия пленных, взаимно между собою снесутся. Бежавшим же своевольно, или по преступлениям, предоставляется свободно возвратиться в отчество свое всем, кои добровольно того пожелают, а кто не пожелает возвратиться, какой бы нации не был, тех не принуждать. При том бежавшим с обеих сторон даруется амнистия или прощение.
Статья седьмая
Сверх всего вышесказанного, Его Величество Император Всероссийский и Его Величество Шах Персидский соизволяют. что бы взаимные Высоких Дворов Их Министры или Посланники, посылаемые, в случае надобности, в резиденции к Их Величествам, принимаемы были соответственно званию их и важности дел, им порученных, а определяемые от них, по прежним примерам, где за нужное разсудится, в городах для покровительства торговли Агенты или Консулы, кои не имели бы при себе свиты более десяти человек, пользовались бы как доверенные чиновники, приличным званию их уважением и почестьми, с предписанием, не только отнюдь не обижать, но в обидах обеих сторон подданным, по представлению их, делать праведный суд, и доставлять обиженным праведное удовлетворение.
Статья восьмая
Что касается до торговых сношений между обоюдными подданными Их Величеств, кои будут иметь от своих Правительств, или пограничных Начальников, от Правительства постановленных, письменные виды в доказательство, что они подлинно купцы, подданные Российские или Персидские, позволено будет ездить сухим путем и морем свободно в оба Высокодоговоривающиеся Государства, жить в оных сколько кто пожелает, и купечество отправлять, также и обратный выезд иметь без всякаго задержания. Товары, привозимые в Персию из мест, Российской Империи принадлежащих, и взаимно из Персии и оные вывозимые, продавать и на другие товары менять. В спорах, случающихся между купцами обеих Высоких Держав, в долгах и других жалобах ведаться обыкновенным порядком, относясь к Консулу или Агенту, а где онаго не будет, то к местному Начальнику, которые и обязаны, разсмотрев просьбы их по сущей справедливости, сами ли делать, или требовать чрез кого следует, должное удовлетворение и отнюдь не допускать, чтобы им оказана была какая-либо обида и притеснение. Купцам, Российским подданным, приехавшим в Персию, свободно будет ездить оттуда с товарами в другие Государства, дружественныя с Персиею, если пожелают; на что для свободнаго пропуска. Персидское Правительство не оставит снабдевать их надлежащими паспортами, и что также взаимно соблюдаемо будет Российским Правительством в разсуждении Персидских купцов, кои пожелают чрез Россию, по торговым делам своим, отправиться в другие Государства, дружественныя с Россиею. В смертном же случае кого-либо из Российских подданных в Персию заехавших, или на жительстве находившихся, пожитки их и иное имение движимое и недвижимое, как принадлежащее подданным дружественной Державы, первое без удержания и утайки отдавать на законном основании с расписками их товарищам или родственникам, а последнее позволять тем родственникам продавать, кому они захотят, по их желанию и в их пользу, как сие всегда делается в Российской Империи и во всех просвещенных Государствах, не взирая какой бы кто Державы ни был.
Статья девятая
Пошлин с товаров, Российскими купцами привозимых в Персидские города или порты, взимать не более пяти процентов со ста, не требуя иных вторично, куда бы те купцы с тем товаром своим не ехали, и столько же с вывозимых оттуда Персидских товаров, а более ни каких сборов, податей, налогов и пощечин, ни под каким предлогом и вымыслом не требовать, каковыя пошлины и на таком же основании взаимно должны быть единожды взыскиваемы и с Персидских товаров, привозимых Персидскими подданными в Российские города или порты, так и с вывозимых.
Статья десятая
По привозе товаров на берег или в порт, либо сухим путем в пограничные города обеих договаривающихся Держав, предоставляется свобода обоюдному купечеству продавать свои товары и другие покупать, или на мену получать, не спрашивая на то позволения от Таможенных правителей, или откупщиков, коих долг есть смотреть, чтобы торговля имела беспрепятственное обращение и чтобы исправно взыскиваемы были узаконенные пошлины в казну с продавца или с покупщика, по добровольному условию.
Статья первая на десять
По подписании сего трактата, уполномоченные Высоких Держав взаимно и без отлагательства отправять во все места надлежащее о сем известие и повеления о немедленном всюду прекращении военных действий. Настоящий Трактат вечнаго мира, в двух равногласных экземплярах с Персидским переводом писанный и вышеозначенными обеих Высоких договаривающихся сторон Уполномоченными подписанный, печатями их утвержденный и взаимно ими размененный имеет быть со стороны Его Величества Императора Всероссийского и со стороны Его Величества Шаха Персидского утвержден и ратификован торжественными Ратификациями за подписями своеручными Их Величеств. Доставление же оных ратифицованных сего Трактата экземпляров имеет последовать взаимно присылкою от Высоких сих Дворов к вышесказанным их Уполномоченным, сроком чрез три месяца. Заключен в Российском лагере Карабагского владения в урочище Гюлистан при речке Зейве, в лето от Рождества Христова тысяча восемьсот тринадцатого, месяца Октября двенадцатого дня, а по Персидскому исчислению тысяча двести двадцать осмое, месяца Шавалла двадцать девятого дня.
ПОДПИСАЛИ:
Уполномоченный и Главнокомандующий в Грузии НИКОЛАЙ РТИЩЕВ
Уполномоченный от Высокославного Государства Персидскаго МИРЗА АБУЛЬ ХАССАН ХАН.

