İnsan və heyvan fiziologiyası II hissə

Proqrama uyğun yazılmış dərslik dövlət universitetlərinin bakalavr pilləsində təhsil alan tələbələri, eləcə də fizioloq magistrantlar, nəzəri və təcrübi biologiyanın müxtəlif sahələrində çalışan bioloqlar üçün faydalı ola bilər.

İnsan anatomiyası/İnsan anatomiyasının bölmələri

İnsan anatomiyasının aşağıdakı bölmələri var :

1. Sistematik anatomiya – orqanizmdə olan orqanlar sistemini forma və quruluşunu öyrənir. Orqanlar sistemi müəyyən bir funksiyanı yerinə yetirmək üçün birlikdə fəaliyyət göstərən orqanlar toplusuna deyilir. İnsan bədənində 11 orqanlar sistemi vardır. Bu elm orqanizmi sağlam halda tədqiq etdiyi üçün normal anatomiya adını daşıyır. Normal anatomiya başqa metodlarla bərabər təsviri metoddan da istifadə etdiyi üçün ona təsviri anatomiya da deyilir.
2. Nəzəri və ya ümumi anatomiya – orqanizmi təşkil edən üzvlərin vəzifəsi ilə əlaqədar olaraq onların quruluşunu, inkişaf proseslərini və formalaşmalarını izah edən qanunauyğunluqları öyrənir.
3. Topoqrafik anatomiya – sağlam üzvlərin və bədən hissələrinin vəziyyətcə nahiyələrə, skeletə və birbirinə olan nisbətlərindən bəhs edir. Əgər sistematik anatomiya üzvləri sistemlər üzrə tədqiq edirsə, topoqrafik anatomiya orqanizmi nahiyələrə bölüb orada olan üzvlərin və ya törəmələrin səthi qatlardan dərin qatlara doğru vəziyyətlərini və qarşılıqlı nisbətlərini öyrənir.
4. Cərrahi anatomiya – patoloji şəraitdə olan, yaxud patoloji proseslərə tutulmuş üzvlərin vəziyyətini və bir-birinə olan nisbətlərini öyrənir.
5. Plastik anatomiya – orqanizmin müxtəlif vəziyyət və hallarında zahiri şəklindən və proporsiyalarından bəhs edən elmdir; rəssamlıqda və heykəltəraşlıqda tətbiq edilən sahədir.
6. Dinamik anatomiya – orqanizmin «anatomik qüvvələrini», yəni vəzifələrini, bu və ya başqa hərəkətlərdə bədən ağırlığının təsirini öyrənir. Dinamik anatomiyanın idman və bədən tərbiyəsi ilə məşğul olanlar üçün çox böyük əhəmiyyəti vardır.
7. Yaş anatomiyası – üzvlərin forma, quruluş və vəziyyətcə yaş xüsusiyyətlərini öyrənir. İnsan orqanizmi həmişə bir halda qalmır, o, döllənmə vaxtından başlayaraq ölənə qədər tədricən dəyişir, dinamik bir sistem təşkil edir.
8. Eksperimental anatomiya – bədənin quruluşunu diri orqanizm, başlıca olaraq diri heyvan üzərində öyrənir və eksperimental metoddan istifadə edir. Rentgen şüalarının köməyi ilə daxili üzvlərin vəziyyəti, ürəyin yerdəyişməsi, diafraqmanın və oynaqlarda sümük uclarının hərəkəti öyrənilir. Buna «canlı üzərində anatomiya» öyrənmə üsulu deyilir və anatomiyanın bu şöbəsi rentgen anatomiya adlanır. Təbiidir ki, bu metod vasitəsi ilə üzvlərin forması və vəziyyəti haqqında daha düzgün məlumat əldə etmək olur.
9. Müqayisəli anatomiya – heyvan orqanizmlərinin forma, quruluş və mənşəyindən bəhs edərək müqayisəetmə üsulundan istifadə edir. Bu elm heyvan növlərinin inkişaf tarixini – filogenezi öyrənərək embriologiya ilə birlikdə orqanizmin forma və quruluşunun təkamül prosesi nəticəsində necə meydana çıxdığını və inkişafını müəyyən etməyə imkan verir.
10. Patoloji anatomiya – normal anatomiyanın əksinə olaraq, bu və ya başqa xəstəliyə tutulmuş orqanizmin, yaxud onun üzvlərinin patoloji (xəstəlik nəticəsində meydana çıxan) dəyişikliklərindən bəhs edir.

Naviqasiya menyusu

• Bu səhifə sonuncu dəfə 18 yanvar 2016 13:47 tarixində redaktə edilib.
• Mətn Creative Commons Attribution-ShareAlike lisenziyası altındadır, bəzi hallarda əlavə şərtlər tətbiq oluna bilər. Ətraflı məlumat üçün istifadə şərtlərinə baxın.

• Gizlilik siyasəti
• Vikikitab haqqında
• Məsuliyyətdən imtina
• Mobil görüntü
• Tərtibatçılar
• Statistikalar
• Kuki məlumatı

İnsan və heyvan fiziologiyası II hissə

Dərslikdə insan və heyvan fiziologiyasının aşağıda adları verilmiş əsas bölmələrinə aid müasir məlumatlar verilmişdir.

Bakalavr pilləsində oxuyan tələbələr üçün biologiyanın əsas bölmələrindən biri hesab edilən «lnsan və heyvan fıziologiyası» üzrə nəzərdə tutulan mühazirə materialları ikicildlik dərslik kimi təqdim edilir. Dərsliyin ikinci hissəsində fiziologiya sahəsində son nailiyyətlər Avropa standartları nəzərə alınmaqla qan, ürək-damar, qan dövranı, tənəffüs, həzm, sidik-ifrazat, maddələr və enerji mübadiləsi, bədən temperaturu və tənzimi, əməyin fiziologiyası, ekoloji fiziologiya, qocalıq və qocalma, ali sinir fəaliyyəti bəhsləri və fizioloji göstərici, termin göstəricisi, müəllif arayışı, kafedranın tanınmış alimləri, terminlər lüğəti, testlər verilmişdir.

Dərsliyin əsas üstün cəhəti odur ki, ayrı-ayrı fəsillərdə orqanizmin orqan və toxumalarının fəaliyyət mexanizminin Avropa təhsil standartlarına uyğun şəkildə izah edilməsi və əvvəlki dərsliklərdən fərqli olaraq burada hüceyrə fiziologiyası (birinci kitabda), əmək və ekoloji fiziologiya, qocalma və qocalıq, bioloji qocalma haqqında ilk dəfə məlumat verilməsidir.

Proqrama uyğun yazılmış dərslik dövlət universitetlərinin bakalavr pilləsində təhsil alan tələbələri, eləcə də fizioloq magistrantlar, nəzəri və təcrübi biologiyanın müxtəlif sahələrində çalışan bioloqlar üçün faydalı ola bilər.

Aşağıdakı düyməyə vuraraq resursu yükləyə bilərsiniz.

İnsan Anatomiyası Tədqiqatı haqqında

Anatomiya canlı orqanizmlərin quruluşunu öyrənən bir şeydir. Bu biologiya subdisiplinini daha geniş miqyaslı anatomik quruluşların (ümumi anatomiya) və mikroskopik anatomik quruluşların (mikroskopik anatomiya) tədqiqatlarına ayırmaq olar.

İnsan anatomiyası hüceyrələr, toxumalar, orqanlar və orqan sistemləri daxil olmaqla insan bədəninin anatomik quruluşları ilə məşğul olur. Anatomiya hər zaman fiziologiya ilə, canlı orqanizmlərdə bioloji proseslərin necə fəaliyyət göstərdiyini öyrənir. Bu səbəbdən bir quruluşu təyin edə bilmək kifayət deyil, funksiyası da başa düşülməlidir.

Niyə anatomiya öyrənmək lazımdır?

İnsan anatomiyasının öyrənilməsi bədənin quruluşlarını və onların necə işlədiyini daha yaxşı başa düşməyə imkan verir.

Əsas anatomiya kursunda məqsədiniz əsas bədən sistemlərinin quruluşlarını və funksiyalarını öyrənmək və anlamaq olmalıdır. Orqan sistemlərinin yalnız fərdi vahidlər kimi mövcud olmadığını unutmayın. Hər bir sistem, bədənin normal işləməsini təmin etmək üçün birbaşa və ya dolayı yolla digərlərindən asılıdır.

Əsas hüceyrələri, toxumaları və orqanları müəyyənləşdirmək və onların necə işlədiyini bilmək də vacibdir.

Təhsil vaxtından maksimum yararlanın

Anatomiyanın öyrənilməsi çoxlu əzbərləmədən ibarətdir. Məsələn, insan bədənində 206 sümük və 600-dən çox əzələ var. Bu strukturları öyrənmək üçün vaxt, səy və yaxşı əzbərləmə bacarıqları lazımdır.

Bəlkə də bunu asanlaşdıracaq bir iş ortağı və ya qrup tapa bilərsiniz. Dəqiq qeydlər apardığınızdan və anlaşılmaz olduğunuz hər hansı bir şey barədə sinifdə sual verdiyinizdən əmin olun.

Dil bil

Standart anatomik terminologiyanın istifadəsi anatomistlərin strukturları müəyyənləşdirərkən qarışıqlıqdan qaçmaq üçün ümumi bir ünsiyyət metoduna sahib olmasını təmin edir.

Məsələn, anatomik istiqamətli terminləri və bədən təyyarələrini bilmək, bədənin digər strukturları və ya yerləri ilə əlaqəli strukturların yerini təsvir etməyə imkan verir. Anatomiya və biologiyada istifadə olunan ümumi önək və şəkilçiləri öyrənmək də faydalıdır.

Brakiyosefalik arteriyanı öyrənirsinizsə, addakı qoşmaları bilməklə funksiyasını müəyyənləşdirə bilərsiniz. Braxio affiksi yuxarı qola, sefal isə başa aiddir.

Bir arteriyanın qanı ürəkdən aparan bir qan damarı olduğunu əzbərlədiyiniz təqdirdə, brakiyosefalik arteriyanın qanı ürəkdən bədənin baş və qol bölgələrinə aparan bir damar olduğunu təyin edə bilərsiniz.

Tədris vəsaitlərindən istifadə edin

İnanın ya da inanmayın, anatomiya boyayıcı kitablar, strukturları və yerlərini öyrənmək və əzbərləmək üçün ən yaxşı dərs vəsaitlərindən biridir. Anatomiya Boyama Kitabı məşhur bir seçimdir, lakin digər boyayıcı kitablar da işləyir.

Netterin Anatomy Flash Kartları və Mosby’nin Anatomy & Physiology Study və Review Kartları kimi anatomiya kartları da tövsiyə olunur. Flashcards məlumatları nəzərdən keçirmək üçün dəyərlidir və anatomiya mətnlərini əvəz etmək üçün nəzərdə tutulmayıb.

Netterin İnsan Anatomiyası Atlası kimi yaxşı bir tamamlayıcı mətn əldə etmək, daha yüksək səviyyəli anatomiya kursları və tibb fakültəsi ilə maraqlananlar və ya onsuz da oxuyanlar üçün bir şərtdir. Bu mənbələr müxtəlif anatomik quruluşların ətraflı təsvirlərini və şəkillərini təqdim edir.

Nəzərdən keçir, nəzərdən keçir

Materialı dərk etdiyinizə əmin olmaq üçün öyrəndiklərinizi davamlı olaraq nəzərdən keçirməlisiniz. Təlimatçınız tərəfindən verilmiş bütün anatomiya icmal sessiyalarında iştirak etməyiniz vacibdir.

Hər hansı bir test və ya viktorina vermədən əvvəl hər zaman təcrübə viktorinalarını aparmaqdan əmin olun. Bir iş qrupu ilə bir araya gəlin və bir-birinizlə material üzərində sınayın. Bir laboratoriya ilə bir anatomiya kursu alırsınızsa, mütləq laboratoriya dərsindən əvvəl öyrənəcəyiniz şeyə hazırlaşın.

Qabaqda qal

Qaçmaq istədiyiniz əsas şey geridə qalmaqdır. Əksər anatomiya kurslarında yer alan məlumatların həcmi ilə irəlidə olmağınız və bilmədən əvvəl bilməli olduğunuz şeyi bilməyiniz vacibdir.

Bədəni tanıyın

İnsanlar da daxil olmaqla orqanizmlər, hiyerarşik bir quruluşda düzülmüşdür.

Toxumalar

Hüceyrələr bədənin dörd əsas növə bölünə bilən toxumalarını əmələ gətirir.

• epiteliya toxuması
• əzələ toxuması
• birləşdirici toxuma
• sinir toxuması

Orqanlar

Dokular öz növbəsində bədənin orqanlarını meydana gətirir. Bədən orqanlarına nümunələr daxildir

• beyin
• ürək
• böyrəklər
• ağ ciyər
• qaraciyər
• mədəaltı vəz
• timus
• tiroid

Orqan sistemləri

Orqan sistemləri, orqanizmin sağ qalması üçün lazımi funksiyaları yerinə yetirmək üçün birlikdə işləyən orqan və toxuma qruplarından meydana gəlir.

Orqan sistemlərinə nümunələr daxildir

• qan dövranı sistemi
• həzm sistemi
• endokrin sistemi
• sinir sistemi
• limfa sistemi
• skelet sistemi
• reproduktiv sistem