İnfeksion xəstəliklər

İnfeksion xəstəliklər spesifik patogen mikroorqanizmlər tərəfindən törədilərək, yoluxmuş insandan sağlam şəxsə ötürülür. Bu xəstəliklərin əsas xüsusiyyətlərinə kontagiozluq (yoluxuculuq), epidemik yayılma qabiliyyəti, siklik gediş və postinfeksion immunitetin formalaşması aiddir.

İnfeksion xəstəliklər çox təhlükəli olub, ağır formalarında

xəstəliklərə qarşı immunitet (xəstəliyə tutulmama qabiliyyəti) yaradır.

Buna görə də uşaqların bu xəstəliklər əleyhinə peyvənd olunması vacibdir.

Peyvəndlərin aparılması nəticəsində bir sıra xəstəliklər qlobal səviyyədə aradan

qaldırılıb. Azərbaycanda ağır yoluxucu xəstəlik olan poliomielitə yoluxanların sayı

Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən görülən tədbirlər nəticəsində sıfıra endirilib. 2002-ci ildə

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı Azərbaycana “Poliomielitdən azad ölkə” statusunu verib.

Hazırda Azərbaycanda hepatit B, vərəm, poliomielit, difteriya,

göyöskürək, tetanus, B tipli hemofil infeksiya, qızılca, parotit,

məxmərək xəstəliklərinə qarşı peyvənd aparılır.

Dövlət tibb müəssisələrində PEYVƏNDLƏR PULSUZ EDİLİR.

Kitabçada valideynlər üçün yoluxucu xəstəliklər, onların profilaktikası və

peyvənd təqvimi ilə bağlı zəruri olan məlumatlar verilib.

İnfeksion xəstəliklər çox təhlükəli olub, ağır formalarında

hətta ölümlə də nəticələnə bilər. Peyvənd isə uşaqlarda yoluxucu

xəstəliklərə qarşı immunitet (xəstəliyə tutulmama qabiliyyəti) yaradır.

Buna görə də uşaqların bu xəstəliklər əleyhinə peyvənd olunması vacibdir.

Peyvəndlərin aparılması nəticəsində bir sıra xəstəliklər qlobal səviyyədə aradan

qaldırılıb. Azərbaycanda ağır yoluxucu xəstəlik olan poliomielitə yoluxanların sayı

Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən görülən tədbirlər nəticəsində sıfıra endirilib. 2002-ci ildə

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı Azərbaycana “Poliomielitdən azad ölkə” statusunu verib.

Hazırda Azərbaycanda hepatit B, vərəm, poliomielit, difteriya,

göyöskürək, tetanus, B tipli hemofil infeksiya, qızılca, parotit,

məxmərək xəstəliklərinə qarşı peyvənd aparılır.

Dövlət tibb müəssisələrində PEYVƏNDLƏR PULSUZ EDİLİR.

Kitabçada valideynlər üçün yoluxucu xəstəliklər, onların profilaktikası və

peyvənd təqvimi ilə bağlı zəruri olan məlumatlar verilib.

Qızılca – kəskin yoluxucu xəstə-

likdir, hava-damcı yolu ilə yayılır.

İnfeksiya mənbəyi – xəstə insandır.

Xəstəliyin əlamətləri – bədən hərarətinin

yüksəlməsi, zökəm, gözün selikli qişasının

iltihabı, işıqdan qorxma, mərhələli səpgilərin

əmələ gəlməsi və s. Vaxtında həkimə müraciət

edilmədikdə xəstələrdə ağırlaşmalar (pnevmoniya,

meningit, ensefalit və s.) baş verir.

Məxmərək – yoluxucu xəstəlik-

dir, hava-damcı yolu ilə yayılır.

Xəstəliyin əlamətləri – ümumi

zəiflik, normadan bir qədər yuxarı

qızdırma, başağrısı, boyunarxası

limfa düyünlərinin böyüməsi,

səpgilərin əmələ gəlməsi və

s. Vaxtında həkimə müraciət

edilmədikdə xəstələrdə fəsadlar

(artritlər, oynaqlarda ağrılar,

ensefalit, qanın laxtalanması ilə

bağlı problemlər və s.) baş verir.

