İnternetdə təhlükəsizlik – İnternetdə informasiya təhlükəsizliyi

İnternet bank təhlükəsizliyi təmin edəcək:

İstifadəsiz qalan mobil telefon nömrələrinin taleyi necə olur? – Mobil operatorlar cavablandırır

Bu gün mobil telefonlar olmadan həyatımızı təsəvvür edə bilmirik. Telefon hardasa sağ əlimizi, gözümüzü, qulağımızı əvəz etməyə başlayıb. Mobil nömrələrin alınması , mobil telefonların əldə edilməsi ölkəmizdə mürəkkəb prosedur olmadığına görə istənilən adam istədiyi sayda telefona və mobil nömrəyə sahib ola bilir.

Bəs uzun müddət istifadəsiz qalan nömrələrin taleyi necə olur? Bir nəfər tərfindən satın alınmış nömrə uzun müddət istifadəsiz qaldığına görə, mobil operatorlar tərəfindən başqa bir şəxsə satışa çıxarılırmı? Bu mülkiyyət hüququnun pozulması hesab edilə bilərmi? Bu kimi suallarla ölkəmizin ən məşhur mobil operatorlarının nümayəndələrinə üz tuturuq.

Bakcell-in ictimaiyyətlə əlaqələr korporativ kommunikasiya departametindən verilən məlumata görə, sistemdə birtərəfli bağlanan nömrələr bir ay ərzində aktivləşdirilmədiyinə görə ikitərəfli bağlanır : “Sistemimizdə ikitərəfli bağlı statusunda olan nömrənin yenidən aktivləşdirilməsi üçün abunəçilərimizə 150 (yüz əlli) gün vaxt verilir və müvafiq nömrə həmin müddət ərzində də aktivləşdirilmirsə, sistemdən kənarlaşdırılır. Bundan əlavə, müştəri məmnuniyyəti prinsipinə əsaslanaraq, nömrənin sistemdən kənarlaşdırılması tarixindən sonra onun dublikatını alıb bərpa etmək üçün abunəçilərə 90 (doxsan) əlavə gün verilir. Habelə, abunəçilərlə bağlanan müqavilələrin şərtlərinə əsasən, abunəçinin istifadəsinə verilmiş nömrənin 6 (altı) aydan çox müddət ərzində bağlı qalması abunəçi tərəfindən müqaviləyə birtərəfli xitam vermə kimi qiymətləndirilə bilər və şirkət üçün həmin nömrə üzrə başqa abunəçi ilə yeni müqavilənin bağlanmasına əsas verir. Məlumat üçün həmçinin bildiririk ki, Azərbaycan Respublikasında bütün nömrə resursları dövlətə məxsusdur və onlardan səmərəli istifadənin təmin edilməsi telekommunikasiya sahəsində fəaliyyət göstərən operatorun birbaşa öhdəliyidir”.

“Azərfon”-dan bildiriblər ki, “Nar” nömrələrinin balansına 7 ay ərzində bir dəfə də olsa pul yüklənməsə, nömrə bağlanılır, nömrə vətəndaşın adından çıxarılır.1 il sonra nömrə satışa çıxarılır.

“Azərcell” şirkətindən isə bildirildi ki, nömrənin saxlanılması özü şirkət üçün hansısa bir məbləğə başa gəlir, buna müəyyən maliyyə yatırılır. Hər kəs istədiyi sayda nömrə alıb, onu istifadəsiz saxlamaq istəsə, bu, mobil operatorlara ciddi ziyan vura bilər. Rusiya, Türkiyə kimi qonşu dövlətlərdə iki həftəlik və ya müvəqqəti nömrələr satışa çıxarılır ki, vətəndaş bu ölkədə olduğu müddətdə həmin nömrələrdən istifadə edir, sonra nömrə avtomatik bağlanır. İstifadə olunmayan “Azərcell” nömrələri 6 aydan sonra bağlanır. Bunun üçün müəyyən prosedur həyata keçirilir, sonra nömrə yenidən satışa çıxarıla bilər. Mülkiyyət hüquqlarının pozulması məsələsinə gəlincə, bütün bunlar nömrə alınarkən şirkətlə vətəndaş arasında bağlanan müqavilədə öz əksini tapır.

