Məliyyat sistemi: nə üçündür, komponentləri, növləri, nümunələri

Proqramlar, fayl idarəetməsi və istifadəçi interfeysi ilə əlaqəli bütün əməliyyatları həyata keçirə bilmək üçün əməliyyat sistemi ilə əlaqə qurur.

Macintosh əməliyyat sistemi

Tamella Məmmədova,

Dəmir Yolu və Metropoliten üzrə

Bakı Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzinin

informatika müəllimi

XXI əsrdə informasiya- kommunikasiya texnologiyası sahəsində əldə edilən uğurlar ölkəmizin inkişafına, sosial-iqtisadi həyatına öz müsbət təsirini göstərməkdədir. Müxtəlif sahələrdə olduğu kimi, təhsilin inkişafında, tədris prosesinin təşkilində, idarə olunmasında, informasiyaların ötürülməsində İKT-dən istifadə olunur.
Hesablama prosesini həyata keçirən texniki vasitələrin idarə olunmasını təmin edən proqramlar məcmusu Əməliyyat sistemini təşkil edir.
Əməliyyat sistemi kompüter avadanlığının istifadəsini (avadanlıqların idarə etməsini, informasiyanın daxil edilməsini və çıxardılmasını, sənədlərin redaktəsini, başqa proqramların istifadəsini, idarə edilməsini və s.) mümkün edən proqramdır.
Mövzu: Əməliyyat sistemi.
Standart: 3.1. Kompüter və sistem proqramları ilə işləmək bacarıqları nümayiş etdirir.
Alt-standart: 3.1.1. Yeni proq­ramların yüklənməsinə aid baca­rıq­lar nümayiş etdirir.
3.1.2. Əməliyyat sisteminin köməyi ilə kompüterin şəbəkəyə qoşulmasının tənzimlənməsini nümayiş etdirir.
Məqsəd: Əməliyyat sistemlərinin təsnifatının, əməliyyat sis­temi ilə işləmə qaydalarının, informasiya emalının idarə olunmasının və aparat vasitələri ilə istifadəçinin qarşılıqlı əlaqəsinin öyrənilməsi.
İnteqrasiya: Riyaziyyat.
İş forması: Kollektivlə iş.
İş üsulu: Əqli hücum, müzakirə.
Resurslar: İstifadə olunmuş ədəbiyyat. İnternet saytları.
Motivasiya: 1) İstifadəçi – kompüter dialoqu nəyin köməyilə yaranır?
2) Kompüter ehtiyatlarının və hesablama sistemləri proseslərinin idarə olunmasını təmin edən sis­tem hansıdır?
3) Kompüter işə salındıqda ilk işə düşən və digər proqramların işləməsi üçün mühit yaradan sis­tem hansıdır?
Əsas anlayışlar: Əməliyyat sis­temi kompüterin bütün elementlərinin iş qabiliyyətini təmin edən proqramlar toplusudur. Bu proq­ramlar külli miqdarda ən müxtəlif əməliyyatları yerinə yetirir. Sistem proqramları arasında əməliyyat sistemi xüsusi yer tutur. Əməliyyat sistemi kompüter işə düşən kimi operativ yaddaşa yüklənir. Bu proq­ram kompüterdə gedən bütün əməliyyatları, kompüterin işini və onun ehtiyatlarını idarə edir, istifadəçi ilə maşın arasında dialoq yaradır, tətbiqi proqramların icrası və onların idarə olunmasını təmin edir.
Müxtəlif əməliyyat sistemləri vardır. Bunlara misal olaraq MS DOS (1981), OS/2 (1989), UNIX (1969), LINUX (1994), Macintosh OS (2001) (Mac OS), Windows (1995), 2003 (XP), 2006 (Vista), 2009 (7), 2011 (8) və s. göstərmək olar. Bu əməliyyat sis­temləri müxtəlif maşınlar üçün nəzərdə tutulmuş müxtəlif strukturlu və cürbəcür imkanlara malik olurlar. IBM PC tipli kompüterlər üçün Microsoft firmasının yaratdığı MS DOS əməliyyat sistemi çox geniş istifadə olunur. Hazırda fərdi kompüterlərdə MS DOS, OS/2, Windows 95, Windows 98, Windows 2000, Windows NT, Windows ME, Windows XP, Windows Vista, Windows 7 (2009), Windows 8 (2011) əməliyyat sistemləri tətbiq edilir. Hər bir əməliyyat sisteminin əsas funksiyası vasitəçilikdir, o, kompüterin işə salınması ilə yüklənir, istifadəçi ilə hesablama sistemi arasında rahat, əlverişli ünsiyyət üsulu (interfeys) təqdim edir, bir neçə interfeys növünü–istifadəçi interfeysini, qurğu proqram interfeysini və proqram interfeysini təqdim edir. İstifadəçi interfeysi istifadəçinin kompüterlə qarşılıqlı əlaqəsi üçün proqram və aparat vasitəsidir. Əməliyyat sisteminin aşağıdakı funksiyaları var:
1) Başqa-başqa proqramların informasiyanı daxiletmə-xaric­etmə qurğularına vahid və standart müraciətini təmin edir;
2) Kompüterlə işləyən vaxt digər müxtəlif proqramlar da işə salınır;
3) İnsanla kompüter arasındakı dialoq əməliyyat sisteminin üçüncü funksiyasıdır.
4) Eyni vaxtda işə salınmış bir və ya bir neçə proqramı yerinə yetirir və onlar arasındakı informasiya mübadiləsini idarə edir.
Microsoft şirkətinin yaratdığı əməliyyat sistemləri ailəsinin ən “qocaman” üzvü MS DOS adlanır. Bu əməliyyat sisteminin ilk versiyası IBM PC kompüterləri üçün nəzərdə tutulmaqla 1981-ci ildə yaradılmış və sadəcə DOS adlandırılmışdır. Sonralar isə IBM PC kompüterləri təkmilləşdirildikcə kompüterin əlavə imkanları nəzərə alınmaqla MS DOS-un da yeni versiyaları buraxıldı. MS DOS əməliyyat sistemi başqa əməliyyat sistemləri kimi bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan çoxlu sayda proqram modullarından təşkil olunmuşdur. Bu proqram modulları proqramların və əmrlərin yerinə yetirilməsi, kompüterin resurslarının idarə olunması, prosessorun və fərdi kompüterin xarici qurğularının iştirakı ilə informasiya emalının təşkili, xarici yaddaşda informasiyanın saxlanılması və disklərə xidmət işinin yerinə yetirilməsi kimi funksiyaları yerinə yetirilir.
LINUX – çox populyar, sərbəst paylanan və Microsoft Windows-a güclü bir alternativ təşkil edən azad və açıq mənbəli əməliyyat sistemidir. Linux nüvəsinin yaradıcısı Linus Torvalds, 28 Dekabr 1969-cu ildə Finlandiyanın Helsinki şəhərində anadan olmuşdur. Linus Torvalds 1991-ci ildə C və Unix dərsləri aldığı vaxt özünə aldığı xüsusi kompüterdə mövcud olan əməliyyat sistemini bəyənmədiyi üçün öz əməliyyat sistemini yaratmağa qərar verdi. Həmin dövrdə o, hollandiyalı professor tərəfindən yazılan və mənbələri açıq olan MINIX əməliyyat sistemi ilə maraqlanmağa başladı. Beləliklə, LINUX MINIX-dən daha yüksək standartlara cavab verə bilən Linusun Minix-i kəlmələrindən yaranan Linux ortaya çıxdı.
Macintosh – qısaca Mac olaraq tanınır və adını Macintosh alma növündən alır. Mac personal kompüterlər istehsal edən Apple Computer Inc. şirkətinin bir məhsulu olan əməliyyat sistemidir. Macintosh-un istehsalına 1984-cü ildə başlanılmışdır. Macintosh seriyalı kompüterlər Apple şirkətinin öz məhsulu olan Mac OS əməliyyat sistemindən istifadə edirlər.
UNIX – 1969-cu ildə Ken Tompson və Denis Riçi tərəfindən Bell laboratoriyalarında yaradılmış çox istifadəçili və çox məsələli quruluşu dəstəkləyən bir əməliyyat sistemidir.
Windows ailəsinin əməliyyat sistemləri Microsoft firması tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. Microsoft Windows fərdi kompüterlərdə istifadəçinin işləməsi üçün əlverişli mühit yaratmağa yönəlmiş qrafik interfeysli, çox məsələli əməliyyat sistemidir. Windows əməliyyat sistemi bu gün müəssisələrdə, evlərdə, dövlət idarələrində çox geniş istifadə olunan ən universal sistemdir. Bu sistem əməliyyat sistemi üzərinə qoyulan əksər tələbləri ödəyir.
2002-ci ildə Windows ailəsinin növbəti versiyası olan Windows XP işlənib hazırlanmışdır. XP adı ingilis sözü olub “experience” sözündən götürülmüş və Azərbaycan dilində mənası “təcrübə” deməkdir. Bu əməliyyat sisteminin əvvəlki Windows sistemlərindən əsas fərqi ondan ibarətdir ki, bu sistem internet beynəlxalq computer şəbəkəsinin imkanlarından geniş istifadə etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Əməliyyat sistemləri funksiyaları yerinə yetirmə xüsusiyyətlərinə görə 3 qrupa bölünür:
– Birməsələli və biristifadəçili əməliyyat sistemləri (MS DOS).
– Çoxməsələli və çoxistifadəçili əməliyyat sistemləri (UNIX, Windows 98/ME/2000, Windows XP)
– Şəbəkə əməliyyat sistemləri.
ƏS kompüterin çox vacib funksiyalarını yerinə yetirdiyi üçün onu kompüterin canı adlandırırlar. ƏS imkanlarına, əmrlər sisteminin tərkibinə, texniki vasitələrlə əlaqələrin təşkilinə və bir çox başqa əlamətlərinə görə fərqlənirlər.
I QRUP
1. Əməliyyat sistemi nədir?
2. Hansı əməliyyat sistemlərini tanıyırsınız?
3. Əməliyyat sisteminin əsas funksiyaları hansılardır?
II QRUP
1. Əməliyyat sisteminin hansı növləri var?
2. Ən qədim primitiv əməliyyat sistemi hansıdır?
3. DOS ƏS-nin əsas xüsusiyyətləri hansılardır?
III QRUP
1. LİNUX ƏS-nin əsas xüsusiyyətləri hansılardır?
2. UNİX ƏS-nin əsas xüsusiyyətləri hansılardır?
3. Apple Macintosh OS kompüterlərinin ƏS-i hansıdır?
Qiymətləndirmə

