Ali riyaziyyat kursundan mühazirlər

yişənli funksiyaların diferensial hesabı, ali cəbr elementləri, çoxdə-

M.m.sbzliyev ali riyaziyyatdan mühazirlr

2019-02-17 16:00:00

Riyaziyyatdan dərs nümunəsi – Mövzunun geniş izahı

AzEdu.az Pifaqor teoremi mövzusunun həllini təqdim edir. VIII sinif Standart: 3.1.3. Pifaqor teoremini tətbiq edir, iti bucağın triqonometrik funksiyalarının təriflərini bilir və bəzi bucaqların triqonometrik funksiyalarının qiymətini tapır. Təlim məqsədi: Pifaqor teoremini mənimsəyib, məsələyə tətbiq edir. İnteqrasiya: Fizika, informatika. İş forması: Qruplarla iş. İş üsulları: “Beyin həmləsi”, müzakirə. Resurslar: Dərslik, iş vərəqləri, xətkeş, İKT Motivasiya: Motivasiya üçün Pifoqorun və düzbucaqlı üçbucağın əks olunduğu şəkil şagirdlərə nümayiş olunur və belə bir sual verilir: “Bu şəkil nəyi ifadə edir?” Şagirdlər şəklə baxıb öz cavablarını-fərziyyələrini söyləyirlər. Bu fərziyyələrə istinad olunaraq tədqiqat sualı müəyyənləşdirilir: Tədqiqat sualı: 1. Düzbucaqlı üçbucaqda katetlər məlum olduqda hipetonuz necə tapılır? 2. Hipetonuz və katetlərdən biri verildikdə digər katet necə tapılır? Tədqiqatın aparılması: Tədqiqatın aparılmasından öncə şagirdlərə belə bir tapşırıq verilir: Boş xanalara uyğun ədədləri qeyd edin. Düzgün cavablar. Tapşırıq yerinə yetiriləndən sonra müəllim Pifaqor haqqında məlumat verir. Müəllimin şərhi: Pifaqor eramızdan əvvəl 570-ci ildə Sidonda (və ya Samosda) anadan olub. Onun 490-cı ildə öldüyü güman edilir. Metafizika, riyaziyyat, musiqi, etika, siyasətə dair araşdırmalar müəllifidir. Pifaqorun həyatı əfsanələşdirilib. Onu hətta möcüzə sahibi, peyğəmbər sayanlar da olub. Herodot Pifaqoru böyük Ellin müdriki adlandırırdı. Pifaqor öz dövrünün bütün tanınmış müdrikləri ilə görüşüb. Yunanlar, farslar, xaldeylilər, misirlilərlə təmasda olub, bəşəriyyətin topladığı bütün elmləri öyrənib. İlk təhslini Samosda alıb. Sonra bura ona darlıq edib və Miletə gedib. Burada böyük filosof Falesin tələbəsi olub. Fales daha da irəliləmək üçün ona məsləhət görüb ki, elm dalınca Misirə getsin. Pifaqor onun tövsiyəsinə əməl edib. Misirdə o vaxt matah bilikləri məxfi saxlayar, xüsusən əcnəbilərə öyrətməzdilər. Bu səbəbdən Pifaqorun başqa əcnəbilərə yasaq edilən elmləri öyrənməsinə şərait yaradılıb. Yamvlixə görə, Pifaqor ölkəni 18 yaşında tərk edib, iyirmi iki il Misirdə olub. Oradan Babilistana gedib. Öz istəyi ilə yox. 525-ci ildə xəracın vaxtında ödənmədiyini bəhanə edərək Misiri işğal edən İran şahı Kambiz Pifaqoru da əsirlərlə bərabər Babilistana aparıb. Pifaqor 12 il də Babilistanda qalıb, maqlarla ünsiyyətə girib, onlardan elm öyrənib. Nəhayət, 56 yaşında müdrik bir şəxs kimi vətənə qayıdıb. Qədim Misir yerölçənləri düzbucaq qurmaqdan ötrü, ipi 12 bərabər hissəyə bölüb uclarını düyünləyirmişlər. Sonra ipi yerdə elə dartırlarmış ki, tərəflərdə 3, 4 və 5 düyün olan üçbucaq alınsın. 5 bölgülü tərəf qarşısındakı bucaq düz bucaq olur. Bu üsuldan piramidaların tikilməsində də istifadə edilib. Düzbucaqlı üçbucaqda katetlərin kvadratları cəmi, hipotenuzun kvadratına bərabərdir. Katetləri a və b, hipotenuzu c ilə işarə etsək onda: Aşağıdakı üçlüklər teoremin şərtlərini ödəyir. Tərəfləri 3, 4 və 5 vahid olan üçbucağa bəzən Misir üçbucağı deyilir. Katetlər üzərində qurulmuş kvadratların sahələri cəmi, hipotenuz üzərində qurulmuş kvadratın sahəsinə bərabərdir. Tədqiqatın aparılması üçün qruplara verilən iş: I qrup 1) Düzbucaqlı üçbucağın katetləri 8 və 15 sm olarsa, hipotenuzunu tapın. 2) Hipotenuzu 61 sm, katetlərindən biri 11 sm olan düzbucaqlı üçbucağın digər katetini tapın. 3) Diaqonalı 15 sm, tərəflərindən biri 9 sm olan düzbucaqlının perimetrini tapın. II qrup 1) Hipotenuzu 37 sm, katetlərindən biri 35 sm olan düzbucaqlı üçbucağın digər katetini tapın. 2) Düzbucaqlı üçbucağın katetləri 7 sm və 24 sm olarsa, hipotenuzunu tapın. 3) Diaqonalı 17 sm, tərəflərindən biri 15 sm olan düzbucaqlının perimetrini tapın. III qrup 1) Hipotenuzu 25 sm, katetlərindən biri 15 sm olan düzbucaqlı üçbucağın digər katetini tapın. 2) Düzbucaqlı üçbucağın katetləri 12 və 16 sm olarsa, hipotenuzunu tapın. 3) Diaqonalı 35 sm, tərəflərindən biri 28 sm olan düzbucaqlının perimetrini tapın. İnformasiyanın mübadiləsi: Qrup liderləri iş vərəqlərini təqdim edirlər. Cavablar: I qrup 1) 17 sm 2) 60 sm 3) 42 sm II qrup 1) 12 sm 2) 25 sm 3) 46 sm III qrup 1) 20 sm 2) 20 sm 3) 98 sm İnformasiyanın müzakirəsi. Müzakirə üçün suallar: 1. Pifaqor teoremi necə ifadə edilir? 2. Hansı üçbucaq Misir üçbucağı adlanır? 3. Bərabəryanlı düzbucaqlı üçbucağın hipotenuzu hansı düsturla hesablanır? 4. Tərəflər verildikdə üçbucağın düzbucaqlı olduğunu qabaqcadan demək olarmı? Nəticə və ümumiləşdirmə: Öyrəndik ki, katetlər verildikdə hipotenuz bu düstur vasitəsi ilə hesablanır: Hipotenuz və katetlərdən biri verildikdə digər katet bu düstur vasitəsi ilə hesablanır: Yaradıcı tətbiqetmə: Göldə gövdəsi suyun səviyyəsindən yarım fut hündürlükdə nilufər gülü tənha boy atmışdı. Külək nəticəsində gül əyilir və gövdəsi suya batır. Balıqçı gülü əvvəlki yerindən 2 fut aralıda tapır. Gölün dərinliyini tapın. 1 fut = 0,3 m Gölün dərinliyini X götürsək, AS=X olar. Onda AD=AB=X+0,5 olar. Pifaqor teoreminə görə, ACB üçbucağında AB 2 -AC 2 =BC 2 (X + 0,5) 2 – X 2 = 2 2 , X 2 + X + 0,25 – X 2 = 4, X = 3,75. Gölün dərinliyi 3,75 fut olur. 1 fut=0,3 m 3, 75 x 0,3 = 1,125 (m) Cavab: 3,75 fut və yaxud 1,125 m. Ev tapşırığı: Dərslikdən məsələləri (№ 230-235) həll etmək Qiymətləndirmə “Azərbaycan müəllimi” qəzeti
Bibixanım CƏFƏROVA,
Bakı şəhər 265 nömrəli tam orta məktəbin müəllimi

