Yazıda İndiretli İstiqamətləri İstifadə et

Дастурчилик билан шуғулланишни энди бошлаган ёшлар кўп қийинчиликларга дуч келишади. Бу қийинчиликлар асосан терминларнинг тушунмаслигидан келиб чиқади. Бу мақоламда дастурлашнинг энг керакли термини ҳисобланган интерпретатор ва компилятор ҳақида ёзиб ўтаман.

Компилятор ва интерпретатор ҳақида

Дастурлардан фойдаланиб, бирор иш бажариш ва шу орқали натижа олиш, унчалик қийин жараён эмас. Бир маротаба кўриб олган инсон, кейинги сафар ўзи бажара олади. Кўпчилик адаштирадиган нарса, бу фойдаланувчи дастурчи дейилмайди, фақатгина дастур фойдаланувчиси бўлади холос. Дастурчи, фойдаланувчилар фойдаланиши учун дастур яратади ва бу жараён жуда мураккаб ҳисобланади.

Дастурчилик билан шуғулланишни энди бошлаган ёшлар кўп қийинчиликларга дуч келишади. Бу қийинчиликлар асосан терминларнинг тушунмаслигидан келиб чиқади. Бу мақоламда дастурлашнинг энг керакли термини ҳисобланган интерпретатор ва компилятор ҳақида ёзиб ўтаман.

Дастурлаш жараёнида дастурчи ўз дастурини яратиш учун хар ҳил турдаги кодлар ёзади. Кодларнининг қандай бўлиши қайси дастурлаш тилидан фойдаланиб, дастур тузишга боғлиқ бўлади. Дастурлаш тилларидан C, C++, Java,… . Ёзилган кодларни компьютер тушунмайди, компьютер тушуниши учун учун бу кодларни компьютер тушунадиган тилга ўзгартириш лозим. Мана шу вазиятда юқоридаги 2 та термин керак бўлади(компилятор ёки интерпретатор).

Компьютер фақатгина рақамли кодларни тушунади, яъни 0 ёки 1. Бу 2 сон орқали дастур тузиш жуда қийин ҳисобланади(манимча бундай сонлар орқали дастур тузувчилар саноқли бўлса керак). Шунинг учун, инсонлар тушунадиган қилиб дастурлаш тиллари яратилган. Кетма-кетликни тушунгандурсиз, дастурчи дастурлаш тиллари орқали кодлар ёзади ва бу кодлар компьютер тушунадиган 0 ва 1 сонларига алмаштирилади ва дастур компьютерда ишлайди, бу жараённи компилятор ёки интерпретатор амалга ошириб беради.

Компилятор — мураккаб дастурдир, дастурлаш тилида ёзилган барча кодларни бирданига объектли кодга ўзгартириб беради. Объектли кодни яна иккилик код ёки машина коди деб ҳам аташади. Кейинчалик бу объектли код компьютерда тўғридан тўғри ишлатилиши мумкин бўлади. Дастурлаш тилларида ёзилган кодлар бу объектли кодга таъсир қилмайди. Объектли кодни ўзгартириш учун эса, қайтадан компиляция қилиниб объектли код ўзгартирилади. Натижа бажариладиган, .ехе кўринишидаги файл бўлади. Бу файлни блокнотда очиб ўзгартириб бўлмайди, яъни бу файл тайёр дастур ҳисобланади. Компиляторнинг камчилиги сифатида, дастурлаш тилидаги маълум бир қаторлани алоҳида текшириш имконияти йўқлигидир, унинг учун объектли код яратиб, уни ишга тушуриш лозим бўлади, ортиқча иш бўлиб қолади. Ундан ташқари баъзи компиляторлар бир дастурлаш тилидан, иккинчисига ҳам ўзгартириб бериши мумкин. Компилятор ишлатадиган дастурлаш тилларига C, C++, Delphi ларни мисол қилиб келтириш мумкин.

Интерпретатор — ҳам дастур ҳам жиҳоз кўринишида бўлиши мумкин. Бу ҳам компьютер тилига ўзгартириб бериш вазифасини бажаради, фақатгина ишлаш технологияси бошқачароқдир. Интерпретатор, дастурлаш тилида ёзилган кодларни кетма — кет ўқиб, машина тилига ўзгартириб боради. Хатолик пайдо бўлса, ўша заҳоти дастурчига маълум қилади. Бу кетма — кетликда ўзгартириш, компиляторга нисбатан секинроқ амалга оширилади(баъзи ҳоллларда компиляторга қараганда 50 баробар секин). Дастур натижасини кўриш учун, ҳар сафар кодларни интерпретатордан ўтказиш керак бўлади(компиляторга ўхшаб бир маротаба объект код яратиб қўйиб, кейин ҳар доим ишлатишнинг иложи йўқ). Бундан кўриниб турибдики, интерпретатор асосан сайтлар, умумий ҳолда веб дастурлашда ишлатилади. Бирор сайтнинг юкланиши жараёни узунлиги, интерпретаторда ўзгартириш амалга оширилиши билан тушунтирилиши мумкин. Интерпретатор ишлатадиган дастурлаш тилларига PHP, JavaScript, JScript, Basic,… мисол бўла олади.

Бу икки термин умумий ҳолда транслятор дейилади, яъни ўзгартиргичлардир. Бирор проектлар қилганда бу 2 ўзгартиргичлар биргаликда ҳам ишлатилиши мумкин.

Бирор дастурлаш тили билан жиддий шуғулланмоқчи бўлсангиз, дастлаб сиз ёзадиган кодлар қай тарзда компьютер тилига ўзгартирилишини ўрганиб олинг. Бу дастурлашнинг асоси ҳисобланади.

Yazıda İndiretli İstiqamətləri İstifadə et

Yazılı şəkildə, dolayı bir kotirovka başqasının sözlərinin bir sözüdür : bir sözün natiqin dəqiq sözlərindən istifadə etmədən deyildiyi haqda məlumat verir . Ayrıca dolaylı danışıq və deyilir dolayı nitq .

Doğrudan bir kotirovka ( birbaşa kotirovkadan fərqli) tirajla yazılmır . Məsələn, Dr King bir yuxu olduğunu söylədi.

Birbaşa kotirovka və dolayı kotirovka birləşməsi qarışıq tiraj deyilir.

Misal üçün, Kral melodiyalı şəkildə “yaradıcı əzab qaziləri” ni tərifləyib, mübarizəni davam etdirməyə çağırdı.

Nümunələr və Müşahidələr

• “Bu, Jan Çobard idi, kim olduğuna görə, kimin kimya içində üç həftə keçdikdən sonra o, altı aydan bəri sinfi olduğunu söylədi “.
  (Russell Baker, “Şiddətli Ay”)
• Şimali Koreyanın raket sınaqlarını müzakirə etmək üçün Çinli həmkarlarını çağırdığını və yazılı bir cavab aldığını ifadə edərək, ” Çin ilə hərbi əlaqələr də sərtdir , ABŞ Dəniz Qüvvələri Komandiri Admiral William Fallon , ‘Təşəkkür edirəm, ancaq təşəkkür edirəm’. “”
  (Alwyn Scott, “ABŞ, Fikri Mülkiyyət Mübahisələrində Suitle Çin Çıxar” ), Seattle Times , 10 İyul, 2006)
• Hakim Sand dünən etdiyi sərəncamda , şəhərin lüks mənzil, ticarət mərkəzləri, alış-veriş mərkəzləri və icraçı parkları inkişaf etdirməyə təşəbbüs göstərməyə hazır olduqlarını söyləyib, azlıq qrupu üzvləri üçün də mənzillə kömək etməlidir “dedi.
  (Ceyms Feron, “Müqəddəs Quruluş Yazarlarına Qurucu Yonkers”, The New York Times , 20 noyabr, 1987)

Dolaysız kotirovkaların üstünlükləri

“Dolaysız söhbət birinin nə dediyini və verbatimin tamamilə istinad etdiyini söyləmək üçün əla bir yoldur. İndiretli söhbət ilə narahat olmaq çətindir.” Əgər bir şeyin bir şeyə hazır olacağam, şəfqət işarəsi “deyirsiniz və hər hansı bir səbəblə, verbatim zonasında olmaya bilər, tirnoq nişanlarından qurtulmalı və onu dolayı nitqdə ifadə etməli (mantığınızı yaxşılaşdırmaqla).

O, şəfəqin ilk işığında orada olacağını söylədi. “”

(John McPhee, “Elikitasiya”, New Yorker , 7 Aprel 2014)

Doğrudan Dolaylı Çıxarışlara keçid

• Annabelle deyir ki, bir başqasının sözləri ilə sözündən istifadə etmədən birinin sözlərini bildirir: “Doğrudan bir sözlə, bir danışan və ya yazarın dəqiq sözləri, tirajla işarələnir: Annabelle” Mən bir Qızam “dedi. Doğrudan birbaşa danışıqlardan qeyri-adi dəyişikliklər xüsusilə yazıçı lazımi tirajı daxil etmədikdə çaşqın və qərəzsizdir. “

(Diane Hacker, The Bedford Handbook , 6th ed Bedford / St Martin’s, 2002)

Qarışıq kotirovka

• “Biz birbaşa və ya dolayı yolla sitat gətirmək əvəzinə qarışıq qiymətə bir-birimizi seçə bilmək üçün bir çox səbəblərimiz var. Biz tez-tez başqa bir təklif edirik, çünki (i) hesabatın birbaşa vurğulanması çox uzun, amma müxbir müəyyən əsasda dəqiqliyi təmin etmək istəyir (ii) orijinal sözdə müəyyən keçidlər xüsusilə yaxşı qoyulmuşdur . (iii) bəlkə də orijinal spikerin istifadə etdiyi sözlər (potensial olaraq) auditoriyaya təhqiredici idi və spiker özünü onlardan uzaqlaşdırmaq istəyir onlar fərdi deyil, özünün deyil, özünün sözləridirlər . və (iv) sözləri qarışıq olan ifadələr qeyri-simmetik və ya təkamül ola bilər və spiker məsuliyyət daşımadığını göstərməyə çalışır . ”
  (Michael Johnson və Ernie Lepore, “Misli təqdimatın səhv göstərilməsi”). Elke Brendel, Jorg Meibauer və Markus Steinbach tərəfindən Qiymətləndirmənin Qiymətləndirilməsi, Walter de Gruyter, 2011)

Yazıçıların rolu

• ” Dolayı nitqdə çıxış edən məruzəçi, məruzə nitqində olan hadisənin onun baxımından və dünyadakı biliklərinə əsaslanaraq məlumat verməkdə azaddır, çünki o, əsl natiq tərəfindən verilmiş sözləri vermək istəmir ya da onun hesabatının həqiqətlə məhdudlaşdığını bildirir. Dolaysız çıxış məruzəçinin çıxışından ibarətdir, onun sözü hesabatın nitq vəziyyətindədir. ”
  (Florian Coulmas, Direct and Indirect Speech, Mouton de Gruyter, 1986)

Jest informatikasının istiqamətləri, hədəfləri və texnologiyaları ilə bağlı tədqiqatlar aparılıb

AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun Tədris İnnovasiya Mərkəzinin 2019-cu il üzrə hesabatı dinlənilib.

İnstitutdan AZƏRTAC-a bildirilib ki, hesabatı təqdim edən mərkəzin rəhbəri, texnika elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Rəsmiyyə Mahmudova bir il ərzində yerinə yetirilən elmi-tədqiqat işləri haqqında məlumat verib. Qeyd edilib ki, bu il informasiya texnologiyaları və informasiya cəmiyyətinin formalaşmasının elmi-nəzəri problemlərinin araşdırılması, səmərəli metodların işlənməsi istiqamətləri üzrə tədqiqatlar aparılıb.

R.Mahmudova cari ildə jest informatikasının istiqamətləri, hədəfləri və texnologiyaları, intellektual oyun texnologiyalarının informatika fənninin tədrisinə inteqrasiyasının analizi ilə bağlı tədqiqatlar aparıldığını diqqətə çatdırıb. Bildirib ki, qeyd olunan istiqamətlər üzrə əlin xarici əlamətlərinin təhlili əsasında jestlərin tanınması metodlarının analizi, eləcə də İKT əsasında qeyri-verbal texnologiyalar və cəmiyyətin inklüziv inkişafı ilə bağlı araşdırmalar aparılıb.

Məruzəçinin sözlərinə görə, xarici ölkələrdə intellektual oyunların informatika fənninin tədrisinə inteqrasiyası üçün metodika işlənilib, tədrisin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi üçün meyarlar hazırlanıb və əldə edilmiş nəticələr bəzi məktəblərdə eksperimentlər əsasında yoxlanılıb.

R.Mahmudova mərkəzin elmi-pedaqoji fəaliyyəti, beynəlxalq və respublika səviyyəli jurnallarda məqalə dərci, əldə olunmuş nəticələrin KİV-də təbliği və s. işlər haqqında məlumat verib. O, cari ildə “Tədqiqatçıların informatika üzrə hazırlığı. Statistik icmal” adlı kitabın, eləcə də “İnformatika. 1111 test”, “İnformatika. Praktiki vəsait” adlı dərs vəsaitlərinin çap olunduğunu bildirib.

Sonda hesabata dair fikir mübadiləsi aparılıb.

AMEA-nın vitse-prezidenti, institutun direktoru, akademik Rasim Əliquliyev çıxış edərək şöbənin illik fəaliyyəti ilə bağlı təklif və tövsiyələrini səsləndirib, mərkəzin elmi və elmi-innovasiya fəaliyyətinin daha da gücləndirilməsi üçün tapşırıqlar verib.