Fənn: “k/t heyvanlarının yoluxmayan daxili xəstəlikləri”

Axolotl) – ailənin amfibiya növü Ambystomatidae Meksika hövzəsinin göl sistemindən olan, o ölkənin mədəniyyətinə böyük təsir göstərən. Ümumi uzunluğu təxminən 15 santimetr olan axolotl ayaqları və quyruğu olan nəhəng bir qurbağaya bənzəyir göllərdə və ya dayaz su kanallarında yaşayan, tamamilə suda yaşayan bir növdür. Təəssüf ki, çirklənmə, ekzotik balığın tətbiqi, yem üçün balıq tutması və yaşayış yerlərinin itirilməsi onu çox təhlükəli bir növ halına gətirdi.

13 nəsli kəsilməkdə olan heyvanlar

Yer üzündə həyat dinamikdir. Canlıların təkamül tarixi boyunca, nəinki cəmi beş kütləvi nəsli kəsildi, həm də bir çox növ yox oldu və digərləri ortaya çıxdı. Tükənmək həyatın bir hissəsidir.

Məsələ burasındadır ki, insanlar qlobal istiləşməni (və nəticədə iqlim dəyişikliyini) stimullaşdırmaqla ekzotik növlərin onlar üçün hazırlanmamış ekosistemlərə daxil edilməsi, ovçuluq, qanunsuz alver, meşələrin qırılması və s. burada olmasaydıq, olmazdı.

Beynəlxalq Təbiəti Qoruma Birliyi, şübhəsiz ki, nəsli kəsilməkdə olan növlərin qorunmasında ən böyük səlahiyyəti olan orqanizm hesab edir ki, hazırda dünyada nəsli kəsilmək təhlükəsində olan 5200 -ə yaxın heyvan növü var.

Amfibiyaların 46% -i, balıqların 34% -i, məməlilərin 26% -i, sürünənlərin 20% -i və quşların 11% -i bu gün az -çox yox olma riski altındadır.. Bugünkü məqaləmizdə, məlumatlılığı artırmaq üçün varlığı təhlükə altında olan ən bədnam heyvan növlərindən bir seçim təqdim edirik.

• Oxumağı məsləhət görürük: “Yer tarixində 5 kütləvi yox olma (səbəb və nəticələr)”

Hansı heyvanların nəsli kəsilmək təhlükəsi var?

Nəsli kəsilməkdə olan bir növ, aid olduğu orqanizmlərin Yerdən yox olma riski ilə üzləşən bir növdürBu növlərin sabit bir reproduktiv nisbətə malik olması üçün kifayət qədər doğum nisbətini təmin edə bilməməklə, potensial yox olma riski ilə birlikdə populyasiyalarının azalma tendensiyasına səbəb olur.

Beynəlxalq Təbiəti Qoruma Birliyinə görə, nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan 5200 heyvan növündən hər hansı birinin itirilməsi dəhşətli bir itki olardı. Hər birinin adını çəkmək istəsək də, problemin ciddiliyini dərk etmək üçün bir neçə nümayəndə ilə qalacağıq. Bir növ yox olduqda, bir daha geri qayıtmaz.

1. Qütb ayısı

Qütb ayısı dünyanın ən böyük quru ətyeyən heyvanıdır. Arktikanın donmuş ərazilərindən (Şimal qütbündə) doğulmuş bir yetkin ağ ayı 680 kq ağırlığında və 3.10 metrə qədər ölçüdə ola bilər. Buna baxmayaraq, quruda sürətlidirlər (saatda 40 km sürətlə çatırlar), fantastik üzgüçülər və balıq, möhür və morsun şiddətli ovçuları. Təəssüf ki, yaşayış yerlərində neft hasilatı və Arktika buzunun azalması onları yemək tapmaq üçün daha uzun məsafələrə getməyə məcbur edir və buna görə də ciddi şəkildə yox olmaq təhlükəsi altındadır.

• Oxumağı məsləhət görürük: “Dünyanın ən böyük 20 heyvanı”

2. Ağ köpəkbalığı

Ağ köpək balığı, demək olar ki, bütün dünya okeanlarının isti və mülayim sularında yaşayan köpək balığı ailəsinə aid lamniform balıq növləridir. Bu vəhşi yırtıcıların ölçüləri 5 ilə 7,5 metr arasında dəyişir. 16 milyon ildən çoxdur ki, Yer üzündə olsalar daonsuz da çox aşağı olan reproduktiv qabiliyyətlərinə və uzun uşaqlıqlarına əlavə olaraq nəzarətsiz balıq tutmaları və iqlim dəyişikliyinin dəniz ekosistemlərinə təsiri onları yox olma təhlükəsi ilə üz -üzə qoyur.

3. Ağ kərgədan

Ağ kərgədan, 3,500 kq ağırlığında və 4,40 metr ölçüdə olan bütün kərgədan növlərindən ən böyüyüdür. Və buna baxmayaraq, üç tondan çox olan bu nəhənglər saatda 50 km -dən çox sürətlə qaça bilirlər. Təəssüf ki, o vaxtdan bu heyvanlar brakonyerliyin qurbanı olub Qara bazarda 6 kq ağ kərgədan buynuzu 330 min dollar dəyərində ola bilər. Bu növün nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üzləşən qorxunc bir vəziyyət.

• Sizi maraqlandıra bilər: “Dünyanın ən qiymətli 20 materialı (və qiymətləri)”

4. Panda ayı

Panda ayı, Çinin cənub -qərbində qoruq elan edilmiş altı şəhərdə yaşayan bir heyvandır. Şübhəsiz ki və təəssüf ki, ən çox tanınan nəsli kəsilməkdə olan heyvandır. Çox dəyərli xəz üçün brakonyerlik və bambukun (əsas yeməyi) kütləvi şəkildə kəsilməsi, bu günə qədər bunu etdi. təbii ərazilərdə, 1600 pandalar isə əsirlikdə qalır.

5. Afrika aslanı

Sözdə “orman kralı”, təəssüf ki, hökmranlığının necə təhlükə altında olduğunu görməlidir. Afrika aslanında heç bir təbii yırtıcı yoxdur, amma buna baxmayaraq, qanunsuz ov səbəbiylə sivilizasiyanın genişlənməsi və təbii yaşayış mühitinin itirilməsi bu növün nəsli kəsilmək təhlükəsi yaratdı. Son iyirmi ildə əhalisi 50% -ə qədər azalıb və bu da bunu təxmin edir Hal -hazırda yalnız 16.000 ilə 40.000 arasında canlı nümunə var.

6. Ərəb bəbiri

Ərəb yarımadasının və İsrailin Negev çölünün əsli olan ərəb bəbiri bütün bəbirlərin ən kiçiyidir. Yaşadıqları ərazinin məhv edilməsi, brakonyerlik, qanunsuz bazar və təbii yırtıcılarının yox olması səbəbindən bu əzəmətli pişik canlılar yox olmaq astanasındadır. Hesab olunur ki, bu günə qədər 250 nüsxə qalıb.

7. Amoy Tiger

Cənubi Çin pələngləri olaraq da bilinən Amoy pələngləri, dünyanın ən təhlükəli pələng alt növüdür. Onların brakonyerliyi və qeyri -qanuni nəsil bazarı nəinki təbiətdə artıq nümunələrin olmadığını, həm də dünyanın müxtəlif yerlərində əsirlikdə səpələnmiş yalnız 60 Amoy pələnginin olduğunu göstərir (və hamısı cəmi 6 pələng nəslindəndir) . 1960 -cı illərdə 4000 nüsxə qalmışdı. Bu gün cəmi 60. Elə kritik vəziyyətdədir ki, hüceyrələrini qorumaq və bununla da tamamilə yoxa çıxmamaq üçün Kanton Zooparkında bir layihəyə başlamışdır.

8. Bluefin orkinos

Bluefin tuna, 2006 -cı ildə çox populyasiya hesab edilən bir növdür. Necə ola bilər ki, cəmi 15 il sonra yox olmaq təhlükəsi var? Əsasən Qərb ölkələrində suşi tələbatına görə, bu da onların çox balıq tutmalarına səbəb olub. Bu, onların orta çəkisini nəinki 100 kilodan çox azaltdı (bluefin tunaların çəkisi 600 kq -dan çox ola bilər), həm də Aralıq dənizindəki əhalisi 60%, Atlantikada isə 90% azaldı.

9. Afrika fili

Afrika fili dünyanın ən böyük quru məməlisidir və təəssüf ki, yox olmaq təhlükəsi altındadır. Hündürlüyü 4 metr, uzunluğu 7,50 metr, çəkisi 10 tondan çox olan 37 -yə yaxın Afrikanın düzənliklərində və meşələrində yaşayan, eyni zamanda dünyanın ən ağır məməlisidir.

2016 -cı ildən etibarən, son demoqrafik araşdırma aparıldıqda, təxminən 410.000 canlı nümunə var idi, baxmayaraq ki, xəstəliklər, yaşayış yerlərinin məhv edilməsi və ovçuluq Afrika filini nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üz -üzə qoymuşdu.

• Oxumağı məsləhət görürük: “Dünyanın ən sürətli 20 heyvanı”

10. Dağ qorillası

Dağ qorillası, şərq qorillasının iki alt növündən biridir və təəssüf ki, vəhşi təbiətdə yalnız iki populyasiya qalır: biri Virunga dağlarında (Mərkəzi Afrika), digəri isə Bwindi Yağış Meşələrində (Uqanda). İndiki vaxtda 900 -dən az nümunə təbiətdə qalıb insan xəstəliklərinin yayılması, müharibə, təbii yaşayış mühitinin itirilməsi və brakonyerlik səbəbiylə.

11. Axolotl

Axolotl) – ailənin amfibiya növü Ambystomatidae Meksika hövzəsinin göl sistemindən olan, o ölkənin mədəniyyətinə böyük təsir göstərən. Ümumi uzunluğu təxminən 15 santimetr olan axolotl ayaqları və quyruğu olan nəhəng bir qurbağaya bənzəyir göllərdə və ya dayaz su kanallarında yaşayan, tamamilə suda yaşayan bir növdür. Təəssüf ki, çirklənmə, ekzotik balığın tətbiqi, yem üçün balıq tutması və yaşayış yerlərinin itirilməsi onu çox təhlükəli bir növ halına gətirdi.

12. İber vaşağı

İber vaşağı dünyanın ən təhlükəli pişik növüdür. İber Yarımadasında doğulan ətyeyən bir məməlidir və təxminən yeddi il əvvəl, yalnız iki populyasiyanın qaldığı təxmin edildi: biri Andalusiyada təxminən 300 nümunə, digəri isə təxminən 15 fərd olan Montes de Toledoda.

Hal-hazırda, Andalusiya, Castilla-La Mancha, Extremadura və Portuqaliyada vəhşi təbiətdə cəmi 686 nümunə ilə təkrar populyasiya prosesində olduğu görünür. Buna baxmayaraq, təsadüfən sui -istifadə, brakonyerlik, yaşayış yerinin itirilməsi, zəhərlənmə və digər növlərə yönəlmiş tələlərin qurulması 1986 -cı ildən bəri İber vaşağının nəsli kəsilməkdə olan bir növ hesab edildiyini bildirir.

13. Sumatra pələngləri

Sumatra pələngləri, nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üzləşən bir pələng növüdür. Yalnız İndoneziyanın Sumatra adasında yaşayan ətyeyən bir pişikdir. Sözügedən adanın beş milli parkında qruplaşdırılan vəhşi təbiətdə 400 ilə 500 arasında nümunənin qalmadığına inanılır. Yaşamaq mühitinin məhv edilməsi və brakonyerlik nəsli kəsilmək riskindən məsuldur.

fənn: “k/t heyvanlarının yoluxmayan daxili xəstəlikləri”

Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti Zoobaytarlıq və əmtəəşunaslıq fakültəsi Yoluxmayan xəstəliklər kafedrası Fənn: “K/t heyvanlarının yoluxmayan daxili xəstəlikləri” Mövzu: “ Mikroelementlərin çatışmamazlığı və çoxluğu nəticəsində əmələ gələn xəstəliklər ” Mühazirəçi: Dos.Əliyev N.A. Gəncə – 2 0 1 0

Post on 16-Jan-2016

Documents

Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti Zoobaytarlıq və əmtəəşunaslıq fakültəsi Yoluxmayan xəstəliklər kafedrası. Fənn: “K/t heyvanlarının yoluxmayan daxili xəstəlikləri” Mövzu: “ Mikroelementlərin çatışmamazlığı və çoxluğu nəticəsində əmələ gələn xəstəliklər ” Mühazirəçi: Dos.Əliyev N.A. – PowerPoint PPT Presentation

• Azrbaycan Dvlt Aqrar UniversitetiZoobaytarlq v mtunaslq fakltsiYoluxmayan xstliklr kafedrasFnn: K/t heyvanlarnn yoluxmayan daxili xstliklri Mvzu: Mikroelementlrin atmamazl v oxluu nticsind ml gln xstliklr Mhaziri: Dos.liyev N.A. Gnc – 2 0 1 0
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-rPlan 1.Xstliyin sciyylnmsi 2.Kobalt atmamazl 3.Mis atmamazl 4.Yod atmamazl 5.Otlaq tetaniyas 6.Sink atmamazl 7.Manqan atmamazl 8.Nikel atmamazl Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-rstifad olunan dbiyyatlar 1.Mehdiyev M.. Knd tsrrfat heyvanlarnn daxili xstliklri. I-II-hiss, Azrnr 1961-1962 2.Haciyev H.M. Knd tsrrfat heyvanlarnn yoluxmayan daxili xstliklri, I-II hiss,Maarif, 1977- 1978 3.Haciyev H.M. Knd tsrrfat heyvanlarnn yoluxmayan daxili xstliklri. Maarif-1992 4. .. , , ,1975 Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-rXstliyin sciyylnmsi Heyvan orqanizmind gedn proseslrin hm d burada itirak edn maddlrin say etibaril oxluu v onlarn orqanizmdki rolu il laqdardr. Mbadil proseslrind itirak edn sistemlr ox mxtlifdir. Onlarn bir qrupu da mikroelementlrdir. Orqanizmd olan 50%- qdr mikroelementlrdn 24- qann trkibin daxildir. Bunlarn bir hisssi formal elementlrin trkibind, bir hisssi is zrdabda olur. Beyind 15 mikroelement toplanmdr. Yod, ftor, brom, kobalt, mis, bor, manqan, xrom, selen, mrgm, stronsi, barium v s. Mikroelementlr toxumalarda toplanmaq xsusiyytin malikdir. Orqanizmd maddlr mbadilsini normal getmsi n mikroelementlrin ox czi miqdar lazmdr, lakin bunlarn ox czi miqdar ox byk vzif ifa edir. nki mikroelementlr zlrinin yksk bioloji fallna gr frqlnir v fizioloji funksiyalarn dzgn icra olunmas n onlar ox vacibdir. Mikroelementlr fermentlrin, hormonlarn v vitaminlrin fallamasnda itirak edir, bir sra zlallarn v azotsuz zvi-mineral birlmnin trkibin daxil olur. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Mikroelementlr torpaq v sudan bitkilrin trkibin, yem v su il heyvan orqanizmin keir. Mikroelementlrin orqanizmd hm atmamas v hm d ox olmas saysind mxtlif xstlik balayr. Msln: kobalt atmamazl akobaltoz, v ya hipokobaltoz, misin atmamas hipokuporoz v ya akuporoz v ataksiya, yodun atmamas zob v hipotireoz manqann atmamas quda perozis v donuzda axsaqlq, sinkin azalmas parakeratoz, borun oxluu korluq ml gtirir v s. Biogeokimya quraqlar bard tlim torpaq, su v qida maddlrinin kimyvi trkibindn asl olaraq bir sra yerli xstliklrin mahiyytini yrnmy v bu xstliklrl mbariz tdbirlri ilyib hazrlamaa imkan vermidir. Heyvanlarn bel xstliklri biokimyvi enzootiya v ya endemik xstliklr adlanr. Endemos- yunan sz olub yerli demkdir. Bunlar xstliklr olub, uzun mddt lamtsiz davam edir v tsrrfatlara byk ziyan vurur. Son illr lkmizd bu xstliklrin yrnilmsi sahsind geni tdqiqat ilri aparlm v vacib malic-profilaktika tdbirlri ilnib hazrlanmdr. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Kobalt atmamazl. Hipokobaltoz, akobaltoz Torpaqda v bitkilrin trkibind kobaltn az olmas saysind knd tsrrfat heyvanlarnn btn nvlrind xronik davam edn v itahann azalmas, mcaz pozunluuz. Anemiya v getdikc artan arqlamail sciyylnn xstlik ml glir ki, bu hipokobaltoz v ya akobaltoz adlanr. Bu xstliy mxtlif lklrd mxtlif ad verilmidir. Etiologiyas. Bu xstlik yemlrin trkibind kobaltn atmamazl, bir sra hallarda hm d mis v kalsiumun azl saysind ml glir.Adtn bataqlq, qumlu, torflu yerlrdn ylm, ya altnda qalm v odunlam yemlr bu xstliy sbb olur. Bzn fosfor turusu il zngin olan(un, dn, jmx, uundur v s.) yemlr, yem paynda kalsium duzlarn az olmas bu xstliyi trdir. Patogenez. Kobalt sas mbadild mhm rol oynamaqla, kr v azotun mnimsnilmsind, vitaminlrin v xsusn anemiya leyhin maddlrin, B12 vitamininin biosintezind mhm rol oynayr.B12 vitaminini 4,5 % kobaltdan ibartdir. Bu is smk iliyind qann ml glmsind itirak edir. Kobalt smk v barsaq fosfotazalarnn, katalizan, karboksilazan, qann qlikogenetik falln yksldir, hceyr tnffsn yaxladrr. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-rHipokobaltozla xst ink Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r lamtllri. Xstnin itahas azalr, mczi pozulur, yalama lamtlri balayr, xst yax keyfiyytli yemlrdn imtina etdiyi halda, kiflnmi saman. Ncis v sidiy batm kli hvsl yeyir, divar yalayr, axuru gmirir, otlaqda torpaq yeyir v s. Yalama md nlklrind yad cisimlrin dayanmas, qastroenterit, retikulit sbb olur. Xst heyvanlarda gvm, gyirm v md-barsaqlarn peristaltikas ziflyir, ncis brkiyir, quru olur v selikl rtlr, sonralar ishal, md v barsaqlarn katar ml glir. Tklr z parlaqln itirir, prpzlarv tkdyim lngiyir. Selikli qialar solunlab sarya alr. Qoyunlarda ya-tr chray rng alr, sonra itir, yun qvrmln itirir v kvrklir.Dri quruyur, elastikliyi ziflyir v kpklyir. Qanda gedn dyiikliklrdn hemoqlobinin miqdar kskin aa dr, eritrositlrin kmsi srtlnir, anemiya ba verir, nbz v rk tonlar ziflyir, kskin arqlayr, bal salma, zif bala doma, sdn azalmas v ya tamam ksilmsi mahid edilir. Orqanizmin rezistentliyi aa ddy n xstliy tutulur. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Gedii: xronik olub ay v il kir. Diaqnozu. Anamnez mlumatlarna, xstliyin stasionar v enzootik halda getmsin, lamtlrinin tdricn inkiaf etmsin, hematoloji mayinnin nticlrin, habel torpaq v yemd kobaltn tyin edilmsin saslanr. Paratuberkulyozdan tfriq etmk lazmdr. Proqnozu:vaxtnda tdbir grldkd yaxdr. Xstliyi trdn sbblr aradan qaldrlmadqda heyvan arqlqdan lr. Malicsi:yem paynda dyiiklik aparlmaldr. Kobaltla zngin olan yemlr (yonca, am aac yarpa, gy ot v s.) yem payna daxil edilir. Bundan baqa xst heyvann daxilin su v ya yeml kobalt-xlorid duzu tyin edilmli: qaramala v ata gnd 20-40 mq, donuza 5-10 mq, davarlara 3-5 mq. Kobalt qar duz yalatmaq daha lverilidir. Bel duzun hr bir tonuna 300 q kobalt-xlor qardrlr. Akobaltoz zaman karlovar duzu, soda verilmsi d mslht grlr. Otlaqda saxlanan heyvanlarda xstlik ba verdikd, otla mtlq dyidirmk lazmdr. Profilaktikas:heyvanlara veriln yem pay mxtlif yemlrin qarndan ibart olmaldr. gr bu v ya digr rayon v vilaytd kobaltn azlna Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r bh olarsa, o zaman kobalt qardrlmasnn qarq yemindn istifad edilmsidir. Kobalt-xlorid duzunu profilaktika mqsdil il d istifad etmk olar.Bel