Hamilə qadının məxmərəyə

yoluxması hamiləliyin pozulması

ilə nəticələnə bilər.

Yoluxucu xəstəliklərin başlıca

profilaktika yolu peyvənddir!

Epidemik parotit

Epidemik parotit – yoluxucu xəstəlikdir,

hava-damcı yolu ilə yayılır. Xəstəliyin

ən xarakterik əlaməti – qulaqdibi tüpürcək

vəzilərinin şişkinliyidir. Digər əlamətlər –

çeynəmə və udqunma zamanı ağrı, ümumi halsızlıq,

oğlanlarda xayaların, qızlarda yumurtalıqların ağrılı və

həssas olmasıdır. Epidemik parotit xəstəliyi nadir, lakin

ciddi ağırlaşmalara səbəb

ola bilər. Kişilərdə və

yeniyetmə oğlanlarda bu

ağırlaşmalardan bəzən son-

suzluqla nəticələnən xa-

yaların bir və yaxud ikitərəfli

iltihabını (orxit) qeyd etmək

olar. Patoloji prosesə mədəaltı

vəzi cəlb olunduqda, şəkərli

diabetin inkişafı ilə ağırlaşma

müşahidə oluna bilər.

Qızılcanın, epidemik parotitin

və məxmərəyin profilaktikası

Qızılca, epidemik parotit və məxmərək əleyhinə peyvənd bu

xəstəliklərin profilaktikasının ən uğurlu üsuludur. Uşaqları

qızılca-parotit-məxmərək (QPM) əleyhinə vaksinlə (üç infeksi-

yaya qarşı) peyvənd etmək vacibdir. Bu peyvəndin 1-ci do-

zası, Milli peyvənd təqviminə uyğun olaraq, uşaqlara 12

aylığında, 2-ci dozası isə 6 yaşında vurulur.

Peyvəndlərin məhz vaxtında və bütövlükdə

aparılması uşaqların sağlamlığını qoruyur!

Difteriya – hava-damcı yolu ilə yayılan

kəskin yoluxucu xəstəlikdir. İnfeksiya

mənbəyi – xəstələr və bakteriya gəzdiriciləridir.

Xəstəliyin əlamətləri – boğaz ağrısı, boğazda qızartı,

iştahasızlıq, hərarətin bir qədər yüksəlməsi, 2-3 gün

ərzində udlaq və badamcıqların üzərində boz rəngli

ərpin əmələ gəlməsi, boyun limfa vəzilərinin bir qədər

böyüməsi, boyun nahiyəsinin şişməsi, burundan serroz-qanlı

möhtəviyyatın ifraz olunması və s. Xəstəliyin ilk günlərində

difteriyalı xəstədə ürək ritmini pozan və ürək çatışmazlığına

səbəb olan miokardit inkişaf edə bilər. Vaxtında həkimə müraciət

edilmədikdə xəstələrdə digər fəsadlar da baş verir. Difteriyanın

ağır forması zamanı udlaqda inkişaf edən ödem (şişkinlik) tənəffüs

yollarını tutur və yaranan asfiksiya (boğulma) nəticəsində ölüm baş

Göyöskürək – tənəffüs yolunun yoluxucu xəstəliyidir, hava-damcı yolu ilə

çox asan yayılır. Belə xəstələrdə 4-8 həftə davam edən “hürücü” öskürək

müşahidə edilir. Xəstəlik ən çox 1 yaşa qədər uşaqlar üçün təhlükəlidir.

İlk olaraq, uşaqda adi soyuqdəymə

əlamətləri müşahidə olunur,

tədricən isə davamlı (əsasən gecə

saatlarında müşahidə olunan)

edilmədikdə xəstələrdə fəsadlar

qeydə alınır. Onlardan ən yayılmış

və ölümlə nəticələnən fəsad –

bakterial pnevmoniyadır. Bundan

əlavə, qıcolmalar və qısamüddətli

bayılma da baş verə bilər.

Tetanus – xəstəliyi törədən bakteriyalara

daim ətraf mühitdə rast gəlmək olar.

Tetanus insandan-insana keçmir. İnsan

tetanusa yara və yaxud kəsik səthinə

torpaq zərrələrinin daxil olduğu zaman

yoluxa bilər. Bu bakteriyalar ən çox dərin

deşilmiş yaralarda inkişaf edir.

Tetanusun xarakterik əlamətləri – çey-

nəmə əzələlərinin qıcolmasıdır. Daha

sonra qıcolmalar boyun əzələlərinə keçir və

udqunmanı çətinləşdirir. Bu proses güclü

əzələ gərginliyi, ürək ritminin pozulması,

koma və s. ağırlaşmalarla nəticələnir. Ölüm

halları daha çox azyaşlı uşaqlar və yaşlılar arasında qeydə alınır.

B tipli hemofil çöplər tərəfindən törədilən

xəstəliklər (Hib infeksiya)

B tipli hemofil çöplər – insandan-insana hava-damcı yolu ilə keçir.

Uşaqlar arasında qeydə alınan B tipli hemofil çöplər tərəfindən

törədilən xəstəliklərin 90%-dən çoxu təhlükəli infeksion xəstəliklərdir

(pnevmoniya, sepsis, epiqlotit, septiki artrit, osteomielit, absess,

perikardit). Xəstəliyin böyük qismi 2 yaşa qədər uşaqlar və əsasən

də körpələr arasında qeydə alınır. Hib meningiti keçirmiş uşaqlar

arasında bir sıra müalicə olunmayan ciddi nevroloji qüsurlar

inkişaf edə bilər. Belə uşaqlar əqli inkişafdan geri qalma və

eşitmənin itirilməsi kimi hallara məruz qalır və ömürlük

əlilliyə düçar olurlar. Xəstələrin 5-10%-də xəstəlik ölümlə

Peyvəndlərdən imtina etməyin!

Hepatit B – xəstəliyinin törədicisi hepatit

virusudur. Bu infeksiya qaraciyəri zədələyir,

kəskin və xronik hepatiti törədir. Daha ağır

hallarda sirroz və qaraciyər şişləri yaranır. Bu infeksiya

aşağıdakı yollarla ötürülür: qeyri-steril inyeksiya və ya

əməliyyat zamanı, xəstə anadan yenidoğulmuş uşağa,

yoxlanılmamış qan köçürmələri, cinsi əlaqə zamanı və

s. Uşaqda bu infeksiya, adətən, əlamətsiz keçir, yoluxmuş

uşaqlar daha çox xronik daşıyıcı olurlar. Yoluxmuş insanlarda,

ilk növbədə, ümumi halsızlıq, mədə-bağırsaq pozğunluqları və

soyuqdəymə əlamətləri özünü göstərir. Bu zaman xəstədə sidik

tünd rəngli, nəcis isə ağımtıl olur, bədəndə sarılıq müşahidə olunur.

Dəqiq diaqnoz qoyulması üçün xəstə həkimə müraciət etməlidir.

Difteriyanın, göyöskürəyin, tetanusun,

Hib infeksiyanın və hepatit B-nin profilaktikası

Difteriya, göyöskürək, tetanus, Hib infeksiya və hepatit B-dən

qorunmanın ən effektiv yolu vaksinasiyadır. Hepatit B əleyhinə

HepB vaksininin ilk dozası yenidoğulmuşlara doğuşdan sonra 12

saat ərzində vurulmalıdır. Daha sonra uşaqlar difteriya, göyöskürək,

tetanus, Hib infeksiya və hepatit B-yə

qarşı 1 yaşına qədər kombinə olunmuş

beşkomponentli GDT Hib HepB vaksini ilə

3 dəfə, 2 yaşına qədər yalnız GDT (göy

öskürək, difteriya, tetanus) vaksini ilə 1

dəfə, 6 yaşda yalnız DT (difteriya və tetanus)

vaksini ilə 1 dəfə peyvənd olunmalıdırlar.

Çoxkomponentli vaksinin üstünlüyü

bir neçə xəstəliyə qarşı vaksinlərin bir

Vərəm – hava-damcı yolu ilə yayılan

yoluxucu xəstəlikdir, adətən, ağciyərləri,

bəzən isə sümük, beyin, dəri və s. orqanları

zədələyir. Vərəmin əsas əlamətləri – ümumi

halsızlıq, hərarət, yüksək dərəcədə tərləmə, çəkinin

itirilməsidir. Ağciyər vərəmi olan xəstədə daima öskürək,

bəzən qanhayxırma və döş nahiyəsində ağrılar müşahidə

olunur. Vərəm xəstəliyinə yoluxmuş xəstələr mütləq həkimə

müraciət etməli və spesifik terapiya kursu keçməlidirlər.

Vərəmin profilaktikası

Vərəm infeksiyasına yoluxmanın qarşısını almaq məqsədilə

bütün yenidoğulmuşlar 4-7 günlükdə vərəm əleyhinə BCG vaksini

ilə peyvənd olunmalıdırlar. Bu peyvənd uşaqlar arasında vərəm

meningiti və vərəm infeksiyasının digər ağır formalarının baş

verməsinin qarşısını alır.

Poliomielit

Poliomielit – sinir sistemini zədələyən, əzələlərin iflicinə gətirib

çıxaran və hətta ölümlə nəticələnə bilən yoluxucu xəstəlikdir. Adətən,

15 yaşa qədər uşaqlar, nadir hallarda isə böyüklər də yoluxa bilərlər.

Ən çox 5 yaşadək uşaqlar xəstələnirlər. Xəstəliyin əsas əlamətləri –

hərarətin yüksəlməsi, iştahasızlıq, əzginlik, əzələ və baş ağrılarıdır.

Poliomielit keçirmiş insanların çoxu ciddi iflic qalıqları ilə üzləşir.

Poliomielitin profilaktikası

Təhlükənin qarşısını almaq məqsədilə uşaqlar diri oral

poliomielit vaksini ilə peyvənd edilməlidirlər. Vaksin məhlul

şəklində pipetlə uşağın ağız boşluğuna damızdırılır.

Peyvənd uşağın 4-7 günlüyündə, sonra isə 2, 3, 4

və 18 aylığında edilir. Hər bir uşaq 2 yaşınadək

mütləq bu vaksinin 5 dozasını almalıdır.

Poliomielitə qarşı vaksin pipetlə uşağın ağız

boşluğuna damızdırılır, digər vaksinlər isə

inyeksiya yolu ilə yeridilir.

Bir yaşa qədər uşaqlarda bu inyeksiyalar bud

əzələsinə vurulur.

Peyvənddən sonra uşaqda baş verə biləcək

reaksiyalar barədə həkimdən öyrənin.

həkimə müraciət edin.

Peyvəndlər peyvənd təqviminə

uyğun olaraq aparılmalıdır!

01 aprel 2013-cü ildən peyvənd təqviminə pnevmokokk

infeksiyaya qarşı vaksin də daxildir.

Bir yaşa qədər uşaqlar pnevmokokk əleyhinə vaksinlə 3 dəfə peyvənd

olunmalıdırlar. Bu, pnevmokokk tərəfindən törədilən pnevmoniya,

meningit və s. xəstəliklərdən qorunmanın ən effektiv yoludur.

Kitabça Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin

26 noyabr 2010-cu il tarixli 225 nömrəli qərarı ilə təsdiq

edilmiş “2011-2015-ci illər üçün yoluxucu xəstəliklərin

immunoprofilaktikasına dair Tədbirlər Proqramı”nın icrası

üçün Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

Tədbirlər Planının 5.2-ci bəndinə uyğun olaraq Səhiyyə

Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi tərəfindən

hazırlanmış və çap edilmişdir. Bukletdə dərc olunanlar

Səhiyyə Nazirliyi Respublika Gigiyena və Epidemiologiya

Mərkəzi ilə razılaşdırılmışdır.