Qruplar Meyarlar	I QRUP	II QRUP	III QRUP
Aktivlik
Əməkdaşlıq
Tərtibat

Əməliyyat sistemi: nə üçündür, komponentləri, növləri, nümunələri

The Əməliyyat sistemi müxtəlif sistem cihazlarına əmrlər vermək və yerinə yetirilən müxtəlif tətbiqetmələrə əsas yaddaş kimi sistem ehtiyatlarını təyin etmək kimi bir kompüter sisteminin işindəki əsas komponentlərlə məşğul olmaq üçün düşünülmüş bir proqramdır.

Bütün tətbiq proqramlarını və yardım proqramlarını işlətmək üçün tələb olunan bir proqramdır. Bundan əlavə, tətbiqetmə proqramları ilə kompüter avadanlığı arasında daha yaxşı qarşılıqlı əlaqə üçün bir körpü rolunu oynayır.

Əməliyyat sistemi, kompüterin işə salınması və işləməsi üçün lazım olan əsas proqramlar olan sistem proqramından ibarətdir. Hər masa üstü, planşet və smartfon əsas cihaz funksionallığını təmin edəcək bir əməliyyat sisteminə malikdir.

Əsas məqsədi kompüter sistemini istifadəsi üçün rahat etmək və eyni zamanda aparatdan səmərəli şəkildə istifadə etməkdir. Əməliyyat sistemi, klaviatura girişinin alınması, təlimatların işlənməsi və nəticənin ekrana göndərilməsi kimi əsas tapşırıqları yerinə yetirir.

Əməliyyat sistemi nə üçündür?

Master nəzarət

Əməliyyat sistemi, kompüterin əsas idarəetmə funksiyasını yerinə yetirən proqramdır. Açıldıqda onu yükləyən kiçik bir açılış proqramıdır.

Lazım olduqda əlavə sistem modulları yüklənə bilsə də, nüvə və ya nüvə kimi tanınan əsas hissə yaddaşda hər zaman yaşayır.

Kompüterlər ilk dəfə tətbiq olunduqda, istifadəçi onlarla yazılı əmrlər tələb edən bir komanda xətti interfeysi vasitəsilə əlaqə qurdu. Hal-hazırda demək olar ki, bütün kompüterlər istifadəsi və işlədilməsi çox daha asan olan GUI (qrafik istifadəçi interfeysi) əməliyyat sistemindən istifadə edir.