Bu bölməyə aid digər xəbərlər

Müəllimlər təqaüdə 70 yaşda göndərilsin – TƏKLİF

2023-03-17 12:57:18

Müəllimlərin maaşı yenə artımla VERİLMƏDİ

2023-03-17 09:50:33

Müəllimlərin maaşı artırıldı – QƏRAR

2023-03-09 11:47:00

Təhsil işçilərinin aylıq vəzifə maaşları artdı – CƏDVƏL

2023-03-09 11:40:00

Təhsil İnstitutu müəllimlər üçün görüş keçirib

2023-03-09 10:43:04

Qadın müəllimlər arasında voleybol yarışı keçirilib

2023-03-07 16:39:00

Qadın müəllimlər şalvar geyinə bilər? – Rəsmi və qeyri-rəsmi REAKSİYA

2023-03-03 16:01:00

MİQ imtahanına hazırlaşanlar üçün vebinarlar təşkil edilir

2023-03-01 11:47:10

Məktəbi kim idarə etməlidir: kişi, yoxsa qadın direktor.

2023-02-27 12:20:00

Paytaxt məktəbində “Atalar və məktəb birliyi”

Ali riyaziyyat kursundan mühazirlər

Bu mühazirələr toplusunda Əsas anlayışlar, Həqiqi ədədlər çoxluğu:əsas anlayışlar, Ədədi çoxluqların sərhədləri, Həqiqi ədədin mütləq qiyməti, Funksiya anlayışı, Funksiyanın qrafiki, Funksiyanın verilməsi üsulları, Funksiyaların ümumi xarakteristikaları: məhdudluğu, monotonluğu, tək və cütlüyü, dövriliyi, Sonsuz kiçilən və sonsuz böyüyən funksiya, Onların əsas xassələri, Funksiyanın limiti, Funksiya limitinin bəzi xassələri, Limitlər üzərində hesab əməlləri, Bərabərsizliklərdə limit əməliyyatı, Aralıq funksiyanın limiti haqqında teorem, Birinci görkəmli limit-sonsuz kiçik qövsün sinusunun qövsün uzunluğuna nisbətinin qövsün uzunluğu sıfıra yaxınlaşdıqda limiti, İkinci görkəmli limit, Funksiyanın nöqtədə kəsilməzliyi, Nöqtədə kəsilməz funksiyalar üzərində hesab əməlləri, Funksiyanın kəsilmə nöqtələrinin təsnifatı, Parçada kəsilməz funksiyalar və onların əsas xassələri, Törəmə anlayışı. Törəmənin həndəsi və fiziki mahiyyəti, Törəmənin hesablama alqoritmi, Funksiyanın diferensiallanması anlayışı, Diferensiallanma və kəsilməzlik anlayışları arasındakı əlaqə, Funksiyanın diferensialı anlayışı. Diferensialm həndəsi mahiyyəti, Diferensiallaşma ilə kəsilməzlik arasında əlaqə, Diferensiallanma qaydaları (cəmin, fərqin, hasilin və qismətin törəməsi düsturları), Tərs funksiyanın törəməsi, Əsas elementar funksiyaların törəmələri cədvəli, Mürəkkəb funksiyanın törəməsi, Mürəkkəb funksiyaların törəmələri düsturları, Loqarifmik törəmə anlayışı, Yüksək tərtibli törəmə və diferensial anlayışları, İki funksiyanın hasilinin yüksək tərtibli törəmələrinin hesablanması üçün Leybniç düsturu, Differensial hesablamanın əsas teoremləri, Qeyri-müəyyənliklərin açılması. Lopital qaydası, Teylor düsturu, Funksiyanın artma, azalma və sabitlik əlamətləri mövzularına dair mühazirə mətnləri toplanmışdır.

Aşağıdakı düyməyə vuraraq resursu yükləyə bilərsiniz.

BiRİLLİk azərbaycan kitabiyyati

ərs vəsiti /Məlahət Abdullayeva, Z.F.Kazımov; elmi red.

əmidov; ADPU.- Bakı: ADPU, 2016.- 380 s., portr.: şək., cədv.,

diaqram; 20 sm.- Bibl.: s. 375-376.- 17 man., 250 nüs.- [Azf-289184]

Kazımov, Z.F. Riyaziyyatın ibtidai kursunun nəzəri əsasları:

əktəblərin ibtidai təhsil fakültəsinin tələbələri üçün dərs

əsaiti /Zahir Kazımov; elmi red. S.S.Həmidov; ADPU.- Hissə 1.- Bakı:

ADPU, 2016.- 240 s.:

şək., portr.; 21 sm.- Bibl.: s. 237.- 10 man., 100

nüs.- [Azf-292130, 292131]

Qasımov, E.A. Elementar riyaziyyat kursunun elmi əsasları:

ərs vəsaiti /Elmağa Qasımov; elmi red. S.S.Mirzəyev;

Elm, 2016.- 496, [2] s.:

şək.; 21 sm.- Bibl.: s. 491-492.- 8 man., 300

ə).- [Azf-291764]

ərdanov, M.C. Məktəblinin riyaziyyatdan izahlı lüğəti

ərdanov, S.Mirzəyev, Ş.Sadıqov; elmi red. E.Məmmədov.-

Bakı: Radius, 2016.- 294 s., cədv.: şək.; 22 sm.- Bibl.: s. 293.- 15 man.-

[Azf-293346, 293347]