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

İnfeksion xəstəliklər

İnfeksion xəstəliklər spesifik patogen mikroorqanizmlər tərəfindən törədilərək, yoluxmuş insandan sağlam şəxsə ötürülür. Bu xəstəliklərin əsas xüsusiyyətlərinə kontagiozluq (yoluxuculuq), epidemik yayılma qabiliyyəti, siklik gediş və postinfeksion immunitetin formalaşması aiddir.

İnfeskion xəstəliklər törədici ilə makroorqanizmin müəyyən şəraitdə təması nəticəsində əmələ gəlir. Onların inkişafı 4 mərhələyə ayrılır: inkubasion (gizli), prodromal, klinik əlamətlərin təzahürü, son dövr. İnfeksion proses müxtəlif çür sonlana bilər: rekonvalessensiya (sağalma), letallıq, bakteriya daşıyıcılıq, xroniki formaya keçid.

İnfeksion xəstəliklərin növləri

İnsan orqanizmində rast gəlinən xəstəliklərin 20-40%-i infeksiyaların payına düşür. Elmə məlum olan infeksion xəstəliklərin sayı daim artaraq, hazırda 1200-ü keçmişdir. İnsan həyatı boyunca küllü miqdarda mikroorqanizmlərlə təmasda olur. Lakin onların yalnız 1/30000 hissəsi xəstəlik törətməyə qadirdir. Patogen mikroorqanizmlərə virus, bakteriya, göbələk və parazitlər aiddir.

Prosesin lokalizasiyası və ötürülmə mexanizmindən asılı olaraq, infeksion xəstəliklər 5 qrupa bölünür:

• bağırsaq infeksiyaları (dizenteriya, salmonelyoz, eşerixioz, qarın yatalağı və s.);
• tənəffüs yollarının infeksiyaları (KRVİ, qrip, qızılca və s.);
• qan infeksiyaları (İİV-infeksiyası, malyariya və s.)
• xarici örtüklərin infeksiyaları (qızılyel, sibir xorası, qoturluq);
• çoxsaylı yoluxma yoluna malik infeksiyalar (infeksion mononukleoz, enterovirus infeksiyaları).

Törədicinin tipinə əsasən virus (virus hepatitləri, qrip, məxmərək, sitomeqalovirus və herpes infeksiyaları); bakterial (stafilokokk və streptokokk infeksiyaları, salmonelyoz, dizenteriya); protozoy (malyariya, trixomoniaz, amöbiaz); mikozlar və ya göbələk infeksiyaları (aspergilyoz, kandidoz, kriptokokkoz, epidermofitiya) ayırd edilir.

İnfeksion xəstəliklər antroponoz və zoonoz olur. Antroponozlara yalnız insana xas olan infeksiyalar (difteriya, qarın yatalağı, dizenteriya və s.) aiddir. Zoonozlara isə heyvanlar rast gəlinən, lakin insanların da yoluxduğu xəstəliklər (quduzluq, listerioz, bruselyoz və s.) daxildir.

Heyvan mənşəli törədicilərin – parazitlərin (gənə, həşərat, ibtidai) səbəb olduğu xəstəliklər parazitar adlanır.

İnfeksion xəstəliyə tutulan pasiyentlər xüsusi şöbələrdə, yüngül hallarrda isə ev şəraitində müalicə olunur. Əksər infeksiyaların profilaktikası spesifik immunizasiya və sanitar-gigiyenik qaydalara riayət edilməsindən ibarətdir.

Med-portal.az saytının «İnfeksion xəstəliklər» bölməsində onların yaranma səbəbləri, əlamətləri və müasir müalicə üsulları haqqında geniş məlumat əldə edə bilərsiniz.

Saytda dərc olunan məlumatlar sadəcə maarifləndirici xarakter daşıyır və ixtisaslaşmış tibbi yardımı əvəz etmir. Bu səbəbdən həkimlə məsləhətləşməyiniz vacibdir!