31 mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günüdür

Trend-in məlumatına görə, Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan sonra xalqımızın tarixi keçmişinin obyektiv mənzərəsini yaratmaq imkanı əldə edilib. Uzun illər gizli saxlanılan, üzərinə qadağa qoyulmuş həqiqətlər açılır, təhrif edilmiş hadisələr özünün əsl qiymətini alır.

MDB məkanında müasir coğrafiyanın inkişafının birinci mərhələsi (1918-1945-ci illər)

Məlumdur ki, sovet coğrafiyasında təbii və sosial-iqtisadi proseslərin öyrənilməsi həmişə ictimai-iqtisadi formasiya ilə əlaqələndirilirdi. Hər ölkənin tarixi xüsusiyyətləri bu formasiya baxımından nəzərə alınırdı. Bunun əksinə olaraq burjua coğrafiyaçıları təbii sosial prosesləri tədqiq edərkən müxtəlif ictimai-iqtisadi formasiyaları nəzərə almırdılar. Onlar istehsal üsulunun və istehsal münasibətlərinin rolunu qəbul etmirdilər. Postsovet coğrafiyasının metodologiyası göstərilən mühitdə formalaşdığına görə xeyli siyasiləşdirilmişdir.
Birinci Dünya müharibəsinin fəlakətlərindən çıxmış Rusiya xeyli zəifləmişdir. İnqilabdan sonra başlayan vətəndaş müharibələri, xarici müdaxilələr tez-tez baş verən quraqlıq, aclıq və s. isə çətinliklərlə qarşılanan Rusiyanın xalq təsərrüfatının həddən artıq bərbad hala düşməsinə səbəb olmuşdur. Rusiyanın iqtisadiyyatını bərpa etmək üçün hərtərəfli inkişaf etmiş qabaqcıl maddi-texniki bazanın yaradılması tələb olunurdu. Belə bazaya elmi cəhətdən qabaqcıl və inkişaf etmiş ölkə malik ola bilərdi. Buna görə də coğrafiya elminin qarşısında yeni vəzifələr qoyuldu.
Dövlətin tapşırığı ilə ilk dəfə 1918-ci ildə Rusiyada EA-nın nəzdində təbii məhsuldar qüvvələrin öyrənilməsi (KEPS) komissiyası tədqiqat işlərinə başladı. Bu komissiyanın nəzdində sənaye coğrafiyası şöbəsi yaradıldı. Bu, Elmlər Akademiyasının ilk coğrafiya müəssisəsi idi. Şöbəyə görkəmli rus coğrafiya alimi A.Hetnerin tələbəsi A.A.Qriqoryev rəhbərlik edirdi. Hələ inqilabdan əvvəl açılmış ali coğrafiya kursu yenidən fəaliyyətə başladı. Bu, Sovet İttifaqında yaranmış ilk ali coğrafiya məktəbi oldu. Kursun yenidən fəaliyyətinin təşəbbüsçüləri və onun ilk rəhbərləri A.S.Berq, V.N.Sukaçov, Y.S.Edelşteyn idi.
1920-ci ildə Rusiyanın ilk elektirkləşdirmə planı (QOELRO) hazırlandı. Bu planın həyata keçirilməsi çoxsahəli böyük elmi-tədqiqat işlərinin aparılmasını tələb edirdi. Bunları həyata keçirmək üçün SSRİ EA bütün qüvvələri, o cümlədən mövcud coğrafi qüvvələr də səfərbərliyə alındı.
Sovet Rusiyasının məhsuldar qüvvələrinin bərpası və inkişafı, ölkənin elektrikləşdirilməsi ilə əlaqədar olaraq iqtisadi rayonlar şəbəkəsinə yenidən baxmaq lazım gəldi. Belə ki, köhnə rayonların sərhədləri xeyli dəyişmiş və yeni rayon əmələgəlmə prosesləri baş vermişdir. Ölkədə planlaşma işini düzgün təşkil etmək üçün elmi prinsiplər əsasında yeni iqtisadi rayonlaşma aparmaq tələb olunurdu. Buna görə də ölkənin iqtisadi-coğrafi qüvvələri Dövlət Plan Komissiyasının (DPK) ətrafında cəmləşərək yeni rayonlaşdırma işinə başladı (1918-1921). Bütün ölkənin və onun hər rayonunun iqlimi, suları, torpağı, bitkisi, faydalı qazıntıları və digər təbii-iqtisadi imkanları öyrənilir və məhsuldar qüvvələrin ərazidə səmərəli yerləşməsi məsələləri dərindən təhlil edilirdi.
DPK-da planlaşdırmanın ilk mühüm işi təsərrüfatın sahə və ərazi üzrə planlaşdırılmasını birləşdirmək oldu. Komissiyanın xüsusi qrupu 1921-ci ildə sahələr üzrə planlaşdırma üçün ölkə ərazisində 21 iqtisadi rayon müəyyənləşirdi. Bu rayonlaşmanı başda K.M.Krjijanovski olmaqla bir qrup tanınmış alim aparırdı. İ.Q.Aleksandrov, L.L.Nikitin, E.Y.Şulqin, N.N.Kolosovski və b. tərtib etdikləri həmin rayonlaşdırma sxemi ilk dəfə olaraq ölkə miqyasında yaradılmağı layihələşdirilən ixtisaslaşmış ərazi-istehsal komplekslərini əhatə edirdi. Rayonlaşdırma apararkən ərazinin təbiəti, təsərrüfat xüsusiyyətləri coğrafi əmək bölgüsünün vəziyyəti və s. nəzərə alınmışdır. Təsadüfü deyildir ki, belə rayonlaşdırma coğrafiya elminin sürətlə inkişafına, xüsusilə iqtisadi coğrafiyanın rolunun xeyli yüksəldilməsinə səbəb olmuşdur.
Beləliklə, Sovet hakimiyyətinin ilk illərindən etibarən, ölkədə məhsuldar qüvvələrin inkişafı və səmərəli yerləşdirilməsi ilə yanaşı, iqtisadi-təbii rayonlaşdırma işlərinə də başlanmışdır. Bu işlərin aparılmasında coğrafiya elminin böyük rolu olmuşdur.
Moskvada D.N.Anuçinin məktəbi fiziki coğrafiyanın yenidən qurulmasında, müxtəlif sahələrin inkişafında böyük müvəffəqiyyətlər qazandı. Bu məktəbin fəaliyyətinə A.A.Borzov rəhbərlik edirdi. Moskva coğrafiyaçılarının elmi tədqiqatları əsasən təbii ehtiyatların planlı surətdə mənimsənilməsinə və məhsuldar qüvvələrin inkişafının təmin edilməsinə yönəldilmişdir.
20-ci illərin ortalarında A.A.Borzovun rəhbərliyi ilə Moskva Dövlət Universitetinin nəzdində Xüsusi Coğrafiya Tədqiqat İnstitut yarandı. İnstitutun əsas məqsədi ölkədə fiziki coğrafiyanı inkişaf etdirmək, təbii coğrafi elementlərin və hadisələrin inkişaf prosesinin qarşılıqlı əlaqələrini öyrənmək idi. Bu institut və dəqiq kəmiyyət hesablamalarını nəzərə almaq məsələlərini irəli sürürdü.
1926-cı ildə N.N.Baranskinin «SSRİ-nin coğrafiyası» əsəri nəşr edildi. İlk dəfə yazılan bu kitab QOELRO planı və Dövlət Plan Komissiyasının iqtisadi rayonlaşdırmaya dair materiallarına əsaslanırdı. Özü də bu tədris kitabı olmaqla yanaşı, həm də ölkənin planlaşdırma işlərində də geniş istifadə olunan elmi əsər idi. Ona görə də DPK-nin əməkdaşları həmin kitab haqqında müsbət rəylər söyləmişdilər. Az müddət içərisində adıçəkilən kitab iqtisadi coğrafiya elminin nüfuzunu xeyli yüksəltmiş və Rusiyada bu elmin hərtərəfli inkişaf etməsi üçün şərait yaratmışdır.
İqtisadi coğrafiya üzrə tədqiqat işləri aparmaq üçün istehsalatda və DPK tərkibində çalışan təcrübəli mütəxəssislər cəlb edilirdi (A.L.Nikitin, N.N.Kolosovski, V.M.Çetirkin, V.İ.Lavrov və b.). Onlar sonralar ölkə coğrafiyasının qurucuları və nəzəriyyəçiləri oldular.
1923-cü ildən başlayaraq N.N.Baranski Moskva Universitetinə gəlir. Onun A.A.Borzovla əməkdaşlığı nəticəsində coğrafiya qrupu yaradılır.
Sankt-Peterbuqda L.S.Berqin, S.S.Neustriyovun, V.N.Sukaçovun və b. rəhbərliyi ilə fiziki coğrafiya inkişaf etməyə başladı. Lakin iqtisadi coğrafiyanın yeni qaydada inkişafı burada xeyli ləng gedirdi. Denin və statistik coğrafiya məktəbinin digər nümayəndələrinin ona təsiri xeyli güclü idi. Fiziki coğrafiyaçıların digər təbiət elmləri nümayəndələri ilə əməkdaşlığı onların elminin inkişafında xüsusi rol oynamışdır.
Hələ 30-cu illərdə fiziki coğrafiyaçılar, geoloqlar, bioloqlar torpaqşünaslarla birlikdə ümumi yerşünaslığa, təbii proseslərə, zonalara, iqlimə aid qiymətli kitablar nəşr etdirmişdilər. «SSRİ-nin coğrafi zonaları» (L.S.Berq) «Mədəni bitkilərin və bitki ehtiyatlarının coğrafiyası» (N.İ.Vavilov) və s. kimi kitablar dünya fiziki coğrafiyasının qiymətli əsərləri hesab olunur. Bununla belə, fiziki və iqtisadi coğrafiyada kompleks tədqiqatlara münasibətdə mövcud olan fərqlər ümumi işə xeyli ziyan vururdu. Vahid coğrafiya ideyası uzun illər mübahisələr doğurmuşdur.
Dövlətin 1934-cü il 16 may tarixli qərarında coğrafiyanın tədrisinin bütün sahələrinə, o cümlədən bu elmin inkişafı məsələlərinə də toxunulmuşdur. Qərarda şərh olunurdu ki, coğrafi təhsil fiziki coğrafiya ilə iqtisadi coğrafiyanın kombinasiyası ilə getməlidir. Coğrafiya dərsləri mücərrəd, təsviri sadalama deyil, düşünülmüş sistemlərin təhlili, materialın canlı izahı və xəritələrdən geniş istifadə əsasında aparılmalıdır. Coğrafiyanın tədrisinə kömək üçün «Qeoqrafiya v şkole» məcmuəsinin nəşri haqqında göstəriş verilmişdir. Universitetlər və pedaqoji institutlarda coğrafiya fakültələrinin açılması məsləhət görülmüşdü. Ali məktəblərdə də coğrafiyanın tədrisini yaxşılaşdırmaq və coğrafi elmi-tədqiqat işlərini möhkəmləndirmək məqsədi ilə dövlət xüsusi qərar qəbul etdi.
1934-cü ildə SSRİ EA nəzdində fiziki coğrafiya bölməsi, 1936-cı ildə isə Moskva Coğrafiya İnstitutu yarandı. Bəzi ali məktəblərin nəzdində elmi-tədqiqat mərkəzləri və yeni coğrafiya kafedraları açıldı. SSRİ EA-nın tərkibində bir sıra coğrafiya mərkəzləri yarandı. Burada aparılan fiziki və iqtisadi coğrafi tədqiqatlar nəticəsində qiymətli coğrafi əsərlər meydana gəldi. SSRİ-nin böyük dünya atlası nəşr edildi.
Akademiyanın coğrafiya institutları SSRİ-nin təbiətini və təbii sərvətlərini öyrənmək üçün iri ekspedisiyalar təşkil etdilər.
Moskva Coğrafiya Mərkəzində ayrı-ayrı regionların, iqtisadi rayonların və müttəfiq respublikaların öyrənilməsində böyük işlər görülmüşdü. Ölkənin müxtəlif rayonlarında tədqiqat bazaları və filiallar yaradıldı. Sonralar bir sıra rayonlarda bu bazalar iri tədqiqat institutlarına çevrildi. Uzaq Şərqə, Şərqi Sibirə, Azərbaycana, Gürcüstana, Yakutiyaya, Kola yarımadasına, Qazaxıstana, Orta Asiyaya xüsusi ekspedisiyalar göndərildi. Bu ekspedisiyaların elmi axtarışları nəticəsində toplanan məlumatlar sənaye, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat sahələrində quruculuq işlərinin aparılmasına xeyli kömək etmişdir.
Moskva və Sankt-Peterburq coğrafi mərkəzləri bütün ölkə üçün coğrafiya mütəxəssisləri hazırlayırdılar.
İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində ölkədə artıq güclü coğrafiya elmi yaranmışdı. Gürcüstan, Azərbaycan, Türkmənistan kimi respublikalarda, Sibir və Uzaq Şərq rayonlarında coğrafiya institutları açıldı. Moskva, Sankt-Peterburq, Kiyev, Lvov, Kazan, Bakı, Xarkov, Yerevan, Tbilisi, Riqa və s. universitetlərin nəzdindəki coğrafi tədris və tədqiqat mərkəzlərində yüzlərlə görkəmli alim çalışmağa başladı.
Böyük Vətən müharibəsi dövründə B.B.Polınov, K.K.Markov hərbi coğrafiyanın yeni elmi əsaslarını yaratdılar. N.N.Zubov, İ.D.Papanin, L.Y.Zimin və b. hərbi dəniz coğrafiyası problemlərini işlədilər.
Sovet coğrafiyaçıları müxtəlif müharibə meydanlarının coğrafi xüsusiyyətlərini öyrənmək işində bir sıra əsərlər yaratdılar. Müharibə dövründə qərb rayonlarından şərq rayonlarına sənaye müəssisələrinin və əhalinin köçürülməsi və arxa cəbhədə möhkəm iqtisadi bazanın yaradılması üçün coğrafiyaçıların irəli sürdükləri qiymətli təkliflər ölkənin müdafiə işinə xeyli kömək etdi.
Atlantik okeanından Sakit okeana gedən Şimal dəniz yolunun axtarışına Avropa və həm də Rusiya tədqiqatçıları və səyyahları böyük diqqət yetirdilər. Murmanskdan başlayaraq Şimal Buzlu okeanı və Berinq boğazından keçərək Vladivostokadək uzanan bu yol Avropadan Asiyaya, Hind okeanından gedən yolu iki dəfə qısaldıldı. Tarixin müxtəlif dövrlərində bu yolun öyrənilməsi və kəşfində rus alim və səyyahları – M.V.Lomonosov, Vitus Berinq, Sibiryakov, O.Şmidt və b. böyük səy göstərmişlər. Lakin Şimal yolu çox çətin yol idi, qalın buzlarla örtülmüşdür və yalnız güclü buzqıran gəmilər icad olunduqdan sonra onun intensiv mənimsənilməsinə başlamaq mümkün olmuşdur.
1913-1914-cü illərdə B.A.Vilinskinin rəhbərliyi altında buzqıran gəmilərin köməyi ilə təşkil olunan rus ekspedisiyası Çelyuskin burnundan şimalda yerləşən Şimal Torpağı arxipelaqını kəşf etdi.
Sərt təbiətli Şimal yolunun intensiv mənimsənilməsinə güclü atom buzqıran gəmilərin köməyi ilə 1960-cı illərdən sonra başlanmışdır. Lakin gəmilərin bu yolla hərəkəti çox vaxt və vəsait tələb etdiyinə görə Avropa-Asiya yük daşınmasında onun istifadəsi genişlənə bilmədi.
Sovetlərin dövründə Arktikada buz üstündə üzən çoxlu stansiyalar təşkil olunurdu. Hərbi məlumatlar əldə etmək, yeni şimal texnikasını sınaqdan keçirməklə yanaşı, belə stansiyalarda Arktikanın havası, buzların qalınlığı və hərəkət istiqamətləri, okeanın dibi, axınlar və s. haqqında elmi müşahidələr aparılırdı. İlk belə stansiyalardan (Şimal Qütbü № I) biri 1937-ci ildə İ.D.Papanin (1894-1986) rəhbərliyi altında təşkil olunmuşdur. Bu ekspedisiyaya ümumi rəhbərliyi akad. O.Y.Şmidt (1891-1956) həyata keçirirdi. Bu ekspedisiya tarixdə ilk dəfə olaraq təyyarələr vasitəsi ilə bilavasitə şimal qütbünün üstünə endirildi və hərəkət edən buzlar üzərində stansiya quraraq müxtəlif xarakterli müşahidələr aparmağa başladı. Papaninçilər adı ilə tarixə düşən bu stansiyanın iştirakçıları uzun müddət buzlar üzərində qalıb müşahidələr aparmış, çətinliklərlə qarşılaşmışlar və nəhayət buzqıran gəmilərin köməyi ilə materikə çıxarılmışlar. Bundan sonra Arktikada bir çox üzən stansiyalar yaradılıb. Bu stansiyalar Böyük Şimal yolunun (Arxangelsk – Berinq boğazı) açılmasında və fəaliyyətində yardımçı olmuşlar.
Yalnız 1977-ci ildə «Arktika» adlı sovet atom buzqıran gəmisi tarixdə ilk dəfə buzların üstü ilə üzərək düz Şimal qütbünə gəlib çıxmışdı.
Artıq XX əsrin 20-30-cu illərindən başlayaraq dünyanın aparıcı ölkələrinin – ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, SSRİ və b. Antarktida materikində elmi – tədqiqat ekspedisiyaları fəaliyyətə başlayırlar. Sonralar Beynəlxalq Geofizika (1957-1958) ilinin başlanğıcı ilə əlaqədar olaraq aparılan tədqiqat işləri daha da genişləndirildi. Burada keçmiş Sovet İttifaqının Mirnıy, Pionersk və b. stansiyaları fəaliyyətə başladılar. Göstərilən sovet və xarici ölkə stansiyaları dünya iqlimi və şirin su ehtiyatının «anbarı» hesab olunan Antarktidanın elmi cəhətdən öyrənilməsini xeyli dərinləşdirdi. Burada tədqiqat aparan 12 ölkə arasında əldə olunan razılığa əsasən Antarktida hərbi xarakterli hər hansı bir tədbirin həyata keçirilməsi qadağan olunur, bütün ölkələr materik haqqında topladıqları məlumatları bir-birilə mübadilə edirlər.
Coğrafiya tarixi,
Tapdıq Həsənov,Əbdürrəhim Hacızadə

• Teqlər:
• coğrafiya
• , coğrafiya tarixi

31 mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günüdür

31 mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günüdür. Bu tarixdə 1918-ci ilin martında ermənilər tərəfindən azərbaycanlılara qarşı törədilmiş qanlı qırğın qurbanlarının xatirəsi anılır.

Trend-in məlumatına görə, Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan sonra xalqımızın tarixi keçmişinin obyektiv mənzərəsini yaratmaq imkanı əldə edilib. Uzun illər gizli saxlanılan, üzərinə qadağa qoyulmuş həqiqətlər açılır, təhrif edilmiş hadisələr özünün əsl qiymətini alır.

Azərbaycan xalqına qarşı dəfələrlə törədilmiş və uzun illərdən bəri öz siyasi-hüquqi qiymətini almamış soyqırım da tarixin açılmamış səhifələrindən biridir.

1813 və 1828-ci illərdə imzalanan Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri Azərbaycan xalqının parçalanmasının, tarixi torpaqlarımızın bölünməsinin əsasını qoydu. Azərbaycan xalqının bu milli faciəsinin davamı kimi onun torpaqlarının zəbti başlandı. Qısa bir müddətdə bu siyasət gerçəkləşdirilərək ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına kütləvi surətdə köçürülməsi həyata keçirildi. Soyqırım Azərbaycan torpaqlarının işğalının ayrılmaz bir hissəsinə çevrildi.

İrəvan, Naxçıvan və Qarabağ xanlıqları ərazilərində məskunlaşdırılan ermənilərin orada yaşayan azərbaycanlılarla müqayisədə azlıq təşkil etmələrinə baxmayaraq, öz havadarlarının himayəsi altında “erməni vilayəti” adlandırılan inzibati bölgünün yaradılmasına nail oldular. Belə süni ərazi bölgüsü ilə əslində azərbaycanlıların öz torpaqlarından qovulması və məhv edilməsi siyasətinin bünövrəsi qoyuldu. “Böyük Ermənistan” ideyaları təbliğ olunmağa başlandı. Bu uydurma dövlətin Azərbaycan torpaqlarında yaradılmasına bəraət qazandırmaq məqsədilə erməni xalqının tarixinin saxtalaşdırılmasına yönəlmiş genişmiqyaslı proqramlar reallaşdırıldı. Azərbaycanın və ümumən Qafqaz tarixinin təhrif olunması həmin proqramların mühüm tərkib hissəsini təşkil edirdi.

