Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin təhsili (xüsusi təhsil) HAQQINDA

Ən sadə qrip belə bizi yoracaq və xəstə olduğumuz o həftə bizim üçün çox çətin olacaq. Bunun üçün hər zaman qabaqlayıcı tədbirlər görməli, sağlamlığımıza önəm verməliyik. Qidalanmamıza diqqət etməliyik. Yetərincə və balanslı qidalanmalıyıq. Gəzdikdən və ya məşqlərimizi etdikdən sonra tərləyəcəyimiz üçün dərhal duş qəbul etməli, xəstələnməməliyik. Sağlamlıq insanlar üçün ən vacib şeydir. Sağlam olmayanda, dünya qədər sərvətimiz olsa belə, bunun bizə heç bir faydası yoxdur.

Saglamliq haqqinda insa

Dünya zənginliklə doludur. Həmin sərvətlərin ən mühüm sərvəti insan sağlamlığıdır. Məncə sağlam yaşamaq yaxşı yaşamaqdır. Sağlamlıq insanlar və bütün canlılar üçün hava və sudan daha vacibdir. Sağlamlıq olmasa, onlardan istifadə edə bilmərik. Sağlamlıq varsa, hədəflərimizə çatmaq üçün yaşayırıq. Yaxşı yaşaya bilərik. Sağlamlıq olmasa, dünya dayanar. Sağlam olsaq, dünyamız işıq saçar. Sağlamlıq həyatımızda təmizliyin mənbəyidir. Xoşbəxt yaşamaq, dünyanın gözəlliklərini görmək üçün sağlamlıq lazımdır.

Sağlam olmaq üçün nə etməliyik?

Sağlamlıq fiziki və ruhi sağlamlıq kimi iki aspektdə qiymətləndirilir. Bunları təmin etmək üçün bəzi qaydalara əməl etməliyik. Fiziki sağlamlığımızı qorumaq üçün düzgün qidalanmalıyıq. Orqanizmimiz üçün lazım olan meyvə və tərəvəzləri yeməliyik. Biz müntəzəm yemək yeməliyik. Həftədə ən azı üç gün məşq etməliyik. Gigiyenaya diqqət yetirməliyik. Sağlamlığımıza ziyan vuran spirtli içkilərdən, siqaretdən uzaq durmalıyıq. Onların zərərləri sonsuzdur. Çünki onlar bir çox xəstəliklərə və ölümlərə səbəb olur. Sağlam həyat sürmək üçün ətrafımızdakı hava da təmiz olmalıdır.

Sağlamlığın önəmi

İdmanla məşğul olsaq; sümüklərimiz güclənir və bədənimizi cavanlaşdırırıq, buna görə də sağlam bədənə sahib oluruq . Süd və süd məhsulları istehlak etsək, sümüklərimiz sağlam olar və bədənimiz çoxlu protein qəbul edər. Meyvə və tərəvəzlərdən istifadə etsək; Çoxlu vitaminlər, zülallar və minerallar bədənimizə daxil olur və bizi xəstəliklərdən qoruyur. Bu səbəbdən sağlamlığımıza diqqət yetirmək çox vacibdir. Çünki səhhətimiz pis vəziyyətdə olsaydı; müxtəlif xəstəliklərə düçar olardıq və bədənimizə çoxlu ziyan dəyərdi. Bu səbəbdən sağlamlığımızı laqeyd qoymamalı, sağlamlığımızı təhdid edəcək şeylərdən mümkün qədər uzaq durmalıyıq. Unutmayın, sağlamlıq həyat deməkdir.

Atalarımız demişkən, “ Hər şeyin başı sağlamlıqdır”. Sağlam olmayanda yediyimiz hər loxma, içdiyimiz hər qurtum su bizim üçün zəhərə çevrilir. Sağlam deyilsənsə, nədənsə həzz ala bilmirsən, hər şey sənə duzsuz gəlir. Məsələn, sağlam insan yeyib-içməsinə fikir verməsə, təmizliyinə fikir verməsə, sağlamlığının qədrini xəstə olanda anlayar. Təəssüf ki, bəzən çox gec olur. Etdiklərimizin və ya etmədiklərimizin, etinasızlıqlarımızın əvəzini ödəyirik. Amma elə xəstəliklər var ki, bəzən anadangəlmə olur, bəzən də gec olur. Nə qədər tədbir görsəniz, nə qədər diqqətli olsanız da, sizi tutacaq. Bu vəziyyətdə özünüzlə barışmaq ən yaxşısıdır. Psixoloji olaraq həm özünü daha yaxşı hiss etməyə, həm də daha tez sağalmağa müsbət töhfə verir.

Gündəlik həyatımızda çox varlı olmağın, çoxlu pul qazanmağın xoşbəxtlik gətirmədiyini, əsl xoşbəxtliyin sağlamlıq olduğunu görür və şahidi oluruq. Məsələn, bir insanın lüks avtomobilləri varsa, lakin şəkər xəstəliyi varsa, bütün var-dövlətinə baxmayaraq, istədiyi kimi yeyib-içə bilməz. Amma sağlam olan insan ailəsi ilə xoşbəxt yaşayar.

Ən sadə qrip belə bizi yoracaq və xəstə olduğumuz o həftə bizim üçün çox çətin olacaq. Bunun üçün hər zaman qabaqlayıcı tədbirlər görməli, sağlamlığımıza önəm verməliyik. Qidalanmamıza diqqət etməliyik. Yetərincə və balanslı qidalanmalıyıq. Gəzdikdən və ya məşqlərimizi etdikdən sonra tərləyəcəyimiz üçün dərhal duş qəbul etməli, xəstələnməməliyik. Sağlamlıq insanlar üçün ən vacib şeydir. Sağlam olmayanda, dünya qədər sərvətimiz olsa belə, bunun bizə heç bir faydası yoxdur.

Sağlamlıq həm insanlar, həm də cəmiyyət üçün vacibdir. Çünki sağlamlıq olmadan heç bir şeyin mənası yoxdur. Biz bunu koronavirus prosesi zamanı çox aydın şəkildə gördük. Göründüyü kimi, epidemiya yaranıb. Bütün dünyaya yayılıb. İnsanların və cəmiyyətin sağlamlığı risk altındadır. Bütün həyat dayanmış kimi görünür, elə deyilmi? Buna görə də, sağlamlıq risk altında olduqda heç bir şey edilə bilməz.

Məktəblərin bağlanması, iş yerlərinin bağlanması, insanların cəmiyyət olaraq evdə qalmaları kimi bütün tədbirlər sağlamlığın nə qədər vacib olduğunu göstərdi. Başqa sözlə, sağlamlığımıza sərmayə qoymalıyıq. Sağlamlıq hər şeydən əvvəldir deyəndə əcdadlarımız nə qədər haqlı olublar. Ona görə də təmizliyimizə fikir verməliyik, idmanla məşğul olmalıyıq. Bütün bunlar sağlamlığımızı qorumaq, immunitet sistemini gücləndirmək üçün lazımdır.

Əllərimizi tez-tez yumaq, mövsümə uyğun meyvə və tərəvəzlərdən istifadə etmək, yuxu rejiminə diqqət yetirmək sağlamlığımız üçün edəcəyimiz çox dəyərli işlərdir. Bir cəmiyyətin sağlamlığı təhlükə altına düşəndə ​​hər şey dayanır. İçində olduğumuz epidemiya sağlamlığımızı qorumağın vacibliyini göstərdi.

Qısaca desək, sağlamlıq həm insanlar, həm də cəmiyyət üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sağlamlığın qədrini bilmək üçün xəstə olmaq lazım deyil, elə deyilmi? Ona görə də həyatımızı gözəl yaşamaq üçün sağlamlığın qədrini yaxşı bilməkdə fayda var. Əks halda heç bir işimizi görə bilmərik. Beləliklə, həyatın mənası olmaz.

Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin təhsili (xüsusi təhsil) HAQQINDA

Xüsusi şərait yaradılmadan təhsil almasında çətinliklər yaranan fiziki çatışmazlığı, əqli və (və ya) psixi ləngimələri olan şəxs sağlamlıq imkanları məhdud şəxs, xüsusi şərait yaratmaqla sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin məktəbəqədər, ümumi və peşə-ixtisas təhsili isə xüsusi təhsil adlanır.

Xüsusi şərait dedikdə, sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin pedaqoji-psixoloji, tibbi, so- sial və digər xidmətləri alması üçün yaradılmış şərait başa düşülür. Xüsusi təhsilin məqsədi sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərə zəruri bilik, bacarıq və vərdişlər aşılamaqla onların cəmiyyətə uyğunlaşmasını, o cümlədən özünəxidmət vərdişlərinin yaradılmasını, əmək fəaliyyətinə və ailə həyatına hazırlanmasını təmin etməkdən ibarətdir.

1.1.Xüsusi təhsil sahəsində dövlətin vəzifələrinə daxildir:

-sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin bacarıq və imkanları nəzərə alınmaqla dövlət hesabına təhsil almalarına təminat verilməsi;

-xüsusi təhsil sahəsində məqsədli dövlət proqramlarının hazırlanması və həyata keçirilməsi;
-xüsusi təhsilin dövlət standartlarının müəyyən olunması;
-xüsusi təhsilin dövlət vəsaiti hesabına maliyyələşdirilməsi;

-sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin bacarıq və imkanlarına uyğun peşələr üzrə hazırlıq almalarına şərait yaradılması;

-sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin peşə-ixtisas təhsili almalarına təminat verilməsi;

-xüsusi təhsil sahəsində kadrların hazırlanması, yenidən hazırlanması və ixtisaslarının artırılmasına təminat verilməsi;

-xüsusitəhsilihəyatakeçirənmüəssisələrinmaddi-texnikibazasının möhkəmləndirilməsi.
1.2.Sağlamlıqimkanlarıməhdudşəxslərinxüsusitəhsilsahəsində hüquqları aşağıdakılardır:
psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyada və tibbi-sosial komissiyada pulsuz müayinə olunmaq;

psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyanın rəyinə uyğun olaraq fiziki çatışmazlığı (insanın fiziki inkişafında və (və ya) bədən üzvünün (üzvlərinin) fəaliyyətində çatışmazlıqlar, xroniki somatik və yolxucu xəstəliklər nəticəsində yaranmış müvəqqəti, yaxud daimi çatışmazlıq), əqli və (vəya) psixi ləngimələri (əqli çatışmazlıq mərkəzi sinir sisteminin zədələnməsi nəticəsində təfəkkürdə və yaddaşda olan çatışmazlıqdır;

psixi ləngimə psixi inkişafın ləngiməsi, o cümlədən nitq qüsurları, emosional-iradi mühitin pozuntuları və autizm başa düşülür) olanların pulsuz psixoloji- tibbi- pedaqoji korreksiyası;

psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyanın qərarına əsasən xüsusi təhsilin müvafiq tədris proqramları üzrə məktəbəqədər və ümumi təhsil almaq;

müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyənləşdirdiyi qaydada xüsusi təhsil almaq;
təhsil və peşə hazırlığı başa çatdıqda müvafiq işlə təmin olunmaq.

1.3.Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin valideynlərinin və ya digər qanuni nümayəndələrinin xüsusi təhsil sahəsində hüquq və vəzifələri aşağıdakılardır:

psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiya tərəfindən aparılan müayinədə, müayinə nəticələrinin müzakirəsində və xüsusi təhsil müəssisəsinin tipinin müəyyənləşdirilməsində iştirak etmək;

psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyanın qərarından qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada şikayət etmək;

fərdi tədris proqramları ilə tanış olmaq və onların həyata keçirilməsində iştirak etmək;
xüsusi təhsil müəssisələri ilə bağlı məsləhətlər almaq;

sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin valideynləri və ya digər qanuni nümayəndələri onların ümumi təyinatlı təhsil müəssisələrində təhsil almaları üçün qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına və təhsil müəssisələrinə müraciət etməyə borcludurlar.

1.4.Sağlamlıq imkanları məhdud aşağıdakı şəxslər təhsil aldıqları məktəbəqədər, xüsusi təhsil müəssisələrində, internat tipli xüsusi təhsil müəssisələrində, o cümlədən ümumi tipli internat məktəblərin xüsusi təhsil bölmələrində tam dövlət təminatındadırlar;

karlar və zəif eşidənlər; korlar və zəif görənlər;

ağır nitq qüsurları olanlar; dayaq hərəkət aparatının funksiyaları pozulanlar; əqli cəhətdən geri qalanlar (debillər, imbisillər);

emosional-iradi sahədə və davranışlarında nəzərə çarpan ağır pozuntuları olanlar;
psixi inkişafın ləngliyi ilə əlaqədar təlimdə çətinlik çəkənlər;
mürəkkəb çatışmazlıqları (fiziki çatışmazlığın, əqli və (və ya) psixi ləngimələrin məcmusu) olanlar.
2.Xüsusi təhsilin təşkili.

Xüsusi təhsil xüsusi təhsil müəssisələrində, xüsusi təhsil bölmələrində, xüsusi şərait yaradılan ümumi təyinatlı təhsil müəssisələrində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş formalarda həyata keçirilir.

2.1.Sağlamlıq vəziyyətinə görə təhsil müəssisələrində təhsil almaq imkanı olmayan şəxslərin təhsili müvafiq təhsil müəssisəsi vasitəsilə evdə təşkil edilir.

Evdə təhsil almaq hüququ verən xəstəliklərin siyahısı və evdə təhsilin təşkili qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

2.2.Sağlamlıq imkanları məhdud şəxslər tibb müəssisələrində uzunmüddətli (21 gündən artıq) stasionar müalicədə olarsa, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyanın qərarı əsasında onların müvafiq ümumi tədris proqramlarına uyğun təhsil almalarını təşkil edir. Stasionar şəraitdə təhsilin təşkili qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

2.3.Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinə uyğun olaraq sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin psixoloji-tibbi-pedaqoji və ya tibbi-sosial ekspert komissiyasının qərarına əsasən xüsusi şərait yaradılan ümumi təyinatlı təhsil müəssisələrində təhsil almaq hüququ vardır. Təhsil müəssisələrinin rəhbərliyi sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərə tədris prosesində zəruri köməkçi xidmət təşkil etməlidir.

2.4.Təhsil müəssisəsində psixoloji-pedaqoji və tibbi göstərişlərə (əks göstərişlərə) uyğun təhsil almaq üçün lazımi xüsusi şərait varsa, həmin müəssisədə sağlamlıq imkanları məhdud şəxslər üçün inteqrasiya təlimli təhsil təşkil edilir.

İnteqrasiya təlimli təhsil müəssisəsinin rəhbərliyi şəxslərdə fiziki çatışmazlıq, yaxud konkret bir peşə (ixtisas) üzrə məhdudiyyət barədə əks göstəriş yoxdursa, onların qəbuluna etiraz edə bilməz. İnteqrasiya təlimli təhsil müəssisələrində təh- silin təşkili qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

2.5.Xüsusi təhsil müəssisələri sağlamlıq imkanları məhdud aşağıdakı şəxslər üçün yaradıla bilər:

-nitq pozulmaları (ağır nitq qüsurları, nitqin fonetik-fonematik ləngliyi, kəkələmə və ya ayrı-ayrı səslərin tələffüz pozulmaları) olanlar;

-eşitmə pozulmaları olanlar (karlar, zəif eşidənlər və sonradan karlaşanlar);
-görmə pozulmaları olanlar (korlar, zəif görənlər, çəpgözlər və s.);

-əqli (psixi) pozuntuları (əqli cəhətdən geri qalanlar, psixi inkişaf ləngliyi, ağır əqli geriliyi) olanlar;

-dayaq-hərəkət aparatının funksiyalarının pozuntuları və skalioz xəstəliyi olanlar;
-ağır çatışmazlığı olanlar, o cümlədən kar-korlar;
-emosional-iradi sahədə və davranışında çatışmazlıq olanlar;
-xroniki somatik xəstəlikləri olanlar.

Tədris proqramlarının uğurla mənimsənilməsinə maneçilik olmadıqda müxtəlif fiziki çatışmazlıqları və (və ya) psixi ləngiməsi olanlar üçün təhsil eyni xüsusi təhsil müəssisəsində həyata keçirilə bilər. Xüsusi təhsil müəssisələri haqqında əsasnamə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir.

2.6.Mürəkkəb və ağır çatışmazlıqları olan şəxslərin təlimi və (və ya) tərbiyəsi ilə əlaqədar müxtəlif profilli reabilitasiya mərkəzləri yaradılır.

Reabilitasiya mərkəzlərinin əsas vəzifəsi sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərdə ünsiyyət, özünəxidmət və sadə əmək vərdişlərini formalaşdırmaq, çatışmazlıqların korreksiyasını və fərdi təhsil proqramları üzrə məşğələləri təşkil etməkdir.

Reabilitasiya mərkəzlərində məşğələlər fərdi və qrup təlim proqramlarına əsasən, hər qrupda 10, mürəkkəb çatışmazlığı olanlar üçün isə 6 nəfərdən çox olmayaraq təşkil edilir. Reabilitasiya mərkəzləri haqqında əsasnamə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilir.

2.7.Tərbiyəvi xarakterli tədbirlərə ehtiyacı olan 11 yaşdan 14 yaşına qədər sağlamlıq imkanları məhdud şəxslər üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən qapalı tipli xüsusi təhsil bölmələri yaradılır.

Həmin şəxslər bu təhsil müəssisələrinə psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyanın rəyi nəzərə alınmaqla qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada göndərilirlər. Azadlıqdan məhrum etmə yerlərində psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyanın rəyində müəyyən edilmiş şərtlərə əməl etməklə ictimai təhlükəli əməllər törətmiş sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin xüsusi təhsili qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada təşkil edilir.

3.Xüsusi təhsilin dövlət standartları.

Fiziki çatışmazlığı, əqli və (və ya) psixi ləngimələri olanlar üçün xüsusi təhsilin dövlət standartları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. Xüsusi təhsil dövlət standartları mülkiyyət formasından asılı olmayaraq xüsusi təhsili həyata keçirən müəssisələr üçün məcburidir.

4.Xüsusi təhsil sisteminin idarə olunması.

Xüsusi təhsil həyata keçirilən dövlət müəssisələri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən idarə olunur. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı xüsusi təhsil üzrə proqramlar, o cümlədən əlaqəli proqramlar hazırlayır və həyata keçirir, sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin sağlamlığının mühafizəsinə, onların çatışmazlıqlarının koreksiyasına, sosial adaptasiyasına, tibbi-sosial reabilitasiyasına, əlilliyin profilaktikasına yönəlmiş birgə tədbirlər görür.

Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq xüsusi təhsil müəssisəsinin akkreditasiyası, xüsusi təhsil haqqında dövlət nümunəli sənəd almaq üçün təhsil alanların yekun attestasiyası və xüsusi təhsilin keyfiyyətinə nəzarət qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən həyata keçirilir.

Xüsusi təhsil müəssisəsinin, xüsusi təhsil bölməsinin və inteqrasiya təlimli təhsil müəssisəsinin maddi-texniki bazasına xüsusi təhsil müəssisəsinin tipindən asılı olaraq binalar, qurğular, yeməkxanalar, yardımçı binalar, tibb, korreksiya və reabilitasiya kabinetləri, idman, qurğuları, təlimin texniki vasitələri, kitabxana fondu daxildir. Xüsusi təhsili həyata keçirən müəssisənin maddi-texniki bazası müvafiq olaraq dövlət, bələdiyyələr və təsisçi (təsisçilər) tərəfindən formalaşdırılır. Xüsusi təhsil üçün dərslik, dərs vəsaitləri və elmi-metodik vasitələrin hazırlanması müvafiq icra hakimiyyəti orqanı, bələdiyyələr və təsisçi (təsisçilər) tərəfindən həyata keçirilir.

Xüsusi təhsil sahəsində pedaqoji və tibbi fəaliyyətə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş tələblərə cavab verən şəxslər buraxılır. Xüsusi təhsil üçün kadrların hazırlnması orta və ali-peşə-ixtisas təhsili müəssisələrində, pedaqoji işçilərin ixtisasartırma və yenidənhazırlanma müəssisəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyənləşdirdiyi qaydada həyata keçirilir. Xüsusi təhsil müəssisələ- rində çalışan işçilərin sosial müdafiəsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir.

5.Psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiya və tibbi-sosial ekspert komissiyasının vəzifələri.

Uşaqlarda fiziki çatışmazlıqların, əqli və (və ya) psixi ləngimələrin diaqnostikasını aparmaq, bunun əsasında onların xüsusi təhsilə cəlb olunması barədə qərar qəbul etmək, valideynlərinə və ya digər nümayəndələrinə müvafiq məsləhət vermək, mübahisəli məsələlərə baxmaq məqsədi ilə tərkibi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilən və daimi fəaliyyət göstərən psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyalar yaradılır.

Psixoloji-tibbi-pedaqoji komis- siyalara elmi-metodik xidmət göstərilməsi, habelə psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiyalarla sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların valideynləri və ya digər qanuni nümayəndələri arasında münasibətlər qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada həll edilir. Psixoloji-tibbi-pedaqoji komissiya aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir:

-uşaqların erkən, habelə sonrakı yaş hədlərində psixoloji-tibbi-pedaqoji müayinəsini aparmaq, inkişaf xüsusiyyətlərini aşkarlamaqla diaqnozunu müəyyənləşdirmək;

-sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların xüsusi təhsilə cəlb edilməsi barədə qərar qəbul etmək;

-sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların təhsil almaları üçün xüsusi təhsili həyata keçirən müəssisənin tipini müəyyənləşdirmək;

-fərdi təlim planına dair tövsiyələr vermək;
-təyin edilmiş diaqnozu dəqiqləşdirməklə təsdiq etmək və ya dəyişdirmək.

2.İnklüziv təhsilin əsas xüsusiyyətləri, prinsirləri və xüsusi təhsilə ehtiyacı olan şagirdlərlə pedaqoji işin təşkili

Dünyanın bir şox ölkələrində(məsələn,Böyük Bbritaniya, ABŞ,İsveçrə və s.) əlil uşaqlar adi uşaqlarla birlikdə ümumtəhsil məktəblərində təhsil alır və uşaq bağçalarına gedirlər.Bu, başqa bir yanaşmadır və bu cür inteqrasiyaya inklüziv təhsil deyilir.İnklüziv(fransızca- “inclusive”-“özünə daxil edən”,latınca-“includo”- “nəticəyə gəlmək” mənasını verir)termini xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların tədris, təlim prosesinin təşkili ilə bağlı məsələlərin həllinə istiqamətləndirilmişdir.İnklüziv təhsilin əsas məqsədini xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar üçün maneəsiz təlim mühitinin yaradılması və onların psixoloji hazırlığının təmin olunması təşkil edir.

Başqa sözlə, inklüziv təhsilin əsas məqsədi xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi, onların sosial mühitə inteqrasiyasına şərait yaratmaq , valideynlərin maarifləndirilməsi və onlarla müvəkkillik sahəsində işin aparılmasına köməklik göstərmək və bu sahədə çalışan müəllimlərin metodik hazırlığını inkişaf etdirməkdir.

Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşağın inklüziv təhsilin tarixinə nəzər saldıqda məlum olur ki, cəmiyyətin ayrı-ayrı inkişaf dövründə ona münasibət eyni olmamışdır.Məsələn, bir mərhələdə cəmiyyət onlara qarşı mərhəmət hissi ilə yanaşmaq səviyyəsinə qədər gəlmişdir (eramızdan əvvəl XI-XIIəsr və eramızın XII əsri).

Bir neçə əsr sonra cəmiyyətin xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlara mərhəmət hissini onların öyrənmə bacarıqlarını önə çəkmək addımı əvəz etmişdir. Daha sonra VII əsrin 70-80-cı illəri –XX əsrin əvvəllərində cəmiyyət xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların öyrənmə bacarıqları ilə yanaşı, onları öyrətmək zərurətini də dərk etmişdir.

Keçən əsrin əvvəlindən həmin əsrin 60-cı illərinədək olan dövrü tibbi modelə, qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar üçün xüsusi təhsil müəssiələrinin yaradılması və onlara fasiləsiz tibbi xidmətlərin göstərilməsi və müalicələrinin təmin olunması təşkil edirdi.Bu zaman sosial və inkişaf adaptasiya amilləri bir qədər arxa plana keçirilir.1960-1980 cı illəri əhatə edən növbəti mərhələ “normallaşdırma modeli” kimi tanınır.

Bu proses inteqrasiya adlanır.Sözügedən model ilk dəfə 1970-ci ildə Skandinaviyada, daha sonra ABŞ və Kanada da tətbiq edilərək inkişaf etdirilmişdir.

”Normallaşdırma modeli”nin mahiyyətində aşağıdakı amillər təsbit olunmuşdur:
-xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar yüksək səviyyəli normal həyata yaxın bir mühitdə yaşamalıdır;
-xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar üçün ən əlverişli şərait öz evləridir;

-hakimiyyət orqanları tərəfindən xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların evdə tərbiyə oiunmasına səy göstərilməlidir;

-xəstəliyin dərəcəsindən asılı olmayaraq xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsil almaları üçün şərait yaradılmalıdır.

Sonuncu üçüncü mərhələ keçən əsrin 80-cı illəridən indiyədək davam etməkdə olan müddəti əhatə edir və “Sosial model” adlanır.”

Sosial model” sağlamlıq imkanlarından, ailə vəziyyətindən, bacarıqlarından, dinindən, irqindən asılı olmayaraq bütün uşaqların təhsil prosesində və həyatda bərabərhüquqlu olmasını nəzərdə tutur.Müşahidələr göstərir ki, XIX əsrin 90-cı illərindən etibarən inklüziv təhsilin məqsəd və mahiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmişdir.Yəni o, peşəkar təcrübənin əldə edilməsinə doğru yönəlmişdir.

Azərbaycan Respublikasında təhsil hüququnun konstitusiya təminatı vardır , hansı ki bu, ölkəmizdə inklüziv təhsilin də təşkilinə əsas yaradır.İnklüziv təhsil ümumi təhsilin inkişafı prosesidir.Təhsilin bütün uşaqların ehtiyaclarının ödənilməsi baxımından hamı üçün əlçatan olmasını nəzərdə tutur. Bu da xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsil almasını təmin edir.

”Məktəblər bütün uşaqları,fiziki, intellektual, sosial, emosional, dil və digər xüsusiyyətlərinə baxmayaraq, qəbul etməlidir.

Bu, əqli və fiziki ləngiməsi olan , xüsusi istedada malik olan, kimsəsiz, işləyən uşaqlara. etnik və mədəni azlıqlara da aiddir..”.(Salamanka Bəyənnaməsi,1994-cü il).

Azərbaycan cəmiyyətində baş verən demokratik dəyişikliklər sağlamlıq, inkişaf və digər problemlərdən asılı olmayaraq, hər bir şəxsin ehtiyaclarının ödənilməsinə yönəldilən prosesləri ön plana çəkir.

Qabaqcıl dünya ölkələrinin təhsil sistemlərində olduğu kimi , respublikamızın xüsusi təhsil sistemində də interaktiv proseslər həyata keçirilir, inklüziv təlimin təşkilinə şərait yaradılır.

Azərbaycanın təhsil sistemində xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların yaradıcılıq potensialının inkişafı sahəsində inteqrasiyalı (inklüziv) təlimin keyfiyyətinin yüksəldilməsi istiqamətində səmərəli işlər məqsədəmüvafiq şəkildə davam etdirilir.

