Vətən tarixi

Ulu Öndərin Azərbaycana birinci rəhbərliyi dövründə respublikamızın 1978-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin dövlət dili statusu barədə 73-cü maddənin daxil edilməsi də görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin böyük qətiyyəti sayəsində gerçəkləşmişdi. Ümummilli Liderimiz sonralar o dövrü belə xatırlayırdı: “Yadımdadır, 1978-ci ildə biz Azərbaycanın Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin dövlət dili olması haqqında maddə daxil edəndə Moskvadan . nə qədər təzyiqlər göstərildi. Ancaq biz bu təzyiqlərə dözdük.” Hələ o zaman Azərbaycan dili üzrə ali məktəb dərsliyinə respublika Dövlət Mükafatının verilməsi də Ulu Öndərin ana dilimizə tükənməz sevgisinin, ehtiramının və diqqətinin möhtəşəm ifadəsi kimi böyük dəyərə malikdir.

Heydr liyev v azrbaycan dili

Heydər Əliyev və Azərbaycan dili

Tarix göstərir ki , Azərbaycan dili müxtəlif dövrlərdə rəsmən dövlət dili kimi elan edilib bir müddət fəaliyyət göstərsə də , dövlət dili statusu uzun sürə bilməmişdir . Yalnız xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyev 1969-cu ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra milli dilimizin xilaskarı kimi tarixə öz əbədi imzasını qoydu . Tam qətiyyətlə demək olar ki , ulu öndər Heydər Əliyevin keçən əsrin 70-80-ci illərində yeritdiyi fəal və ardıcıl dil siyasəti Azərbaycanda milli özünəqayıdış , milli özünüdərk və milli azadlıq ruhunu yüksəltdi .

Öl kə rəhbərinin təşəbbüsü və fəal iştirakı ilə 1995-ci il oktyabrın 31-də Konstitusiyanın dövlət dili haqqında maddəsi ilə bağlı keçirilən gərgin və tam demokratik müzakirələr nəticəsində Azərbaycan dilinin qanuni haqqı özünə qaytarıldı . Həmin il noyabrın 12-də qəbul olunan Konstitusiyada Azərbaycan dili Azərbaycan Respublikasının Dövlət dili kimi təsbit (21-ci maddə ) olundu .

Azərbaycan Prezidentinin imzaladığı ” Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında ” 18 iyun 2001-ci il tarixli , 506 saylı fərman , ” Azərbaycan Respublikası Dövlət Dil Komissiyasının tərkibinin təsdiq edilməsi haqqında ” 4 iyul 2001-ci il tarixli , 76 nömrəli sərəncam , ” Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında ” 9 avqust 2001-ci il tarixli , 552 nömrəli sərəncam və nəhayət , 2003-cü il yanvarın 2-də qüvvəyə minmiş ” Azərbaycan Respublikasının dövlət dili haqqında ” qanun ölkəmizdə dil siyasəti və dil quruculuğunun mükəmməl konsepsiyasını , onun uzunmüddətli strategiyasını və aydın proqramını verən tarixi qanunvericilik aktlarıdır . Bu sənədlərin hazırlanmasında böyük tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyevin yüksək intellekti , zəngin dövlətçilik təcrübəsi , yenilməz məntiqi , vətəndaşlıq qeyrəti , ana dilinə misilsiz məhəbbəti mühüm rol oynayıb .

Respublikamızın çoxminli təhsil işçiləri ” Azərbaycan Respublikasının dövlət dili haqqında ” qanundan , eləcə də ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin dil siyasəti ilə bağlı imzaladığı silsilə fərmanlardan irəli gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsində , ulu öndərin dövlət dili ilə əlaqədar verdiyi müdrik göstərişlərin , irəli sürdüyü müddəa və ideyaların gerçəkləşməsində yaxından iştirak edirlər . ölkəmizdə hər il “Ana dili ” günü təntənəli surətdə qeyd edilir .

