İqlim Dəyişikliyi nədir

Klorofluorokarbonlar və ya CFC’ler, ozon qatını da məhv edən çox güclü və zərərli bir istixana qazıdır. Tamamilə sintetikdir, buna görə təbii mənbələr yoxdur. CFC -lər əvvəllər sənayedə çox istifadə olunurdu, lakin indi onların istifadəsi ciddi şəkildə tənzimlənir. Təəssüf ki, qaydalar bütün dünyada standart deyil.

“Qlobal İstiləşmə və İqlim Dəyişikliyi”

“Qlobal İstiləşmə və İqlim Dəyişikliyi”. Tanışlıq Mövzuya giriş (Beyin həmləsi-Qlobal İstiləşmə nədir?) Təlimçinin təqdimatı Qrup işi (Qlobal istiləşmənin qarşısını almaq. ) Qrup işi – təqdimatlar Yekun. PROQRAM. TANIŞLIQ. Adım. Xobbim. Gələcəyim. Arzum. – PowerPoint PPT Presentation

Text of “Qlobal İstiləşmə və İqlim Dəyişikliyi”

• Qlobal stilm v qlim Dyiikliyi
• Tanlq Mvzuya giri (Beyin hmlsi-Qlobal stilm ndir?) Tliminin tqdimat Qrup ii (Qlobal istilmnin qarsn almaq. ) Qrup ii – tqdimatlar Yekun
• Adm XobbimGlcyimArzum
• Qlobal stilm-Yer Krsi v Dnya okeannn atmosferinin orta illik drcsinin tdricn ykslmsi prosesidir.
• Snaye inqilab dvrndn bu trf Yer krsinin temperaturu 0,7 drc C artmdr v istilmnin byk hisssi son 50 ild insan faliyyti (antropogen amillr) il baldr. Klimatik modellerden alnan qiymtlr gr 21 srd Yer krsinin orta temperaturu 1,1 drc C-dn 6,4 drcy gdr arta bilr.
• 1992-ci ild BMT-nin Rio-de-Jeneyro hrind (Braziliya) traf mhit v inkiaf mvzusunda keiriln konfransda iqlimin dyimsi haqqnda konvensiya qbul edildi. 1997-ci ilin dekabr aynda is Kiotada (Yaponiya) yuxarda qeyd olunan konfransn trflrinin itirak il protokol tkil olundu. Bu protokol Kioto Protokolu adlanr. Burada 159 lkdn 2 min nmayd itirak edirdi. Kiota Protokoluna gr, atmosfere atlan parnik qazlarnn miqdar 5,2% azaldlmaldr. Btn xoaglmz proqnozlara baxmayaraq, dnya ictimaiyyti atmosferin irklnmsinin v parnik effektinin pik nqty atmasnn qarsn almaq n myyn tdbirlr grmlidir: 1. Snaye mssislrind tmizlyici qurularn qoyulmas il atmosfer tullanan parnik qazlarnn miqdarnn azalmas; 2. Qeyri-nnvi enerji mnblrindn istifad edilmsi. Bura klk, gn enerjisi, AES-lar v s. daxildir; 3. Melrin qrlmasnn qarsnn alnmas v yeni me sahlrinin salnmas; 4. Zibillrin eidlnrk xsusi zavodlarda utiliz edilmsi v bu yolla atmosfer tullanan zhrli qazlarn miqdarnn minimuma endirilmsi; 5. ri hrlrdn atmosfer irklnmsinin qarsn almaq mqsdil txaclarn sayn azaltmaq n myyn tdbirlrin grlmsi.
• Dnyann istiliyi nizaml olaraq artr. Qlobal istiliyi ortalama sthi bu anda 15 drcddir. Geoloji v digr elmi dlillr sbut edirlr ki, kemid sth istiliyinin n yksk drcsi 27 drc , n aa is 7 drc olduunu gstrir.
• stixana tsiri, atmosferd ibart olan, yaranan bir tbqnin yaratd tsirdir. Bu tbq Gndn gln alarn dnyadan ks olunduqdan sonra tkrar atmosferin xaricin xmasna mane trdir. stixana tsiri olmasayd dnya son drc soyuq bir planet halna glirdi. stixana tsirini artraraq dnyann normaldan ox istilmsin sbb olan qazlardan bzilri karbon 4 oksid, mtn v azotoksitdir. Bu qazlar masir snayed v kinilikd istifad edilir, qalq yanacaqlarn yanmasyla ortaya xr. Atmosferin konsentrasiyas hr ken gn artr. Msln atmosferdki karbon 4 oksid konstanstrasyonu 1800-c illrdn bri 30% daha yksk bir sviyyd artd.