Məlumdur ki, inklüziv təhsil sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların ümumtəhsil məktəbinin təlim prosesinə fəal daxil olmasından daha çox kütləvi təhsil prosesinin bir sistem kimi yenidən qurulmasını və bütün uşaqların təhsil ehtiyaclarının təmin edilməsini nəzərdə tutur.

İnklüziv təhsilin ən üstün cəhətlərindən biri də xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlarla sağlam uşaqların bir yerdə təhsil almasıdır.Bildiyimiz kimi, bu çox çətin prosesdir. Belə ki, burada həm pedaqoq, həm həkim, həm də psixoloq olmalıdır.

lnklüziv təhsil alan uşaqların öz yaşıdları olan sağlam uşaqlarla bir yerdə təhsil alması onların hərtərəfli inkişafına səbəb olur.Həmin uşaqlar öz yoldaşlarının nailiyyətlərini təkrarlamağa çalışır, onlar kimi hərəkət etməyə, danışmağa, fəaliyyət göstəməyə özlərində güc- qüvvət axtarırlar. Belə uşaqlar özlərini yararsız hesab etmir, kollektivə adaptasiya olunur, özlərinin gərəkli olduqlarını hiss edirlər. Belə uşaqların kollektivə, cəmiyyətə adaptasiyasına müəllim və valideynlər diqqət göstərməlidirlər.

Keçirilən tədbirlərdə , yarışlarda belə şagirdləri müəllimlər diqqətdə saxlamalıdırlar. Bütün bunlar onların hərtərəfli inkişafına stimul yaradır. Bununla bərabər inklüziv təhsilin inkişafını təkmilləşdirmək üçün müəyyən işlərin görülməsi və tədbirlərin həyata keçirilməsi xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsili üçün faydalı olar.

Dövlət strategiyasında sağlamlığı məhdud uşaqların təhsilini yaxşılaşdırmaq məqsədilə görüləcək işlər öz əksini tapmışdır. Bunlar aşağıdakılardır:

-Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlar üçün inkişaf vı inklüziv təlim proqramlarının hazırlanması;

-Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların həyata və təhsil mühitinə inteqrasiyasını təmin edən inklüziv təlim metodologiyasının yaradılması;

-Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsili və sosial adaptasiyası üçün imkanların təmin edilməsi məqsədi ilə optimal inklüziv təhsil modellərinin tətbiq edilməsi;

-Məktəbəqədər və ümumtəhsil müəssisələri təhsil verənlərinin ivklüziv təhsili üzrə məqsədli əlavə təhsilinin təmin edilməsi.

İnklüziv təhsilin vacib komponentləri aşağıdakılardır: müvafiq inklüziv təcrübəni dəstəkləyən bir fəlsəfə hazırlamaq; inklüziv təhsildə əməkdaşlıq; qiymətləndirmə; fərdi tədris proqramı; inklüziv təhsildə reabitasiya xidmətinin təşkili; inklüziv təhsildə pedaqoq və psixoloqların rolu; inklüziv təhsildə digər xidmətlərin rolu; inklüziv təhsildə valideynlərlə işin təşkili; peşə təhsili.

İnküliziya haqqında yanlış təsəvvürlər: məktəbdə olmaq hər şey demək deyil; üzməyi bilməyəni suya atmaq məqsədəuyğun deyil; diqqəti məqsədə deyil, hərəkətə yönəltmək; proqramin əsas meyarı, hər bir uşağın fərdi təhsil ehtiyaclarının ödənilməsi deyil onun öyrənilməsidir; sakitcə oturmağı fəal iştirakın alternativi kimi qəbul etmək.

Mövcud maneələr:
-Məktəblərin arxitextura cəhətdən əlçatmazlığı;
-Xüsusi təhsil ehtiyacları olan uşaqların oxumağa qadir olmamalarının qəbul edilməsi;

-Məktəbin pedaqoji kollektivinin əlillik məsələləri haqqında kifayət qədər məlumatının olmaması; -Sinfin öyrənmə prosesinə sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqların daxil olması;

-Sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqların valideynləri uşaqların təhsil hüquqlarını mmüdafiə etməyi bacarmırlar, onları təhsilə cəlb etməyə çəkinirlər.

Hyat v sağlamlıq leyhin cinaytlr

Bakının “Nəsimi” bazarı yaxınlığında yerləşən “Green life” sağlamlıq mərkəzi vətəndaşları tələyə salıb.
Mediatv.az xəbər verir ki, tibb mərkəzi işsiz insanları işə qəbul adı ilə aldadır. Sağlamlıq mərkəzi müxtəlif elan saytlarında işçi axtardığını bəyan edir.
İşsizlikdən əziyyət çəkən onlarla vətəndaş “Green life” sağlamlıq mərkəzinə iş axtarmaq adıyla gəlirlər.
Çünki mərkəzin elan saytlarında təklifi çox cəlbedicidir:İş saatı 4 saat, sərbəst qrafik.
Bu 4 saat ərzində işləməyə görə 250-500 manat arasında əmək haqqı vəd edilir.
Siz burada telefon operatoru,zənglərin qeydiyyatı,ofis meneceri və.s vakansiyalarında işləyə bilərsiniz.Xarici dil biliyi və təcrübə tələb olunmur.İş öyrədilir.Bazar günü istirahət günüdür.
Başqa bir elanda isə 18-45 yaş arası xanımlar və tələbələr üçün operator işi təklif olunur.
İş vaxtı saat :11:00-17:00.
Tələbələr üçün iş part time.
Xarici dil bilmək və iş təcrübəsi tələb olunmur.İşin qaydaları öyrədilir.
Bazar günü istirahət günüdür.Hicablı xanımlar da müraciət edə bilər.Fidan xanım
0556705591.Əmək haqqı 250 AZN. Amma…
Amması budur ki,”Tora düşənlərin” əksəriyyəti tələbələrdir.Onlar əsasən operator vəzifəsi üçün müraciət edib.
Mərkəzdən bildirilib ki, iş təcrübəsi mənimsədikdən sonra evdən də çalışa bilər. Bunun üçün ilk növbədə pulsuz-parasız, işsiz vətəndaş 15 manat ödəniş etməlidir.

Bu pulu nə üçün istədiklərini özləri də izah edə bilmirlər. Guya müqavilə bağlanır və həmin işsiz binəva hər gün mərkəzdə kurslarda iştirak edir.
Bu kursların isə təklif olunan sahələrlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Belə ki, klinikanın moderatoru mühazirədə uzun-uzadı biznesin təşkili, idarəçiliyi və s. barədə cansıxıcı nəzəri mövzulardan danışır.
İş üçün müraciət edənlərə bir neçə gün gəlib mühazirədə iştirak etmələri tələb olunur. Çarəsiz qalan işsiz vətəndaşlar da məcburən mühazirəyə qatılırlar.
Mediatv.az xəbər verir ki, bu mühazirələrin onların vəzifəsinə, maaşına və s. hansı aidiyyatı olduğu məlum deyil.
Nəticədə boş gedib-gəlmələrdən bezmiş vətəndaş bir də ora ayaq basmır. Əvəzində 15 manat da gedir, gündəlik nəqliyyata verilən pul da…
İşsiz vətəndaşı işə qəbul etmək, ona avans vermək yerinə 15 manat alırlar, kələk gəlirlər və yola salırlar.
Sonra məlum olur ki, operatorun vəzifəsi gündə 200 mənzilə zəng etmək, Green life” sağlamlıq mərkəzi haqda məlumat vermək, müştəri cəlb eləmək, hər müştəriyə görə 10 manat faiz almaq imiş.
Yəni, heç bir maaşdan söhbət getmir, operator gətirdiyi müştəridən dolanmalıdır. Əgər ayda 15 müştəri olsa, bu, cəmi 150 manat edir. Bu da işsiz vətəndaşın yol pulusu və gündəlik xərclərinə güclə yetir.

Əməkdaşımız öyrənib ki, bu firmanın fəaliyyəti təxminən “Tiens” adlı məşhur Çin şirkətinin bir qanadıdır. Bir müddət əvvəl Bakıda “Tiens” çox yayılmışdı.
Minlərlə işsiz vətəndaş, əsasən də tələbələr onların toruna düşürdülər. Sonra zamanla bu fırıldaqların üstü açıldı.

İndisə buna bənzər işi sözügedən mərkəz edir. Hər bir vətəndaşdan 15 manat qoparmaqla ayda nə qədər yağmalandığını təsəvvür etmək mümkündür…
Bu məsələni aydınlaşdırmaq üçün əməkdaşımız “Green life” sağlamlıq mərkəzində olub.Mərkəzin rəhbərlərindən olan və özünü Günay kimi təqdim edən xanımla görüşüb məsələyə aydınlıq gətirməsini isdəyib.Günay xanım fəaliyyətlərinin qanun çərçivəsində baş verdiyini sübut etməyə cəhd edib.Vətəndaşlardan 15 manat nə üçün aldıqlarına isə heç cürə aydınlıq gətirə bilməyib.Biz onların nə dərəcədə haqlı və verilən fəaliyyətlərinin hansı qanunla tənzimləndiyini deyə bilmərik.Biz problemi olduğu kimi işıqlandırdıq, qiymət vermək isə bu sahəyə məsul olanlarındır.
шаблоны для dle 11.2