Azərbaycan dilinin dövlət dili statusuna yüksəlməsi yolunda möhtərəm Heydər Əliyevin başladığı müqəddəs milli mücadilənin tarixi bir qərinədən çox davam etmişdir . Milli tariximizə Heydər Əliyev epoxası kimi daxil olmuş 1969-2003-cü illərdə Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişafı yalnız rəsmi sənədlərdə deyil , sözün həqiqi mənasında , gündəlik həyatda , təcrübədə ümumişlək dilə , dövlət dilinə çevrilməsi , beynəlxalq münasibətlər sisteminə , dünya diplomatiyasına yol tapması , beynəlxalq aləmin çox mötəbər məclislərinin kürsülərindən eşidilməsi ulu öndərimizin ana dilimizin inkişafına , onun sosial-siyasi və mədəni həyatda layiqli yer tutmasına göstərdiyi qayğı və diqqətin , son dərəcə dəqiq , düşünülmüş və uzaqgörən dil siyasətinin nəticəsində mümkün olmuşdur . Bu şərəfli tarixi yolun başlanğıcı hələ 1970-ci ildə BDU-nun 50 illik yubileyində o dövr üçün , kommunist rejimi üçün fövqəladə hadisə sayılan respublika rəhbərinin Azərbaycan dilində çıxışı ilə başlandı . Bu tarixi çıxış ziyalılara , bütün xalqa respublika rəhbərinin Azərbaycan dilinə qayğı və ehtiramı haqda bir xəbərdarlıq idi ki , bu proses sonralar milli özünüdərkdə müstəsna rol oynadı . Az keçmədi ki , Azərbaycan dili nüfuzlu məclislərə , dövlət əhəmiyyətli tədbirlərə yol açdı , Heydər Əliyevin qayğısı sayəsində ali məktəblər üçün dördcildlik ” Müasir Azərbaycan dili ” dərsliyinə , ” Azərbaycan dilinin dialektologiyasının əsasları ” dərs vəsaitinə respublika Dövlət mükafatları verildi , təhsil müəssisələrində ana dilinin tədrisinə ayrılan saatların miqdarı artırıldı , Azərbaycan dili və ədəbiyyatı ixtisası üzrə ali məktəblərə qəbul planları əhəmiyyətli dərəcədə artırıldı .

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ” Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında ” fərmanının tələbləri baxımından ümumtəhsil məktəblərində Azərbaycan dili və ədəbiyyatının tədrisi vəziyyəti və onun yaxşılaşdırılması tədbirləri barədə Respublika Təhsil Nazirliyinin 2002-ci ilin 11 iyul tarixli , 70 nömrəli kollegiya qərarında göstərilir ki , ümumtəhsil məktəbi şagirdlərinin əsl vətəndaş kimi yetişdirilməsində , onlara milli mənəvi və ümumbəşəri dəyərlərin aşılanmasında , milli mənliyinin dərk edilməsində Azərbaycan dili və ədəbiyyat fənlərinin əhəmiyyəti böyükdür . Azərbaycan dili ölkəmizin müstəqilliyə qədəm qoyması ilə dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan milyonlarla azərbaycanlının milli birliyinin yaradılmasında və əlaqələrinin genişləndirilməsində müstəsna rol oynayır , soydaşlarımızın ünsiyyət silahına çevrilir .

Heydər Əliyevin Azərbaycana uzunmüddətli rəhbərliyinin ən sanballı göstəricisi azərbaycançılıq məfkurəsinin və milli ruhun hədsiz yüksəlişi , milli özünüdərkin keçmişin buxovlarından azad olunması , xalqın qan yaddaşının özünə qaytarılması kimi fundamental prinsiplər əsasında milli dövlətçilik arzularının və hisslərinin güclənməsinə , real siyasi amilə çevrilməsinə nail olunmasıdır .

Heydər Əliyev xalqın formalaşmasında, yaşamasında ana dilinin rolunu yüksək qiymətləndirmişdir: “Hər bir xalq öz dili ilə yaranır. Ancaq bu dili yaşatmaq, inkişaf etdirmək və dünya mədəniyyəti səviyyəsinə qaldırmaq xalqın qabaqcıl adamlarının, elm, bilik xadimlərinin fəaliyyəti nəticəsində mümkün olur”.

Ulu öndər gənclərimizə məhz ana dili əsasında dünyanı dərk etməyi məsləhət görürdü. Azərbaycan gənclərinə xarici dilləri – ingilis, alman, fransız, çin və s. dilləri öyrənməklə, ilk növbədə, öz ana dilini daha mükəmməl bilməyi tövsiyə edirdi.

XX əsrin ikinci yarısında Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişafı, ümumişlək dilə, dövlət dilinə çevrilməsi, diplomatiya aləminə yol açması, dünyanın böyük dövlətlərinin və beynəlxalq təşkilatların kürsülərində səslənməsi bilavasitə Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Azərbaycan dilinin keşiyində durmaq Heydər Əliyevin həyat fəaliyyətinə çevrilmişdi .

Azərbaycan dilinin inkişafı , onun tətbiqi sahəsinin genişləndirilməsi və yabançı təsirlərdən qorunması , habelə bu dilin saflığı , təmizliyi istiqamətində Heydər Əliyevin yeritdiyi siyasət bu gün onun siyasi kursunun layiqli davamçısı möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir . Heydər Əliyevin dil siyasəti , onun dilimizin inkişafı yönündə göstərdiyi tarixi xidmətlər əsl məktəbdir və bu məktəbin təcrübəsindən zaman-zaman istifadə olunacaqdır .

Hacı ƏKBƏRLİ,

Məhərrəm DÖVLƏTOV

Azərbaycan müəllimi.-2009.-12 iyun.-S.1, 2.

AZERBAYCAN XALQININ ÜMUMMİLLİ LIDERİ HEYDER ELİYEV

Tarix yalnız böyük şəxsiyyətlərin böyük əməlləri sayəsində yadda qalır. Azerbaycan xalqının tarixinde ve taleyüklü meselelerin hellinde müstesna xidmetleri olan şexsiyyetler, görkemli siyaset ve dövlet xadimləri çox olmuşdur. Belə tarixi şəxsiyyətlərdən biri İyirminci yüzilliyin üçde biri qeder ölkemizi idare eden milli lider vəzifəsini daşıyan, dünya miqyaslı siyasətçi HEYDER ƏLİYEV-dir. Nadir, təkrarsız şəxsiyyət, millətinin və məmləkətinin yeni tarixinin memarı, böyük dühadır, dünyanın hörmət göstərdiyi, güclü və müstəqil, istiqlalı dönməz, gündən-günə qüdrətlənən çağdaş Azərbaycanın qurucusur. HEYDƏR ƏLİYEV özünün nəhəng fəaliyyəti ilə tarix yaratmış, dünya tarixinin və Azərbaycan tarixinin qızğın səhifələrinə daxil olmuş, parlaq əməlləri sayəsində nəsillərin yaddaşına həkk olunmuşdur. Azərbaycan xalqı dünyanın tarix kitabına bir çox qüdrətli şəxsiyyətlərin adını qızıl hərflərlə yazmışdır.
XX yüzillikdə xalqın daha bir dahisi yetişdi-Heydər Əliyev. O,dünyanın nadir simaları arasında layiqli yer tutaraq dünya tarixinin azərbaycanlı Dahisi oldu.
Sadə və zəhmətkeş azərbaycanlı ailəsində dünyaya göz açan, min cür cətinliklərdən keçərək SSRİ kimi nəhəng bir dövlətin rəhbərlərindən biri olan H.Əliyev həm də Azərbaycan tarixinə xilaskar kimi daxil olmuşdu. O, XX yüzilliyin ən mürəkkəb və ziddiyətli dövrlərində fəaliyyət göstərmiş dahi şəxsiyyətdir. Bir bahar günündə- dünyaya göz açan Heyder Əliyev xalqına əbədi bahar gətirmiş, öz ömür kitabını şərəfləndirən uğurlara imza atmışdır. Bu ugurları əldə etmək üçün xalqımızın böyük oğlu olduqca çətin və məsuliyyətli yol keçmişdir.
Heydər Əliyev hər zaman məsul vəzifələrdə çalışmışdır. O, dövlət təhlükəsizliyi sistemində yuksək vəzifə tutmuş və general rütbəsini daşımışdır.
1969-cu ilin iyul ayinda Heyder Əliyev Azerbaycan Kommunist Partiyasi Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi ve respublikanın rəhbəri seçilmişdir. 1982-ci ilin dekabrinadək həmin vəzifədə çalışmışdır. 1987-ci ilədək SSRİ-nin rəhbərlərindən biri olmuşdur. Müəyyən siyasi qarşıdurmalar ve fikir ayrılıgı nəticəsində 1987-ci ildə istefa verərək vəzifəsini tərk etmişdir.
SSRİ -nin iflası ərəfəsində ölkədə vətəndaş müharibəsi təhlükəsi baş qaldırmışdı. Təkcə Bakıda deyil Azərbaycanın bütün bölgələrində Mərkəzə qarşı etiraz mitinqləri keçirilirdi. Xalq H.Əliyevi yenidən hakimiyyətdə görmək istəyirdi. Ölkənin vətəndaş müharibəsindən və qardaş qırğınından qurtarılması missiyası H.Əliyevin üzərinə ümummili vəzifə olaraq. O xalqin müdikliyinə, onun birliyinə arxalanaraq hamını birləşdirib ölkəni ağır vəziyyətdən çıxarmağa nail oldu. İlk dəfə 1993-cü il 3oktyabrda, ikinci dəfə 1998-ci il 11 oktyabrında Azərbaycan Respublikasının prezidenti seçildi. “Biz bundan sonra da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin sədaqətli varisləri olacağıq, xalqımızın milli azadlığını qoruyacağıq, saxlayacağıq. Biz Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini göz bəbəyimiz kimi qoruyacağıq və günü-gündən möhkəmləndirəcəyik, daha da yüksəklərə qaldıracağıq! Müstəqilliyin əldə olunması
ne qeder çetindirse, onun saxlanılması, daimi, əbədi olması bundan da çətindir.” deyən Ulu Öndər hakimiyyətə gəldikdən sonra da ölkənin hərtərəfli inkişafı üçün bir çox siyasi və iqtisadi tədbirlər həyata keçirildi. İlk növbədə təhlükəsizliyi təmin etmək üçün ordunun möhkəmləndirilməsinə diqqət yetirdi. Torpağının bir hissəsi işğal olunmuş dövlətə güclü ordu lazım idi. Ulu öndər onu da yaratdı. Ətrafında minlərlə vətənpərvəri birləşdirən Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradıcısı da o oldu.
1994-cü ildə Ermənistanla atəşkəs əldə edildi. Uğurlu xarici siyasət nəticəsində Respublikanın daxilində sabitliyin möhkəmlənməsinə şərait yarandı.
1994-cü il sentyabrin 20-də Azərbaycanın iqtisadi dirçəlişinə təkan verən və ulu öndərin şah əsəri olan ” Əsrin müqaviləsi “imzalandı. “İqtisadiyyatı güclü olan dövlet hər şəyə qadirdir” devizi ilə iqtisadi tənəzzülün qarşısını almaq üçün ciddi tədbirlər görülməyə başlandı.1994-cü ilin mayında maliyyə sistemini nizama salmaq üçün qəti tədbirlər görüldü. Nəticədə infilyasiya kəskin surətdə aşağı düşdü. Müstəqil dövlətimizin 1995- ci il noyabrın 12- də ilk Konstitusiyası qəbul olundu. Ölkədə abadlıq işləri, tikinti, xidmət sahələri sürətlə inkişaf etməyə başladı.
H.Əliyev təkcə daxili siyasətdə deyil xarici siyasətdə də uğurlu addımlar atmışdır. Dağlıq Qarabağ probleminin sülh yolu ilə aradan qaldırılması, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin və suverenliyinin möhkəmləndirilməsi, ölkənin dünya birliyində layiqli yer tutması H.Əliyevin həyata keçirdiyi ardıcıl və məqsədyönlü xarici siyasətinin ana xəttini təşkil edirdi. O, 1993- 98-ci illərdə 33 ölkəyə səfər etmiş, 5 il ərzində Azərbaycanla xarici dövlətlər arasında 431 beynəlxalq sənəd imzalanmış, nəticədə fundamental uğurlara nail olmuşdur.
HEYDƏR ƏLİYEV Azərbaycanda rəhbər işlədiyi bütün zamanlarda iqtisadiyyatla yanaşı elmin, mədəniyyətin, maarifin, ədəbiyyatın və incəsənətin inkişafına daim diqqət yetirmiş və heç bir zaman qayğısını əsirgəməmişdir. “Xalq bir çox xüsusiyyətləri ilə tanınır, sayılır və dünya xalqları içərisində fərqlənir.Bu xüsusiyyətlərdən ən yüksəyi, ən böyüyü mədəniyyətdir” deyən Heydər Əliyev Azerbaycan gencliyinə və müəllimlərinə cox böyük dəyər verirdi.Təhsil sahəsində yeni proqramlar, dərsliklər yaradılmışdır. Qaçqın və köçkünlər üçün məktəblər təşkil olundu. Gənclərin xarici ölkələrin ali təhsil məktəblərində təhsil almasına şərait yaranmışdır. Ölkədə mədəni maarif işini canlandırmaq üçün tədbirlər görüldü. Beynəlxalq muzeylər Şurasının, Beynəlxalq kitabxanalar şurasının Azərbaycan milli komitələri yaradıldı. C.Məmmədquluzadənin, Niyazinin, H.Cavidin, N.Nərimanovun ev muzeyləri açıldı.
H.Əliyevin Azerbaycanın inkişafı naminə atdıgı addımları saymaqla bitməz. Əsas odur ki, son nəticə göz qabağındadir. Bir sözlə, zirvələr fatehi Heydər Əliyev ömrü boyu xalq üçün, yurd üçün, dövlət üçün çalışdı. Müstəqil, suveren Azərbaycan Respublikasını yaratdı.. Təhsilimiz, elmimiz dünya təhsil sisteminə inteqrasiya olundu. Ulu Öndər Heydər Əliyev xalqını çox sevdi, xalqının parlaq gələcəyi üçün, bu günkü gəncliyimiz , sabahkı tariximiz üçün təməl binası qurdu.Azərbaycan xalqı da dünyaya Heydər Əliyev kimi dahi bəxş etdiyi üçün qürurlanır. Ulu öndərdən bizə çox yadigar qalıb. Ən dəyərlisi isə «Yol» dur. Böyük Heydər Əliyev yolu. Bu yolun yolçuları vətənə, xalqa sədaqəti məhz ondan öyrənirlər.
Ölməzlik, həmişəyaşarlıq dahilərə, böyük şəxsiyyətlərə nəsib olan xoşbəxtlikdir. Xalqımızın böyük oğlu, ümummilli liderimiz Heydər Əliyev də məhz belə xoşbəxtlərdəndir. Fikrimi Dahi rəhbərin sözləri ilə yekunlaşdırmaq istəyirəm. O, vaxtilə demişdir: «Nə qədər ki, Azərbaycan var, mən də varam! Mən isə Azərbaycanda həmişə olacağam». O, doğrudan da həmişə bizimlə olacaq. Nağıllarda, dastanlarda, şeirlərdə, nəğmələrdə, çiçəklənən vətənimizin hər güşəsində onun abidəsi ucalır. Onun ən böyük abidəsi isə xalqın ürəyindədir!

Share this:

Bunu beğen:

Beğen Yükleniyor.

İlgili

Temmuz 20, 2014 tarihinde Azərbaycan tarixi içinde yayınlandı. Kalıcı bağlantıyı yer imlerinize ekleyin. Yorum yapın.

Yorum yapın

Comments 0

Bir Cevap Yazın Cevabı iptal et

Tarixini unutma

Temmuz 2014

P	S	Ç	P	C	C	P
1	2	3	4	5	6
7	8	9	10	11	12	13
14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27
28	29	30	31

Hava məlumatı

YoWindow.com Forecast by yr.no

Keçidlər

• Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
• Azərbaycan Respublikasının Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası
• Elektron Təhsil Müsabiqəsi
• Tarix fənninə aid testlər və suallar

“ELEKTRON TƏHSIL MUSABİQƏSİ”

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni

Azərbaycan bugün

Əbədi yaşar Lider Heydər Əliyev

WordPress.com hesabınız var mı? Şimdi oturum açın.

• Vətən tarixi
• Özelleştir
• Takip EtTakip Ediliyor
• Kaydolun
• Giriş
• Kısa adresi kopyala
• Bu içeriği rapor et
• View post in Reader
• Abonelikleri Yönet
• Bu şeridi gizle

%d blogcu bunu beğendi:

Heydr liyev v azrbaycan dili

Hər bir dili yaşadan, inkişaf etdirib gələcək nəsillərə ötürən onun mənsub olduğu xalqdır. Məşhur ədəbiyyatşünas və pedaqoq Firidun bəy Köçərli yazırdı: “Ana dili millətin mənəvi diriliyidir, həyatının mayəsi mənziləsidir. Ananın südü bədənin mayəsi olduğu kimi, ananın dili də ruhun qidasıdır.” Danılmaz həqiqətdir ki, Azərbaycan dili dünyanın ən qədim və zəngin dillərindən biridir. Elmi, bədii, üslubi imkanları ilə sayılıb-seçilən bu dil xalqımızın, mədəniyyətimizin ən dəyərli, orijinal göstəricisidir. Bu məqamda görkəmli türk alimi Mehmet Hengirmenin sözlərini xatırlatmaq yerinə düşər. O yazırdı: “Dil olmayınca düşüncə olmaz. Düşüncə olmayınca da heç bir şey olmaz, millət, yüksəliş olmaz.”

Ümummilli liderimiz, bütün zamanların ən böyük azərbaycanlısı Heydər Əliyevin ana dilimizin yad təsirlərdən qorunması, inkişaf etdirilməsi, saflaşması və dövlət dili səviyyəsinə yüksəlməsi istiqamətində misilsiz xidmətlər göstərmişdir. “Dilimiz çox zəngin və ahəngdar dildir, dərin tarixi köklərə malikdir. Şəxsən mən öz ana dilimi çox sevir və bu dildə danışmağımla fəxr edirəm” deyən ümummilli lider Heydər Əliyev bütün çətinliklərə sinə gərərək keçmiş SSRİ-də ögey münasibət bəslənilən, sıxışdırılan Azərbaycan dilini labüd bəladan xilas etdi. Məhz Ümummilli Liderimizin zəngin təcrübəsi, yüksək intellekti, milli mədəniyyətimizə və mənəviyyatımıza dərindən bələd olması sayəsində 60-cı illərin sonlarından başlayaraq həyata keçirilən dil siyasəti doğma dilimizin günbəgün saflaşmasına, zənginləşməsinə və inkişaf etməsinə şərait yaratdı.

Dilçi alim, filologiya elmləri doktoru, professor N.Xudiyev yazır: “Mübaliğəsiz deyə bilərik ki, yaşadığımız yüzilliyin son otuz ili ərzində Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişafı, onun təkcə sözdə deyil, gündəlik təcrübədə də ümumişlək dilə, dövlət dilinə çevrilməsi, beynəlxalq münasibətlər sisteminə – diplomatiya aləminə yol alması, zənginləşib nüfuz qazanması və dünyanın mötəbər kürsülərindən eşidilməsi tanınmış dövlət xadimi Heydər Əliyevin yorulmaq bilməyən fəaliyyəti və yürütdüyü müdrik, uzaqgörən dil siyasəti ilə bağlıdır.”

Ulu Öndərin Azərbaycana birinci rəhbərliyi dövründə respublikamızın 1978-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin dövlət dili statusu barədə 73-cü maddənin daxil edilməsi də görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin böyük qətiyyəti sayəsində gerçəkləşmişdi. Ümummilli Liderimiz sonralar o dövrü belə xatırlayırdı: “Yadımdadır, 1978-ci ildə biz Azərbaycanın Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin dövlət dili olması haqqında maddə daxil edəndə Moskvadan . nə qədər təzyiqlər göstərildi. Ancaq biz bu təzyiqlərə dözdük.” Hələ o zaman Azərbaycan dili üzrə ali məktəb dərsliyinə respublika Dövlət Mükafatının verilməsi də Ulu Öndərin ana dilimizə tükənməz sevgisinin, ehtiramının və diqqətinin möhtəşəm ifadəsi kimi böyük dəyərə malikdir.

Azərbaycan Respublikası öz müstəqilliyini qazandıqdan sonra dil məsələsi yenidən gündəmə gəldi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə 31 oktyabr-11 noyabr 1995-ci il tarixləri arasında dövlət dili məsələsi Milli Məclisdə müzakirə olundu və yekdilliklə müstəqil Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dili qəbul edildi. Beləliklə, 12 noyabr 1995-ci ildə qəbul olunan Azərbaycan Respublikasının yeni Konstitusiyasının 21-ci maddəsi Azərbaycan dilini Azərbaycan Respublikasının dövlət dili elan etdi. Bütün bunlarla yanaşı, Ümummilli Lider doğma dilimizi daha yüksək zirvələrə qaldırmaq məqsədilə digər çoxsaylı tədbirlər həyata keçirdi.

Ulu Öndərin 18 iyun 2001-ci ildə imzaladığı “Azərbaycan dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” və “Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” 2001-ci il 9 avqust tarixli fərmanları bu baxımdan xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, bu fərmanlardan irəli gələn tələblərə uyğun olaraq ölkə ərazisində yaşayan hər kəs, bütün Azərbaycan vətəndaşları doğma dilimizi öyrənməli, bütün dövlət sənədləri bu dildə aparılmalıdır. Bundan başqa, 2 yanvar 2003-cü ildə “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu”nun qəbul edilməsi dilimizin inkişaf etdirilməsi istiqamətində Ümummilli Liderimizin atdığı tarixi addımlardan biridir. Bu qanunla idarə, müəssisə və təşkilat adları lövhələrdə ilk növbədə ana dilimizdə, sonra xarici dildə yazılmalıdır. Bu isə Azərbaycan dilinin yüksəlişi, tərəqqisi yolunda daha bir yenilik idi.

Dahi rəhbərin dilimiz haqqındakı yüksək fikirlərinə onun gənclərlə, xüsusilə tələbələrlə görüşlərindəki çıxışlarında tez-tez rast gəlirik. Tələbələrlə görüşlərinin birində ulu öndər Heydər Əliyev demişdir: “Mənim şəxsən arzum budur ki, hər bir azərbaycanlı çox dil bilsin. Ancaq birinci növbədə öz ana dilini – dövlət dilini yaxşı bilsin. Bizim gözəl, zəngin, cazibədar dilimiz var və onu heç bir şeyə dəyişmək olmaz.”

Hər bir xalqın milli varlığının təcəssümü, daşıyıcısı olan doğma dilin tərəqqisinin, statusunun, işlənmə dairəsinin yüksək səviyyədə təsbit olunması müstəqil dövlət quruculuğu prosesində, milli-mənəvi həmrəyliyin təmin edilməsində ən vacib faktorlardan biridir. “Ana dilimiz müstəqil Azərbaycanın, Azərbaycan xalqının ən böyük milli sərvətidir” deyən Ulu Öndərin azərbaycançılıq təlimində ana dilinin roluna verilən aşağıdakı qiymət, irəli sürülən dəyərli tövsiyələr bu baxımdan xarakterikdir: “Hər bir Azərbaycan gənci. birinci növbədə, gərək öz dilini, ana dilini bilsin. Bu, ölkənin dövlət dilidir və gənc bu dildə təhsil alsın, bu dildə yazsın, bu dildə oxusun. Məhz bu dildə Azərbaycan xalqının zəngin tarixini, mədəniyyətini, əsrlər boyu yaranmış böyük irsini öyrənə bilsin.”

Dilimizin inkişafı, sürətli tərəqqisi istiqamətində dünya şöhrətli siyasətçi, ulu öndər Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi işləri sadalamaqla bitməz. Lakin bu yazıda biz görülən işlərə çox qısa nəzər saldıq. Deyilənlər bir daha göstərir ki, XX yüzilliyin ikinci yarısında və əsrimizin əvvəllərində Ümummilli Lider Heydər Əliyevin intellekti, uzaqgörən siyasəti, dönməz fəaliyyəti sayəsində ana dilimizin hərtərəfli inkişafı və dövlət dili statusu təmin edilmişdir.

Bu gün müstəqil Azərbaycanda bütün digər sahələrdə olduğu kimi, ana dilimizin saflığının qorunması, daha da inkişaf etdirilməsi istiqamətində də Ulu Öndərin siyasi kursu hərtərəfli şəkildə və yüksək səviyyədə davam etdirilir. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı haqqında” 2012-ci il 23 may tarixli, “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi haqqında” 2012-ci il 29 may tarixli, “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında” 2013-cü il 9 aprel tarixli, “Azərbaycan dilinin elektron məkanda daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında” 2018-ci il 17 iyul tarixli sərəncamları, “Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dilindən istifadənin daha da təkmilləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” 2018-ci il 1 noyabr tarixli Fərmanı, həmçinin “Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti yanında Terminologiya Komissiyası haqqında Əsasnamə”nin təsdiq edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2012-ci il 26 noyabr tarixli Qərarı ana dilinə dövlət qayğısının artırılması, dilçilik sahəsində fundamental və tətbiqi araşdırmaların keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün əlverişli şərait yaratmışdır.

Biz inanırıq ki, yetişən gənc nəslin və ümumiyyətlə, Azərbaycan xalqının bacarıq və iradəsi ilə dilimiz daha da inkişaf edib zənginləşəcək və bütün dünyada beynəlxalq danışıq dilinə çevriləcəkdir.

Rəşad Zülfüqarov,

AMEA Naxçıvan Bölməsi,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru