Həyat bilgisi 4-cü sinif dərslik pdf

Müəllim tərəfindən mürəkkəb isimlərlə bağlı slayd əyləncəli tapşırıq üzərində izah edilir. Daha sonra motivasiya sualına qayıdılır və şagirdlərdən soruşulur: Uşaqlar biz hansı şəhidləri tanıyırıq? Xocalı cavabı alındıqdan sonra tarixlə əlaqə yaradılır və qan yaddaşımızdan səhifələr vərəqlənir. Sonra dərslik açılır və “Xocalıdan yadigar” mətnindəki mürəkkəb ismin işləndiyi abzas onlarla birlikdə müzakirə edilir. Biz mürəkkəb isimlərin yaranma yolları barədə nəzəri məlumat aldıq. İndi gəlin görək bu abzasda işlənmiş soyqırım sözü hansı üsulla yaranan mürəkkəb isimlərə aid edilə bilər. Bu abzas şagirdlərdən birinə oxudulur. Müzakirə başlanır. Müzakirədən sonra məlum olur ki, bu söz bir s adə və bir düzəltmə sözün birləşməsindən yaranmışdır. Soy + qır + ım. Şagirdlərə Qırım sözünün məram, məqsəd, niyyət mənaları da verməsi xatırladılır. Məs: Qırımını öyrəndim. Məramını öyrəndim.

Müəllim işıqlı gələcək deməkdir!

Avropanın məşhur sənət mərkəzlərinin birində uşağın biri vitrində cox gözəl bir rəsm gorür. Rəsmin qiyməti olduqca yuksək idi. Uşaq bu rəsmi növbəti ildə böyük qardaşının ad gününə hədiyyə almaq istəyir. Bir iş tapıb qənaətlə kecinərək yığdığı bütün pul ilə mağazaya gedir. Şanslıdır, rəsm əsəri hələ satılmamışdır. Icəri daxil olur, rəsmi bir müddət yaxından izlədikdən sonra rəsmi cəkən sənətkarı tapır : “Böyük qardaşımın ad günü üçün bu rəsmi satın almaq istəyirəm, bütün pulum da bu qədərdir”-deyir. Rəssam bir müddət düşündükdən sonra rəsmi paketləyir və uşağa satır. Uşaq paketini alır və təşəkkür edərək mağazadan cıxır. Rəssamın dostları da mağazada idilər və təəccüblə soruşarlar:”Sən nə etdin, o şəklin dəyəri milyonlar edərdi. Niyə bu qədər aşağı qiymətə satdın?” Rəssam cavab verir: “Bəli, mən bu rəsm əsərinə milyonlar verəcək bir cox insan tapa bilərdim, ancaq bütün sərvətini bu rəsmə verəcək neçə nəfər tapa bilərdim. “

6. “Vitrin” sözünün leksik mənası.
A) Satilacaq malları nümayiş etdirmək üçün sərgi yeri
B) Rəsm əsırlərinin nümayişi üçün nəzərdə tutulmuş yer
C) Hər hansı mağazanın adı
D) Alıcaların istirahəti üçün ayrılmış yer
7.Mətndəki əsas fikir hansı cümlədə ifadə olunub?
A) Avropanın məşhur sənət mərkəzlərinin birində uşağın biri vitrində cox gözəl bir rəsm gorür.
B) Uşaq bu rəsmi növbəti ildə böyük qardaşının ad gününə hədiyyə almaq istəyir

C) Rəssam cavab verir: “Bəli, mən bu rəsm əsərinə milyonlar verəcək bir cox insan tapa bilərdim, ancaq bütün sərvətini bu rəsmə verəcək neçə nəfər tapa bilərdim. “

D) Rəssam bir müddət düşündükdən sonra rəsmi paketləyir və uşağa satır.
8. “Sərvət dəyərində rəsm” və “İdman ayyaqabıları”mətni üçün ortaq cəhət hesab edilə bilər.
A) Hər iki mətndəki uşaq obrazı iş qabiliyyətindən məhrudur.
B) Hər iki satıcı rəsm əsəri satır.
C) Hər iki satıcı üçün mənəvi qazanc daha vacibdir.
D) Hər iki mətn təsviri xarakterli mətndir.
9. Mavi rənglə fərqləndirilmiş sözlər üçün ortaq cəhətdir.
A) Hər iki söz milli mənşəlidir.
B) Hər iki sözdə ahəng qanunu eyni şəkildə izlənilir.
C) Hər iki sözdə həm mənsubiyyət ,həm də hal şəkilçisi var .
D) Hər iki sözün yazılışı ilə deyilişi fərqlidir.
10. Çəhrayı rənglə fərqləndirilmiş sözlər ismin hansı halındadır?
A) Adlıq halada
B) Qeyri-müəyyən yiyəlik halda
C) Yönlük halda
D) Qeyri-müəyyən təsirlik halda
Tərtib etdi: Yeganə İsgəndərova

Mövzu: Feli bağlamanın digər nitq hissələrindən fərqləndirilməsi.(VII sinif Azərbaycan dili)
Standart: 2.1.1., 4.1.2., 4.1.4.
Məqsəd:
1. Feli bağlamanı diğər nitq hissələrindən fərqləndirir.
2. Cümlədə omonim şəkilçili sözlərin oxşar və fərqli cəhətlərini göstərir.
2. Cümlədə feli bağlamaları və feli bağlama tərkiblərini tapır.

3. Feli bağlamaların yazılışı ilə bağlı qaydalara əməl edir, durğu işarələrindən yerində istifadə edir.

Dərsin tipi: deduktiv
İş forması: böyük qrupla iş
İş üsulu: əqli hücum
Təchizat: iş vərəqləri, İKT
Dərsin gedişi
Motivasiya: Qara hərflərlə verilmiş sözlərin fərqini tapın.
Gülümsərov oxumamış alimdir.
Dərslərini oxumamış gəzməyə getmə.
Başını üzməmiş, buradan get.
Allah bilib, dəvəyə qanad verməyib.
Səhvini başa düşüb üzr istəmək istədi, amma artıq gec idi.
Ayılanda ətrafında heç kimi görmədi, hamı çıxıb getmişdi.
Günəş kimi müqəddəs
Bir həqiqət deyirəm
Azərbaycan deyəndə!
Uşaqda nə günah, günah belə şeyləri ona deyəndədir.
Göyçayın gülöyşə narından çantam tutunca yığdım.
Yol boyunca ağaclar əkilmişdi.
Bu xəbəri eşidər-eşitməz sənin yanına gəldim.
Kor tutduğunu buraxmaz.
Məktubu dönə-dönə oxudum.
Min Qazaxda köhlən ata,
Yalmanına yata-yata,
At qan – tərə bata-bata
Göy yaylaqlar belinə qalx,
Kəpəz dağdan Göy gölə bax. (S.Vurğun)
Feli bağlamaların hansı mənanı ifadə etdiyini göstərin.
Onlar çörəyi tikə-tikə kəsib yeyirdilər.
Mən indi gələ bilmirəm, imtahanlarımı qurtarıb gələcəyəm.
Kəndlilər alovun çoxaldığını görüb yaman əl-ayağa düşmüşdülər.
Azadlıq hissi insanın qəlbində həvəs oyadaraq yaşayıb-yaratmağa ruhlandırır.
Şahid ifadələri ilə tanış olmamış (tanış olmadan) sizə heç nə deməyəcəyəm.
Rüstəm kişi onun nəzərə çarpan tutqunluğuna əhəmiyyət vermədən birbaşa mətləbə keçdi.
Ağsaqqal sözü dinləmədən heç nə əldə etmək olmaz.
Qaraca qız tökülmüş meyvələri yığarkən gözü qara pişiyə sataşdı.
Həyat səni güldürəndə gülmüsən,
Hünərin var,ağladanda gül görüm. (B.Vahabzadə)
Havanın qaraldığını görüncə ağlamağa başladı.
Özünə gələr-gəlməz başını qaldıraraq gözləri ilə dostunu axtardı.
Mötərizədə verilmiş felləri feli bağlama şəklində yaz.
Şahlar məclisindən kənar ol, kənar,
Pambıq od (görmək) alışıb yanar. (N.Gəncəvi)

Doğrusu, qavaldaş (çalın) mənə elə gəlirdi ki, Qobustan qayalarının üstündə çəkilən şəkillər rəqs edir.

Cahandar ağa başını (qaldırmaq) üfüqə, sonra Kürün o üzündəki meşəyə baxdı.
Bu divarı yaxşı-yaxşı (ağartmaq) heç yerə getməyəcəksən.
Nizami Gəncəvi “Xosrov və Şirin” poemasını (bitirmək) Cahan Pəhləvana göndərdi.
Cümlələri sintaktik və morfoloji təhlil edin. Cümlədə əsas hərəkəti izah edən sözləri seçin.
“SƏHƏR” qrupu
Cavan gələndə itlərə həmişə bir şaqqa ət gətirərdi.
“ARZU” qrupu
Çaparlar qayıdarkən qoca palıd onların sir-sifətindən başa düşdü ki, pis xəbərlə gəliblər.
“GƏLƏCƏK” qrupu
Uşağın ağladığını görüb çox qəzəbləndi.
“DOST” qrupu
O dayanmadan danışırdı.

Qiymətləndirmə: Qrupların fəaliyyəti ulduz işarələri vasitəsilə meyarlar cədvəlinə əsasən qiymətləndirilir:

Qruplar
Meyarlar
Gələcək
Əməkdaşlıq
Nizam-intizam
Fəallıq
Tapşırığın yeri­nə yetirilməsi
Xüsusi qiymətləndirmə

Standart: 4.1.4. Sait və samitlərin, mürəkkəb sözlərin yazılış qaydalarına əməl edir.

Mövzu: Mürəkkb isimləər
Məqsəd:
● Mürəkkəb isimlər haqqında qaydaları mənimsəyir;
● Mürəkkəb isimlərin yazılış qaydalarına əməl edir.
İş formaları: kollektiv iş, qruplarla iş, fərdi iş.
İş üsulu: BİBÖ, müzakirə, Auksion.
İnteqrasiya: Təsviri incəsənət, Azərbaycan tarixi.
Resurslar: iş vərəqləri, BİBÖ və qiymətləndirmə cədvəli.

Motivasiya: Şagirdlərə Məhəmməd Peyğəmbərin kəlamı nümayiş etdirilir və soruşulur: Nöqtələrin yerində hansı söz olmalıdır? Şagirdlərdən “mürəkkəb” cavabı alındıqdan sonra onlara ikinci sual verilir. Mürəkkəb bu kəlamda nə bildirir? Təsviri incəsənətlə əlaqə yaradılır. Məlumat verilir ki, bu sahədə mürəkkəbdən istifadə etməklə mükəmməl əsərlər yaradılmışdır. Bəs bu sözün daha hansı mənası var? Biz bu sözə daha harda rast gəlirik? Fikir nitq hissələrinin sadə, düzəltmə və mürəkkəb olmasına yönəldilir. Şagirdlərə bu gün mürəkkəb isimlər barədə məlumat alacaqları bildirilir. Sonra əvvəlcədən hazırlanaraq divardan asılmış BİBÖ cədvəlinin ilk iki xanası onlarla birlikdə doldurulur.

Mürəkkəb isimlər müxtəlif üsullarla yaranır. İki və daha artıq sözün birləşməsindən əmələ gəlir
Mürəkkəb isimlərin tərəfələri necə sözlər ola bilər? Onlardan hansı bitişik, hansı defislə yazılır?

Müəllim tərəfindən mürəkkəb isimlərlə bağlı slayd əyləncəli tapşırıq üzərində izah edilir. Daha sonra motivasiya sualına qayıdılır və şagirdlərdən soruşulur: Uşaqlar biz hansı şəhidləri tanıyırıq? Xocalı cavabı alındıqdan sonra tarixlə əlaqə yaradılır və qan yaddaşımızdan səhifələr vərəqlənir. Sonra dərslik açılır və “Xocalıdan yadigar” mətnindəki mürəkkəb ismin işləndiyi abzas onlarla birlikdə müzakirə edilir. Biz mürəkkəb isimlərin yaranma yolları barədə nəzəri məlumat aldıq. İndi gəlin görək bu abzasda işlənmiş soyqırım sözü hansı üsulla yaranan mürəkkəb isimlərə aid edilə bilər. Bu abzas şagirdlərdən birinə oxudulur. Müzakirə başlanır. Müzakirədən sonra məlum olur ki, bu söz bir s adə və bir düzəltmə sözün birləşməsindən yaranmışdır. Soy + qır + ım. Şagirdlərə Qırım sözünün məram, məqsəd, niyyət mənaları da verməsi xatırladılır. Məs: Qırımını öyrəndim. Məramını öyrəndim.

Tədqiqat sualı: Mürəkkəb isimlərin yazılış qaydaları hansılardır?

Tədqiqatın aparılması: Şagirdlər 5 qrupa bölünür. Onlara müvafiq tapşırıqlar əksini tapan iş vərəqləri paylanılır.

1. Müxtəlifmənalı sözlərin birləşməsindən yaranan 10 mürəkkəb isim yazın
2. Bu cür isimlərin yazılışı barədə qayda tərtib edin.
1. Yaxınmənalı sözlərin birləşməsindən yaranan 10 mürəkkəb isim yazın
2. Bu cür isimlərin yazılışı barədə qayda tərtib edin.
Füzuli
1. Əksmənalı sözlərin birləşməsindən yaranan 10 mürəkkəb isim yazın
2. Bu cür isimlərin yazılışı barədə qayda tərtib edin.
Kəlbəcər
1. Müstəqil mənası olmayan sözlərin birləşməsindən yaranan 10 mürəkkəb isim yazın
2. Bu cür isimlərin yazılışı barədə qayda tərtib edin.
Xocalı

1. “Ha”, “a” bitişdiricilərinin vasitəsilə birləşən eyni fel köklərinin təkrarı ilə yaranan 10 mürəkkəb isim yazın

2. Bu cür isimlərin yazılışı barədə qayda tərtib edin.
İnformasiyanın mübadiləsi: Təqdimatlar dinlənilir.
İnformasiyanın müzakirəsi: Dinlənilən təqdimatlar qrupla birgə müzakirə olunur.

Nəticə: Mürəkkəb isimlər yazılışına görə iki yerə bölünür: bitişik və defislə yazılanlar. Müxtəlifmənalı sözlərin birləşməsi, eləcə də ha, a bitişdiricilərinin vasitəsi ilə yaranan isimlər bitişik, digərləri defislə yazılır. Bitişik yazılan mürəkkəb isimlər bir vurğu altında deyilir.

BİBÖ cədvəlinin öyrəndim xanası şagirdlərin köməyi ilə doldurulur.
Mürəkkəb isimlər müxtəlif üsullarla yaranır. İki və daha artıq sözün birləşməsindən əmələ gəlir
Mürəkkəb isimlərin hansı bitişik, hansı defislə yazılır?

Müxtəlifmənalı sözlərin birləşməsi, eləcə də ha, a bitişdiricilərinin vasitəsi ilə yaranan isimlər bitişik, digərləri defislə yazılır. Bitişik yazılan mürəkkəb isimlər bir vurğu altında deyilir.

Yaradıcı tətbiqetmə: Şagirdlərə 8-ci tapşırıq verilir. Düzgünlüyü slaydla yoxlanılır. Kim daha tez və düzgün cavablandırarsa fərdi şəkildə mükafatlanacağı söylənilir. Bununla da Auksion həyata keçirilmiş olur. Sonra 9-cu tapşırıq SMART BOARD proqramı vasitəsilə şagirdlər tərəfindən yerinə yetirilir.

Qiymətləndirmə: Məqsədə uyğun tərtib edilmiş meyarlar üzrə aparılır.
Meyarlar
Qruplar
Füzuli
Kəlbəcər
Xocalı
Qaydanı düzgün tətbiq edir
Mürəkkəb sözləri düzgün yazır
Fikrini düzgün izah edir
Vaxta qənaət edir
Əməkdaşlıq edir

Ev tapşırığı: Evdə içində yaranma üsulundan asılı olmayaraq 5 mürəkkəb ismin işləndiyi “Xocalı meşəsində vahiməli gecə” adlı esse yazın.

İsgəndərova Yeganə Əvəz qızı.
Göygöl rayon L.Məhərrəmov adına Şəhriyar kənd tam orta
məktəbin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi.
DƏRS PLANI
Fənn: Tarix: Sinif:
Mövzu:
Sözün t ə rkibi. Kök v ə ş ə kilçi.
Standart: ( 4.1.2)Sözün səs tərkibini, semantik xüsusiyyətlərini,
tərkibni, yaranma üsullarını və qrammatik mənasını(ad,
əlamət, hərəkət bildirməsini) izah edir.
Məqsəd:
● Sözü tərkib hissələrinə ayırır;
● Kök və şəkilçinin fərqini izah edir;
● Azərbaycan dilində kök və şəkilçinin yerini müəyyənləşdirir;
Dərsin tipi: İnduktiv
İş üsulları: beyin həmləsi, karusel, müzakirə, venn diaqramı,klaster
İş formaları: qruplarla iş, kollektiv iş, fərdi iş.
İnteqrasiya: Həyat bilgisi,musiqi,ingilis dili.
Resurslar: mimio qalereya, animashki.ru, google.az
Dərsin gedişi ( 45 dəqiqə)

Motivasiya:(Problemin qoyuluşu) Şagirdlərə kökü və gövdəsi olan agac şəkli göstərirəm və sualla müraciət edirəm: “ Əgər ağacın gövdəsini kökündən ayırsaq, nə baş verəcək?” Şagirdlərin fərziyyələrini alaraq lövhədə yazıram.Düzgün varianti monitorda işıqlandırıram.Şagirdlərin fərziyyələrini düzgün variantla yoxlayır,mövzudan kənar fərziyyələri ixtisar edirəm.Şagirdləri tədqiqat sualına yönləndirmək üçün yönəldici suallarla şagirdlərə müraciət edirəm. ”Dəmirçi sözünü tərkib hissələrinə ayırın və yuxarıda gördüyünüz ağacla müqayisə edin.Onları hansı xsusiyyətlərinə görə eyniləşdirmək olar?” Şagirdləri istiqamətləndirdikdən sonra tədqiqat sualını monitorda göstərirəm.Həmçinin tədqiqat sualını divardan asıram.

Tədqiqat sualı: ● Kök və şəkilçinin fərqi nədir?
● Dilimizdə yerinə görə kök və şəkilçinin vəziyyəti necədir?
Problemin həlli: Tədqiqatın aparılması üçün verdiyim ilk tapşırıq “Kök və şəkilçi” oyunu adlanır.

Tapşırıq 1.Vatman üzərində mətn verilir və şəkilçilərin yerinə nöqtələr qoyulub.Vatmnın boş hissələrinə yapışqanlı kagız üzərində şəkilçilr yazılb yapışdırılıb.Şagirdlər uyğn gələn şəkilçiləri tapıb mətndə yerinə qoyurlar. . Tapşırıq 2. Bu tapşırıq karusel üsulu əsasında hazırlanıb və bütün qruplar tərəfindən yerinə yetirilir. Hər qrup “dost “sözünə toplar üzərindəki şəkilçilərdən uyğun gələnini seçib artırı

İnformasiyanın mübadiləsi və müzakirəsi hər bir tapşırığın yerinə yetirilməsindən dərhal sonra aparılır.Müzakirə zamanı sualla müraciət edirəm.”Nə üçün verilmiş sözə cəm şəkilçisinin –lər formasını deyil,-lar formasını artırdınz?”Müzakirə zamanı şagirdlərin diqqətini kök və şəkilçinin yerinə yönəldirəm.

Tapşırıq 3.Hər bir qrupa aşağıdakı kimi cədvəl çəkmək tapşırıram.
Birinci qrup verilmiş sözləri şəkilçilərin yerinə görə qruplaşdırır;
İkinci qrup ön şəkilçili sözlərin köklərinin milli mənşəli və ya alınma olduguna görə qruplaşdırır.
Üçünü qrup ön şəkilçili sözləri ərəb-fars və avropa mənşəli olduğuna görə qruplaşdırır.
Tapşırıq 4.Kök və şəkilçinin xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsinə əsaslanır.

Birinci qrupa kök və şəkilçiyə(leksik və qrammatik) məxsus xüsusiyyətləri aşağıdakı xanalarda müəyyənləşdiməyi tapşırıram.

İkinci qrupa kök və şəkilçiyə məxsus xüsusiyyətləri Vennn diaqramında işləməyi tapşırıram

Üçüncü qrupa klaster(şaxələmdirmə)üsulundan istifadə etməklə kökə məxsus xüsusyyətləri seçib onun ətrafında yazmağı tapşırıram

Təqdimat zamanı şagirdlərin kök və şəkilçinin xüsusiyyətləri ətrafında müzakirələrini təşkil edirəm.Hər bir tapşırığın təqdimatından sonra düzgün variantı monitorda işıqqlandırılır və şagirdlər yerinə yetirdikləri tapşırığı düzgün variantla yoxlayırlar.

Nəticə və ümumiləşdirmə: Şagirdlərlə birlikdə dərsin sonundan əvvəlinə doğru baxış keçirilir (refleksiya).Müsahibə yolu ilə şagirdlərin keçirilən mövzu ilə bağlı qənaət və nəticələrini(əyləncəli və musiqili oyun şəkilində) alıram və əvvəlcədən müəyyənləşdirdiyim nəticəni monitorda işıqlandırıb şagirdlərin nəticələri ilə nə dərəcədə üst-üstə düşdüyünü yoxlayıram.

Qiymətləndirmə: Şagirdlərin qiymətləndirilməsini dərs boyu yeri gəldikcə, dörd meyar üzrə ( 1.Əməkdaşlıq. 2.Sözləri kök və şəkilçiyə ayırır. 3.Kök və şəkilçiyə aid xüsusiyyətləri müəyyənləşdirir. 4.Dilimizdə kök və şəkilçinin yerini müəyyənləşdirir .) dörd səviyyədə ( əla, yaxşı ,orta, zəif ) aparıram.

Ev tapşırığı:” Mən dərsdən sonra. ”başlığı altında esse yazın və mətnin içərisindən sözlər seçib kök və şəkilçiyə ayırın.

filoloqmentor.blogspot.com

Təhsil Nazirliyinin dərslik üzrə eksperti olaraq mənə maraqlıdır ki,dərsliklərimizdə . Ответы

BLOQUN ZİYARƏTÇİLƏRİ

BAXIŞ SAYI

ƏN ÇOX OXUNANLAR

AZƏRBAYCAN DİLİ -KSQ 5 – Cİ SİNİF I BÖLMƏ II BÖLMƏ III BÖLMƏ IV BÖLMƏ 6 – Cİ SİNİF I BÖLMƏ II BÖLMƏ II.

I VARİANT AZƏRBAYCAN DİLİ RİYAZİYYAT HƏYAT BİLGİSİ İNFORMATİKA TƏSVİRİ İNCƏSƏNƏT MUSİQİ TEXNOLOGİYA FİZİK.

III Bölmə üzrə KSQ Gəmiricilər. 1 – 6 – cı suallar mətnlə bağlıdır. Gəmiricilər iti qabaq dişlərə malik olan heyvan sinfidir. Bu.

I VARİANT AZƏRBAYCAN DİLİ HƏYAT BİLGİSİ RİYAZİYYAT İNFORMATİKA İ NGİLİS DİLİ TEXNOLOGİYA MUSİQİ TƏSVİRİ İ.

Fonetika Bağ 1 – 4 – cü suallar mətnlə bağlıdır. Bağlar ancaq güllər, meyvələr, tərəvəzlər yetişdirmək üçün, eləcə də dekorativ a.

I SİNİF II SİNİF III SİNİF IV SİNİF

I Bölmə üzrə KSQ Səttar Bəhlulzadə. 1 -6 – cı suallar mətnlə bağlıdır. Görkəmli Azərbaycan rəssamı,Azərbaycan boyakarlıq sənə.

Söz yaradıcılığı Balina. 1 – 6 suallar mətnlə bağlıdır. Balına suda yaşamağa uyğunlaşmış böyük dəniz məməli1 heyvanıdır.Dərilərin .

Leksika Bayraq 1-5 suallar mətnlə bağlıdır. Bayraq – rəngli parça hissəsidir, üstündə çox vaxt , iri şəkil və ya yazı olur. Bayraq.

I VARİANT AZƏRBAYCAN DİLİ RİYAZİYYAT İNFORMATİKA HƏYAT BİLGİSİ MUSİQİ İNGİLİS DİLİ TƏSVİRİ İNCƏSƏNƏT FİZİKİ .