Mühazirə 1: konstruksiya materiallari texnologiyasi fəNNİNİn vəZİFƏLƏRİ, MƏzmunu və qisa iNKİŞaf tariXİ

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

Yangi turdagi qurilish materiallari: amaldagi holat, mavjud ilmiy salohiyat va istiqboldagi rejalar

Bunyodkorlik ishlari qiymatining 55-60 foizini qurilish materiallari tashkil etishi, zamonaviy me’morchilik yangi, sifatli, arzon, engil va zilzilabardosh, innovasion mahsulotlarni talab qilishi inobatga olinsa, qurilish materiallari ishlab chiqarish sohasi taraqqiyoti va ahamiyatini his qilish, anglash qiyin emas.

Respublikamizda hozirgi kunda raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarish va eksport qilish bo’yicha barqaror o’sish sur’atlarini ta’minlash, shuningdek, qurilish materiallari sanoati korxonalarini modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashga qaratilgan tarkibiy o’zgartirishlarni yanada chuqurlashtirish yuzasidan tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.

Bunda tarmoqni jadal rivojlantirish va diversifikatsiya qilish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, mahalliy mineral xomashyo resurslarini qayta ishlashga investitsiyalarni jalb qilish va qurilish materiallarini eksport qilish hajmlarini oshirishga alohida e’tibor qaratilmoqda.

Hozirgi kunda aholini arzon turar joy bilan ta’minlash, ijtimoiy soha ob’ektlari, noturar va aholi turar joylari uchun sifatli, arzon, yangi turdagi qurilish materiallariga talab va taklif tobora ortib bormoqda.

Bunyodkorlik ishlari qiymatining 55-60 foizini qurilish materiallari tashkil etishi, zamonaviy me’morchilik yangi, sifatli, arzon, engil va zilzilabardosh, innovatsion mahsulotlarni talab qilishi inobatga olinsa, qurilish materiallari ishlab chiqarish sohasi taraqqiyoti va ahamiyatini his qilish, anglash qiyin emas. Xususan, hozirgi kunda mamlakatimizda olib borilayotgan keng ko’lamdagi qurilish va bunyodkorlik ishlari qurilish materiallari sanoatini jadal rivojlantirishni taqozo qilmoqda.

Respublikada qurilish materiallari ishlab chiqarishni rivojlantirish maqsadida 2019 yil 20 fevralda O’zbekiston Prezidentining “Qurilish materiallari sanoatini tubdan takomillashtirish va kompleks rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi hamda 2019 yil 23 mayda “Qurilish materiallari sanoatini jadal rivojlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi qarori qabul qilindi, raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarish va eksport qilish bo’yicha barqaror o’sish sur’atlarini ta’minlash, shuningdek, korxonalarni modernizasiya qilish, texnik va texnologik yangilashga qaratilgan qurilish materiallari sanoatidagi tarkibiy o’zgartirishlarni yanada chuqurlashtirish uchun “O’zsanoatqurilishmateriallari” uyushmasi tashkil etildi.

2019-2025 yillarda geologiya-qidiruv ishlarini olib borish, qazib olish va qayta ishlash asosida qurilish industriyasi xomashyo bazasi hajmlarini oshirish — 13,1 million tonna ohaktosh, 1,8 million tonna gips, 1 million tonna loysimon komponent, g’isht xomashyosi, 0,1 million tonna kvarts qumi, 5,6 million kub metr ko’chgan tog’ jinslari (bazal`t), tosh-shag’al ishlab chiqarish rejalashtirilgan.

Gulqog’oz ishlab chiqarish hajmini 47 barobar, yig’ilgan parket panellari va plitalarni 19 barobar, yog’och qirindili plitalar hamda yog’och va boshqa yog’ochbop materiallardan tayyorlangan plitalarni 15 barobar, gazobeton bloklarni 7 barobar, lok-bo’yoq materiallari hamda energiya va issiqlikni tejovchi float-texnologiya asosida ishlab chiqarilgan arxitektura-qurilish oynasini 4 barobar, bazal`tdan tayyorlanadigan kompozit armaturani 3 barobar va tsement ishlab chiqarishni 2 barobar oshirish ko’zda tutilgan.

Qurilish materiallari sanoatida joriy yilda 22 trillion so’mlik mahsulotlar ishlab chiqarishga zamin yaratilgan bo’lib, 14,5 million tonna sement, 23 million kvadrat metr qurilish oynasi, 60 million kvadrat metr gipsokarton, 1 million kub metr gazobeton bloklar kabi qurilish materiallari ishlab chiqariladi.