• stilik qeydlri 19-u sr sonlarnda tutulmaa baland. Qlobal istilm ortalama olaraq 20-ci srd txminn 0,6 drc artd. stiliyin artmasyla, buzlaqlarn rimsi sbbiyl dniz sviyylri d 10-20 santinmetr arasnda yksldi. Arktiq dniz buzlar, son bir ne 10 ilin yaz v payz dvrnd txminn 100/40-a atan nisbtd incldi. Buna qarlq Antarktikann bzi hisslri daha da soyudu. Sth istiliyi v troposferdki istilik arasnda bzi ziddiyytlr gz dyir.
• stixana tsiri yaradan qazlarn tsirinin qars alnmazsa, 2100-c il qdr ortalama qlobal istilik 1,4-5,8 drc artacaq. Mdniyytin ortaya xndan bri qlobal istilik ortalama yalnz 1 drc artd. stixana tsiri yaradan qazlarn qars drhal alnmazsa bel, alimlr tsirin uzun bir mddt daha davam edcyini sylyir. nki byk buz v su paralarn da ehtiva edn iqlim sisteminin normala dnmsi yzlrl il ala bilr. Bzi alimlr, Qrelandiya buzlaqlarnda yaanan rimnin drhal tdbiri alnsa bel geri dnlmz olduunu dnrlr. Yzlrl il davam edck bu mliyyat, dniz sviyylrind yeddi metrlik bir ykslmy sbb ola bilr.
• Qlobal mnada daha ox srt hava hadislri ortaya xacaq. Sahil blglrd yamur miqdar artarkn, i blglrd isti havann tsiriyl quraqlq ba verck. Artan frtnalar v dniz sviyylri sbbiyl daha ox sel meydana glck. Bununla birlikd, hava istiliklri blglr gr ox byk frqliliklr gstrck. V bu vziyytin nticlri txmin edilmyck qdr gcldr.
• irin su qaynaqlarnn azalmas, qida istehsal rtlrindki mumi dyiikliklr v sellr, frtnlar, isti dalalar v quraqlq sbbiyl lmlrd yaanacaq artm kimi potensial thlklr gndm glck. Bu vziyyt n ox, srtli iqlim dyimsin qar hazrlq ed bilmyn yoxsul lklr tsir edck. Hyat sahlrinin srtli dyimsin ayaq dura bilmyn bir ox bitki v heyvan nvnn nsili yox olacaq. Dnya Salamlq Tkilatnn mlumatlarna gr, qzdrma v qeyri-kafi bslnm kimi sbblrdn milyonlarla adam lml z-z glck.
• stilmy insan tsirinin n qdr olduunu v istilmnin zncirlm tsirlrinin nlr ola bilcyini bilmirik. Qlobal istilm, sabit buzlaqlarn rimsi il istixana tsiri yaradan mtn qaznn yksk miqdarda artmas kimi, glckd istilmni ttiklyck dyiikliklr yol aa bilr. Daha isti rtlr sbbiyl bym srtlri artan bitkilr, bydkc atmosferdn daha ox karbon 4 oksid kmsi kimi istilmni ynglldirici tsirlr ed bilr. Ancaq elm adamlar, kompleks tarazln, msbt v mnfi tsirlr nec bir reaksiya ver bilcyin min deyil.
• Qlobal istilmy bhyl yanaanlar bel dnyann gedrk istilndiyini inkar etmir. bhlrinin dayan, qlobal istilm tsirinin insan faliyytlri sbbiyl ortaya xm olmasna balayrlar. Bzilri hal-hazda ahid olduumuz dyiikliklrin fvqlad olmadn sylyir. Buna n byk dayaqlar is insan var olmadan vvl qlobal iqlim rtlrind yaanm olan dyiikliklri nzrd tuturlar. Bzi bhi alimlr, istilmni bir mddtdir gnd olan yksk faliyytlr balayr. Bununla birlikd, iqlimin tbii dyimlrinin n yuxarsnda bel bir eylr olduu v bunda da insann gnahlarndandr.

İqlim Dəyişikliyi nədir?

Yer kürəsi daim iqlim dəyişikliyi vəziyyətindədir. Yer kürəsi bir çox qlobal istiləşmə və soyutma dövrü yaşamışdır. İsti və soyuq dövrlər min ildən milyon ilədək davam edə bilər.

Hal -hazırda ətraf mühit elmləri ilə məşğul olan bir çox alim iqlimin istiləşdiyini düşünür. Son yüz ildə Yerin temperaturu bir dərəcə Fahrenheit artmışdır. Bu çox kiçik bir dəyişiklik kimi görünə bilər, ancaq iqlimdəki kiçik bir dəyişiklik belə böyük nəticələrə səbəb olur.

İqlim Dəyişikliyi Dövrləri

Dünya, son 650.000 il ərzində buzlaqların irəliləməsi və geri çəkilməsinin yeddi dövrünü yaşamışdır. Son buz dövrü 7000 il əvvəl sona çatdı. Mövcud istiləşmə dövrü keçmiş dəyişikliklərdən daha sürətli baş verir və iqlim alimlərinin 95% -i 20-ci əsrin ortalarından bəri insan fəaliyyətinin səbəb olduğu ilə razılaşırlar. Hava hər hansı bir yerin lokal iqlimidir və tez-tez dəyişir və iqlim orta uzunmüddətli hava şəraitidir.

İstixana effekti

İstixana təsiri Yer atmosferinin Günəşdən enerji tutması fenomenidir. Yer səthindən əks olunan günəş enerjisi kosmosa yayılmaq əvəzinə atmosfer tərəfindən udulur. Atmosferdəki istixana qazları, günəş enerjisini Yerə yönəltmək üçün tutur. Yansıtılan enerji aşağı atmosferi və planetin səthini qızdırır. Tələyə düşmüş bəzi istilik, həyatı təmin edə biləcək bir temperatur saxlamaq üçün Yerə geri yayılmalıdır, lakin hazırda atmosfer çox günəş enerjisinə sahibdir.

İstixana qazları

İstixana qazları karbon qazı, metan, azot oksidi və florlu qazlardır. Təbii karbon qazı mənbələrinə vulkan püskürmələri və bitki və heyvanların normal tənəffüsü daxildir, lakin təbii mənbələr insan fəaliyyətindən yaranan karbon qazına nisbətən əhəmiyyətsizdir. Sənaye inqilabından sonra atmosferdəki karbon qazı üçdə birdən çox artdı. Qazlar öz -özünə dağılsa da, uzun müddət atmosferdə qalırlar. İstixana qazları buraxan bütün insan fəaliyyəti bu gün dayandırılsaydı, atmosferdəki karbon dioksidin sənaye öncəsi səviyyəyə düşməsi üçün yüz illər lazımdır.

Dəniz səviyyələri

Peyk məlumatları göstərir ki, qlobal dəniz səviyyəsi ildə orta hesabla 3 millimetr yüksəlir. Dəniz səviyyəsinin artmasının əhəmiyyətli bir hissəsi dəniz suyunun termal genişlənməsidir. Soyuq olduqda su molekulları bir yerə yığılır. Su molekulları temperatur artdıqca yayılır və bu da okeanlarda daha çox həcmlə nəticələnir. Eriyən dağ buzlaqları və qütb buz təbəqələri də dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinə kömək edir. Mülayim bölgələrdə və Antarktida Yarımadasında buzlaqların əksəriyyəti hər on ildə orta hesabla 4% azalır. Bəzi buzlaqlar, məsələn, Qrenlandiya buz örtüyündə olanlar daha tez əriyir.

Metan

Metan bir karbohidrogen qazıdır. Çöp sahələrində və kənd təsərrüfatında tullantıların parçalanması kimi təbii mənbələrdən və insan fəaliyyətindən gəlir. Pirinç becərilməsi, demək olar ki, hər hansı bir məhsula nisbətən daha çox metan istehsal edir. Qida həzm edən mal -qara və peyin idarə edilməsi atmosferə metan əlavə edir. Metan karbon qazından daha aktiv və zərərlidir, lakin atmosferdə çox metan yoxdur. Buz təbəqələrinin altında donmuş böyük metan cibləri var. İllər boyu əriyən buzlar səbəbindən bəzi ciblər səthə çox yaxındır. Tədqiqatçılar nazik buz altında böyük qaz ciblərini izləyirlər, çünki buraxılarsa atmosferə təsir ətraf mühitə dağıdıcı təsir göstərə bilər.

Xloroflorokarbonlar və Azot oksidi

Klorofluorokarbonlar və ya CFC’ler, ozon qatını da məhv edən çox güclü və zərərli bir istixana qazıdır. Tamamilə sintetikdir, buna görə təbii mənbələr yoxdur. CFC -lər əvvəllər sənayedə çox istifadə olunurdu, lakin indi onların istifadəsi ciddi şəkildə tənzimlənir. Təəssüf ki, qaydalar bütün dünyada standart deyil.

Azot oksidi, xüsusən ticari və ya üzvi gübrə istifadə edildikdə, torpaq becərilməsi ilə istehsal olunur. Azot oksidinin digər mənbələri fosil yanacağın yanması, nitrat turşusu istehsalı və biokütlənin yandırılmasıdır.

İnsan Fəaliyyəti

İstixana qazlarının artmasının əsas günahkarı fosil yanacaqların yandırılmasıdır. Kömür və neftin yandırılması havadakı oksigeni karbonla birləşdirərək karbon qazını əmələ gətirir. Kənd təsərrüfatı, sənaye və digər insan fəaliyyətləri üçün torpaq təmizlənməsi, karbon qazına fosil yanacaqlardan daha az dərəcədə kömək edir. İnsan fəaliyyəti çox vaxt atmosferə mənfi təsirləri çoxaldır. Hər bir insan resurslardan istifadə edir və dünyada insanların sayı durmadan artır. Daha çox əhalinin istifadə etdiyi mənbələr, çox vaxt qazıntı yanacaqlarının yandırılmasını nəzərdə tutur, kənd təsərrüfatı üçün daha çox torpaq sahəsi təmizlənə bilər. Meşə sahələri kimi karbon çöküntüləri, yanan fosil yanacaqların artması ilə azalır.

Dəlil

Peyklər və digər texnologiyalar alimlərə Yerdəki şəraiti geniş miqyasda araşdırmağa imkan verir. Qrenlandiya, Antarktida və buzlaqların tropik dağlardakı buz nüvələri istixana qazı konsentrasiyalarının Yerin iqliminə təsir etdiyini sübut edir. Qədim dəlillər ağac üzüklərində, okean çöküntülərində, çöküntü qaya təbəqələrində və mərcan qayalıqlarında tapılmışdır. Bu mənbələrdən əldə edilən məlumatlar, mövcud istiləşmə dövrünün ortalama istiləşmə dövründən təxminən on qat daha sürətli olduğunu göstərir.

Hava şəraitinə təsiri

İqlim dəyişikliyi bir çox cəhətdən şiddətli hava hadisələrinə və fəlakətlərə səbəb olur. Bu dəyişikliklərin mexanizmi tədqiqatçılar tərəfindən geniş şəkildə araşdırılır və sənədləşdirilir. İsti hava, soyuq havadan daha çox su buxarı saxlayır. Əlavə nəm daha şiddətli fırtınalara səbəb olur. İsti hava və isti okeanlar El Nino və Körfəz axını kimi cərəyanları dəyişir. Şiddətli, uzunmüddətli quraqlıq hava şəraitinə də təsir edir. Qütb burulğanı üçün uyğun şərtlər daha tez -tez baş verir və sonra qütb burulğanı hava nümunələrini də təsir edir. Hər bir hava hadisəsi və dəyişikliyin bir təsiri var və geribildirim döngəsi inkişaf edir.

Qlobal İstiləşmənin təsiri

İqlim dəyişikliyinin təsiri o qədər böyük miqyasdadır ki, hər hansı bir hava hadisəsini birbaşa nəticəsi kimi qeyd etmək çətindir. Onilliklər ərzində dünyanın hər yerində baş verən hadisələri izləmək və izləmək elm adamlarına şiddətli hava hadisələrinə təsir edən müxtəlif amilləri proqnozlaşdırmaq və təhlil etmək üçün məlumat verir. Peyk görüntülərində ciddi dəyişikliklər nəzərə çarpır. Afrika qitəsindəki Sahara səhrası böyüyür. ABŞ -ın qərb əyalətlərində meşə yanğınları çoxlu yanğınlarla eyni vaxtda baş verir. Maykl qasırğası ABŞ-da indiyə qədər ən güclü üçüncü qasırğa idi və rekord qıran fırtınalar artıq nadir deyil. Sel və quraqlıq dünyanın hər yerində dağıntılar yaradır.