Digər xəbərləri Azərbaycan dilində xüsusi Facebook səhifəmizdə izləyə bilərsiniz.

İnternetdə təhlükəsizlik – İnternetdə informasiya təhlükəsizliyi

Internet üzərindəki təhlükəsizlik, zamanın ən əhəmiyyətli problemidir. İnternet istifadəçilərinin kütləvi axını yalnız faydalı və qiymətli məlumatların deyil, həm də təhlükənin artmasına səbəb olur. Yalnız antivirusa etibar etməyin, yalnız özünüzü deyil, həm də dostlarını qorumağa kömək edəcək qaydalara riayət etməlisiniz.

İnternetdə təhlükəsizlik qaydaları

İnternetdə informasiya təhlükəsizliyi məktəblərdə dərslər mövzusu olur. Viruslar, hətta etibarlı saytlarda da spam ilə yaxından tanış olmaq üçün asandır, belə ki təcrübəli istifadəçilər avtomatik yenilikləri olan etibarlı firewall və antivirus proqram təminatını təklif etməlidirlər. Bir neçə qaydalar var:

1. Bilinməyən alıcılardan gələn naməlum məktubları və faylları silin.
2. Oxumadan spam atmaq asan gəlir əldə edir.
3. Şifrənizi hər kəsə göstərməyin.
4. Şübhəli əlaqələri istifadə etməyin.
5. Ərizələr vasitəsilə ödəniş sistemləri ilə işləmək.
6. İnternet trafikini izləmə, birdən-birə çox artıbsa, virusa hücum mümkündür.

Sosial şəbəkələrdə təhlükəsizlik

“İnternetdə təhlükəsizlik” məsələsində laqeydlik bir çox problem yarada bilər. Təhlükənin əsas mənbələrindən biri sosial şəbəkələrdir, buna görə də İnternetdə təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etmək və heç vaxt məlumat verməmək tövsiyə olunur:

1. Doğum gününüz və ya ailə üzvlərinizin tarixi.
2. Ailə vəziyyəti. Bu xüsusilə aldatmacalardan qurtulmaq istəyən qadınlar üçün çox vacibdir.
3. Yaşayış yeri və ya gediş məlumatları. Tətilə gedən bir çox insan sosial şəbəkələrdə bunu dostlara və tanışlara bildirir . Zəng etmək təhlükəsizdir, çünki bu məlumat oğrular üçün bələdçi ola bilər.
4. Özünüz haqqında şəxsi məlumatlar və ya işçilər haqqında dediklər, adları və ya soyadlarını qeyd etmək.
5. Doğum adını və tarixini xatırladan uşaqlar haqqında ətraflı məlumat. Bu məlumat scammers tərəfindən istifadə edilə bilər.

İnternetdə ödənişlərin təhlükəsizliyi

Hal-hazırda, ən çox maliyyə əməliyyatları İnternet vasitəsilə aparılır, onlayn ofislər rahatdır, lakin İnternetdə təhlükəsizlik tədbirlərini nəzərə almalıdırlar:

• kart məlumatlarını heç vaxt bildirməyin;
• işəgötürənlər scammers varsa, ödənişlər üçün ikinci bir kart yaratmaq, sonra zərərlər minimal olacaq.
• Şifrəni yoxlamaq üçün bankların istəklərini nəzərə almadan göndərin.

İnternet vasitəsilə ticarət edən insanlar bu cür aspektlərə diqqət yetirməlidirlər:

1. Kredit kartı deyil, daha yaxşı bir debet kartı satın alın.
2. Əsas kartta mövcud pula limit qoyun və ya satın almadan əvvəl hesabı doldurun.
3. SMS-informasiyaya diqqət yetirin, bu karta girişin qarşısını almaq üçün vaxtında kömək edəcək.
4. Kanıtlanmış xidmətlərdən istifadə edin.
5. Avtomatik ödənişlərdən imtina etmək üçün, istifadəçini yüklü ödəmələrə “yerləşdirə” bilərsiniz.

İnternet bank təhlükəsizliyi təmin edəcək:

• Istifadəçi kompüterindən bank sisteminə və geri qaytarılmış məlumatların SSL şifrələməsi;
• banklarda birdəfəlik parol alındı;
• birdəfəlik SMS şifrələri;
• Elektron rəqəmsal imza;
• xarici elektronik açar;

İnternetdə satınalmaların təhlükəsizliyi

İnternet mağazalarında alış-veriş çox rahatdır, lakin fırıldaqçılıq dolandırıcılığına qarşı pul itirmək riski artır. İnternetdə belə təhlükəsizlik tədbirlərinin alınması üçün mütəxəssislər hazırlanmışdır:

1. Böyük bazarlarda malların alınması.
2. İnternet mağazasının veb saytında olan məlumatların doğru olub olmadığını yoxlamaq üçün bir ünvan və əlaqə telefonu təmin edilməlidir.
3. İnternet xidmətlərinin bazarında uzun müddət satış nöqtəsi domen qeydiyyatı tarixində necə işlədiyini müəyyən etmək üçün. Dükan yaxınlarda açılmışsa, risk etməmək daha yaxşıdır, bir günlük veb-saytlar tez-tez scammers istifadə edir.
4. Təhlükəsiz bir əlaqə istifadə edin.
5. Öncədən forumlarda online mağaza və ya məhsul haqqında oxuyun.

İnternetdə işin təhlükəsizliyi

İnternetdə təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün bir neçə qaydaya riayət etməlisiniz:

1. Əlaqələrin ünvanlarını izləyin. Əgər keçiddə başqa bir sayta dəvət etsəniz, bu “top” nun rəhbərlik etdiyini yoxlamaq yaxşıdır.
2. Brauzerin xətlərini diqqətlə oxuyun. Sinif yoldaşlarının yerinə. Classmates kimi gələ bilər. ru. com, bu kompüter üçün təhlükəli tamamilə fərqli bir poçt.
3. Yoldaşlardan gəlsələr də, bilinməyən linkləri və ya faylları istifadə etməyin. Bir dostla yoxlamaq daha yaxşıdır, göndərdiyi olsun, tez-tez təhlükəli bir spam vasitəsilə zərərli spam göndərilir.
4. Fayl paylaşma xidməti vasitəsilə yüklədiyiniz materialları yoxlayın.

İnternetdə rabitənin təhlükəsizliyi

Bir çox istifadəçi sosial şəbəkələrdə dost tapır, ancaq ünsiyyət qurarkən İnternetdə təhlükəsizlik qaydalarına diqqət yetirməyin. Dairə nə qədər böyükdürsə, bilməyən insanlardan xoşagəlməz hala gəlmək riskidir. Qaydalar çox sadədir:

1. Sənədlərin skanlarını və bank kartı məlumatlarını yaymayın, əks halda böyük bir borcalan olma riskini və ya qanınızı itirməyin.
2. İş yerini və iş yerini göstərməyin.
3. Yeni bir tanışlıq şübhəli və ya dolğun bir yer təklif edərsə, real həyatda bir yığıncaq üçün razılaşmayın.
4. Forumlarda hörmətlə ünsiyyət qurmaq.

İnternette uşaqların təhlükəsizliyi

Müasir uşaqlar bu gün ən böyük təhlükə zonasıdır, çünki onlar online dostlara güvənməz şəkildə güvənirlər ki, onların ləqəbi sərvətsiz yetkinləri gizləyə bilər. İnternetdə uşaq təhlükəsizliyi valideynlərin narahatlığıdır. Təhlükəli saytlara səfərləri blok edən bir proqram qura bilərsiniz. Gənclərə öz təhlükəsizliyi üçün zəruri olduğunu izah edin:

• Gerçək məlumatlarınızı, ünvanınızı və məktəb nömrənizi yazmayın, çünki onlar spekülatörlerdən istifadə edə bilərlər;
• bilinməyən proqramları yükləməyin;
• internetdə yazılmış hər şeyə könülsüz bir şəkildə etibar etmir;
• valideynlərə şübhəli tanışlıqlar olduqda məlumat vermək, israrla real həyatda görmək təklif edir.

İnternetdə təhlükəsizlik – “ölüm qrupları”

Böyük bir təşviq gənclərin intihara təşviq edərək, “ölüm qrupları” fəaliyyətinə səbəb oldu. Şəbəkədəki təhlükəsizlik illüziya halına gəlmişdir, çünki həyatda iştirak etmək istəməyənlər üçün təhlükələr var idi. Əgər uşağın geri çəkilməsi və qorxudulması halında, belə bir məzhəbin bunun səbəbi ola bilər. Böyüklər üçün qısa təlim, kompleks bir söhbət qurmağı:

1. Ölüm ittiham edənlər üçün bu qazanmaq yolu, daha çox belə hallar, saytın daha çox reklamı olduğunu izah edin.
2. Bu cür məzhəblərin təşkilatçılarının qeyri-kafi insanlar olduğunu və psixopatların razı olması üçün ölmək mümkün olmadığını iddia etmək.
3. Həkimlər tərəfindən intiharın hər hansı bir üsulu necə ağrılı olduğuna dair yazılan materialları tapın.
4. Itaət etmək istəməyənlərə qarşı təhdidlərin çox təhlükəli olmasına təminat verin, əslində təşkilatçılara zərər verə bilməyəcək. Bu cür çağırışlar hələ də davam edərsə, hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etməlisiniz.

Iphone 7-də təhlükəsizlik menyusunu necə yandıra bilərəm?

Mobil telefon itdikdə sahibi polis məntəqələrinə müraciət etməli, bir sıra sənədləşmə prosedurlarından keçməli olur.

İtmiş telefonun tapılması üçün ilk lazım olan identifikasiya kodudur (İMEİ). Bu kodu telefon qutusunun üstündən, akkumulyator batareyasının altından və telefona *#06# yığmaqla öyrənmək olar. İMEİ kod hər telefona istehsal zamanı verilir və unikal hesab edilir. Buna görə hər mobil operatorda müştərinin məlumatları və koordinantları olur. Telefon oğurlanıbsa, istifadə edilərkən mobil operator vasitəsilə yerini müəyyənləşdirmək mümkündür.

Bununla yanaşı, Android və iOS cihazlarda itirilmiş smartfonun tapılması fərqli prosedurlar tələb edir. Amma istənilən halda smartfonun ərazi bildirişi açıq olmalıdır. Çünki bununla telefonun sonuncu dəfə harada olduğunu görmək mümkündür. Buna görə də mütəxəssislər heç olmasa evdən çıxarkən GPS-i açıq qoymağı məsləhət görürlər. Bu yolla telefonu məsafədən kilidləmək və cihazda saxlanılan bütün məlumatları silmək də mümkündür. Qeyd edək ki, Xiaomi və Samsung kimi Android əməliyyat sistemlərinə sahib fərqli markalı smartfonlarda itirilmiş telefon tapma metodları fərqli ola bilər. Buna görə də, cihazın marka və modelinə görə axtarış etmək daha məqsədəuyğundur.

Ümumilikdə Android smartfonlarda bu məqsədlə iki metoddan istifadə olunur:

-“Google Cihazımı Tap” mobil tətbiqi;

-Google yer tarixçəsi.

İkinci metod zamanı Google hesabınız açıq olan bütün cihazları siyahıya alır, telefonunuzu asanlıqla seçə bilirsiniz. Həmçinin bu yolla itən telefonun ekran kilidini dəyişmək mümkündür. Google Cihazımı Tap mobil tətbiqi isə Android telefonu tapmağın ən doğru üsuludur. Hava limanları və ticarət mərkəzləri kimi geniş ərazilərdə belə, xəritələr sayəsində GPS vasitəsilə cihazı asanlıqla tapmağa imkan verir. Qeyd edək ki, Google yer tarixçəsi Wi-Fi və mobil internet sayəsində çalışdığı üçün “Google Cihazımı Tap” mobil tətbiqi qədər uğurlu ola bilməz.

iOS əməliyyat sisteminə sahib, itirilmiş telefonu tapmaq üçün isə aşağıdakı ardıcıllığı təqib etmək lazımdır.

-iPhone parametrlərinə daxil olmaq;

-Apple ID səhifəsini açmaq;

-“Tap” seçiminə saxil olmaq;

-“iPhone-u tap” seçimini aktivləşdirmək;

Cihaz itirildikdə onu başqa bir Apple smartfonun “tap” tətbiqi ilə də əldə etmək mümkündür. Ümumiyyətlə, istənilən halda iOS cihazını itirən şəxs onu tapmaq üçün Apple hesab məlumatlarını əzbər bilməlidir. iPhone smartfonlarında da ərazi datalarının açıq olması tövsiyə edilir.

Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin!!