Bu, o’z navbatida, nafaqat ichki bozorni ta’minlash, balki xorijiy davlatlarga eksport qilishga ham imkoniyat yaratmoqda. Joriy yilda Afg’oniston, Ozarbayjon, Turkiya, Rossiya va Ukraina kabi davlatlarga 300 million dollarlik bazal`t rovinglar, polisterol plitalar (penopleks), PVX pol qoplamalari, lok-bo’yoq uchun pigmentlar, engil metall ­konstruksiyalar kabi yangi turdagi mahsulotlar eksport qilindi.

Tarmoqda tejamkor energiya texnologiyalarining joriy etilishi natijasida “quruq” usulda sement ishlab chiqarish hajmi 61 foizdan 80 foizgacha oshirildi. Qurilish oynasi ishlab chiqarishda esa energiya sarfini ikki baravar qisqartirishga erishiladi.

Prezident qarori asosida uyushma raisining ilm-fan va innovasiyalar bo’yicha birinchi o’rinbosari lavozimi joriy etildi. Uyushma huzurida Qurilish materiallari sanoati ilmiy-texnikaviy kengashi tuzilib, uning asosiy vazifalari belgilab berildi.

Bu kengash faoliyati muntazam yo’lga qo’yilgan bo’lib, hozir MDF plitalar, modifikasiyalangan serobeton, yuqori sifatli sement klinkerlari, polivinilxlorid buyumlar, shuningdek, bazal`t, zoloshlak va texnogen chiqindilardan zamonaviy qurilish materiallarini ishlab chiqarish texnologiyalarini yaratishga qaratilgan innovasion loyihalarni amaliyotga tatbiq etishga kirishilgan. Bunga 14 ta ilmiy-tadqiqot, 7 ta oliy ta’lim muassasasi, “Yashnobod” innovasion texnoparkining 4 ta rezidenti va 2 ta startap tashkilot, jami 26 ta ilmiy-innovasion faoliyat sub’ekti jalb etilgan.

Ta’kidlash joizki, hozirgi kunda ilmiy fao­liyatga oid davlat dasturlari doirasida qurilish materiallari yo’nalishi bo’yicha umumiy qiymati 16,2 milliard so’mdan iborat 34 ta ilmiy-tadqiqot, innovasion va startap loyiha amalga oshirilmoqda.

2019-2020 yillarda uyushma huzuridagi Ilmiy-texnikaviy kengashda ko’rib chiqish uchun 10 ta yo’nalish bo’yicha jami 42 ta innovasion loyiha taqdim etilgan.

Innovasion rivojlanish vazirligi tomonidan e’lon qilingan va o’tkazilgan tanlov natijalariga ko’ra, Ilmiy-texnikaviy kengashda umumiy moliyaviy hajmi 10,605 milliard so’mlik 8 ta innovasion lo­yiha (klinkerli sement, azbozuritdan asbest olish, zolobeton, yangi bog’lovchilar olish texnologiyasi) ijobiy baholanib, moliyalashtirishga tavsiya etildi. Ushbu texnologiyalar vositasida energiyani tejaydigan, atrof-muhitga etkaziladigan zararni minimallashtiradigan, eksportbop va import o’rnini bosuvchi yangi turdagi qurilish materiallari ishlab chiqarishga joriy etilmoqda.

Jumladan, azbozurit ichidan asbestni saralab olish texnologiyasini qo’llash natijasida respublikaga kirib kelayotgan asbest miqdorini kamaytirish, shifer tannarxini pasaytirish, Ohangaron, Quvasoy, Bekobod va Angren zonasida to’planib qolgan 2 million tonna azbozurit chiqindisini qayta ishlab, tonnasidan 15 foizgacha asbest moddasini ajratib olish imkoniyati yaratilmoqda. Dastlabki hisob-kitoblar natijasida asbest importining o’zidan 40 million AQSH dollari miqdoridagi mablag’ni iqtisod qilish nazarda tutilgan. Bundan tashqari, neft` va gazni qayta ishlash hamda rangli metallurgiya sanoatida hosil bo’lgan va katta miqdorda to’planib qolgan oltingugurt chiqindisidan mustahkam, sovuqqa va suvga chidamli hamda yopishqoq, avtomobil` yo’llarini qurishda qo’llaniladigan oltingugurtli yo’l qoplamasi texnologiyasi yaratiladi.

Serobetonning siqilish mustahkamligi 85-102 MPa (tsement 20-40 MPa)ni, qotish vaqti 1-1,2 soatni (tsementda 28 kun) tashkil etadi. Moliyalashtirishga tavsiya etilgan boshqa loyihalar ham yangi turdagi qurilish materiallarini ishlab chiqarish texnologiyalarini yaratishga qaratilgan.

O’tgan davr, ya’ni 2019-2020 yillarda qurilish materiallari sanoati sohasidagi tub islohotlar natijasida mahalliy ishlab chiqaruvchilar tomonidan yangi turdagi innovasion, eksportbop va import o’rnini bosuvchi qurilish materiallari — gulqog’oz, suyuq gulqog’oz, zoloblok, gazoblok, penoblok, polistrolblok, kompozit (asbestsiz) shifer, o’tga chidamli g’isht, yumshoq tom yopqich materiallari, izolyasiyalash materiallari va mahsulotlari (bazal`tli, mineralli, toshdan olingan), bazal`tdan armatura, tola, to’r, frita (kafellarga rang berishda ishlatiladigan xomashyo), dekorativ bo’yoqlar, mozaika (toshli, shishali va keramikali), sport va maishiy linoleum, shisha tolasi, shisha tolasidan to’r, gid­roizolyasiya materiallari, geotekstil`, geomembrana, bentonit mat (to’shama), geoto’r, geopanjara va geokompozit kabi mahsulotlarni ishlab chiqarish o’zlashtirildi.

Bugungi kunda respublikada 31 ta korxonada zamonaviy va energiyani tejaydigan qurilish materiallaridan gazobeton bloklar (yillik ishlab chiqarish quvvati 1 032 ming kub metr), 6 ta korxonada penobeton bloklar (yillik ishlab chiqarish quvvati 40 ming kub metr) ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan. Shuningdek, gazobeton bloklarni (yillik ishlab chiqarish quvvati 885,4 ming kub metr) ishlab chiqaruvchi yana 20 ta korxonani joriy yilning oxirigacha ishga tushirish rejalashtirilgan. 2020 yilning 9 ­oyida 530 ming kub metr gazobeton ishlab chiqarilgan.

Joriy yilda 61 million kvadrat metr gipsokarton, 2,6 million rulon gulqog’oz, 32 million kvadrat metr keramik plitka, 650 ming dona sanitar-texnik buyum kabi yangi turdagi qurilish materiallari ishlab chiqariladi.

Bugungi kunda rossiyalik hamkorlar bilan yo’l qoplamalarining foydalanish muddatini 2,5 baravar oshirish, tannarxini 35-40 foiz kamaytirish imkonini beradigan serobitum va serobeton ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish uchun mahalliy korxonalar tashkil etilmoqda. Buning uchun 445,0 ming AQSH dollari qiymatidagi loyiha amalga oshirilmoqda.

Startap loyihalar tanlovi g’oliblari tomonidan gossipol smolasidan neftsiz qurilish bitumi olish (loyiha qiymati — 595,9 million so’m) hamda mahalliy mineral xomashyo va sanoat chiqindilaridan keramik bo’yoqlar olish texnologiyasini yaratish (loyiha qiymati — 473,0 million so’m) ustida ishlar boshlab yuborildi.

Ixtisoslashgan “Surxonsementinvest” korxonasi negizida xomashyoni chuqur qayta ishlash, tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish va ularga servis xizmatlar ko’rsatishni o’z ichiga olgan klaster tashkil etilib, unda zamonaviy qurilish materiallarini ishlab chiqarish yo’lga qo’yildi.

Qurilish materiallari sanoatiga innovasiyalarni joriy etish bo’yicha xalqaro ilg’or tajribalarni o’rganish natijasida qurilish, kapital ta’mirlash va dizaynerlik ishlarida yorug’lik o’tkazuvchan beton, yangi turdagi qurilish oynasi, xameleon g’isht, shishali cherepisa, o’zini o’zi tiklaydigan egiluvchan beton, manzaralari harakatlanuvchi pol qoplamalari, ko’pikli devor qoplamalari, kvarsvinilli pol qoplamasi, beton quyish uchun plastik qolip, guruch somonidan MDF p­­litalar, kompozit suyuq issiqlik izolyatsiyalash qoplamalaridan keng foydalanilmoqda. Ushbu yangi turdagi innovatsion qurilish materiallarini ishlab chiqarish jarayoniga ilm-fan yutuqlarini joriy qilish maqsadida ilmiy-tadqiqot va oliy ta’lim muassasalari bilan hamkorlikda ish olib borilmoqda.

Yangi turdagi sifatli va xavfsiz qurilish materiallarini ishlab chiqarishga joriy qilish maqsadida 2019 yilda 340 ta xalqaro standart qabul qilindi. Rejaga muvofiq, 2020 yilda 542 ta, 2021 yilda esa 505 ta xalqaro standart qabul qilinmoqda. Buning natijasida tarmoqda xalqaro standartlar bilan uyg’unlashuv darajasi oshirilmoqda.

Bugungi kunda qurilish materiallari sanoati sohasiga ilm-fan yutuqlari va innovasion texnologiyalarni keng joriy etish asosida mahsulot turi, sifati, hajmini ko’paytirish, ularni ishlab chiqarishda zamonaviy, samarali va tejamkor texnologiyalardan foydalanish bo’yicha tegishli vazirlik va idoralar bilan birgalikda keng miqyosdagi ishlar tizimli amalga oshirilmoqda.

Ibrohim ABDURAHMONOV,

O’zbekiston Respublikasi innovatsion rivojlanish vaziri,

Qurilish materiallari sanoati ilmiy-texnikaviy kengash raisi

Mühazirə 1: konstruksiya materiallari texnologiyasi fəNNİNİn vəZİFƏLƏRİ, MƏzmunu və qisa iNKİŞaf tariXİ

materialının strukturunu və xassələrini bilmək lazımdır.

metallar və onların ərintiləri, həmçinin qeyri

metallar plastik kütlələr

və s. aiddir. Metallara

qara və əlvan metallar daxildir. Əsas sənaye metalı kimi dəmirdən istifadə

olunur. Dəmirin (Fe) karbonla (C) və başqa elementlərlə ərintiləri qara metallar qrupuna aid edilir

(polad, çuqun və ferro ərintilər).

latınca dəmir deməkdir.

Dünyada əridilən metalların 94%

ni qara metallar təşkil edir. Qalan bütün metallar və onların

ərintiləri əlvan metallar qrupuna aiddir. Əlvan metallar yüngül (sıxlığı 3 q/sm

) və ağır (sıxlığı >3 q/sm

) olur. Həmçinin nəcib və nadir əlvan metallar da vardır. Sənaye əhəmiyyətli əlvan metallara mis (Cu),

alüminium (Al), maqnezium (Mg), qurğuşun (Pb), sink (Zn), qalay (Sn) titan (Ti) aiddir.

Əlvan metallar, qara metallara nisbətən baha olduğuna görə onları qara metallarla və ya plastik

kütlələrlə əvəz edirlər.

Qeyd olunanlardan başqa sənaye əhəmiyyətli əlvan metallar da vardır ki

, bunlara xrom (Cr),

nikel (Ni), molibden (Mo), kobalt (Co) və başqalarını misal göstərmək olar.

Xalq təsərrüfatında plastik kütlələr mühüm yer tutur. Belə ki, onlar kiçik sıxlıqlı, korroziyaya

yüksək dayanıqlı və möhkəm olur. Xalq təsərrüfatında rezin də mühüm yer tutur. Belə ki, o elastik

olmaqla, titrəyişə və kimyəvi reogentlərə qarşı dayanıqlı olur.

http://adpu.edu.az

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

Konstruksiya materialları texnologiyası fənnində materialların və onların ərintilərinin tərkibi,

quruluşu və xassələri, həmçinin istiliyin mexaniki və

kimyəvi təsiri nəticəsində onların xassələrinin

dəyişməsi qanunauyğunluqları öyrənilir.

Konstruksiya materialları texnologiyası fənni, materialşünaslıq elminin inkişafı ilə əlaqədar

olaraq yaranmışdır. Materialşünaslıq elminin yaranması, sənayenin, xüsusilə metallurgiya və

inkişafı ilə əlaqədardır. Konstruksiya materiallarından polad, çuqun, mis və yüngül

metal əsaslı ərintilər universal hesab edilir. Materialların hər bir qrupu istismar zamanı işgörmə

yətini təmin edən

müvafiq kriterilərlə qiymətləndirilir.

Bu prinsipə görə bütün konstruksiya materiallarını aşağıdakı qruplara (siniflərə) bölürlər:

Sərtliyi, statik və dövri möhkəmliyi təmin edən materiallar

Yeyilməyə dayanıqlı materiallar

Yüksək elastiklik xassəli materiallar

Kiçik sıxlıqlı materiallar

Yüksək möhkəmliyi olan materiallar

Temperaturun və işçi mühitin təsirinə dayanıqlı materiallar.

Qeyd olunan qruplara metal və qeyri

metal materiallar aiddir. Metal konstruksiya materiallarına

polad, çuqun, əlvan metallar, həmçinin onların ərintiləri aiddir. Qeyri

əsasən plastik kütlələr daxildir ki, bunlara polimerlərin əsasında alınan materiallar daxildir. Plastik

kütlələr termoplastik və termoreaktiv növlərə ayrılır. Maşının və cihazın detalları elastiki və plastik

deformasiyanı məhdudlaşdırmaq üçün kifayət qədər sərtliyə malik olmalıdır. Bu şərti ən çox dəmir

çuqun əsaslı ərintilər, xüsusən poladlar ödəyir. Polad yüksək elastiklik moduluna (E=2,1·10

bununla da, yüksək elastikliyə malik olur. Bu keyfiyyətə görə poladlar bordan, volframdan,

molibdendən geri qalır. Lakin bu maddələr baha olduqlarına görə yalnız xüsusi hallarda istifadə

olunur. Buna görə də konstruksiyalarda ən çox poladlardan istifadə edilir. Poladların yüksək sərtliyə

malik olması, onların yüksək statik və dövri möhkəmliyə malik olması ilə uzlaşır.

Sürtünmə şəraitində işləyən detallar yeyilməyə məruz qalır, nəticədə detal yararsız hala düşür

və öz funksiyasını yerinə yetirə bilmir. Yeyilməyə məruz qalan detallar iki qrupa ayrılır:

1) sürtünmə cütünü əmələ gətirən detallar (sürüşmə və diyirlənmə yastıqları, dişli çarx ötürməsi

2) yeyilməsinə işçi mühit (maye, qaz və s.) səbəb olan detallar.

http://adpu.edu.az

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

Birinci qrup detalların yeyilməsinin xarakterik növləri

abraziv (kontakt zonasına düşən bərk

İkinci qrup detallara isə hidro və qaz abraziv (maye və qazla qarışdırılmış bərk hissəciklərlə)

Toxunan detalların yeyilməsinə

sürtünmə qüvvələrinin işi səbəb olur.

ında gedən proseslərin mürəkkəbliyi sürtünmənin bir neçə nəzəriyyəsinin

yaranmasına səbəb olmuşdur. Bərk cismlərin qarşılıqlı qüvvə təsirini, molekulyar

nəzəriyyəsi daha ətraflı izah edir. Bu nəzəriyyə materialın yeyilməyə dayanıqlığını artırmaq üçün iki

yol müəyyən etmişdir: a) toxunan səthlərin bərkliyinin artırılması; b) adgezion (deformasiya)

təbəqəsinin azaldılması. Adgezion əlaqənin möhkəmliyini azaltmaq, metal səthlərin pərçinlənməsinin

qarşısını almaq üçün lazımdır. Bunun üçün ən səmərəli yol, sürtünən səthlərin yağlayıcı maye, qaz

Yüksək elastiklik xassəsinə malik olan poladlar və onların ərintiləri maşınqayırmada və

cihazqayırmada geniş yer tutur. Sənayedə onlardan ressorlar, amartizatorlar, qüvvə yayları

hazırlamaq üçün istifadə edilir. Cihazqayırmada membranlar, yaylar, rele lövhələr, asqı və s.

hazırlamaq üçün tətbiq edilir.

Onlar işlədikdə bütün statik, dövri və zərbəli yüklərdə qalıq deformasiyasına yol verilmir. Buna

görə də bütün yay və konstruksiya materialları üçün xarakterik olan (plastiklik, möhkəmlik, özlülülük,

dözümlülük kimi mexaniki xassələrdən başqa kiçik plastik deformasiyaya yüksək müqavimətli

olmalıdır. Onlar uzun müddətli statik və ya dövri yüklənmədə relaksasiya dayanıqlığı ilə xarakterizə

Kiçik sıxlıqlı materiallar (yüngül materiallar) aviasiya, raket və kosmik texnikada, həmçinin

avtomobilqayırmada, gəmiqayırmada və tikintidə geniş tətbiq olunur.

Əsas yüngül konstruksiya materiallarına plastik kütlələr, əlvan metallar (Mg, Al, Ti) və onların

əsasında olan ərintilər aid edilir. Xüsusən çəkini azaltmağa, möhkəmliyi və sərtliyi artırmağa imkan

verən yüngül materiallar perspektivli hesab edilir.

Yüksək bərkliyi(möhkəmliyi) olan materiallar.

Xüsusi yüksək bərkliyə titan, beril ərintiləri və kompozisiya materialları daxildir. Titan ərintisinin

üstünlüyü, onun yaxşı texnoloji xassələrə və yüksək korroziyaya dayanıqlıq xassəsinə malik

olmasıdır. Beril və kompozisiya materialları titandan yüksək sərt olması ilə fərqlənir. Yüksək sərtlik

müasir konstruksiya materiallarının əsas xarakteristikası hesab edilir.

Titan ərintiləri texniki titana nisbətən yaxşı plastikliyə, korroziyaya dayanıqlığa, kiçik sıxlığa malik

olmaqla yanaşı, yüksək temperaturda daha yüksək möhkəmliyə malik olur.

http://adpu.edu.az

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

Temperaturun və işçi mühitin təsirinə dayanıqlı materiallara əsasən korroziyaya dayanıqlı

materiallar aid edilir. Bu materiallar istismar zamanı yalnız müəyyən xassələrə deyil, həmçinin

olmalıdır. Korroziyaya ən çox

llar və onların ərintiləri məruz qalır ki, bu da

onların yüksək kimyəvi aktivliyi və yaxşı elektrik keçirməsi ilə əlaqədardır. Korroziyanın iki növü

vardır: a) elektrokimyəvi; b) kimyəvi.

Elektrokimyəvi korroziya nəm atmosferdə və torpaqda, dəniz və çay suyunda, qələvilərin,

turşuların və duzların sudakı məhlullarında olur. Bu növ korroziyada elektrik cərəyanı olur.

Xüsusi texnoloji xassəli materiallar elə materiallardır ki, onların istehsalına və emalına az vaxt

sərf olunmaqla, onlar az əmək tutumlu və

Müxtəlif maddələrin kristallarının öyrənilməsi ilə alimlər hələ XVII, XVIII əsrlərdə məşğul

olmuşlar. M.V.Lomonosov 1763

cü ildə almazın kristalları üçün bucaqların sabitliyi qanununu «Ye

qatlarının traktatı» əsərində

Metalşünaslığın inkişafı P.P.Anosovun adı ilə bağlıdır. O, ilk dəfə metalların strukturunu

öyrənmək üçün mikroskopdan istifadə etmişdir. D.K.Çernov metal ərintilərinin təbiətini öyrənmişdir.

O, öz işləri ilə metallar və ərintilər haqqındakı elmin əsasını qoymuşdur.

etalşünaslığın sonrakı inkişafı ərintilərin fiziki

kimyəvi analizinin metodlarını verən

N.S.Kurnokovun adı ilə bağlıdır. A.A.Baykov bir sıra metallurgiya proseslərinin fiziki

mahiyyətini izah etmişdir.

S.S.Şteynberq anstenitin müxtəlif temperaturlarda çevrilmələri hadisəsini ümumiləşdirmişdir.

N.P.Çijevski ilk dəfə azotun poladın xassələrinə təsirini öyrənmişdir. Metallar haqqındakı elmin

inkişafına aid bir sıra ölkə alimlərinin və elmi

tədqiqat institutlarının apardığı səmərəli işlər vardır.

Konstruksiya metodları texnologiyası fənnində nələr öyrənilir?

İşgörmə qabiliyyətini təmin edən kosntruksiya metodları hansı qruplara bölünürlər?

Kontakt zonasında gedən proseslərin mürəkkəbliyi sürtünmənin hansı nəzəriyyələrini

Yüksək bərkliyi (möhkəmliyi) olan materiallar hansılardır?

Elektrokimyəvi korroziya hansı mühitdə yaranır?

Metalşünaslığın inkişafı nə vaxt və kim tərəfindən olmuşdur?

http://adpu.edu.az

portalından götürülüb. Müəlliflik hüquqları qorunur. Təkrar çap zamanı i

Azotun poladın xassələrinə təsirini ilk dəfə kim öyrənişdir?

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

Konstruksiya materiallarinin texnologiya novruzov yukle

Saytimizdagi elektron kitoblarni 3 usulda o’qish mumkin: kitobxon mobil ilovasi, kitobxon windows dasturi yoki onlayn sayt orqali

Kitobni qanday sotib olish mumkin?

Ketma-ketlik bo‘yicha tavsiya: saytda qanday ro’yxatdan o’tish, saytdagi shaxsiy hisobni qanday to’ldirish mumkin, kerak bo’lgan kitob uchun qanday to’lovni amalga oshirish

Siz muallifmisiz?

Hurmatli mualliflar: Saytimizda asarlaringiz joylashtirilishini (yoki saytdan o‘chirilishini) istasangiz biz bilan shartnoma tuzish uchun bog‘lanishingizni so‘raymiz.

Savol-javoblar

Agar men O‘zbekistonda bo’lmasam, qanday qilib kitob sotib olishim mumkin?
Nima uchun PDF formatini yuklab ololmayman?
Internetsiz kitobni qanday o‘qish mumkin?
va boshqa savollaringizga bizning javoblarimiz.

Konstruksiya, texnologiya sozdaniya, svoystva i innovasionnie resheniya po primineniyu vyazanix kompozisionnix materialov

Ko‘rganlar, jami:
Nashr yili:
ISBN raqami:

Kitob mahsulotlarining xarakteristikalari, yetkazib berish shartlari, tashqi ko’rinishi va rangi haqidagi ma’lumotlar faqat ma’lumot uchun mo’ljallangan va joylashtirilgan paytda mavjud bo’lgan eng so’nggi ma’lumotlarga asoslanadi.

Elektron kitob
E’tibor bering “Sotib olingan kitoblar qanday o’qiladi?” bo’limi bilan tanishib chiqing!

Buyurtma berish uchun, avtorizatsiyadan o’ting

Do‘stlarizga tavsiya eting

• Annotatsiya
• Mundarija
• Fikr va mulohazalar

В монографии изложены проблемы разработки конструкции и технологии композиционных трикотажных материалов технического назначения. Определены свойства и области применения рукавов и изделий в зависимости от конструкционных особенностей, природы материалов, технологии производства. Показаны полифункциональные возможности материалов и изделий в результате физико-химического модифицирования свойств с использованием гидрофобно-гидрофильных полимерных композиций.

Монография может быть полезным научным, инженерно-техническим сотрудникам, студентам магистратуры в области текстильной промышленности и композиционных материалов.

ГЛАВА I. СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ТЕХНИКИ- ТЕХНОЛОГИИ ПРОИЗВОДСТВА
ТЕХНИЧЕСКОГО ТЕКСТИЛЬЯ. 4

1.1. Анализ упаковочных материалов кип хлопкового волокна и системы

1.2. Фильтровальные, огнестойкие, гидрофобные специальные

материалы и требования предъявляемые к ним. 28

1.3. Текстиль в медицине – материалы для физиотерапевтических
процедур . 46

ГЛАВА II. ТЕОРИЯ КОНСТРУКЦИИ И ПОЛИФУНКЦИОНАЛЬ­НОСТИ ТЕХНИЧЕСКОГО ТРИКОТАЖА. 59

2.1. Теоретические аспекты создания полифункциональных вязаных

2.2. Деформируемость и подвижность структуры трикотажа. 62

2.3. Взаимосвязь ориентации структурных элементов наполненных

трикотажных композиций. 72

2.4. Химическая модификация материала для придания специальных

ГЛАВА III. ПРОБЛЕМА, РЕШЕНИЯ И ИННОВАЦИИ. 88

3.1. Разработка вязаных мягких контейнеров для упаковки кип

хлопковой продукции. 88

3.2. Разработка способов получения композиционных фильтрующих и

хемосорбционных рукавов. 90

3.3. Разработка специальных рукавов и средств индивидуальной защиты . 93

3.4. Разработка гидрофильных подэлектродных прокладок для

физиотерапевтических процедур. 95

3.5. Особенности проектирования технологических параметров

композиционных рукавов и изделий. 101

ГЛАВА IV. ПРАКТИЧЕСКОЕ ПРИМЕНЕНИЕ РАЗРАБОТАННЫХ МАТЕРИАЛОВ, ИЗДЕЛИЙ И
ИССЛЕДОВАНИЕ ИХ ЭКСПЛУАТАЦИОННЫХ СВОЙСТВ. 106

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ. 126