(“Подвиги Русских Воинов в странах Кавказских, с 1800 по 1834 гг. (описанные Платоном Зубовым)”, т. 1, г. 1, С-П, 1835)

Здесь печатается по публикации на сайте http://karabakh-doc.azerall.info/ru/hisdoc/hisdoc_ru.htm

Публикации:

Ю з е ф о в и ч Т. Договоры России с Востоком. Спб , 1869, с. 208—214.

Литература:

Ибрагимбейли X. М. Россия и Азербайджан первой трети XIX века (Из военно-политеской истории). M., 1969, с. 149 — 150.

Далее читайте:

Россия в XIX веке (хронологическая таблица).

Gülüstan müqaviləsi

İndiyədək Rusiya İmperiyası və İran Dövləti arasında mövcud olmuş düşmənçilik və narazılığa həmin Müqavilə ilə bu gündən etibarən və gələcəkdə son qoyulur və qoy İmperrator Əlahəzrətləri Bütün Rusiya hökmdarı ilə Əlahəzrət İran şahı, onların vəliəhdləri, taxtlarının varisləri və onların, qarşılıqlı surətdə, Ali Dövlətləri arasında əbədi sülh, dostluq və xeyirxah razılıq olsun.

II Maddə [ redaktə ]

Bir halda ki, hər iki Ali Dövlət arasında ilkin əlaqələr vasitəsilə yəni hər bir tərəfin hazırda tam malik olduğu torpaqlara, xanlıqlara, mülklərə sahib qalması əsasında sülhün bərqərar edilməsi artıq qarşılıqlı surətdə razılaşdırılmışdır, onda indiki zamandan etibarən və gələcəkdə Bütün Rusiya İmperiyası və İran Dövləti arasında sərhəd aşağıdakı xətt olsun: Adınabazar adlanan yerdən başlayaraq, düz xətlə Muğan düzü, Araz çayındakı Yeddibulaq keçidinədək, oradan da üzü yuxarı Kəpənək çayının Arazla qovuşduğu yerə, sonra da Kəpənək çayının sağ tərəfi ilə Mehri dağları silsiləsinə və oradan da xətti Qarabağ və Naxçıvan xanlıqlarının mərzləri ilə davam etdirərərək, Alagöz dağları silsiləsi ilə Qarabağ, Naxçıvan, İrəvan xanlıqlarının və Yelizavetpol dairəsinin (keçmiş Gəncə xanlığının) bir hissəsinin mərzləri birləşən Dərələyəz mərzinədək, buradan İrəvan xanlığını Yelizavetpol dairəsindən, həmçinin Qazax və Şəmşəddin torpaqlarından ayıran mərzlə Eşşəkmeydan mərzinə, oradan da dağlar silsiləsi ilə, çayın sağ tərəfi ilə, onun axarı istiqamətində, həmzəçimən yolu ilə, Pəmbək dağları silsiləsi ilə Şuragöl mərzi ilə, dağlar silsiləsi ilə, Mastaras və Artikin arası ilə Arpaçayadək. Bununla belə, Talış mülkü müharibə vaxtı əldən-ələ keçdiyinə görə, həmin Xanlığın Zinzeley və Ərdəbil tərəfdən olan sərhədləri, daha artıq dürüstlük üçün, hər iki tərəfdən qarşılıqlı razılıqla seçilmiş Komissarlar (onlar Baş komandanlarının rəhbərliyi ilə indiyədək hər bir tərəfin həqiqi hakimiyyəti altında olmuş torpaqların, kəndlərin, dərələrin, həmçinqin çayların, dağların, göllərin, təbii mərzlərin dəqiq və təfsilatlı təsvirini verəcəklər) tərəfindən, bu Müqavilə bağlanıb təsdiq olunduqdan sonra müəyyən ediləcək, onda əsasında Talış xanlığının sərhəd xətti elə müəyyənləşdiriləcək ki, hər bir tərəf malik olduğu torpaqların sahibi qalsın. Eləcə də, yuxarıda xatırlanmış sərhədlərdə, bu və ya başqa tərəfin xəttindən kənara nə isə çıxarsa, hər iki Ali Dövlətin Komissarlarının təhlilindən sonra hər bir tərəf əsasında təminat verəcək.

III Maddə [ redaktə ]

Şah əlahəzrətləri, əlahəzrət bütün Rusiya imperatoruna səmimi dostluq hislərinin sübutu üçün təntənəli surətdə həm öz adından, həm də İran Taxtının Ali Vəliəhdləri adından Qarabağ və indi Yelizavetpol adı altında əyalətə çevrilmiş Gəncə xanlıqları, həmçinin Şəki, Şirvan, Dərbənd, Quba, Bakı və Talış (bu xanlığın Rusiya İmperiyasının hakimiyyəti altında olan torpaqları) xanlıqlarının, bununla bərabər Dağıstan, Gürcüstan (Şuragölə əyaləti ilə birlikdə) İmperiya, Quriya, Minqreliya və Abxaziya, eyni dərəcədə, hazırda bərqərar edilmiş sərhəd Qafqaz xətti (bu sonuncuya və Xəzər dənizinə aid olan torpaqlar və xalqlarla birlikdə) arasındakı bütün mülk və torpaqların Rusiya İmperiyasının mülkiyyətinə mənsub olduğunu qəbul edir.

IV Maddə [ redaktə ]

Əlahəzrət Bütün Rusiya imperatoruna əlahəzrət İran Şahına öz qarşılıqlı dostluq hisslərini ifadə etmək və İranda – ona qonşu olan bu dövlətdə, möhkəm əsas üzərində mütləqiyyət və hökmran hakimiyyət görmək arzusunu səmimi qəlbdən təsdiq etmək üçün, bununla, öz adından və ÖZ Vəliəhdləri adından İran Şahı tərəfindən İran Dövlətinin Varisi təyin ediləcək Vəliəhdə, lazım gəldikdə, kömək göstərməyi vəd edir ki, heç bir xarici düşmən İran Dövlətinin işinə qarışa bilməsin və Ali Rusiya Sarayının köməyi ilə İran Sarayı möhkəmlənsin. Bununla belə, əgər İran Dövləti işləri üzrə şah oğulları arasında münaqişələr baş verərsə, Rusiya İmperiyası hakimiyyətdə olan şah xahiş etməyincə bunlara qarışmayacaq.

V Maddə [ redaktə ]

Rus ticarət gəmilərinə əvvəlki qayda üzrə Xəzər sahilləri yaxınlığında üzmək və onları yan almaq hüququ verilir; həm də gəmi qəzası zamanı iranlılar tərəfindən dostluq köməyi edilməlidir. İran ticarət gəmilərinə də həmin bu hüquq – əvvəlki qayda üzrə Xəzər dənizində üzmək və Rusiya sahillərinə yan almaq ixtiyarı verilir, burada da gəmi qəzası zamanı, qarşılıqlı surətdə, iranlılara hər cür yardım göstəriməlidir. Hərbi gəmilərə gəldikdə isə, müharibədən əvvəl, habelə sülh vaxtı və həmişə Rusiya hərbi bayrağı Xəzər dənizində tək mövcud olmuşdur. Həmin ehtiram daxilində, əvvəlki ixtiyar indi də yalnız Rusiya Dövlətinə verilir ki, ondan başqa heç bir Dövlətin hərbi Bayrağı Xəzər dənizində ola bilməz.

VI Maddə [ redaktə ]

Hər iki tərəfdən döyüşdə əsir alınmışları, Xristian dininə və s. dinlərə mənsub ələ keçirilmiş sakinləri Müqavilə bağlanıb imzalandıqdan sonra, üç ay ərzində, hər bir tərəfdən Qarakilsəyədək (burada sərhəd rəisləri əsirləri qəbul etmək üçün öz aralarında qarşılıqlı əlaqə yaradırlar) azuqə və yol xərcləri ilə təmin edilərək, buraxılsınlar. Özbaşına, yaxud qanunu pozaraq, qaçanlardan hər birinə, milliyətindən asılı olmayaraq, öz könüllü istəyinə görə öz Vətəninə qayıtmaq azadlığı verilir, qayıtmaq istəməyənlər isə məcbur edilməsin. Bununla bərabər hər iki tərəfdən qaçmışlara amnistiya, yaxud bağışlanma verilir.

VII Maddə [ redaktə ]

Bütün yuxarıda deyilənlərə əlavə olaraq əlahəzrət bütün Rusiya imperatoru və Əlahəzrət İran Şahı buyururlar ki, lazım olduqda, əlahəzrətlərin İqamətgahlarına göndərilən, onların Ali Saraylarının qarşılıqlı Nazirlər və ya Elçiləri rütbələrinə və onlara tapşırılmış işlərin mühümlüyünə müvafiq qəbul olunsunlar; şəhərlərdə ticarətə himayəçilik üçün təyin olunmuş Müvəkkillərin və ya Konsulların on nəfərdən artıq məiyyəti olmasın, onlar vəkil edilmiş məmurlar kimi vəzifələrinə layiq hörmət və şərəfə malik olmalıdırlar, həmçinin, Əmrnaməyə əsasən, bundan sonra onları nəinki incitmək olmaz, hətta inciklik olarsa, təqdim edildikdən sonra, hər iki tərəfin təbəələrini ədalətlə mühakimə etmək, incidilmişləri mürbətlə razı salmaq gərəkdir.

VIII Maddə [ redaktə ]

Əlahəzrətlərin, öz hökumətlərindən, yaxud hökumətləri tərəfindən təyin edilmiş sərhəd rəislərindən alınmış, onların həqiqətən tacirlər, Rusiya və ya İran təbəələri olduğunu təsdiq edən yazılı sənədlərə malik təbəələri arasındakı ticarət əlaqələrinə gəldikdə, saziş bağlayan hər iki Ali Dövlətə quru yolla və dənizlə sərbəst gəlməyə, orada kim nə qədər istəyirsə yaşamağa, tacirlər göndərməyə, həmçinin heç cür ləngidilmədən oradan çıxıb getməyə, Rusiya İmperiyasına mənsub olan yerlərdən İran Dövlətinə gətirilən və qarşılıqlı olaraq, İrandan ora aparılan malların satılmasına və başqa mallarla dəyişdirilməsinə icazə veriləcək. Hər iki Ali Dövlətin tacirləri arasında baş verə biləcək mübahisələrə, onların vəzifələri və s. ilə əlaqədar şikayətlərinə adi qayda üzrə baxılması Konsula, yaxud Müvəkkilə, onlar olmadıqda isə yerli Rəisə həvalə edilir. Onlar xahişlərə tam ədalətlə baxmalı, özləri haqq təminatı verməli, yaxud bunu başqa lazımi şəxslərin vasitəsilə tələb etməli və onların incidilməsinə və sıxışdırılmasına qətiyyən yol verməməlidirlər.

İrana gəlmiş, Rusiya təbəəliyindən olan tacirlər, istəsələr, oradan öz malları ilə birlikdə İranla dostluq edən başqa dövlətlərə də sərbəst gedəcəklər; bundan ötrü İran Hökuməti bu tacirlərin sərbəst keçməsi üçün onları lazımi pasportlarla təmin edəcəkdir; buna ticarət işləri ilə əlaqədar Rusiyadan Rusiya ilə dostluq edən başqa dövlətlərə getmək istəyən İran tacirləri üçün də qarşılıqlı surətdə, riayət ediləcəkdir.

İrana gəlmiş Rusiya təbələrindən kimlərinsə ölüm hadisəsi baş verərsə, onların müxəlləfatları, həmçinin başqa daşla və mülkləri, dost Dövlətin təbəələrinə məxsus olduğu üçün, ilk növbədə, saxlanılmadan və xəlvəti mənimsənilmədən, Rusiya İmperiyasında və bütün mədəni Dövlətlərdə icra edildiyi kimi, kimin hansı Dövlətə, mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, qanuni əsasdan, qəbzlə, onların yoldaşlarına yaxud qohumlarına verilməli, həmin qohumlara öz arzuları ilə və öz xeyirləri üçün bu əmlakları istədikləri adamlara satmağa icazə verilməlidir.

IX Maddə [ redaktə ]

Rus tacirlərindən İran şəhərlərinə və ya limanlarına gətirdikləri mallara görə yüzə beş faizdən çox gömrük alınmasın və həmin tacirlər bu mallar ilə hara gedirlərsə getsinlər, onlardan ikinci dəfə gömrük tələb olunmasın, oradan apardıqları İran mallarına görə də eyni gömrük alınsın, bundan başqa heç bir bəhanə və uydurma ilə heç bir rüsum, vergi, gömrük tələb edilməsin. İran təbəələrinin Rusiya şəhərlərinə və limanlarına gətirdikləri və buradan ixrac etdikləri mallara görə və qarşılıqlı surətdə eyni gömrüklər, eyni əsasda bir dəfə alınsın.

X Maddə [ redaktə ]

Malları Müqavilə bağlamış hər iki dövlətin sahillərinə və ya limanlarına, yaxud da quru yolla sərhəd şəhərlərinə gətirdikdən sonra, qarşılıqlı surətdə, tacirlərə, nəzarəti altında olduqları gömrük hakimlərindən və ya iltizamçılardan icazə almadan öz mallarını satmaq, başqa malları satın, yaxud dəyişmə yolları ilə almaq azadlığı verilir ki, ticarət maneəsiz dövriyyədə olsun həmçinin satıcıdan və alıcıdan dövlət xəzinəsi üçün müntəzəm olaraq və könüllülük şərti ilə qanuni rüsumlar yığılsın.

XI Maddə [ redaktə ]

Bu müqavilə imzalandıqdan sonra hər iki Ali dövlətin müvəkkilləri, qarşılıqlı surətdə və təxirə salınmadan bütün yerlərə onun haqqında lazımı xəbər və hər yerdə hərbi əməliyyatların dərhal dayandırılması barəsində əmrlər göndərsinlər.

İki bərabərhüquqlu nüsxədə (fars dilinə tərcüməsi ilə birlikdə) yazılmış və saziş bağlayan Ali tərəflərin yuxarıda göstərilmiş Müvəkkilləri tərəfindən imzalanaraq, onların möhürləri ilə təsdiq edilmiş və qarşılıqlı surətdə dəyişdirilmiş bu əbədi sülh Müqaviləsi əlahəzrət Bütün Rusiya imperatoru və əlahəzrət İran Şahı tərəfindən bərqərar ediləcək və əlahəzrətlərin öz əlləri ilə imzalanmış təntənəli ratifikasiyalarla təsdiq olunacaqdır.

Bu müqavilənin həmin təsdiq olunmuş nüsxələri bu Ali saraylardan, qarşılıqlı surətdə göndərilməklə onların yuxarıda adları çəkilmiş müvəkkillərinə üç ay müddətindən sonra çadırılacaq.

Müqavilə min səkkiz yüz on üçüncü il oktyabr ayının on ikinci günü. İran hesablaması ilə min ikiyüz iyirmi səkkizinci il şəvval ayının iyirmi doqquzuncu günü Qarabağ mülkündə Zeyvə çayı yaxınlığındakı Gülüstan kəndində Rus ordugahında bağlanmışdır.

İmzalamışlar: [ redaktə ]

Müvəkkil və Gürcüstanda Baş Komandan Nikolay Rtişşev (M : Y:)
Alişöhrətli İran Dövlətindən Müvəkkil Mirzə Əbül Həsən Xan (M : Y:)

Həmçinin bax [ redaktə ]