“Böyük Ermənistan” yaratmaq xülyasından ruhlanan erməni qəsbkarlar 1905-1907-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı açıq şəkildə genişmiqyaslı qanlı aksiyalar həyata keçirdilər. Ermənilərin Bakıdan başlanan vəhşilikləri Azərbaycanı və indiki Ermənistan ərazisindəki qədim Azərbaycan torpaqlarını əhatə etdi. Yüzlərlə yaşayış məntəqəsi dağıdılıb yerlə-yeksan edildi, minlərlə azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirildi. Bu hadisələrin təşkilatçıları məsələnin mahiyyətinin açılmasına, ona düzgün siyasi-hüquqi qiymət verilməsinə maneçilik törədərək azərbaycanlıların mənfi obrazını yaratmış, özlərinin avantürist torpaq iddialarını pərdələmişdilər.

Birinci Dünya müharibəsi, Rusiyada baş vermiş 1917-ci il fevral və oktyabr çevrilişlərindən məharətlə istifadə edən ermənilər öz iddialarını bolşevik bayrağı altında reallaşdırmağa nail oldular. 1918-ci ilin mart ayından etibarən əks-inqilabçı ünsürlərlə mübarizə şüarı altında Bakı Kommunası tərəfindən ümumən Bakı quberniyasını azərbaycanlılardan təmizləmək məqsədi güdən mənfur plan həyata keçirilməyə başlandı. Həmin günlərdə ermənilərin törətdikləri cinayətlər Azərbaycan xalqının yaddaşına əbədi həkk olundu. Minlərlə dinc azərbaycanlı əhali yalnız milli mənsubiyyətinə görə məhv edildi. Ermənilər evlərə od vurub insanları diri-diri yandırdılar. Milli memarlıq incilərini, məktəbləri, xəstəxanaları, məscid və digər abidələri dağıdıb Bakının böyük bir hissəsini xarabalığa çevirdilər.

Azərbaycanlıların soyqırımı Bakı, Şamaxı, Quba qəzalarında, Qarabağ, Zəngəzur, Naxçıvan, Lənkəran və Azərbaycanın başqa bölgələrində xüsusi qəddarlıqla həyata keçirildi. Bu ərazilərdə dinc əhali kütləvi surətdə qətlə yetirildi, kəndlər yandırıldı, milli mədəniyyət abidələri dağıdılıb məhv edildi.

1918-ci ilin mart qırğınları millətçi ermənilər tərəfindən azərbaycanlılara qarşı irqi ayrı-seçkilik və etnik təmizləmə siyasəti əsasında əvvəlcədən hazırlanmış və qəddarcasına həyata keçirilən siyasət idi.

1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakı Sovetinin mandatı altında fəaliyyət göstərən daşnak-bolşevik silahlı dəstələri tərəfindən Bakı şəhərində, habelə Bakı quberniyasına daxil olan digər şəhər və qəzalarda xüsusi qəddarlıqla törədilən kütləvi qırğınlarda Bakı Sovetinin 6000 və Daşnaksütyun partiyasının 4000 silahlı əsgəri iştirak edib.

Azərbaycanlılara qarşı törədilən soyqırım Bakı ilə yanaşı, Şamaxı, Quba, İrəvan, Zəngəzur, Qarabağ, Naxçıvan və Qars bölgələrini də əhatə etdi. 1918-ci ilin ilk beş ayı ərzində təkcə Qubada xüsusi vəhşiliklə 16 mindən artıq insan öldürüldü. Ermənilər, həmçinin Qubada yaşayan yerli yəhudi və ləzgilərə qarşı qətliam törətdilər. Quba rayonu ərazisində 2007-ci ildə aşkar olunmuş kütləvi məzarlıq ermənilərin törətdiyi qeyri-insani əməllərin əyani sübutunu təşkil edir.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yarandıqdan sonra 1918-ci ilin mart hadisələrinə xüsusi diqqət ayrıldı. Nazirlər Şurası 1918-ci il iyulun 15-də bu faciənin tədqiqi məqsədilə Fövqəladə istintaq komissiyasının yaradılması haqqında qərar qəbul etdi. Komissiya mart soyqırımını, ilkin mərhələdə Şamaxıdakı vəhşilikləri, İrəvan quberniyası ərazisində ermənilərin törətdikləri ağır cinayətləri araşdırdı. Dünya ictimaiyyətinə bu həqiqətləri çatdırmaq üçün Xarici İşlər Nazirliyi nəzdində xüsusi qurum yaradıldı. Fövqəladə istintaq komissiyası sübutlar əsasında dinc əhaliyə qarşı müxtəlif cinayətlərə görə təqsirləndirilən 194 nəfər barəsində cinayət işi açdı və törətdikləri cinayətlərə görə Bakıda 24 və Şamaxıda təxminən 100 nəfər həbs olundu.

1919 və 1920-ci il martın 31-i iki dəfə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən Ümummilli Matəm Günü kimi qeyd edildi. Əslində bu, azərbaycanlılara qarşı yürüdülən soyqırım və bir əsrdən artıq davam edən torpaqlarımızın işğalı proseslərinə tarixdə ilk dəfə siyasi qiymət vermək cəhdi idi. Lakin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu bu işin başa çatmasına imkan vermədi.

Li Van Klif

Li Van Klif (ing. Lee Van Cleef ; 9 yanvar 1925 ( 1925-01-09 ) [1] [2] [3] […] , Somerville [d] , Nyu Cersi – 16 dekabr 1989 ( 1989-12-16 ) [1] [2] [3] […] , Oxnard [d] , Kaliforniya ) — məşhur ABŞ aktyoru. Aktyor çəkildiyi vestern filmlərində yaratdığı mənfi rolları ilə tanınır. Elə Yaxşı, pis, hirsli filmində Sentenza (Pis) rolunu ela ifa etmiş,hətta bütün zamanların ən yaxşı mənfi aktyoru sayılır.Mənfi rollar kimi müsbət rolların da öhdəsindən məharətlə gəlmişdir. Belə filmlərdən ən məşhuru “For a Few Dollars More” (Bir Qədər Dollar Daha Çox) filmidir ki, aktyor bu filmdə Polkovnik Duqlas Mortimer obrazını canlandırmışdır. 37 illik aktyorluq karyerasında 90 filmdə rol almışdır.

Mündəricat

Van Klif Somerville,Nyu Cersidə anadan olmuşdur. Hər iki valideyni holland mənşəlidir. İkinci dünya müharibəsində iştirak etmiş, müharibədən sonra peşəsi – mühasibliyi atmış və aktyor olmuşdur. İlk filmi klassik “High Noon” filmidir. O, bu filmdə cani obrazını canlandırmışdır. 1959-1962-ci illərdə ABŞ-ın ABC kanalında yayımlanan “The Rifleman” serialında müxtəlif rollar almışdır.Daha sonra aktyor filmlərə, xüsusi olaraq da vestern filmlərinə dəvətlər alır. Beləliklə aktyor 1962-ci ildə Con Fordun “The Man Who Shot Liberty Valance” adlı filmində öz mənfi rolunu alır. Filmdə aktyordan başqa artıq kinoda öz sözlərini demiş Ceyms Stüart və Con Ueyn də çəkilmişdir. Van Klif elə həmin ili yenə də Con Fordun digər “How the West Was Won ” adlı filmində rol alır.

1958-ci ildə Li Van Klif ağır avtomobil qəzasına düşür və bir müddətlik aktyor karyerasını dayandırmalı olur. 1962-1965-ci illərdə Hollivudda otellərin birində rəssam işləyir.Bu dövrdə içkiyə qurşanır və günlərin bir günü ona dünya şöhrəti gətirəcək adamla – Serco Leone ilə təsadüfən tanış olur.Bu təsadüfi görüşdən sonra Van Klif rejissorun “Dollar trilogiya”-sının iki böyük filmində əsas rollar alır. Bu filmlər Yaxşı, pis, hirsli və “For a Few Dollars More” filmləridir.İllər sonra Con Karpenterin “Escape from New York” adlı filmində ikinci plan kişi rolunu ifa edir.

Li Van Klif

Aktyor ömrünün son illərində ürək xəstəliklərindən əziyyət çəkir. 1989-cu ildə dekabrın 16-sı gecə Oxnarddakı evində huşunu itirir. Gecə ilə St. John’s Regional Medical Center adlı xəstəxanaya çatdırılsa da dünyasını dəyişir.

Los-Ancelesdə “Hollywood Hills”də dəfn edilmişdir. Qəbrinin üstündə “Lee Van Cleef Jan 9, 1925 – Dec 16, 1989 ‘Best of the Bad’ Love and Light” yazılmışdır.

Filmoqrafiya

• High Noon (1952)
• Untamed Frontier (1952)
• Kansas City Confidential (1952)
• The Beast From 20,000 Fathoms (1953)
• The Lawless Breed (1953)
• The Bandits of Corsica (1953)
• White Lightning (1953)
• Arena (1953)
• Vice Squad (1953)
• From Here To Eternity (1953)
• Jack Slade (1953)
• The Nebraskan (1953)
• Private Eyes (1953)
• Tumbleweed (1953)
• Gypsy Colt (1954)
• Arrow in The Dust (1954)
• Rails into Laramie (1954)
• The Yellow Tomahawk (1954)
• Princess of the Nile (1954)
• The Desperado (1954)
• Dawn at Socorro (1954)
• Treasure of Ruby Hills (1955)
• Ten Wanted Men (1955)
• The Naked Street (1955)
• Man Without A Star (1955)
• I Cover the Underworld (1955)
• The Road to Denver (1955)
• A Man Alone (1955)
• The Vanishing American (1955)
• The Conqueror (1955)
• The Big Combo (1955)
• It Conquered the World (1956)
• Tribute to a Bad Man (1956)
• Pardners (1956)
• Accused of Murder (1956)
• The Lonely Man (1957)
• The Tin Star (1957)
• The Quiet Gun (1957)
• Gunfight at the O.K. Corral (1957)
• China Gate (1957)
• The Badge of Marshal Brennan (1957)
• The Last Stagecoach West (1957)
• Joe Dakota (1957)
• Gun Battle of Monterey (1957)
• Raiders of Old California (1957)
• Day of the Bad Man (1958)
• The Bravados (1958)
• The Young Lions (1958)
• Machete (1958)
• Wanted: Dead or Alive, “The Hostage” (1959)
• Guns, Girls, and Gangsters (1959)
• Ride Lonesome (1959)
• The Rifleman, “The Deadly Wait”
• Bonanza, “The Blood Line” (1960)
• Mr. Lucky, “Dangerous Lady”
• The Slowest Gun in the West (1960)
• Posse from Hell (1961)
• The Twilight Zone – “The Grave” (1961)
• The Man Who Shot Liberty Valance (1962)
• How the West Was Won (1962)
• The Dakotas as Larry Jackson in “A Man Called Ragan” and as Slade Tucker in “Thunder in Pleasant Valley” (1963)
• The Andy Griffith Show – “Banjo-Playing Deputy” (1965)
• For a Few Dollars More (1965)
• Yaxşı, pis, hirsli (1966)
• The Big Gundown (1966)
• Death Rides a Horse (1967)
• Day of Anger (1967)
• Beyond the Law (1968)
• Commandos (1968)
• Sabata (1969)
• Barquero (1970)
• El Condor (1970)
• Captain Apache (1971)
• Return of Sabata (1971)
• The Grand Duel (aka Storm Rider, The Big Showdown) (1972)
• Bad Man’s River (1972)
• The Magnificent Seven Ride! (1972)
• Mean Frank and Crazy Tony (aka Escape From Death Row) (1973)
• The Stranger and the Gunfighter (1974)
• Escape From Death Row (1975)
• Take a Hard Ride (1975)
• God’s Gun (1976)
• Kid Vengeance (1977)
• The Perfect Killer (1977)
• Nowhere to Hide (1977)
• The Rip-Off (1978)
• The Hard Way (1979)
• The Octagon (1980)
• Escape from New York (1981)
• Killing Machine (1983)
• Codename: Wild Geese (1984)
• The Master (1984)
• Jungle Raiders (1985)
• Armed Response (1986)
• Der Commander (1988)
• Speed Zone aka Cannonball Fever (1989)
• Thieves of Fortune (1989)

İstinadlar

Xarici keçidlər

• Lee Van Cleef (ing.) Internet Movie Database saytında

Avqust 01, 2021
Ən son məqalələr

Şəki heyvandarları (film, 1975)

Şəki heyvandarlıq kompleksi (film, 1975)

Şəki hökmdarlığı

Şəki knyazlığı

Şəki paxlavası

Şəki pitisi

Şəki qalası (Zəngəzur)

Şəki rayonu

Şəki sarayı (film, 1965)

Şəki xan sarayı

Ən çox oxunan

Arif Məmmədli

Arif Nərimanbəyov

Arif Orucov

Arif Paşa

Arif Paşayev

klif, cleef, yanvar, 1925, 1925, somerville, cersi, dekabr, 1989, 1989, oxnard, kaliforniya, məşhur, abş, aktyoru, aktyor, çəkildiyi, vestern, filmlərində, yaratdığı, mənfi, rolları, ilə, tanınır, elə, yaxşı, hirsli, filmində, sentenza, rolunu, etmiş, hətta, b. Li Van Klif ing Lee Van Cleef 9 yanvar 1925 1925 01 09 1 2 3 Somerville d Nyu Cersi 16 dekabr 1989 1989 12 16 1 2 3 Oxnard d Kaliforniya meshur ABS aktyoru Aktyor cekildiyi vestern filmlerinde yaratdigi menfi rollari ile taninir Ele Yaxsi pis hirsli filminde Sentenza Pis rolunu ela ifa etmis hetta butun zamanlarin en yaxsi menfi aktyoru sayilir Menfi rollar kimi musbet rollarin da ohdesinden meharetle gelmisdir Bele filmlerden en meshuru For a Few Dollars More Bir Qeder Dollar Daha Cox filmidir ki aktyor bu filmde Polkovnik Duqlas Mortimer obrazini canlandirmisdir 37 illik aktyorluq karyerasinda 90 filmde rol almisdir Li Van Klifing Lee Van CleefDogum tarixi 9 yanvar 1925 1925 01 09 1 2 3 Dogum yeri Somerville d Somerset County d Nyu Cersi ABSVefat tarixi 16 dekabr 1989 1989 12 16 1 2 3 64 yasinda Vefat yeri Oxnard d Ventura qrafligi Kaliforniya Kaliforniya ABSVefat sebebi urek tutmasiDefn yeri Hollivud Hillz qebiristanligi d Vetendasligi ABSFealiyyeti kino aktyoru aktyor esger televiziya aktyoruFealiyyet illeri 1952 ci ildenIMDb ID 0001812briansdriveintheater com Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Olumu 3 Filmoqrafiya 4 Istinadlar 5 Xarici kecidlerHeyati RedakteVan Klif Somerville Nyu Cerside anadan olmusdur Her iki valideyni holland menselidir Ikinci dunya muharibesinde istirak etmis muharibeden sonra pesesi muhasibliyi atmis ve aktyor olmusdur Ilk filmi klassik High Noon filmidir O bu filmde cani obrazini canlandirmisdir 1959 1962 ci illerde ABS in ABC kanalinda yayimlanan The Rifleman serialinda muxtelif rollar almisdir Daha sonra aktyor filmlere xususi olaraq da vestern filmlerine devetler alir Belelikle aktyor 1962 ci ilde Con Fordun The Man Who Shot Liberty Valance adli filminde oz menfi rolunu alir Filmde aktyordan basqa artiq kinoda oz sozlerini demis Ceyms Stuart ve Con Ueyn de cekilmisdir Van Klif ele hemin ili yene de Con Fordun diger How the West Was Won adli filminde rol alir 1958 ci ilde Li Van Klif agir avtomobil qezasina dusur ve bir muddetlik aktyor karyerasini dayandirmali olur 1962 1965 ci illerde Hollivudda otellerin birinde ressam isleyir Bu dovrde ickiye qursanir ve gunlerin bir gunu ona dunya sohreti getirecek adamla Serco Leone ile tesadufen tanis olur Bu tesadufi gorusden sonra Van Klif rejissorun Dollar trilogiya sinin iki boyuk filminde esas rollar alir Bu filmler Yaxsi pis hirsli ve For a Few Dollars More filmleridir Iller sonra Con Karpenterin Escape from New York adli filminde ikinci plan kisi rolunu ifa edir Olumu Redakte Li Van Klif Aktyor omrunun son illerinde urek xesteliklerinden eziyyet cekir 1989 cu ilde dekabrin 16 si gece Oxnarddaki evinde husunu itirir Gece ile St John s Regional Medical Center adli xestexanaya catdirilsa da dunyasini deyisir Los Ancelesde Hollywood Hills de defn edilmisdir Qebrinin ustunde Lee Van Cleef Jan 9 1925 Dec 16 1989 Best of the Bad Love and Light yazilmisdir Filmoqrafiya RedakteHigh Noon 1952 Untamed Frontier 1952 Kansas City Confidential 1952 The Beast From 20 000 Fathoms 1953 The Lawless Breed 1953 The Bandits of Corsica 1953 White Lightning 1953 Arena 1953 Vice Squad 1953 From Here To Eternity 1953 Jack Slade 1953 The Nebraskan 1953 Private Eyes 1953 Tumbleweed 1953 Gypsy Colt 1954 Arrow in The Dust 1954 Rails into Laramie 1954 The Yellow Tomahawk 1954 Princess of the Nile 1954 The Desperado 1954 Dawn at Socorro 1954 Treasure of Ruby Hills 1955 Ten Wanted Men 1955 The Naked Street 1955 Man Without A Star 1955 I Cover the Underworld 1955 The Road to Denver 1955 A Man Alone 1955 The Vanishing American 1955 The Conqueror 1955 The Big Combo 1955 It Conquered the World 1956 Tribute to a Bad Man 1956 Pardners 1956 Accused of Murder 1956 The Lonely Man 1957 The Tin Star 1957 The Quiet Gun 1957 Gunfight at the O K Corral 1957 China Gate 1957 The Badge of Marshal Brennan 1957 The Last Stagecoach West 1957 Joe Dakota 1957 Gun Battle of Monterey 1957 Raiders of Old California 1957 Day of the Bad Man 1958 The Bravados 1958 The Young Lions 1958 Machete 1958 Wanted Dead or Alive The Hostage 1959 Guns Girls and Gangsters 1959 Ride Lonesome 1959 The Rifleman The Deadly Wait Bonanza The Blood Line 1960 Mr Lucky Dangerous Lady The Slowest Gun in the West 1960 Posse from Hell 1961 The Twilight Zone The Grave 1961 The Man Who Shot Liberty Valance 1962 How the West Was Won 1962 The Dakotas as Larry Jackson in A Man Called Ragan and as Slade Tucker in Thunder in Pleasant Valley 1963 The Andy Griffith Show Banjo Playing Deputy 1965 For a Few Dollars More 1965 Yaxsi pis hirsli 1966 The Big Gundown 1966 Death Rides a Horse 1967 Day of Anger 1967 Beyond the Law 1968 Commandos 1968 Sabata 1969 Barquero 1970 El Condor 1970 Captain Apache 1971 Return of Sabata 1971 The Grand Duel aka Storm Rider The Big Showdown 1972 Bad Man s River 1972 The Magnificent Seven Ride 1972 Mean Frank and Crazy Tony aka Escape From Death Row 1973 The Stranger and the Gunfighter 1974 Escape From Death Row 1975 Take a Hard Ride 1975 God s Gun 1976 Kid Vengeance 1977 The Perfect Killer 1977 Nowhere to Hide 1977 The Rip Off 1978 The Hard Way 1979 The Octagon 1980 Escape from New York 1981 Killing Machine 1983 Codename Wild Geese 1984 The Master 1984 Jungle Raiders 1985 Armed Response 1986 Der Commander 1988 Speed Zone aka Cannonball Fever 1989 Thieves of Fortune 1989 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru aciq melumat platformasi 2011 lt a href https wikidata org wiki Track Q193563 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19938912 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track P268 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q54837 gt lt a gt 1 2 3 4 5 6 filmportal de 2005 lt a href https wikidata org wiki Track P2639 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q15706812 gt lt a gt 1 2 3 4 5 6 GeneaStar lt a href https wikidata org wiki Track P8094 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q3100478 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q98769076 gt lt a gt Xarici kecidler RedakteLee Van Cleef ing Internet Movie Database saytindaMenbe https az wikipedia org w index php title Li Van Klif amp oldid 6059746, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.