Riyaziyyat haqqında dialoqlar: elm və metafizika

haqqında monoloqlar /Alfred Renyi; ruscadan tərc. ed. Y.İsmixan.-

Bakı: Ecoprint, 2016.- 107 s., portr.: ill.; 21 sm.- 7 man., 200 nüs.-

ISBN 978-9952-29-101-8.- [Azf-288642]

Hüseynov, Ə.Ə. Diskret riyaziyyat və riyazi məntiq: dərs

əsaiti /Ə.Ə.Hüseynov; red. A.R.Əliyev; Azərb. Dövlət Neft və Sənaye

Bakı: [s. n.], 2016.- Hissə 1.- 164 s., cədv.: ill., sxem; 22 sm.-

Bibl.: s. 161.- 15 man., 500 nüs. (cildd

ə).- [Azf-293219]

Ə.Ə. Diskret riyaziyyat və riyazi məntiq: dərs

əsaiti /Ə.Ə.Hüseynov; red. A.R.Əliyev; Azərb. Dövlət Neft və Sənaye

Bakı: ADNSU, 2016.- Hissə 2.- 215 s.: ill., sxem, cədv.; 22 sm.-

Bibl.: s. 210.- 15 man., 500 nüs. (cildd

ə).- [Azf-293220]

əmmədov, R.H. Ali riyaziyyat kursu: ali məktəblər üçün

ərslik /Rəşid Məmmədov; elmi red. A.Babayev.- Bakı: Turan, 2016.-

ə 2.- 520 s.; 20 sm.-

Musayev, Ə.M. Ali riyaziyyatdan testlər: dərs vəsaiti /Əli

əmmədov; Azərb. Dövl. Neft və Sənaye Un-ti.-Bakı:

ADNSU, 2016.- 289 s.:

şək.; 20 sm.- 9 man., 80 nüs.- [Azf-293081]

əbzəliyev, M.M. Ali riyaziyyatdan məsələlər: vəsait /müəl.,

ərt. ed. Mahir Səbzəliyev; elmi red. Ə.B.Əliyev; Azərb. Dövlət Neft və

ənaye Un-ti.- Bakı, 2016.- Hissə 1: Xətti cəbr, analitik həndəsə, birdə-

yişənli funksiyaların diferensial hesabı, ali cəbr elementləri, çoxdə-

yişənli funksiyalar, qeyri-müəyyən inteqrallar, müəyyən inteqral və

ətbiqləri, qeyri-məxsusi inteqrallar, çoxqat və əyrixətli inteqral-

şək.; 21 sm.- 20 man., 300 nüs. (cilddə).- [Azf-293072]

əbzəliyev, M.M. Ali riyaziyyatdan məsələlər: vəsait /müəl.,

ərt. ed. Mahir Səbzəliyev; elmi red. Ə.B.Əliyev; Azərb. Dövlət Neft və

ənaye Un-ti.- Bakı: [s. n.], 2016.- Hissə 2: Ədədi və funksional sıralar,

adi diferensial t

ənliklər, ehtimal nəzəriyyəsinin elementləri, kompleks

əyişənli funksiyalar nəzəriyyəsinin elementləri, operasiya hesabı.- 392

ədv.: şək.; 21 sm.- 20 man., 300 nüs. (cilddə).- [Azf-293073]

əbzəliyev, M.M. Mühəndis riyaziyyatı: dərs vəsaiti /Mahir

əbzəliyev, İ.M.Səbzəliyeva; red. N.Y.Məmmədov; Azərb. Dövlət Neft

ə Sənaye Un-ti.- Bakı: ADNSU, 2016.- 49 s.: şək.; 21 sm.- Bibl.: s.

49.- 4 man., 100 nüs.- [Azf-293074]

Азимова, Г.М. Самостоятельные работы по высшей

математике для студентов 1-го курса: метод. пособие /Г.М.Азимо-

ва; ред. Н.Я.Мамедов; Азерб. гос. ун-т нефти и промышленности.-

Баку: АГУНП, 2016.- 79 с.: ил., табл.; 20 см.- Библ.: с. 79.- 8 ман.,

100 экз.- [2-841214]

əmmədov, M.S. Xətti cəbr, analitik həndəsə, riyazi analiz

kurslarında məsələ və misal həllinə rəhbərlik /Musa Alməmmədov.-

Bakı: Ləman, 2016.- 437 s.; 29 sm.- 27 man.- ISBN 978-9952-8037-7-8

ə).- [Azf-298972, 298972]

Mehdiyev, M.F. X

ətti cəbrin əsas elementləri: dərs vəsaiti

/M.F.Mehdiyev (ön söz), O.M.M

əmmədov; elmi red. N.Q.Əhmədov;

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət