Ingliz tilining tarixidagi muhim voqealar

2002 Rodney Huddleston va Geoffrey K. Pullum Angliyaning Kembrij grammatikasini nashr etmoqda. Tom MakArthur, Oksfordning “Jahon Ingliz” kitobini nashr etmoqda.

Internet haqida qiziqarli faktlar

Yaqinda Butunjahon internet tarmog‘i o‘zining 30 yilligini nishonladi, hozirda tarmoqdagi mavjud saytlar va ma’lumotlar soni shunchalik oshganki, ularni sanash juda ham mushkul. Internet bizning hayotimizga juda chuqur kirib bordi, hattoki hozir siz maqolani o‘qib turgan vaqtingizda ham sizdan tashqari bir necha yuz million kishi internetdan foydalanmoqda.

Ushbu maqolada butunjahon “o‘rgimchak to‘ri“ haqida qiziqarli ma’lumotlarni to‘pladik. Ishonavering, siz bu faktlarni avval eshitmagansiz.

1. Birinchi grafik brauzer “Mosaic“ 1993 yilda Illinoys universiteti mutaxassislari tomonidan chiqarilgan. 2. Dunyodagi birinchi onlayn veb-sayt http://info.cern.ch 1991 yil 6 avgustda yaratilgan. U 153 so‘zdan iborat bitta veb-sahifadan iborat bo‘lgan.

3. Internetga ulangan qurilmalar soni sayyoradagi odamlar sonidan ko‘proq.

4. 2014 yil iyul oyi boshidagi worldwidewebsize.com ma’lumotlariga ko‘ra, indekslangan sahifalar soni 3,32 milliardni tashkil etadi.

5. Har soatda taxminan 4200 ta yangi domen nomlari indekslanadi.

6. Barcha internet foydalanuvchilarining yarmidan ko‘pi Facebook’da o‘z akkauntlariga ega. 7. Dunyoda atigi 7 shaxsda ommaviy axborot vositasi bo‘lgan “internet kalitlari“ mavjud. Kalitlarning har biri smart-karta joylashgan maxfiy qutiga kirishni ta’minlaydi. Ushbu yettita smart-kartani birlashtirib, ICANN ma’lumotlar bazasiga kirishga imkon beruvchi master-kalitni olish mumkin. Qachonki internetni global darajada buzishga urinish bo‘lsa, master-kalit Internetni qayta yoqishga imkon beradi.

8. Internet birinchi 50 million foydalananuvchisini 5 yilda to‘plagan. Televideniyega esa buning uchun 13 yil kerak bo‘lgan edi.

9. Shimoliy Koreya faqat hukumat amaldorlari va harbiylar internetga kirish imkoniga ega bo‘lgan yagona mamlakatdir.

10. Internetdagi barcha qidiruvlarning deyarli 1/3 qismi erotik materiallar va pornografiyani qidirishga yo‘naltirilgan.

11. Barcha elektron pochta xabarlarining 75 foizdan ortig‘i spamdir. Foydalanuvchilar tomonidan ularning atigi 6% ochiladi. 12. Dunyo bo‘ylab har daqiqada taxminan 15 soatlik videomaterial YouTube’ga yuklanadi.

13. Eng qimmat domen nomi Vacationrentals.com. U 2007 yilda 35 million dollarga sotilgan.

14. Internetga asoslangan texnologiya 1960 yillarda paydo bo‘lgan, u Massachusets texnologiya institutida ishlab chiqilgan. Arpanet deb nomlanuvchi birinchi kompyuter tarmog‘i esa hukumat maqsadlari uchun yaratilgan.

15. Birinchi smaylikni yuborish Kevin Makkenzi nomi bilan bog‘liq (1979 yil). U juda sodda ko‘rinishda bo‘lgan :-). Bizga tanish �� esa 3 yil o‘tib paydo bo‘lgan.

16. Internet foydalanuvchilarining yarmidan ko‘pi Osiyoda istiqomat qilishadi.

17. Onlayn tanishish tokchasi har yili bir milliard dollardan ko‘proq foyda keltiradi. Amerika Qo‘shma Shtatlarida barcha er-xotinlarning deyarli 19 foizi internetda tanishishgan.

18. Internetda har daqiqada 70 ta yangi blog paydo bo‘ladi.

19. Dunyodagi eng katta internet-kafe Nyu-Yorkda joylashgan. Bu erda bir vaqtning o‘zida 800 kompyuter foydalanuvchilarga xizmat qiladi. 20. “Internet narsalar“ – bu unga ulangan gadjetlarga asoslangan holda tarmoqning bir qismiga berilgan nom. Internetning texnologiyalarga kirib borishi shu darajaga yetdiki, hatto Wi-Fi’ga ulanish imkoniyati bo‘lgan muzlatgichlar paydo bo‘ldi.

Ingliz tilining tarixidagi muhim voqealar

Angliya tarixi – G’arbiy alman tilidagi dialektlarning boshlanishidan boshlab bugungi kunda global til sifatida o’z roliga qo’shilish – bu ajoyib va ​​murakkabdir. Ushbu vaqt jadvalida so’nggi 1500 yil ichida ingliz tilini shakllantirishga yordam beradigan ba’zi muhim voqealar haqida qisqacha ma’lumot berilgan. Angliya ingliz tilida shakllangan va keyin butun dunyoga tarqalgan usullari haqida ko’proq ma’lumot olish uchun 3-oxirida bibliografiyada keltirilgan yaxshi hikoyalardan birini ko’ring – yoki ochiq universitet tomonidan ishlab chiqarilgan qiziqarli video: Ingliz tili tarixi 10 daqiqada.

Ingliz tili prehistoryasi

Ingliz tilining asosiy kelib chiqishi Hind-Yevropada , Evropaning ko’plab tillari, shuningdek, Eron, Hindistonning quyi qit’asi va Osiyoning boshqa qismlaridan tashkil topgan oilalar oilasida yotadi. Qadimgi Indo-Evropa haqida juda oz narsa ma’lum (bu taxminan ilgari mil. Avv. 3000 yilgacha bo’lgan gap), biz Britaniyada milodiy birinchi asrda tadqiqotni boshlaymiz.

43 Rimliklarga Buyuk Britaniyani bosib olgan, 400 yil davomida orolning ko’p qismini boshqargan.

410 Gothlar (endi yo’qolgan Sharqiy Olmon tilining spikerlari) Rimni o’rab olishadi. Birinchi germaniy qabilalari Angliyaga keladi.

5-asrning boshlarida Rimliklar imperiya inqirozi bilan Britaniyadan ajralib chiqishdi. Angliyaliklar Picts va Irlandiyalik shtatlar tomonidan hujumga uchragan. Angliya, Saksonlar va boshqa nemis muhojirlari Britaniyaga kelib, Britaniyaga yordam berish va hududni talab qilish uchun kelishadi.

V asrning 5-6-asrlarida G’arb almanlari dialektlari Angliyaning ko’p qismini o’z ichiga olgan olmon xalqlari (Angliya, Saksonlar, Jutlar, Fritzlar).

Keltlar Buyuk Britaniyaning uzoq joylariga: Irlandiya, Shotlandiya, Uels.

500-1100: Eski ingliz (yoki Angliya-Sakson) davri

G’arbiy almanlarning dialektlari (birinchi navbatda Angliya, Saksonlar va Jute) tomonidan ingliz tilida Keltlar aholisining fathi oxir-oqibatda ingliz tilining asosiy xususiyatlarini aniqladi. (Buyuk Britaniyadagi Keltik ta’siri asosan joylarda – London, Dover, Avon, Yorkda saqlanib turadi .) Vaqt o’tishi bilan turli bosqinchilarning dialektlari birlashib, endi “qadimgi ingliz” deb nomlangan narsaga olib keladi.

XIX asrning oxirida Kentning qiroli Ethelbert suvga cho’mdi. U Masihiylikni qabul qilish uchun birinchi ingliz qiroli.

7-asrda Wesseksning Sakson shohligining yuksalishi; Essex va Middlesexning Saxon shohliklari; Merciyadagi Angliya qirolliklari, Sharqiy Anglia va Northumbria. Sit. Augustin va Irlandiyalik missionerlar Angliya-Saksonlarni nasroniylikka aylantirib, lotin va yunon tillaridan olingan yangi diniy so’zlarni tanitadilar. Lotinik ma’ruzachilar Angliya va keyinchalik Englaland kabi mamlakatga murojaat qilishadi .

673 Angliya saksonasi haqida ma’lumot olishning asosiy manbai bo’lgan ingliz xalqining ruhoniy tarixi (731- gachasi ) lotin tilida yozilgan (lotin tilida) monastirga bag’ishlangan.

700 Eski ingliz tilidagi eng qadimgi qo’lyozmalar yozuvlarining taxminiy sanasi.

8-asrning oxirida Skandinaviya Buyuk Britaniya va Irlandiyaga joylashadi; Daniyaliklar Irlandiyaning bir qismida joylashadilar.

9-asrning boshlarida Egbert of Wessex, Cornwallni o’z qirolligiga kiritgan va Angliya va Saksonlarning etti qirolliklari (“Xeptarchi”) sifatida e’tirof etilgan: Angliya paydo bo’ladi.

9-asrning boshlarida Daniy Angliyaga hujum qilib, Norsumbriani egallab, Yorkda shohlik o’rnatdi. Daniya ingliz tiliga ta’sir qilishni boshlaydi.

9-asr oxiri qirol Alfred Vesseks (Alfred Buyuk) Angliya-Saksonlarni Vikinglar ustidan g’alaba qozonadi, lotin yozuvlarini ingliz tiliga tarjima qiladi va ingliz tilida nasr yozilishini o’rnatadi.

U milliy o’ziga xoslikni kuchaytirish uchun ingliz tilidan foydalanadi. Angliya ingliz-sakslar (Alfred ostida) va boshqasi Skandinaviya hukmronlik qilgan shohlikka bo’linadi.

10-asr ingliz va dengizlar ancha tinchlik bilan aralashadi va ko’plab Skandinaviya (yoki eski nors) tilidagi so’zlar tilga, jumladan, singil, tilak va teri kabi keng tarqalgan so’zlarni kiritadi.

1000-yil . Eski ingliz epik poeziyasining bevosita saqlanib qolgan qo’lyozma tarixi, 8-asr va XI asr boshlari orasida yashirin shoir tomonidan yozilgan.

11-asrning boshlarida Daniy Angliyaga hujum qildi va ingliz qiroli (Ethelred the Unready) Normandiyaga qochib ketdi. Maldon janjallari qadimgi ingliz tilida saqlanadigan oz sonli she’rlardandir. Daniya qiroli (Canute) Angliya ustidan hukmronlik qilmoqda va Angliya-Sakson madaniyati va adabiyotining o’sishiga yordam beradi.

O’rta asrning 11-asrida Normandiyada tarbiyalangan Angliya qiroli Edvard Eduard, uning vorisi sifatida Uilyam, Normandiya gersogi deb nomlangan.

Norman ishg’oli: King Harold Hastings jangida o’ldirilgan va Normandiyalik Uilyam Angliya shohi sifatida taxtga tushgan. Keyingi o’n yilliklarda Norman frantsuzlar sudlar va yuqori sinflarning tiliga aylanadi; Ingliz tili ko’pchilikning tili bo’lib qolmoqda. Lotinlar cherkovlarda va maktablarda qo’llaniladi. Keyingi asrda ingliz tili barcha amaliy maqsadlar uchun yozma til emas.

1100-1500: O’rta ingliz davri

O’rta ingliz davrida qadimgi ingliz tilining ingliz tilini o’rganish tizimi va frantsuz va lotincha ko’plab qarzlar bilan so’zlashuvning kengayishi kuzatildi.

1150 O’rta ingliz tilidagi eng qadimgi matnlarning taxminiy sanasi.

1171 Genri II o’zini Norman Fransiyani va ingliz tilini mamlakatga tanishtirib, Irlandiyaliklarning hukmronligini e’lon qiladi. Bu vaqt oralig’ida Oksford Universiteti tashkil etilgan.

1204 Qirol Yuhanno Normandiya va boshqa frantsuz erlarini boshqarishini yo’qotadi; Angliya endi Norman fransuz / ingliz tilining yagona uyidir.

1209 Kembrij universiteti Oksford olimlari tomonidan tashkil etilgan.

1215 King John ingliz tilida gapiradigan dunyoda konstitutsiyaviy huquq boshqaruviga olib keladigan uzoq tarixiy jarayonda muhim hujjat bo’lgan Magna Carta (“Buyuk Xartiya”) ni imzoladi.

1258 Qirol Genri III hukumati boshqarishni nazorat qilish uchun Privy Council tashkil qiluvchi Oksford qarashlarini qabul qilishga majbur. Bu hujjatlar bir necha yil o’tgach bekor qilingan bo’lsa ham, odatda Angliyaning birinchi yozma konstitutsiyasi deb hisoblanadi.

13-asr oxirlari Edward I davrida qirol hokimiyati Angliya va Uelsda mustahkamlangan. Ingliz barcha sinflarning dominant tili bo’lib qoladi.

14-asrning o’rtalaridan boshlab Angliya va Frantsiya o’rtasidagi yuz yillik urush Angliyaning deyarli barcha mulklarini yo’qotishga olib keladi. Qora o’lim Angliya aholisining uchdan bir qismini o’ldiradi. Geoffrey Chaucer “Canterbury Tales” ni o’rta ingliz tilida yaratadi. Ingliz tili sudlarning rasmiy tili bo’lib, ko’pchilik maktablarda o’qitish vositasi sifatida lotin o’rniga o’tadi. Lotin Injilining ingliz tilidagi tarjimasi Jon Uiklif chop etilmoqda. Katta Ovoz Shift boshlanmoqda, bu “toza” tovushlarni (ko’plab qit’a tillarida topilgan) va eng uzoq va qisqa ovozli tovushlarning fonetik juftliklarini yo’qotish deb ataladigan ovozni yo’qotish bilan boshlanadi.

1362 Pleading statusi Angliyada ingliz tilini rasmiy tilga aylantiradi. Parlament birinchi nutqida ingliz tilida ochilgan.

1399 Qirol Genri IV o’zining tantanasida ingliz tilida nutq so’zlash uchun birinchi ingliz monarxiga aylandi.

XII asr oxirlarida Uilyam Caxton Vestminsterga (Reynlanddan) birinchi bosma matbuotni olib keladi va Chaucerning The Canterbury Tales nashr etadi . Savodxonlik darajasi sezilarli darajada oshadi va printerlar ingliz tilida matnni standartlashtirishni boshlaydilar . Monaxi Galfridus Grammatikasi (Geoffrey Grammarian nomi bilan ham tanilgan) birinchi lotin tilidagi lotincha so’z kitobining “Thesaurus Linguae Romanae et Britannicae” nashr etmoqda.

1500 dan hozirgi kungacha: Zamonaviy ingliz davri

Ayniqsa, erta Zamonaviy davr (1500-1800) va kech Zamonaviy ingliz (1800 yildan to hozirgacha) o’rtasida farqlar mavjud.

Zamonaviy ingliz, ingliz tergovi, mustamlaka va chet ellik savdo davrida ko’p sonli boshqa tillardan kredit so’zlarini sotib olishni tezlashtirdi va ingliz ( World English ) ning yangi navlarini rivojlantirishga yordam berdi, ularning har biri o’z so’z birikmasi, grammatikasi va talaffuzi bilan . 20-asrning o’rtasidan beri Shimoliy Amerika biznesining va butun dunyodagi ommaviy axborot vositalarining kengayishi Global ingliz tilining lingua frankasi sifatida paydo bo’lishiga olib keldi.

XVI asrning boshlarida Shimoliy Amerikada birinchi ingliz turar-joylari qurildi. Uilyam Tindalning ingliz tilidagi tarjimasi chop etilgan. Ko’pgina yunon va lotin tillari ingliz tiliga kiradi.

1542 Ilm- fanga kirishning birinchi kitobi bo’lib, Endryu Boorde mintaqaviy dialektlarni tasvirlaydi.

1549 Angliya cherkovining umumiy ibodatining birinchi nashrlari nashr etilgan.

1553 Tomas Uilson ingliz tilida mantiq va ritorika bo’yicha birinchi asarlardan biri bo’lgan Rhetorique San’atini nashr etadi.

1577 Genri Peacham “Hodisalar bog’i” (“Jodugar bog ‘” ) nomli risolada chop etilgan.

1586 ingliz-Uilyam Bullokarning grammatikasiga oid birinchi grammatikasi – nashr etildi.

1588 yili Elizabeth I 45 yillik boshqaruvini Angliya malikasi sifatida boshlaydi. Angliya Armada’yı mag’lub etib, milliy g’ururni kuchaytirib, qirolicha Elizaveta afsonasini kengaytirmoqda.

1589 Ingliz poeziyasining san’ati (Jorj Puttenhamga tegishli) chop etildi.

Uilyam Shekspir o’zining Sonnitlarini va uning ko’pchilik asarlarini yozadi.

1600 Sharqiy Hindiston kompaniyasi Osiyo bilan savdoni rivojlantirishga yo’naltirilgan bo’lib, oxir-oqibat Hindistonda Britaniya Rajini tashkil etishga kirishdi.

1603 Queen Elizabeth vafot etdi va Jeyms I (Shotlandiya Iyun VI) Taxtga qo’shildi.

1604 Robert Cawdreyning birinchi inglizcha lug’ati Jadval Alphabeticall nashr etildi.

1607 Amerika Qo’shma Shtatlaridagi doimiy inglizcha turar-joy Jamestownda (Virjiniya) joylashgan.

1611 Ingliz tilidagi Muqaddas Kitobning (“Qirol Jeyms” Injilining) Vakolatli versiyasi chop etilib, u yozma til rivojiga katta ta’sir ko’rsatmoqda.

1619 Shimoliy Amerikadagi birinchi Afrika qullari Virjiniyaga kelishadi.

Londonda 1622 « Hafta yangiliklar» deb nomlangan birinchi ingliz gazetasi chop etildi.

1623 Shekspirning birinchi spektakllarining birinchi Folio nashri chop etildi.

1642 Qirol Karl I parlament tanqidchilarini hibsga olishga urinishganidan keyin Angliyada ichki urush boshlandi. Urush Igor Charlzning ijro etilishiga, parlamentni tarqatib yuborishga va ingliz monarxiyasini Oliver Cromwellning boshqaruvi ostida (1653-59) himoya qilish bilan almashtirilishiga olib keladi.

1660 Monarxiya qayta tiklandi; Charlz II shoh bo’lib e’lon qilindi.

1662 London Qirollik jamiyati ingliz tilini ilm-fan tili sifatida “takomillashtirish” usullarini ko’rib chiqish uchun qo’mitani tayinlaydi.

Londonning buyuk olovi sobiq Londondagi shahar devori ichida Buyuk Londondagi shaharni yo’q qiladi.

1667 Jon Milton o’z epik she’rini ” Paradise Lost” ni nashr etdi.

1670 Hudson’s Bay kompaniyasi Kanadada savdo-sotiq va yashash joylarini targ’ib qilish uchun ijaraga olingan.

1688 Angliya birinchi ayol yozuvchisi Aphra Behn, Oroonoko’yu yoki Royal Tobe’in tarixini nashr etmoqda.

1697 Loyihalar bo’yicha o’z bayonotida Daniel Defo ingliz tilidan foydalanishni taqiqlash uchun 36 ta “janoblar” Akademiyasini yaratishga chaqiradi.

1702 The Daily Courant , ingliz tilida ilk muntazam kundalik gazetasi Londonda nashr etilgan.

1707 Birlashgan Ittifoqi Qonuni Angliya va Shotlandiya parlamentlarini birlashtiradi va Buyuk Britaniyani tashkil qiladi.

1709 Mualliflik huquqining birinchi qonuni Angliyada kuchga kirdi.

1712 Angliya-irlandiyalik satirist va ruhoniy Jonathan Swift ingliz tilidan foydalanishni tartibga solish va tilni aniqlab olish uchun ingliz akademiyasini yaratishni taklif qiladi.

1719-yil Daniel Defo Robinzon Kruuzni nashr etmoqda.

1721 Nathaniel Bailey ingliz tilining ingliz tilini mukammallashtirishga bag’ishlangan ilk ingliz tilining ingliz tilidagi etikologik lug’atini nashr etmoqda : birinchi bo’lib hozirgi foydalanish , etimologiya , o’qitish , izohlashlar , izohlar va talaffuz ko’rsatmalariga bag’ishlangan.

1715 Elisabet Elstob eski ingliz tilining birinchi grammarini nashr etmoqda.

1755 Samuel Jonson ingliz tilining ikki jildli lug’atini nashr etadi.

1760-1795 Bu davr ingliz tilshunoslari (Jozef Priestly, Robert Leyt, Jeyms Buchanan, Jon Ash, Tomas Sheridan, Jorj Kempbell, Uilyam Uord va Lindli Murray) ning yuksalishiga ishora qilmoqda. Ushbu kitoblar asosan grammatik tushunchalar , tobora ommalashib bormoqda.

1762-yilda Robert Lowth o’zining ingliz tiliga oid grammatikasiga qisqacha kirishini e’lon qildi.

1776 Mustaqillik deklaratsiyasi imzolanib, Amerika Mustaqillik urushi boshlandi, bu Amerika Qo’shma Shtatlari yaratilishiga, inglizlar orolidan tashqaridagi birinchi mamlakat inglizchaga asosiy til sifatida kiritilgan.

1776 Jorj Kempbell “Retoriklik falsafasi” ni nashr etmoqda.

1783 Nuh Webster o’zining Amerika imlo kitobini nashr etadi.

1785 The Daily Universal Registry (1788 yilda The Times deb nomlangan) Londonda nashr etila boshlaydi.

1788 Inglizlar Avstraliyada hozirgi Sidney yaqinida joylashadilar.

1789-yil Nuh Webster ingliz tilida dissertatsiyalarni nashr etmoqda.

1791 Buyuk Britaniyadagi eng qadimgi yakshanba gazetasi “Observer” nashri boshlangan.

19-asrning boshida Grimm qonuni (Fridrix von Shlegel va Rasmus Rask tomonidan kashf etilgan, keyinchalik Yoqub Grimm tomonidan ishlab chiqilgan) nemis tillarida (ingliz tilini ham o’z ichiga olgan) va ularning asl nusxalarini ba’zi hind-evropaliklar orasida muayyan qo’shiqlarni aniqlaydi. Grimm qonunining formulasi tilshunoslikning ilmiy soha sifatida rivojlanishida muhim yutuqni bildiradi.

1803 Birlikning qonuni Buyuk Britaniyani va Buyuk Britaniyani yaratib, Irlandiyani Britaniyaga qo’shib qo’ydi.

1806 Britaniya Janubiy Afrikadagi Cape Colonyni egallaydi.

1810 Uilyam Hazlitt ingliz tilining yangi va takomillashtirilgan grammatikasini nashr etadi.
مور
1816 yilda Jon Pickering amerikaliklarning birinchi lug’atini tuzadi.

1828-yil Nuh Webster ingliz tili inglizcha lug’atini nashr etadi. Richard Neuvey ritorika elementlarini nashr etmoqda.

1840 Yangi Zelandiyadagi mahalliy Maori suverenitetni inglizlarga topshiradi.

1842 London filologiya jamiyati ta’sis etildi.

Telegraf Samuel Morse tomonidan ixtiro etilgan bo’lib, tezkor aloqaning rivojlanishiga xizmat qiladi. Bu ingliz tilining o’sishi va tarqalishiga katta ta’sir ko’rsatadi.

19-asrning o’rta asrida Amerikaning ingliz tili standarti rivojlanmoqda. Ingliz tili Avstraliyada, Janubiy Afrikada, Hindistonda va boshqa inglizlarning mustamlakachi karakollarida tashkil etilgan.

1852 Rogetning Thesaurusning birinchi nashri chop etildi.

1866-yil Jeyms Rassell Louell Amerikalik regionalizmlarni qo’llashda g’oliblikni qo’lga kiritdi va qabul qilingan Britaniya standartiga hurmatni yo’qotdi. Aleksandr Bain ingliz tarkibi va ritorikasini nashr etadi. Transatlantik telegraf kabeli bajarildi.

1876 Aleksandr Graham Bell telefonni yaratdi va shu bilan shaxsiy aloqani modernizatsiya qildi.

1879 Jeyms AH Murray filologiya Jamiyatining ” Tarixiy tamoyillar ” nomli yangi inglizcha lug’atini tahrirlashga kirishadi (keyinchalik Oksford Inglizcha Lug’at deb o’zgartirildi).

1884/1885 Mark Tvenning ” Huckleberry Finnning” sarguzashtlari AQShda fantastika yozilishiga sezilarli ta’sir ko’rsatadigan nutq nashri uslubini taqdim etadi ( Mark Tvenning naqshli prozusi uslubiga qarang.)

1901 Avstraliyaning birlashgan davlati Britaniya imperiyasining hukmronligi ostida tashkil etilgan.

1906-yil Genri va Frensis Fowler ” The King’s English” ning birinchi nashrini nashr etmoqda.

1907 Yangi Zelandiya Britaniya imperiyasining hukmronligi sifatida tashkil etilgan.

1919 HL Mencken , ingliz tilining asosiy milliy versiyasi tarixida kashshof bo’lgan Amerika Tilining birinchi nashrini nashr etmoqda.

1920 AQShning birinchi tijorat teleradiokanali Pittsburgda (Pensilvaniya) ish boshlaydi.

1921 Irlandiya Bosh qoidaga erishdi va Gaelic ingliz tiliga qo’shimcha ravishda rasmiy tilga aylandi.

1922- yil Britaniya Radioeshittirish Kompaniyasi (keyinchalik Britaniyaning Broadcasting Corporation, yoki BBC) deb nomlangan.

1925 The New Yorker jurnali Harold Ross va Jane Grant tomonidan tashkil etilgan.

1925 yil. Jorj P.Krapp o’zining ikki jildli ingliz tilini ingliz tilida nashr etib, ushbu mavzuni birinchi bo’lib keng qamrovli va ilmiy jihatdan mujassamlashtirgan.

1926-yil Genri Fowler o’zining “Zamonaviy ingliz tili” lug’atining birinchi nashrini e’lon qildi.

1927 ” Jazz Singer ” ning birinchi “nutq kinofilmi” chiqdi.

1928 Oksford inglizcha lug’ati chop etildi.

1930 ingliz tilshunosi CK Ogden ingliz tilini tanishtiradi.

1936 Birinchi televizion xizmat BBC tomonidan o’rnatildi.

1939 Ikkinchi jahon urushi boshlanadi.

1945 Ikkinchi jahon urushi tugaydi. Ittifoqdoshlar g’alabasi ingliz tilini lingua-frank sifatida rivojlanishiga hissa qo’shadi.

1946 Filippin AQShdan mustaqillikka erishdi

1947 Hindiston Britaniya nazorati ostida ozod va Pokiston va Hindistonga bo’lingan. Konstitutsiyada ingliz tili 15 yil davomida rasmiy til bo’lib xizmat qiladi. Yangi Zelandiya Buyuk Britaniyadan mustaqil bo’lib, Hamdo’stlikka qo’shiladi.

1949-yil. Hans Kurat AQShning sharqiy qismidagi Amerika geografiyasini e’lon qiladi .

1950 Kennet Burke “Motivatsiyaviy ritorika” ni e’lon qiladi .

1950-yillar Ikkinchi til sifatida ingliz tilidan foydalangan ma’ruzachilarning soni an’anaviy ma’ruzachilar sonidan oshib ketgan.

1957-yil Noam Chomsky , generativ va transformatsion grammatikani o’rganishdagi asosiy hujjat – Syntactic Structures nashr etadi.

1961 yilda Websterning Uchinchi Xalqaro Yangi Lug’ati chop etildi.

1967 Uels tilida Welsh tili qonuni Welshda ingliz tilida ingliz tilida ingliz tilida teng huquqliligini beradi va Uels endi Angliyaning bir qismi hisoblanmaydi. Genri Kucera va Nelson Frensis hozirgi korpus tilshunosligining muhim belgisidir.

1969 Kanadada rasman ikki tilli (fransuz va ingliz tillarida) bo’ladi. Korpus tilshunoslikdan foydalanish uchun inglizcha inglizcha lug’at – ingliz tilining Amerika merosining lug’ati – nashr etildi.

1972 Zamonaviy ingliz tilining grammatikasi (Randolph Quirk, Sidney Greenbaum, Geoffrey Leech va Jan Svartvik tomonidan chop etilgan). Shaxsiy mobil telefonda birinchi qo’ng’iroq amalga oshiriladi. Birinchi elektron pochta yuboriladi.

1978 Angliyaning lingvistik atlası nashr qilindi.

1981 ” World Englishes ” jurnalining birinchi soni chop etildi.

1985 Ingliz tilining keng qamrovli grammatikasi Longman tomonidan chop etilgan. MAK Hallidayning ” Funktsional grammatikaga kirish ” kitobining birinchi nashri chop etildi.

1988 Internet (rivojlanishda 20 yildan ortiq vaqtdan beri) tijorat manfaatlariga xizmat qiladi.

1989 Oksford inglizcha lug’atining ikkinchi nashri chop etildi.

1993 Mosaic, veb-brauzer World Wide Webni ommalashtirish bilan mashhur. (Netscape Navigator 1994-yilda, Yahoo-ning 1995-yilda va Google-da 1998-yilda sotuvga chiqadi.)

1994 Matnli xabar almashinuvi joriy etildi va birinchi zamonaviy bloglar onlayn rejimga o’tildi.

1997 Birinchi ijtimoiy tarmoq (SixDegrees.com) ishga tushirildi. (Friendster 2002-yilda kiritilgan, va MySpace va Facebook 2004-yilda faoliyat boshlagan.)

2000 Oksford English Dictionary Online (OED Onlayn) abonentlarga taqdim etiladi.

2002 Rodney Huddleston va Geoffrey K. Pullum Angliyaning Kembrij grammatikasini nashr etmoqda. Tom MakArthur, Oksfordning “Jahon Ingliz” kitobini nashr etmoqda.

2006 Twitter, ijtimoiy tarmoq va mikroblog xizmatini Jek Dorsi yaratdi.

2009 Oksford universiteti matbuoti Oksford inglizcha lug’atining ikki jildli tarixiy lug’ati .

2012 Amerika hududiy ingliz tilining lug’ati ( Dare ) beshinchi jildi (SI-Z) Garvard University Press tomonidan tayyorlangan Belknap Press tomonidan chop etildi.

Bibliografiya

• Algeo, Jon. Ingliz tilining kelib chiqishi va rivojlanishi , 6-nashr. Wadsworth, 2009.
• Baugh, Albert S va Tomas Kabel. Ingliz tilining tarixi , 5-nashr. Prentice Hall, 2001.
• Bragg, Melvyn. Ingliz tili sarguzasht: tilning tarjimai holi . Hodder & Stoughton, 2003.
• Kristal, David. Ingliz tili . Penguen, 2002.
• Yaxshi, Filip. Ingliz tilining tarixi: Ingliz tili dunyoni qanday qilib egallagan ? Quercus, 2009.
• Xogg, Richard M. va Devid Dennison, muharrirlar. Ingliz tilining tarixi . Kembrij universiteti matbuoti, 2006.
• Horobin, Simon. Ingliz tili ingliz bo’lib: global tilning qisqa tarixi . Oxford University Press, 2016)
• Lerer, Set. Inventing English: Tilning Portativ Tarixi . Columbia University Press, 2007.
• McArthur, Tom. Ingliz tiliga Oksford sherigi . Oksford universiteti matbuoti, 1992.
• McWhorter, Jon. Bizning buyuk Bastard tilimiz: ingliz tilidagi noyob tarix . Gotham, 2008)
• Millward, CM va Meri Xeys. Ingliz tilining biografiyasi , 3 nashr. Wadsworth, 2011.
• Mugglestone, Linda. Oksford ingliz tarixi . Oksford universiteti matbuoti, 2006.
• Nist, Jon. Ingliz tilining strukturaviy tarixi . St Martinning matbuoti, 1966.

Tillar qiroli bo’lmish ingliz tilining qiziqarli tarixi va u haqida siz bilmagan ma’lumotlar

Ingliz tili bugungi jamiyatning tili. Uni bilmay turib yaxshi ishga joylasha olish, birorta sayohatga jo’nab ketib, usiz bemalol muloqotda bo’lish amri mahol. Bu til har bir mamlakatda alohida ehtiromga sazovor. Uni yaxshilab o’rganib olib siz o’zingiz uchun yangi texnologik olamni kashf etasiz va shu olamda juda ko’p qiziqarli ma’lumotlarga ega bo’lasiz.

Agar siz bu to’g’risida, ya’ni ingliz tili haqida batafsil ma’lumotga ega bo’lishni xohlasangiz quyidagi maqolada ingliz tili imlosining qoidalari, so’z turkumlari va boshqa yana ko’p narsalar to’g’risida ma’lumotlarni topasiz.

Buyuk Britaniya bilan Amerika Qo’shma Shtatlari

Ushbu ikki malakatning o’rtasida hanuzgacha jamiyat uchun tushunarsiz bo’lib kelayotgan til munosabatlari shakllangan. Ular orasidagi nizolar allaqachonlardan beri vujudga kelgan. Har bir mamlakat bu tilga o’zi tomondan yangiliklar kiritishga harakat qiladi. Amerikaning yosh avlodiga taniqli bo’lgan Noa Uebster lug’atning o’zi kashf etgan variantini o’rganishni taklif qilgan.

Shunday payt ham bo’lganki bu tilda gapirish taqiqlangan. Bunday qonun 1969 yilda AQSHning Illinoys shtatida chiqqan. Ularning rasmiy tili amerika tili deb tan olingan. Birinchi qarashda ularning orasida hech qanday farq ham yo’qday tuyuladi, ammo aslida esa ingliz tilining 24 shevasi mavjud. Bu turli asarlarning mualliflari bo’lgan yozuvchilar uchun mislsiz qiyinchiliklar tug’diradi. Mana, masalan mashhur qahramon Garri Potter to’g’risidagi kitob. Uni butun Amerika aholisi bemalol o’qiy olishi uchun ingliz tilidan Amerikacha ingliz tiliga tarjima qilishga to’g’ri kelgan.

Ingliz tili harflari

Juda qiziqarli fakt aniqlangan! Lug’atda eng ko’p uchraydigan harf – E, eng kam uchraydigani esa – Q.

Amerikadagi ingliz tili bilan bevosita tanish bo’lganlar bir hil harflar turli talaffuz qilinishi mumkinligini juda yaxshi biladi. Hammasi gap va uning intonatsiyasiga bog’liq. Gapdagi bitta harf bir necha xarf birikmalariga ega bo’lishi mumkin.

Ingiz tilini lug’atining interpretatsiyasida yana bir harf bo’lgan. Bu o’ziga hos “&” ishorasi ham so’zlarda uchrab turgan. Uning hozir bo’lishi so’zning ma’nosini zarracha o’zgartirmagan, shuning uchun ham bugungi kunda bu harf ingziz tilidagi so’zlardan chiqib ketgan bo’lsa kerak.

Ingliz tilining so’zlari

Deryali har bir tilda o’zining talaffuzi, imlo qoidalari va jaranglashi bilan ajralib turadigan so’zlari bor. Ingliz tili ham bundan mustasno emas. Keling bir necha misolni ko’rib chiqaylik: rhythms so’zining tarjimasi – ritmlar. Bu so’zda birorta ham unli harf yo’q va u ingliz tilida bu tarzdagi eng uzun so’z deb hisoblanadi.

Indivisibiliti –bu birlik. E’tibor bergan bo’lsangiz (i) unli harfi bu so’zda 7 marta uchraydi. Bu so’z ingliz tili uchun eng oddiy so’zlardan bittasi.

Keyingi so’z -set. Birinchi qarashda mittigina bo’lib ko’ringan bu so’z fe’l uchun 44 xil, ot uchun 17 xil va sifat uchun 7 xil ma’noga ega. Bu hali hammasi emas! Ushbu so’z talaffuzining juda ko’p variantlari mavjud. Bu so’zning xilma-xilligi tarjimani qiyinlashtiradi, shuning uchun ham so’zning talaffuzi bilan butun gapning ma’nosiga chuqur e’tibor berish kerak.

Ingliz tilida eng uzun so’z hisoblanadigan so’z ham mavjud – bu Pneumonoultramicroscopicsilicovolcanoconiosis. Bu so’z ingliz tilida haqiqatdan ham ishlatilishiga ishonish qiyin. U kasallikni va uning nomlanishini anglatuvchi gap sifatida tarjima qilinadi. Xatto oddiy lug’atda ham tasavvufli holatlar uchrab turadi. Uzoq 1932 yildan 1940 yilga qadar dord – sharpa so’z mavjud bo’lgan.Uning hech qanday ma’nosi bo’lmagan, chunki u anglashilmovchilik natijasida lug’atga qo’shilib qolgan.

Ingliz tilidagi gaplar

Tez aytish o’yini nafaqat boshqa tillarda, ingliz tilida ham uning o’ziga yarasha o’rni bor. Masalan ularning biri – The sixth sick sheik’s sixth sheep’s sick.

Harflarni yaxshilab o’rganish uchun ingliz tilining barcha harflari hozir bo’lgan gap ham mavjud.

“I am” bilan “Ido” so’z iboralarini deyarli har bir maktab o’quvchisi biladi. Bu iboralar eng qisqa gaplar.

Eng uzun gapga kelsak, uning tarkibida 13 955 nafar so’z bor.

Ingliz tilining tarixiy merosi

Ingliz tilining dunyoga kelish tarixi o’z ildizlari bilan Germaniya tomonga qarab ketadi. O’rta asrlarda Germaniyaning qabilalari qachonlardir rimliklar tomonidan o’zlashtirilib olingan Britaniya yeriga bostirib kirgan va muloqot davomida yangi tushunarsiz til vujudga kelgan. Qadimiy ingliz tili hozirgisidan farq qiladi. Masalan: “bride” so’zining tarjimasi “kelin”, qadimiy tilda esa bu yegulik tayyorlash jarayonining anglatgan.

O’sha davrlardan buyon ko’p so’zlar o’zgatirilgan, so’zlarning nafaqat jaranglashi-yu ma’nosi, imlo yoidalari ham o’zgarib ketgan. Yana shunisi ma’lumki, 15 asrga qadar bu tilda tinish belgilari umuman bo’lmagan.

Bu til boymi yoki kambag’almi?

Ingliz tilini sevuvchilarning ko’pchiligi bu til soddaligi va kundalik hayotiyligi tufayli juda ommalashib ketganligi to’g’risidagi nazariyani doim ta’kidlaydilar. Biroq bu nazariya rad qilinishiga loyiq. O’zingiz tasavvur qilib ko’ring – aynan shu tilda tahminan 800 mingdan ortiq so’z bor. Nafaqat so’zlar, balki sinonim qatorlari ham o’zining talaffuz etilishi bilan juda boy. Masalan: “drunk” so’zining tarjimasi “mast” ma’nosini beradi, bu oddiy so’zning 2241 sinonimi mavjud, bu juda katta son. Bu rekord xatto Ginnes rekordlar kitobiga ham kiritilgan. Bunaqasini boshqa birorta tilda ham topa olmasligingiz aniq.

Ingliz tili birjoyda turib qolgani yo’q, u doimo yangi so’zlar bilan yangilanib boryapti. Bu ham tilni yaxshiroq o’rganib olish uchun juda zarur.

Yuqorida keltirilgan faktlarga asoslanib shunday xulosa chiqarish mumkinki, bu til hali juda uzoq yillar (ehtimol asrlar) davomida insoniyat muloqot uchun foydalanib kelayotgan tillarning tojdori bo’lib qoladi. Uni o’rganish tinmay rivojlanishga tayyor barcha talabalar, o’quvchilar va oddiy odamlarning asosiy maqsadi bo’lib boradi.