İş Hüquqşünasını Necə Tapmaq olar

Deməli, Əmək Məcəlləsinin 116-cı maddəsinə əsasən, işçinin ümumi əmək stajına görə əlavə məzuniyyət aşağıdakı kimi tənzimlənir:

VERGİLƏR

Əmək qanunvericiliyinə əsasən, əmək stajı, əmək şəraiti, əmək funksiyasının xüsusiyyətləri və uşaqlı qadınlara görə əlavə məzuniyyətlər nəzərdə tutulur. Əmək stajına görə əlavə məzuniyyətin müddəti işçinin işəgötürənlə əmək müqaviləsi bağlayaraq faktiki olaraq işlədiyi dövrə əsasən müəyyən edilir. Bu əmək stajına işçinin əmək müqaviləsi üzrə faktik işlədiyi müddətdən başqa yalnız əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirdiyi, habelə Əmək Məcəlləsinin 179-cu maddəsində nəzərdə tutulan hallarda iş yeri və orta əməkhaqqı saxlanıldığı dövrlər daxil edilir. Əmək stajına görə (o cümlədən əmək şəraitinə görə) əlavə məzuniyyətlər bu Məcəllənin 118, 119, 120 və 121-ci maddələrində göstərilən işçilərə verilmir. Mövzunu iqtisadçı ekspert Anar Bayramov şərh edir.

Əvvəllər işçiyə bir müəssisədə çalışdığı əmək stajına uyğun olaraq əlavə məzuniyyət müəyyən edilirdi. “Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 116-cı maddəsinin ikinci hissəsinə dair Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin 29 noyabr 2000-ci il tarixli qərarına əsasən, Əmək Məcəlləsinin 116-cı maddəsinin ikinci hissəsində əmək stajına görə əlavə məzuniyyətin müddətini məhdudlaşdıran “bir müəssisədə” müddəası Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 25-ci maddəsinin I hissəsinə və 149-cu maddəsinin I hissəsinə uyğun olmadığından qüvvədən düşmüş hesab edilib.

Konstitusiya Məhkəməsi bu qərarını onunla izah edib ki, eyni əsaslarla işə qəbul olunmuş, eyni iş vaxtını işləmiş və eyni şəraitdə fəaliyyət göstərmiş, lakin əmək qanunvericiliyində nəzərdə tutulan əmək stajını bir müəssisədə deyil, bir neçə müəssisədə əldə edən işçi isə həmin əlavə məzuniyyətdən məhrum olunur. Bundan əlavə, işçilərin bir müəssisədə fəaliyyətini uzun müddət fasiləsiz davam etdirməsi bəzi hallarda onların istək və arzularından asılı olmur.

Deməli, Əmək Məcəlləsinin 116-cı maddəsinə əsasən, işçinin ümumi əmək stajına görə əlavə məzuniyyət aşağıdakı kimi tənzimlənir:

• beş ildən on ilədək əmək stajı olduqda – 2 təqvim günü;
• on ildən on beş ilədək əmək stajı olduqda – 4 təqvim günü;
• on beş ildən çox əmək stajı olduqda – 6 təqvim günü.

Misal 1. Tutaq ki, “A” MMC-nin rəhbər işçisinin ümümi iş stajı 7 ildir və yeni başladığı təşkilatda cəmi 2 il iş stajı var. Bu zaman işçiyə hesablanan məzuniyyət günü 32 gün (30 (əsas məzuniyyət) + 2 (əmək stajına görə əlavə məzuniyyət) olacaq.

Bir məsələni xüsusi vurğulayaq ki, əmək stajına görə əlavə məzuniyyət hüququ əmək məzuniyyəti 30 gündən yuxarı olan şəxslərə şamil edilmir.

Misal 2. Tutaq ki, məktəbdə müəllim vəzifəsində çalışan işçinin ümumi əmək stajı 20 ildir. Əmək Məcəlləsinin 118-ci maddəsinə əsasən, pedaqoji və elmi fəaliyyətlə məşğul olan işçilərin əmək məzuniyyətlərinin müddəti 56 gün müəyyən edilib. Amma işçinin 20 il stajı olmasına baxmayaraq, 6 təqvim günü müddətində əlavə məzuniyyət tətbiq edilmir. Çünki Əmək Məcəlləsinin 116-cı maddəsinin tələbləri pedaqoji və elmi fəaliyyətlə məşğul olan işçilərə şamil olunmur.

Hazırladı:
Fəxriyyə İKRAMQIZI

İş Hüquqşünasını Necə Tapmaq olar

Məşğulluq hüquqşünası işəgötürənləri və ya işçiləri məşğulluqla bağlı geniş spektrli məsələlərdə təmsil etmək üzrə ixtisaslaşmışdır. İşçilərə münasibəti tənzimləyən bir sıra dövlət və federal qanunlar var. Bunlara ayrı-seçkiliyə qarşı qanunlar, cinsi qısnama qanunları və işçilərin mükafatlarını tənzimləyən qanunlar daxildir. Bundan əlavə, işəgötürənlərin işçiləri necə işə götürdüyünü və işdən azad etdiyini, habelə işçilərin necə təsnif edildiyini tənzimləyən qanunlar var. İxtisaslı məşğulluq hüquqşünası tapmaq üçün tövsiyələr toplamalı və sonra hər bir vəkillə məsləhətləşmələr təşkil etməlisiniz.

addım

3-cü hissənin 1-ci hissəsi: Təkliflər vasitəsilə vəkil tapın

• Ştat barınız bu xidməti təklif edirsə, sadə bir axtarış edərək sizə yaxın bir iş vəkili tapa bilərsiniz.
• Kaliforniya kimi bəzi əyalət hüquq firmaları ictimaiyyətə əyalət vəkili tərəfindən təsdiq edilmiş vəkil müraciət təşkilatlarının siyahısını təqdim edir. Daha sonra təşkilatlarla əlaqə saxlaya və tövsiyələr ala bilərsiniz.
• Bir çox şəhər və rayonların da öz Vəkillər Kollegiyası var. Dövlət Vəkillər Kollegiyaları kimi, onlar da müraciət xidmətini idarə edə bilərlər. Məsələn, San Diego İlçe Vəkillər Kollegiyasının öz müraciət xidməti var, burada ictimaiyyət üzvləri müəyyən bir hüquq sahəsində ixtisaslaşmış bir vəkillə məsləhətləşə bilərlər.
• Ölkə üzrə yönləndirmə xidmətlərinin tam siyahısı üçün buraya klikləyin.

• Milli Məşğulluq Hüquqşünasları Assosiasiyası (NELA) ABŞ-da əsasən işçiləri təmsil edən hüquqşünaslardan ibarət ən böyük təşkilatdır.Beləliklə, hüquqi yardım istəyən bir işçi və ya potensial işçisinizsə, NELA başlamaq üçün əla yerdir.
• Bəzi ştatlarda əmək hüquqşünaslarının dövlət assosiasiyaları da fəaliyyət göstərir. Kaliforniya Məşğulluq Hüquqşünasları Assosiasiyası (CELA) belə təşkilatlardan biridir. CELA istifadəçilərə öz saytlarında əsasən şəhər, rayon, dil və təcrübə üzrə işçiləri təmsil edən vəkil axtarmağa imkan verir.

3-cü hissənin 2-ci hissəsi: Tövsiyə olunan Hüquqşünaslar üzrə Tədqiqat

1. Vəkilin veb saytına daxil olun. Hüquqşünas kiçik bir firmada işləsə və ya solo praktikant olsa belə, indi əksər hüquqşünasların veb-saytı var. Siz vəkilin internet səhifəsini açmalısınız.
   • Birbaşa URL ünvanınız yoxdursa, adı və “vəkil”i, habelə vəkilin işlədiyi şəhəri yazaraq sevimli veb brauzerinizdə vəkili axtarın.
2. İşə qəbul işlərində təcrübə axtarın. Vəkil üzərində işlədiyi nümayəndəlik işlərini, o cümlədən işin nə ilə bağlı olduğunu qısa təsvir etməlidir. Siz baxmaq lazımdır ki, vəkilin son bir neçə ildə məşğulluqla bağlı bir neçə işə baxıb.
   • Həmçinin, vəkilin məşğulluq işlərini öz məsələniz kimi həll edib etmədiyini yoxlayın. Vəkilin təkcə ümumi əmək hüququ təcrübəsinə malik olması deyil, həm də sizin kimi işlərə baxılması təcrübəsi olması vacibdir. Məsələn, ayrı-seçkiliyə görə işəgötürəni məhkəməyə vermək istəyirsinizsə, vəkilin iddiaçılar üçün ayrı-seçkiliyi idarə etdiyinə əmin olun.
   • Bəzi vəkillər işəgötürənləri və ya işçiləri təmsil etməkdə ixtisaslaşırlar. Bu, saytda qeyd edilməlidir. Vəkil, ehtimal ki, nümayəndəliyin qısa təsvirini ehtiva edir və onun işəgötürən və ya işçini təmsil edib-etmədiyini göstərir. Məs. “VII Başlıqda işəgötürənin ayrı-seçkiliyə qarşı müdafiəsi.”
   • Əgər vəkilin yalnız işçiləri və ya işəgötürənləri təmsil edib-etmədiyinə əmin deyilsinizsə, konsultasiya qurmaq üçün zəng etdiyiniz zaman soruşa bilərsiniz.
3. Ümumi veb təqdimatını qiymətləndirin. Hüquqşünasın internet saytının nə qədər yaxşı yazıldığını görmək üçün baxmaq lazımdır. Yazı xətalarını, buraxılmış sözləri və yöndəmsiz qrammatikanı yoxlayın. Veb saytı düzgün qurmaq üçün vaxt ayırmayan bir vəkilin sizi səriştəli şəkildə təmsil etmək əzmkarlığı olmaya bilər.
4. Sertifikatlaşdırma üçün yoxlayır. Bəzi dövlətlər vəkillərə bir alt sahədə sertifikat almağa icazə verir. İxtisaslaşmaq üçün hüquqşünas ixtisas sahəsində qabaqcıl hüquq təhsilində iştirak etməli, bu sahədə əhəmiyyətli iştirak nümayiş etdirməli, hüquq ictimaiyyətindən arayışlar təqdim etməli və alt sahədə yazılı imtahan verməlidir. Hüquqşünasın əmək hüququ sertifikatının olub olmadığını yoxlayın.
   • Bilin ki, bir çox dövlətlər sertifikatlaşdırmaya icazə vermir. Buna görə də, sertifikatın olmaması sadəcə olaraq dövlətinizin buna icazə vermədiyini ifadə edə bilər. Digər dövlət vəkillərinin sertifikatının olub olmadığını yoxlayın. Heç kim etməsə, dövlətiniz buna icazə verə bilməyəcək.
   • Dövlətlər “Əmək hüququ” və ya “Əmək və Məşğulluq Qanunu” üzrə mütəxəssisləri sertifikatlaşdıra bilərlər. Bir təyinat axtarın.
5. Etik pozuntuları axtarın. Hər bir ştatda vəkillərlə bağlı şikayətləri qəbul edən və mümkün etik pozuntuları araşdıran intizam komissiyası var. Əgər vəkil son nəticədə etik pozuntuda ittiham olunursa, pozuntu Komissiyanın internet saytında qeyd edilməlidir.
   • Ştatınızın intizam komissiyasını tapın və adı ilə vəkili axtarın. Əgər vəkilin etik pozuntuları varsa, bu barədə məlumat verilməlidir. Qanun pozuntusunun təsviri də daxil edilə bilər.
   • Ümumi pozuntulara kobud laqeyd təmsilçilik, müştəri vəsaitlərindən sui-istifadə və açıqlanmayan maraqların toqquşması daxildir.
6. Onlayn rəyləri yoxlayın. Bir çox saytlar şirkətlər, o cümlədən hüquq firmaları və fərdi hüquqşünaslar haqqında pulsuz rəylər təklif edir. Baxışları axtarmaq üçün bəzi yerlərə Find Law, Avvo və Yahoo Local daxildir.
   • Nəzərə alın ki, mənfi rəylər çox vaxt müsbət rəyləri üstələyir, çünki əsəbiləşənlər xidmətdən razı qalanlardan daha çox rəy bildirməyə həvəslidirlər. Üstəlik, rəylər birtərəflidir və yalnız müştərinin perspektivini təklif edir.
   • Vəkilin Martindale-Hubbell reytinqi alıb-almadığını öyrənin. “AV” hüquqşünasların və vəkili tanıyan hakimlərin rəyinə əsaslanan ən yüksək qabiliyyət/ən yüksək etik reytinqdir. ABŞ hüquqşünaslarının yalnız 10%-i bu reytinqi əldə edib. Bütün hüquqşünasların yalnız 50%-i reytinq qazanıb, ona görə də A-B-C reytinqli vəkillər ilk 50%-dədir. Bundan əlavə, ən yüksək etik reytinqə (“V” reytinqi) nail olmasanız, siz tutum reytinqinə malik ola bilməzsiniz.

3-cü hissə: Vəkillə görüş

1. Məsləhətləşməni planlaşdırın. Bir çox hüquqşünaslar indi pulsuz məsləhətlər və ya endirimli ödənişlər təklif edirlər. Mümkün vəkillərin siyahısını hazırladıqdan sonra onların ofislərinə zəng edin və məsləhət istəyin. Ən azı üç hüquqşünasla görüşməyə çalışmalısan. Yalnız ilk qarşılaşdığınız adamı işə götürməyin.
   • Zəng etdiyiniz zaman sizə katib və ya köməkçi vəkil tərəfindən bir sıra yoxlama sualları verilə bilər. Bəzi hüquqşünaslar yalnız müəyyən işlərlə məşğul olur və görüş planlaşdırmazdan əvvəl sizin müvafiq işiniz olduğundan əmin olmaq istəyirlər.
2. Görüşə hazırlaşın. Siz görüşə gətirə biləcəyiniz bütün lazımi sənədləri toplamalı, məs. Əmək müqaviləsi, xitam məktubu, e-poçtlar və işinizlə əlaqəli hər şey. Həmçinin, oturun və vəkilə verə biləcəyiniz sualların siyahısını hazırlayın. Tez-tez verilən suallar bunlardır:
   • Vəkil nə qədər pul alır? Vəkil gözləmə rejimində işləyir, yoxsa müəyyən bir ödənişlə? Əgər belədirsə, hansı şərtlər var?
   • İşdə başqa kim işləyəcək (məsələn, hüquq firmaları və ya kiçik hüquqşünaslar)?
   • İş bağlananda işi kim saxlayır?
   • Hüquqşünasın barışıq və danışıqlar fəlsəfəsi nədir?
   • Vəkilə telefon zənglərinə və ya e-poçtlara cavab vermək nə qədər vaxt aparır?
3. Məsləhətləşmədə iştirak edin. Görüş qısa olacaq (ehtimal ki, 15-30 dəqiqə). Vəkilə lazım olan məlumatları verin və suallarınızı verin. Əgər vəkil tutmaq istəyirsinizsə, nişan məktubu imzalamalısınız. İclasda sizdən onu imzalamağınız xahiş oluna bilər və ya e-poçt vasitəsilə sizə göndərilə bilər.
4. Vəkil seçin. Hansı hüquqşünası işə götürəcəyinizə qərar verərkən təcrübədən xəbərdar olmalı, həm də həmin şəxslə rahat ünsiyyət qurmağınızdan əmin olmalısınız. Şəxsi kimya çox vacibdir.
   • Mümkün qədər tez vəkilə zəng edin və ya e-poçt göndərin və onu işə götürmək istədiyinizi bildirin.
5. Vəkilinizlə əlaqə saxlayın. Vəkillə müştəri arasında effektiv münasibət ünsiyyətə əsaslanır. Vəkiliniz işiniz üzərində işləməyə başladıqdan sonra, mümkün qədər tez onun tələb etdiyi bütün materialları ona təqdim etməyinizə əmin olun. Siz həmçinin yeniləmələr üçün vəkilinizlə əlaqə saxlaya bilərsiniz.
   • Vəkilin işinizdə təqdim etdiyi bütün sənədlərin surətlərini tələb etməyinizə əmin olun və öz fayllarınızı evdə saxlayın.

İcma sualları və cavabları

Məsləhətlər

• Həmişə vəkilinizlə dürüst olun. Sizi effektiv şəkildə təmsil etmək üçün vəkiliniz faktları bilməlidir.
• Əgər vəkil tutmağa imkanınız yoxdursa, məşğulluq məsələlərində kömək edə biləcək ərazinizdəki hər hansı hüquqi yardım təşkilatı ilə əlaqə saxlayın. Məs. Hüquqi Yardım Cəmiyyətinin Məşğulluq Hüquq Mərkəzi müəyyən gəlir tələblərinə cavab verən işçilərə pulsuz yardım göstərir. Bölgənizdə hüquqi yardım klinikasını tapmaq üçün bura klikləyin.
• Vəsaitləri olmayan işəgötürənlər hüquq fakültəsinin hüquq klinikalarına da müraciət edə bilərlər, bəziləri kiçik biznes klinikalarını idarə edir ki, bu da məşğulluq məsələləri də daxil olmaqla bir sıra məsələlərdə kiçik biznesə kömək edə bilər. Kiçik biznes üçün proqramların olub olmadığını soruşmaq üçün yerli hüquq məktəbi ilə əlaqə saxlayın. Xərcləri aşağı salmaqla köməyə ehtiyacı olan işçilər də hüquq klinikaları ilə əlaqə saxlamaq istəyə bilər.
• Əgər siz həmkarlar ittifaqının üzvüsinizsə, əvvəlcədən ödənilmiş hüquqi plana çıxışınız ola bilər və ya güzəştli tariflə vəkillərə çıxış əldə edə bilərsiniz. Birliyinizlə yoxlayın.