hallarda bu duzu mis-sulfatla vermk daha lverilidir. Bunlar heyvana su il verilir. Mis atmamazl.Hipokuporoz, akuporoz Orqanizmd mis elementinin azlq etmsi nticsind ml gln xstlik hipokuporoz v ya akuporoz adlanr. Bu xstliy qaramal v qoyunlar, bznd donuzlar tutulur. Etiologiyas. Bataqlq v tur xassli torpaqlarda misin miqdar kskin surtd azalr.Bel torpaqda bitn torpaqlarn trkibind misin miqdar hr kq-da 2-3-dan ox olmur. Adtn yemin hr 1 kq-da misin miqdar 6 mq v daha ox olmaldr.Qumlu v torflu torpaqda mis az olur. Patogenezi. Mis heyvan orqanizmind bir sra fermentlrin v hormonlarn daxil olduu n mbadil proseslrind mhm rol oynayr. Ona gr d misin atmamazl nticsind hceyr v toxumalarda oksidlm- brpa olunma proseslri qan elementlrinin ml glmsi, D vitaminin Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r biosintezi, toxuma tnff,hipofiz hormonlarnn ml glmsi pozulur. Heyvan inkiafdan qalr. Buna gr d misin yemlrin trkibind azlq etmsi hipoxrom anemiya. Qsrla, osteodistrofiyaya, htta davarlarda enzootik atoksiyaya sbb olur. Heyvan inkiafdan qalr. lamtlri. Tk rtynd gedn dyiiklik daha sciyyvidir: tk kobudlar, rngini dyiir, prpzlar,tklmy balayr, qvrml itir, dermatozlar grnr. Xstliyin xronik formasnda yorunluq, uzun srn gcl ishal balayr, mcz smklr kvrlir v nazilir, rk qusurlar eidilir, inklrd sd mhsuldarl aa dr, qsrlq mahid edilir. Diaqnoz.Yemd, qanda v lm heyvann qaraciyrind misin miqdarn tyin etmk diaqnoza oxkmk edir. Malicsi.Yem paynn dyidirilmsi fonundamis-sulfat preparatnn ttbiq edilmsi prosesi aradan qaldra bilr. Gnd qaramala 250-300 mq , cavan qaramala 50-150 mq, davarlara 10-20 mqmis-sulfat verilir. Profilaktikas.Heyvanlarn misl zngin yemlrl yemlnmsini, yem mis-sulfat duzu qardrmal. Torpan kbrlnmsind fosfor v kalium kbrlri il birlikd mis qar, snaye tullantlarndan da istifad edilir. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Quzularn enzootik ataksiyas Enzootik ataksiya quzularda ba beyin,periferik sinirlr v zllrin degenerativ pozunluu il sciyylnir. Buna sbb embrional dvrnd ana orqanizmind misin atmamasdr.Bu xstlik dnyann bir ox lklrind v elc d Azrbaycanda 1965-ci ild .Z.yyubov Muqanda myyn etmidir. Etiologiyas. Xstliyin sas sbbi misin atmamasdr. Orqanizmd misin atmams molibden v quruunun oxluu saysind ba verir.Bel halda molibden v quruun bioloji aktiv maddlrin trkibindn misin sxdrb xarr. Xstliyin etiologiyasnda A v E vitaminlrinin rolunu da qeyd edirlr. Azrbaycan respublikasnda Muan dz torpaqlarnda misin miqdar az, molibden (5-6 df ox), sulfatn (4-5 df ox) miqdarnda v yodun ox olmas quzularda ataksiya ml gtirir. Patogenezi: Mis okidldirici fermentlrin trkibin daxil olub, trkibind dmir olan fermentlri falladran, qan serumu zlallar il kompleks birlmlr ml gtirir. Misin zv birlmlri bir sra endogen toksik maddlrin zrrsizldirilmsind itirak edir,tirozinin toksik tsirini aradan qaldrr. Boaz qoyunlar mislkifayt qdr tmin olunmadqda yeni doulmu krp quzular sdl lazmi qdr mis qbul ed bilmirlr. Nticd Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r oksidldirici fermentlrin faliyyti ziflyir, toxumalardak proteinaza aktivlir, gialuronidaza sistemind gedn pozunluqlar mukopolisaxarida zalar mbadilsind drin dyiiklik ml gtirir. lamtlri. Ataksiya, parez, traflarn, boyunun vudlan iflici, tnffs v rk pozunluu xstliyin sciyyvi lamti olub, heyvan doulandan 10-15 gn v bzn bir qdr d sonra balayr. Bir sra hallarda quzu xst doulur v 1-3 gndn sonra lr. .Z.yyubov z tdqiqat v mahidlrind bu xstliyin kskin, yarmkskin v xronik gedili olmaqla 3 formasn myyn etmidir. Diaqnozu. Hrkt koordinasiyasnn pozulmas, arxa traflarn parezi v iflici, ba beyin krciklrinin boz v a maddlrinin rimsi, atrofiyas kimi lamtlri sas gtrlmlidir. Malicsi. Otla dyidirmk, buna imkan olmadqda xst quzular anadan ayrb bu xstliy salam olan tsrrfatdak qoyun v ya ink sd il yemlndirilmsi yax ntic verir. Bel sd 10-15 gn 0,1%-li mis-sulfat v 0,1%-li kobalt-xlorid mhlullar il bioviti qardrrlar. Profilaktikas. Otlaq dyidirilmli. Buna imkan olmadqda boaz qoyunlara boazln son 3 ay rzind hr 100 kq xrk duzuna 180 q mis-sulfat qatb 5 gndn bir vermk. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Yod atmamazl Knd tsrrfat heyvanlarnn hamsnda yodun atmamas nticsind qalxanabnzr vzin funksiyasnn ziflmsi v maddlr mbadilsi pozunluu il davam edn endemik xstlikdir (boaz uru xstliyi ml glir). Krp heyvanlar buna daha hssasdr. Etiologiyas. Bu xstlik yem v su vasitsi il yodun orqanizm kifayt qdr daxil olmamas nticsind ml glir. Qumlu, bataqlq torpaqlarda yodun miqdar az olduu n heyvan orqanizmini tmin ed bilmir. Mhsuldar inklr sdl ox yod ifraz etdiklri n onlarn ehtiyac daha ox olur. Patogenezi. Yod qalxanabnzr vzin hormonu tiroksinin trkibin daxil olub, orqanizmd maddlr mbadilsind v xsusn zlal v karbohidratlar mbadilsind fal itirak edir. Yod fermentativ sistemi falladrr, toxumalarda gedn mbadil proseslrini qvvtlndirir, xsusn azot, dmir, kobalt, fosfor v s. maddlrin mnimsnilmsin, karotinin A vitaminin evrilmsin kmklik edir,yod fermentlri aktivldirir, hemoqlobinin, hemosionin, kobalamin kimi zlal mikroelement birlmlrinin sintezind yaxndan itirak edir, cinsiyyt zvlrinin faliyytini aktivldirir. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-rEndemik zobla xst buzov Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Yodun orqanizm az miqdarda daxil olmas bu gstriln proseslrin ziflmsin, htta snmsin bel sbb olur. Zbun gr d qalxanabnzr vzin hipofunksiyaszaman sd v yun mhsuldarl azalr, heyvan qsr qalr, l bala dour. lamtlri.Endemik zobun mhm klinik lamtlrindn biri qalxanabn- zr funksiyann pozulmasdr. Bu is yod atmamazlnn drcsi il sxlaqdardr.Bzi mlliflr bu xstliyin iki klinik formasnn olmasn aadak kimi tsvir edir: 1.Boyunda iin aydn grnmsi il davam edn endemik zobdur ki, buna qalxanabnzr vzi yerln nahiyyd asan myyn etmk olur. 2.Qalxanabnzr vzinendemik bymsidir ki, bunu vzid gedn morfoloji dyiikliklrini tyin etmk olur. Endemik quraqlarda yem v suda yod azl olduqda heyvanlar bal salr, lm v ya zif bala dourlar. Bel balalarda qalxanabnzr vzin hcmc bir ne df byyrk, traxeya v yem borusunun bir hisssini tutur. Yod azl olan quraqlarda saxlanan heyvanlarda mhsuldarlq aa dr, cinsiyyt sikli pozulur. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Diaqnozu. Qalxanabnzr vzin palpasiyasna, heyvann bdninin quruluuna, dri v tk rtynn mayinsin, smklrin rentqenoqrafiyasna, lm heyvann qalxanabnzr vzin anatomik v histoloji mayinsin sasn diaqnoz qoyulur. Torpaqda, suda, yemd, sdd v qalxanabnzr vzind yodun miqdarnn da tyin edilmsi vacibdir. Malic v profilaktikas. Yod preparatlar ttbiq olunur.Yod atmamazl olduqda profilaktika daha yax ntic verir. Bu mqsdl yodladrrlm xrk duzundan istifad olunur.(duzun 1 kq-na 25 mq kalsium yodid qardrlr). Kalium-yodidin suda mhlulundan da istifad etmk olar. Kalium-yodidl birlikd A-vitamini, kalsium-fosfat preparatlarndan istifad etmk malic v profilaktikasnda daha yax ntic verir.Otlaq tetaniyas (Mg) Bu xstliyin mxtlif adlar vardr: ot tetaniyas, otdan bdrm, hipomaqnemik tetaniya v s. Bu xstliy gvyn heyvanlar, sonra qoyunlar tutulur v hipomaqnemiya, hipokalsemiya v sinir zl pozunluu il sciyylnir. Otlaqlarn mhsuldarln yksltmk n azot v kalsium kbrlrindn geni istifad edn AB,Avstraliya, Qrbi Avropa v s. lklrd bu xstliy daha ox tsadf olunur. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Etiologiyas. Xstliyin ml glmsin sas sbb orqanizmd maqneziumun atmamas (hipemaqnemiya).Torpaa oxlu miqdarda klsium kbrsi verdikd o maqneziumu neytralladrr v bitkid onun azalmasna sbb olur. Bellikl torpaqda kalsium ox olduqda bitkilrd onun miqdar artr, buda heyvan orqanizmind maqneziumun miqdarna tsir edib onu azaldr, kalsium is oxalr. Orqanizmd ox miqdarda olan kalium maqneziumla birlikd sidikl ifraz olunur, buda bdnd maqneziumun azalmasna sbb olur. Zlalla zngin olan otlarda d maqneziumun balansna mnfi tsir gstrir.Bel otlarla heyvan yemldikd md nlklrind oxlu ammonyak ml glir ki, buda barsaqlarda maqneziumun assimilyasiyasn zifldir. Patogenezi. Maqnezium heyvan orqanizmin hyat faliyyti n ox vacib saylan maddlrdn biridir. O hceyril onu hat edn mhit arasnda gedn mbadil proseslrind itirak edir, bir ox fermentlri aktivldirir, asetoxolinin sintez olunmasnda v s. itirak edir. Maqnezium ionlar sinir uclarnda lngidir. Orqanizmdki maqneziumun 70% smkd, 30 % is zllrd v qanda toplanr. Otlaq tetniyas zaman qanda maqneziumun miqdar il yana kalsiumun miqdarda aa dr. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r lamtlri. Orqanizmd mvcud olan hipomaqnemiya v hipokalsemiya qann elektrolit trkibini pozduu n sinir-zl oyanmalar iddtlnir. Bu xstlikn oxheyvanlar otlaa xarldqdan 5-6 hftsonra, nadir hallarda is payzda ba verir. lk vaxtlar heyvann sd azalr v yemdn qalr.Xstlik yngl formada getdikd heyvan hrkr, qcqlara qar onda hssaslq artr, yerindn gcl trpnir, yeriyrkn lngr vurur, sndlyir. Xstliyin ar formasnda tetanik qcolmalar grnr.Bzi heyvanlarda oyanma dvr ox kir. Oyanmalr zamanheyvan zn oxnarahat aparr, zn v yaxudyanndak heyvan yalayr, axuru, taxta v dmiri gmirir. Bel tutmalar zaman heyvan yxlr, klonik v tonik qcolmalar balayr v bzn onlar komatoz halla vz olunur. Gedii. Malic vaxtnda aparldqdaksr hallarda xst saalr.Xstliyin ar formasnda heyvann tnffs mrkzi iflic olub lml nticlnir. Diaqnozu. Klinik lamtlrin v qann mayinsin sasn diaqnoz qoyulur. Otlaq tetaniyasn doum parezi, ketoz v quduzluqdan tfriq etmk lazmdr. Malicsi. Xst heyvann venasna 15 q kalsium-xlorid v 15 q maqnezium xlorid duzlarnn 300-400 mq distill edilmi suda hll edib vurmal. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Bir sra mlliflr 10 % qlkoza mhlulundan 500 ml gtrb buna 10% kalsium qlkonat v 3 % maqnezium-sulfat qardrb venaya yeritmyi mslht grrlr. Borqlkonat kalsiumdan da geni istifad edilir. Profilaktikas. Otlaq tetaniyas yaylan quraqlarda torpa kalium v azot kbrlri il kbrlmk olmaz.Bel hallarda torpan hr bir hektarna 3-5 sen. maqnezium-sulfat vermk mslht grlr. Sink atmamazl Yem paynda sink elementinin atmamas knd tsrrfat heyvanlarnn btn nvlrind. Xsusil donuzlarda endemik xstliy sbb olur. Etiologiyas. Heyvann yem paynda sinkin miqdar az olduqd parakertoz ml glir, anemiya balayr, barsaqdan sorulma ziflyir, heyvan arqlayr v inkiafdan qalr. Kalsium sinkin antiqonistidir. Yem paynda kalsiumun miqdar ox olduqda orqanizmd sinkin azl daha kskin surtd biruz verir. lamtlri.Sdmr okalar v krplr inkiafdan qalr, itah ziflyir, yan olur.Burun, qulaq, gz v traflarda paraketazon lamtlri grnr. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Buzovlarda apatiya il yana arqlama mahid edilir. traflarda demlr ml glir, dri qaysaq balayr.Buna n ox traflarnaa nahiyylrind, burun qanadlar traflarnda, bada v boyun nahiyylrind rast glmk olur. Drinin zdlnmi nahiyylrind tk tklr. Sinkin atmams sahsind qoyunlarda da bel klinik lamtlr mahid edilir. Diaqnozu . Xst heyvann qan serumunda sinkin miqdar 5-7 df azalr (100 mq% vzin 15-20mkq% olur). Dermatit, ekzema v qoturluqdan tfriq etmk lazmdr. Malicsi v profilaktikas. Yem mis-sulfat qatmaqla xstliyin qarsn almaq, heyvanlarn mumi vziyytini yaxladrmaq, cinsi yetiknliyi v bala verm qabiliyytini yksltmk olur. Ona gr d mis atmamas mahid ediln rayonlarda heyvanlarn 100 kq-na 100 mq mis-sulfat qardrb vermk mslht grlr. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r Manqan atmamazl Qumlu v torflu torpaqlarda manqan az olur.Bel torpaqlar olan lk v vilaytlrd qular arasnda perozis mahid edilir.Son vaxtlar manqann atmamasndan tryn pozunluq donuz v qaramallar arasnda da qeyd edilir. Patogenezi. Manqan bir sra fermentlri (qlvi fosfotaza, dipeptidaza, arginaza) aktivldirir. Hipofizin qolodrop v laktottrophasil etmk qabiliyytin d bunun tsiri myyn edilmidir. Manqan hceyrd oksidlm-brpa olunma proseslrinin gediin tsir gstrir. lamtlri. Manqan yem paynda az olduqda smklrd gedn dyiiliklr daha sciyyvi olur, skelet bymr, traflarn ll smklri qsalr, yilir. nk v donuzlarn sd azalr. Manqann atmamas daha kskin olduqda balasalma, l bala doma v ya dln sorulmasda mahid edilir. Yem paynda manqan v kobalt atmayb, maqnezium, nikel v barium ox olduqda qaramal arsnda endemik osteodistrofiya ba verir. Trdici bualarda periartrit, axsaqlq, it oturuu vziyyti yer uzanmaq kimi lamtlr grnr. Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r
• Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-rManqan atmamazl zaman kzn it oturuu vziyyti Mikroelem.atmam. v oxluu nt.ml gln xs-r

Fənn: “K/t heyvanlarının yoluxmayan daxili xəstəlikləri” Mövzu:

Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti Zoobaytarlıq və əmtəəşunaslıq fakültəsi Yoluxmayan xəstəliklər kafedrası. Fənn: “K/t heyvanlarının yoluxmayan daxili xəstəlikləri” Mövzu: “Sinir sisteminin xəstəliklərinin təsnifatı və xəstəlikləri” Mühazirəçi: Dos.Əliyev N.A. Gəncə – 2 0 1 0. Plan. – PowerPoint PPT Presentation

Text of Fənn: “K/t heyvanlarının yoluxmayan daxili xəstəlikləri” Mövzu:

• Azrbaycan Dvlt Aqrar UniversitetiZoobaytarlq v mtunaslq fakltsiYoluxmayan xstliklr kafedrasFnn: K/t heyvanlarnn yoluxmayan daxili xstliklriMvzu: Sinir sisteminin xstliklrinin tsnifat v xstliklri Mhaziri: Dos.liyev N.A. Gnc – 2 0 1 0
• Sinir sistemi xstliklriPlan1.Sinir sistemi bard mlumat, xstliklrinin mumi semiotikas 2.Ba beyinin v onun qabnn hiperemiyas v anemiyas3.Gn v isti vurma4.Meningit5.Ba beyinin v onun qabnn iltihab, zilmsi, sarsnts, qan szmas Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklristifad olunan dbiyyatlar1.Mehdiyev M.. Knd tsrrfat heyvanlarnn daxili xstliklri.I-II-hiss, Bak-Azrnr,1961-19622.Haciyev H.M. Knd tsrrfat heyvanlarnn yoluxmayan daxili xstliklri, I-II hiss,Maarif, 1977- 19783.Haciyev H.M. Knd tsrrfat heyvanlarnn yoluxmayan daxili xstliklri. Maarif-19924. .. , , ,1975 Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Sinir sistemi bard mlumat, xstliklrinin mumi semiotikas Orqanizmin xarici mhitl, orqanlar bir-biril laqlndirmk, daxili v xarici qcqlar qbul edib mxtlif orqanlarn faliyytini onlara uyunladrmaq sinir sisteminin funksiyasdr. Sinir sisteminin orqanizmind tnzim edici rolu haqqnda .P.Pavlovun tlimi patologiya v terapiyann sasn tkil edir. Knd tsrrfat heyvanlarnda sinir sistemin xstliklrini fizioloji baxmdan yrnilmsi iin .P.Pavlovun tdqiqatlar, habel baytarlq alimlrindn K.M.Qoltsmann, V.F.Yevtuxiyevin, Dekmpin v b. klinik tdqiqatlar yaxndan kmklik etmilr. Mrkzi sinir sisteminin pozunluqlar nticsind xsusi sindromlarla yana bu xstliklr orqanizmd bir ox hyat funksiyalarn pozulmas kimi lamtlr sbb olur. Ba beyin qabnda funksiya pozunluu nticsind qabqalt (vegetativ) mrkzlr onun tabeliyindn uzaqlar, bel hallarda vegetativ mrkzlrd ba vern oyanmalar nticsind bir sra digr patoloji proseslr ( qanda damarlarn spazmas, md-barsaq sistemind sekretor v motor funksiyalarn, daxili sekresiya vzilrind faliyytinin pozulmas, hiss v hrki sferalarn pozulmas v s.) inkiaf etmy balayr. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Mrkzi sinir sistemind gedn pozunluqlar heyvann ali sinir faliyytind (davrannda) dyiikliy sbb olur, orqanlarn funksiya faliyyti dyiir. Sinir sistemi xstliklrini rti olaraq zvi v funksional olmaq etibaril iki yer blrlr. zv pozunluqlara anemiya v hiperemiyas, gn v isti vurma, ba beyinin v onura beyinin, habel onlarn qabqlarnn iltihablar, ba beyin v onura beyinin zilmsi v sarsnts xstliklri aid edilir. Bu xstliklr zaman sinir sistemind funksiya pozunluqlar il yana beyin qabnda v beyin maddsind aydn nzr arpan morfoloji pozunluq gedir. Funksional sinir xstliklri olan nevrozlar zaman sinir sistemind funksiya pozunluu balayr, lakin morfoloji dyiiklik is nzr arpmr. Orqanizmin daxilind klli miqdarda ba vern v xarici mhit trfindn orqanizm tsir gstrn qcqlara mvafiq surtd alnan impulslarn laqlndirilmsi, sekretor v hrkt zvlrind lazmi reaksiyann alnmas nticsind orqanizmin normal hyat v faliyyt davam edir. Bel adi qcqlar normal reflekslr v fizioloji reflekslr sbb olur. Bu ad qcqlar v bunlara mvafiq fizioloji proseslr eyni sviyyd olmasa da myyn norma trafnda (sviyyd) davam edir. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Bu reflekslr nticsind orqanizm daxili v xarici rait uyunlar v mxtlif orqanlarn funksiyalar bir-birini tamamlayr. Hzm orqanlarna daxil olan yemlrin nvlrindn asl olaraq hzm irlri (az suyu, md irsi, barsaq irlri, mdalt vzinin irsi, d v s.) ifraz olunur. Bellikl, heyvann temperaturundan asl olaraq dri genilnir v ya ylr, trlm artr v ya azalr, fiziki idn v s. asl olaraq rk faliyyti qvvtlnir v ya ziflyir, bir szl orqanizmin hyat v faliyyti tnzim olunur. Orqanizm tsir gstrn daxili v xarici qcqlar qeyri-adi xarakter dadqda qeyri-adi impulslar v bunlara mvafiq patoloji refleks ba verir. Bu patoloji reflekslr nticsind mxtlif orqanlarda gedn proseslr pozulur v bir sra xstliklr inkiaf etmy balayr. .P.Pavlovun tlimin gr hr bir xstlik patoloji reflekslrl laqdar olaraq ba verir. Demk, ancaq patoloji reflekslri aradan qaldrmaq v onlarn fizioloji qaydaya salmaq yolu il xstliklri malic etmk mmkndr. Bu baxmdan sinir sistemi hr bir patoloji proses zaman hkimin diqqtini zn clb edir, nki sinir sisteminin itirak olmadan, orqanizmd hr bir Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri patoloji proses inkiaf etmir. Sinir sistemi xstliklrinin xsusiyyti ondan ibartdir ki, sasn mrkzi sinir sisteminin bilavasit obyektiv mayin sullar il ( inspeksiya, palpasiya, perkussiya v s.) yoxladqda lazmi mlumat almaq mmkn olur. Sinir sistemi xstliklrini yrnmk n sas etibaril onlarn klinik lamtlrini nzr almaq lazmdr. Ba beyin xstliklrini gstrn lamtlr mumi v mhlli olmaqla iki yer blnr. mumi lamtlr. Bunlar beyin qabnn v ba beyinin diffuz patoloji dyiikliklri v ya beynin daxili tzyiqinin artmas nticsind ba verir. Hmin lamtlr oyanma, sstlk, rti v qeyri-rti pozunluqlar v s. daxildir. Oyanma. Bu hal adtn xstliyin vvlrind v ya xronik gedili sinir sistemi xstliklrinin vaxtar kskinlmsi dvrnd grnr. Oyanma ba beyinin hiperemiyas, iltihab, orqanizmin zhrlnmlri zaman mahid olunur. mumi lgnlk (sstlk). Bu zaman xarici qcqlanmalara qar xst heyvan cavab reaksiyas gstrmir. Bel pozunluq mxtlif drcd Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri inkiaf ed bilr. a) mumi lgnlyn n yngl formas mrglm vziyytidir ki, bu vziyytdn xst heyvan xartmaq nisbtn asandr. b) yuxulu (Sopor) vziyyt. Bu vziyytd qcqlara qar heyvanda cavab reaksiyas kskin surtd ziflyir. v). Komatoz (coma) vziyyt. Bu zaman xst heyvan, ancaq n kskin qcqlara cavab ver bilir. Adtn, drinin v selikli qialarn mumi hissiyat da ziflyir. Ba beyin gicllnmsi. Bu lamt qfltn ba verir v qsa mddtli olur.Hmin pozunluq zaman heyvan mvazintini itirir, hrkt etdikd lngr vurur, titryir, htta yxla bilir. Daxili orqanlarda mahid ediln pozunluqlar. Ba beyinin v beyin prdlrinin xstliklri zaman tnffs pozunluqlarna daha ox tsadf olunur. Bu lamtlrdn tnffsn tinlmsi v ya seyrklnmsini, onun ritminin pozulmasn, Ceyn-Stoks tipli tnffsn ba vermsini gstrmk olar. Daxili orqanlarda mahid ediln dyiiklr qusma akt, yem qbulunun pozulmas, rk faliyytind bradikardiya v taxikardiya mahid olunur. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Ba beyinin v onun qabnn hiperemiyas v anemiyas Bu xstlik beyin v beyin qab toxumalarnda qanla tchizatn pozulmas nticsind ba beyinin funksiyalarnn ziflmsi il sciyylnir. Heyvanlarn btn nvlri, n ox is atlar xstlnir. Xstliyin kskin v xronik formalar mvcuddur. Etiologiyas. Ba beyin v onun qabnn kskin anemiyas ox qan itirmlr zaman beyin arteriya qann kifayt qdr axmamas, beyini qidalandran iri arteriyalara tzyiq olunmas, iknbdn v kor barsaqdan qazlar buraxarkn (timpaniya v meteorizmin malicsind) qann daxili orqanlara klli miqdarda axmas beyind kskin anemiyaya sbb olur. Beyinin v beyin qabnn xronik anemiyas bir sra infeksion xstliklr, xronik rk-damar qsurlarn ba beyind ilr olan zaman mahid edilir. Patogenezi. Arteriya qan beyin az getdiyi n beyin v onun qab kifayt qdr oksigen v qida maddlri il tchiz oluna bilmir. Nticd Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri ba beyinin sinir hceyrlrind oyanma v lngim proseslri ziflyir, bu is sinir-reflektor faliyytinin pozulmasna, zl tonusunun ziflmsin, mdnin v barsaqlarn sekretor v motor faliyytinin, aciyrd v toxumalarda qaz mbadilsinin pozulmasna sbb olur. Patanatomiyas. Beyin qabnda, onun boz v a maddlrind qan azl ml gldiyi n onlar solunlar, buradak damarlar kifayt qdr qanla dolmur, ba beyin maddlri arasnda srhd aydn bilinmir. lamtlri. Ba beyinin kskin anemiyas zaman qabq v qabqalt mrkzlrd tez inkiaf edn funksiya pozunluqlar balayr. rti reflekslr ziflyir, heyvan yeriyrkn bdryir, ataksiya lamtlri mahid olunur, selikli qialarn rngi solunlar, rk ziflyir, aritmiya balayr, tnffs tezlir, barsaqlarn peristaltikas vvlc qvvtlnir, sonralar ziflyir. Heyvan az mddtd klli miqdarda qan itirdikd koma hal yaranr. Heyvan yxlb huunu itirir, gzlr brlir.Bel hal lmd ba ver bilr. Diaqnozu. Bu anamnez mlumatlar, kliniki lamtlr saslanr. Burada oftalmoskopiya etmk vacibdir. Bu zaman gzn dibind anemiya mahid olunur. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Proqnozu. Xstliyin kskin formasnda vaxtnda malic tdbirlri grls yax olur. Xronik anemiyada proqnoz bhli v ya pisdir. Gedii. Xstlik kskin formada ox iti surtli gedir. Xronik formada is aylarla davam ed bilir. Malicsi. lk nvbd xstliyi trdn sbbi aradan qaldrmaq n malic tdbirlri grlmlidir. Xstlik qanaxmadan ml gldikd drhal qanaxman dayandrmaq n tdbirlr grmk lazmdr. tirilmi qan vz etmk mqsdil venaya fizioloji mhlul yeridilir v ya hemogen qan krlr. Xstd yaranm komatoz vziyyti aradan qaldrmaq n rk drmanlar v oyadc vasitlr ttbiq edilir: dri massaj edilir, d qfsi v qarnn yan trflrin skipidar v ya xardal spirti kilir, naatr spirti iyldilir. Drialtna efir vurmaq da yax hesab edilir, venaya qlkoza il kofein yeridilir, kalsium-xlorid v ya natrium-xlorid ildilir. Prosesin kskin formasnda heyvann ban aa tutmaq lazmdr. Sollyuks lampas il qzdrmaq da yax ntic verir. Prosesin kskin v xronik formalarnda orqanizmi mhkmlndirn patogen v simptomatik terapiya vasitlrindn istifad olunur. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Ba beyin v onun qabnn hiperemiyas bu ba beyinin damarlarnn qanla dolub oradak mrkzlrd funksiya pozunluunun yaranmas il sciyylnir. Bel xstliy n ox atlar v i heyvanlar tutulur. Ba beyinin arterial (aktiv) v venoz (passiv) hiperemiyas ola bilr. Etiologiyas. Ba beyin aktiv-arterial hiperemiyas rk faliyytinin qvvtlnmsi v ya ba beyin arteriyas tonusunun aa dmsi nticsind ml glir. Bunun sblri is mxtlifdir. Venoz hiperemiyann sbblri c tayl qapaqlarn qsurlar v sa atrioventrikul- yar yolun daralmas, kiik qan dvrannda qann hrktinin ziflmsi zaman venoz qann beyindn sorulmasnn tinlmsidir. Patogenez. Arterial hiperemiya nticsind kll daxili tzyiq drhal ykslir, bunun saysind d ba beyindki mrkzlr qcqland n heyvan oyanma halnda olur. Venioz hiperemiyas nticsind sinir uclar ifrat qcqlandndan onlarn funksiyas ziflyir, buna gr d heyvan sst olur. Patanatomiyas. Arterial hiperemiyada arteriya damarlar qanla dolu olur, beyinin a v boz maddsinin rngi qrmzya alr, ksrkn oxlu arteriya qan damarlar xr. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri lamtlri. Aktiv hiperemiya zaman xsty oyanma, passiv hiperemiyada is sstlk lamtlri grnr. Bel oyanmalar n heyvann he bir mane hiss etmdn irliy doru hrkt etmsi, sslr kskin reaksiya vermsi, aqressiv hrktlr etmsi sciyyvidir. Xstd rk vurular gclnir, nbz dolun, dalas iri olmaqla ryin ikinci tonu qvvtlnir. Venoz hiperemiya zaman sstlk lamtlri tdricn inkiaf edir. Diaqnozu. Anamnez v klinik mayinlrdn alnan nticlr sasn diaqnoz qoyulur. Oftalmoskopiya zaman gz almacnn dibind hiperemiya diqnozu asanladrr. Proqnozu. Vaxtnda malic aparldqda proqnozu yaxdr. Malicsi. lk nvbd xstliyi trdn sbblri aradan qaldrlmaldr. Xstliyin ar formasnda heyvan ayrb qaranlq yax ventilyasiyal binada saxlamal v altnda yumaq dm olmaldr. Aktiv hiperemiyada ba nahiyysin soyuq kompress v ya buz qoymaq yax ntic verir. Heyvanlarda kskin oyanmalar olduqda bromuran, medinal, luminal, veronal verilir. Aktiv hiperemiyann ilk dvrlrind az miqdarda qanburaxmaq lverilidir. Venoz hiperemiya zaman rk zlsinin tonusunu qaldrmaq v qan dvrann qvvtlndirmk mqsdil kofein, kamfora, lobelin ttbiq olunur. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Gn v isti vurma Gnvurma kskin formal xstlik olub bilavasit gnin dz alarnn ba beyin tsiri nticsind mhm mrkzlrin pozulmas il sciyylnir. Xstliy btn heyvanlar tutulur, atlar daha hssasdr. Etiologiyas. Heyvanlar uzun mddt qzmar gn altnda saxladqda gnin dz alar ba beyin v onura beynind yerlmi mrkzlri faliyytdn salr.Heyvanlarn uzun mddt istirahtsiz ar id ildilmsi, imli suyun atmamas, heyvann ba aa ox bal saxlanmas kimi hallar bu xstliyin ml glmsin rait yaradr. Patogenezi. Gnin balca olaraq dz, infraqrmz alarnn ba nahiyysin uzun mddt tsiri saysind ba beyinin qab qzarr, beyin qabnn temperaturu normadan 2-30 C artq olur. Ba beyin v onun qabnda hiperemiya v dem ml glir, klldaxili tzyiq ykslir. Patanatomiyas. Beyin mdciklri qan il dolu olur. Beyin qab v beyin maddsi hiperemiyaya urayr. lamtlri. vvlc heyvanda mumi ziflik, oyanma, tnffsn tezlmsi, titrm, zl tonusunun aa dmsi, yeriyrkn bdrmk kimi lamtlr grnr, bzn bdnin mumi temperaturu ykslir. Proses ar formada olduqda heyvan zndn gedib yxlr, bbklri genilnir, Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri reflekslr kskin surtd ziflyir. rk-damar v tnffs sistemin zvlrind dyiiklik ml glir: – selikli qialar sianozlar, nbz dalalar kiilir, damarlar qanla kifayt qdr dolmur, ryin tonlar pozulur v ritmi dyiir, aritmiya mahid olunur. Xsty mvafiq baytar yardm gstrildikd yuxardak lamtlr 2-3 saat rzind aradan qaldrlr. ks halda heyvanda koma hal balayr. Diaqnozu.Anamnez mlumatlar v mrkzi sinir sisteminin pozunluqlar saysind grnn sciyyvi klinik lamtlr sasn diaqnoz qoyulur. Kskin infeksion xstliklrdn, intoksikasiyalardan, zhrli haratlarn dilmsindn tfriq etmk lazmdr. Malicsi. Xstni ayrb srin v klg (binada) saxlamaq, ba nahiyysin soyuq su tkmk, soyuq islatmalar, buz torbas qoymaq lazmdr. Damarlarn tonusunu qaldrmaq v tnffs mrkzini oyatmaq n kofein, kamfora, lobelin preparatlar tyin edilir. Qaramala v atn venasna 20-30 %-li qlkoza mhlulundan 300 ml gtrb 1-2 qram kofeinl qardrb vurmal. Sonra gnd 2 df iri heyvanlarn drisi altna 3 qram kofein 15 ml distill edilmi suda hll edib vurmal, gcl oyanmalar mahid olunduqda yuxu gtirn v sakitldirn drmanlardan xloralhidrat, medinal, brom preparatlar ttbiq edilmlidir. Aciyrd dem olduqda qanburaxma mslht grlr,bundan sonra venaya kalsium-xlorid yeritmk lazmdr. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Profilaktikas. Heyvanlar isti vaxt gn altnda saxlamamaq, yayda srin su il tmin etmk lazmdr. Qzmar gn altnda heyvanlardan istifad etmk lazm gldikd alnna a paradan balq geydirmli. stivurma stivurma orqanizmd temperaturun artq miqdarda ml glmsi v brkd onun ixracnn tinlmsi il lsqdar olaraq, mrkzi sinir sisteminin funksiya pozunluqlar il gedn kskin v hyat n qorxulu bir xslikdir. Etiologiyas.Xarici mhitin temperaturu yksk v nmlik ox olan raitd heyvan saxlandqda, brk v isti havada heyvann melrin arasnda otardqda, drd saxladqda, isti, sx, pis ventilyasiyal vaqonlarda uzun msaf yol getdikd istivurma ml glir. Piylnm, rk-damar qsurlar, aciyrin patologiyas, yorunluq kimi hallar istivurma n rait yaradr. Patogenezi. Havann temperaturu v nmliyin yksk olub ox brk yarandqda pozulur, hasil olunan temperaturun miqdar il xaric olunan temperaturun arasnda kskin frq yaranr, temperaturun ixrac tinlir. Nticd orqanizmin mumi temperaturu ykslir, venoz qan durunluu Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri ml glrk, ba beyind v aciyrd demlr inkiaf edir. Miokarda, qaraciyr v byrklrd distrofiya balayr, mrkzi sinir sistemin v ryin funksiyalar pozulur.Orqanizmd ml glmi bel vziyyt qar mbariz aparmaq n kompensator mexanizmlr faliyyt gstrmy balayr. Nticd tnffs tezlir, rk faliyyti ykslir, tr ifraz iddtlnir. Patanatomiyas. Xstlik ar keib heyvan ldrdkd yarma zaman ba beyin qabnda venoz qan durunluu,beyin maddsind dem, aciyrd dem, beyin mdciklrind onura beyin mayesi toplanr, rk genilnmsi mahid olunur. lamtlri. Xstliyin ilk dvrlrind heyvanda mumi oyanma v narahatlq lamtlri grnr, xst ox su iir, ox trlyir, bbklr genilnir, tnffs grginlir. Xstliyi yaradan sbblr aradan qaldrlmadqda mrkzi sinir sistemnd v ryin faliyytind drin pozunluqlar balayr, heyvan yer yxlr, hissiyat itir, fibrilyar titrm balayr, selikli qialarda sianoz, rkd aritmiya, aciyrd dem v s. kimi lamtlrin fonunda heyvan lr. Diaqnozu. Anamnez mlumatlarna v klinik sas diaqnoz qoyulur. Kskin zhrlnmlrdn v bir sra infeksion xstliklrdn (qarayara, pasterellyoz, Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri donuzlarn qzl yeli v s.) tfriq etmk lazmdr. Proqnozu.Vaxtnda malic tdbirlri grldkd ksr hallarda xst heyvan saalr, lakin ehtiyatl olmaq lazmdr. Malicsi. Xstliy sbb olan amillrin aradan qaldrlmasna ynldiln tdbirlr grlmlidir. Xstlr istdiklri qdr srin su verilmli, onlar tmiz havada v ya yax ventilyasiyal binalarda saxlamal v d nahiyysin srin su tkb imizdirmli, bir qdr qan buraxmal v venaya kalsium-xlorid mhlulu yeritmli. Profilaktikas.Heyvanlar id istifad edrkn, vaqonlarda uzaq msafy nql edrkn xarici mhitin temperaturuna v nmliyin diqqt yetirmk lazmdr.Meningit Knd tsrrfat heyvanlarnda ba beyin qabnn iltihab yalnz beyin qabnn iltihab il deyil, ksr hallarda beyinin srt qiasnn, yumaq qiann v torlu qiann iltihab il birlikd ml glir v kskin formada davam edir. Bu xstliy btn heyvanlar tutulur v n ox itlrd v atlarda mahid olunur. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Etiologiyas.Meningitlr adtn infeksion xstliklr saysind inkiaf edn ikincili xstlikdir. Bu baxmdan kokklarn, streptokokklarn, stafilikokklarn, diplokokklarn, bakteriyalarn v viruslarn rolu daha bykdr.Ba beyin silklnmsi, vurulmas, zilm, soyuqlamadan ml gln allergiya hal, intoksikasiya, uzun msafy nql olunmas,vitamin-mineral azl bu xstliyin ml glmsin kmk edir. Patogenezi. Gstriln amillr beyin qabna smk toxumalardan, beyin maddsindn, qan limfa v onura beyin mayesi il daxil olur. Nticd beyin qabnda seroz, hemorroji, yaxud irinli iltihab inkiaf etmy balayr. Patanatomiyas. Beyin qabnda hiperemiya v dem ml glir, bzn orada qan szmas da mahid olunur. lamtlri.ltihab prosesinin yerindn asl olaraq mahid olunan lamtlr ox mxtlif olur. Diaqnozu. Menikal sindroma v anamnez mlumatlarna sasn diaqnoz qoyulur. Quduzluqdan tfriq etmk lazmdr. Proqnozu .Ehtiyatldr. Yngl formalarda heyvan saalr. Xronik formas pis ntic verir. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Malicsi. vvlc sas xstliyi aradan qaldrlmasna ynldiln tdbirlr grb onu lv etmk lazmdr. Seroz meningiti qlkoza v urotropinl malic edirlr, bununla yana hm d antibiotiklr v sulfanilamidlrl malic aparlr.iddtli oyanma v arlar mahid olunduqda xloralhidrat, veronal, medinal v s.ildilmlidir. Ba beyinin v onun qabnn iltihab, zilmsi, sarsnts, qan szmas Ba beyin v onun qabnn iltihab bu beyin maddsi v onun qabnn iltihaba tutulmas nticsind ssciyylnn ox ar xstlikdir. Etiologiyas. sas sbb virus infeksiyasdr. Xsusn ensefalomielit, quduzluq, itlrin taunu, listerioz, Aueski xstliyi ba beyin v onun qabnda iltihab yaradr. Patogenezi. Beyin qabnda v onun boz v a maddsind mikroorqanizm- lr artb oxalaraq hiperemiya v dem ml glir, kapillyarlarn endotelisi iir, perivaskulyar hceyr infiltrasiyaya balayr.Ba beyin hceyrlri pozulub mhv olur. lamtlri.ltihab prosesi beyin qialarndan ba beyin qabna kerk menikal sindrom ml gtirir v beyin maddsinin pozulmas il laqdar olan simptomlar grnmy balayr. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Diaqnozu. Anamnez mlumatlarna v sciyyvi klinik lamtlr sasn qoyulur. Quduzluqdan tfriq etmk lazmdr. Proqnozu. Ehtiyatldr. Malicsi. Xstni ayrb geni v yumaq dmli binada saxlamal, ssdn, iqdan v travmadan qorumal, xstliyi trdn sbbi aradan qaldrmaa ynldiln tdbirlr grlmli. Drmanlarla malic kompleks surtd aparlmal, proses irinli olduqda antibiotiklr tyin edilmli, irinsiz proseslrd is urotropin v qlkoza il malic kursu aparlmaldr. Ba beyinin zilmsi v sarsnts kllnin travma nticsind zdlnmsil sciyylnir. Etiologiyas.Kll nahiyysin vurulmalar, partlay nticsind yaranm gcl dalalar, heyvann hndr yerdn hoppanmas zaman alan sarsnt ba beyin zdlnmsin, sarsntsna (silklnm) sbb olur. Patogenezi. Beyin qabnn v onun maddsinin sarsnmas oradak qan damarlar v sinir hceyrlrind struktura pozunluu verir, zdlnmnin iddtindn asl olaraq qan szmas, dem, kll daxili tzyiqin ykslmsi, sinir elementlrinin dalmas kimi pozunluqlara sbb olur. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Patanatomiyas.Kll smy zdlnir,beyin qabnda v onun maddsind hiperemiya, qan santlar toplanr, iri qan damarlar crldqda kll qutusunda v beyin mdciklrind qan toplanr. lamtlri. Yngl drcli zdlr olduqda heyvanda mumi narahatlq v oyanma mahid olunur, yeriyrkn ayaqlar dolar, inamsz hrkt edir, nbz v tnffs tezlir. Ar zdlnmlrd heyvan zndn gedir, reflekslr snr v ya ox ziflyir, ss v ar qcqlarna cavab vermir. Diaqnozu. Anamnez toplayarkn heyvann yxlmas v ya vurulmas dqiq myynldirilmlidir. Klinik lamtlr toplanb thlil edilmlidir. Proqnozu. Yngl formal zilmlr zaman beyin zdlnmdikd bir ne saat rzind lamtlr itib keir v proqnoz yax olur. Qalan hallarda proqnoz bhli v ya pis olur. Malicsi. Yngl formas malic edilir.Ba nahiyysin soyuq kopreslr qoymaq, B1 B12 v K vitaminlri tyin etmk, daxil natrium-yodid v kalium-yodid vermk, yaxud kll nahiyysin yod preparatlar il elektroforez tyin etmk lazmdr. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklri Ba beyin v beyin qabna qan szmas kskin travmalar, grgin rk faliyyti, qan damarlar pozunluqlar, kskin infeksiya, sepsis, anemiya, hipokalsium, hipoavitaminoz, invazion xstliklr beyin damarnn crlmasna sbb olur. Patogenezi. Beyind qan damarlar partladqda kll daxili tzyiq qsa mddtd ykslir ki, bu da kortikal ataksiyaya, zndn getmlr sbb olur. Beyinin mxtlif nahiyylrind qidalanmalar pozulur. lamtlri.Beyind ox qan szmada heyvan birdn-bir koordinasiyasn itirib yxlr, komatoz hal ml glrk, nbz ziflyir, tnffs ritmi pozulur. Gedii v proqnozu. Prosesin iddtil laqdardr. Menikal qan szmalar beyin qan szmalarna nisbtn yngl olur. Yngl qan szmalar bir ne gn kir v heyvan saaldqdan sonra el bir lamt qalmr. Diaqnozu. Anamnez mlumatlara v klinik lamtlr sasn qoyulur. Malicsi. Ba nahiyysin soyuq kompres qoymaq, qan buraxmaq yaxdr.2-3- gndn sonra autohemoterapiya ttbiq etmk,6-7-ci gndn yod preparatlar v fizioterapiya vasitlri il malicy balamaq lazmdr. Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklriBa beyn qan szmas zaman atn vziyyti Sinir sistemi xstliklri
• Sinir sistemi xstliklriOnura beyinin iltihab – mielit. mumi tetaniya Sinir sistemi xstliklri