Böyük sistemlər üçün vacib vəzifələri yerinə yetirir. Eyni zamanda çalışan müxtəlif proqramların bir-birinə müdaxilə etməməsini təmin edərək bir trafik polisi kimi davranır.

Əməliyyat sistemi, təhlükəsizlik üçün də məsuliyyət daşıyır, icazəsiz istifadəçilərin sistemə daxil ola bilməməsini təmin edir.

İstifadəçi və avadanlıq arasında vasitəçi

Kompüter sistemində aparat yalnız maşının kodunu, 0 və 1 şəklində başa düşə bilər ki, bu da ümumi istifadəçi üçün heç bir məna vermir.

Vasitəçi rolunu oynaya biləcək və sistemdə mövcud olan bütün prosesləri və qaynaqları idarə edə biləcək bir sistemə ehtiyacınız var.

Əməliyyat sistemi bir şəxslə hardware arasında bir interfeys olaraq təyin edilə bilər.Bütün proseslərin yerinə yetirilməsinin, faylların və CPU ilə işlənmənin, mənbələrin ayrılmasının və bir çox digər tapşırıqların təminatçısı.

Əməliyyat sistemi ilk növbədə bir kompüterin istifadəçi interfeysi kimi fəaliyyət göstərdiyindən cihazla necə əlaqə qurmağınızda əhəmiyyətli rol oynayır. Buna görə bir çox istifadəçi müəyyən bir əməliyyat sistemindən istifadə etməyi üstün tutur.

Tətbiqləri işə salın

Proqram inkişaf etdiriciləri tətbiqetmə yaratdıqda, onları müəyyən bir əməliyyat sistemi üçün yazmalıdırlar. Bunun səbəbi, hər bir əməliyyat sisteminin hardware ilə fərqli şəkildə əlaqə qurması və proqramçıdan istifadə etməsi lazım olan xüsusi bir tətbiq proqramı interfeysinə (API) sahib olmasıdır.

Bir çox populyar proqram bir-birindən çox əməliyyat sistemi üçün inkişaf etdirilmiş cross-platform olmasına baxmayaraq, bəziləri yalnız bir əməliyyat sistemi üçün mövcuddur.

Proqramlar, fayl idarəetməsi və istifadəçi interfeysi ilə əlaqəli bütün əməliyyatları həyata keçirə bilmək üçün əməliyyat sistemi ilə əlaqə qurur.

qollar

Əməliyyat sisteminin məqsədi, yerləşdiyi cihazın düzgün işləməsi üçün aparat və proqram təminatını idarə etmək və təşkil etməkdir.

– İstifadəçilərdən hardware mənbələrinin detallarını gizlədin.

– Kompüter sistemini səmərəli istifadəsi üçün rahat edin.

– Kompüter sisteminin mənbələrini idarə edin.

– Kompüter sistemindən istifadə etmək üçün istifadəçilərə rahat bir interfeys təqdim edin.

– İstifadəçilər və proqramlar arasında səmərəli və ədalətli mənbələrin mübadiləsini təmin edin.

– Kimin hansı mənbədən istifadə etdiyini izləyin, resurs tələblərinə icazə verin və fərqli proqramlardan və istifadəçilərdən ziddiyyətli sorğulara müdaxilə edin.

Əməliyyat sisteminin komponentləri

Bütün komponentlər bir kompüter sisteminin müxtəlif hissələrinin birlikdə işləməsi üçün mövcuddur.

Nüvə

Kompüterin bütün hardware cihazlarına nəzarətin ən əsas səviyyələrindən birini təmin edir. Nüvə bir əməliyyat sisteminin mərkəzi hissəsidir. Əvvəlcə yüklənir və əsas yaddaşda qalır.

Proqramlar üçün RAM yaddaşının əlçatanlığını idarə edin, hansı proqramların mənbələrə giriş imkanlarını müəyyənləşdirin. Hər zaman optimal işləmə üçün CPU-nun işləmə vəziyyətlərini həyata keçirir.

Proses icra modulu

Əməliyyat sistemi, bir tətbiqetmə proqramı ilə aparat arasında bir interfeys təmin edir ki, tətbiqetmə proqramı sadəcə əməliyyat sistemində konfiqurasiya edilmiş prinsip və prosedurlara riayət edərək aparatla interfeys qura bilsin.

Interrupt Modul

Kesintiler vacibdir, çünki əməliyyat sisteminin mühitinə cavab verməsi üçün etibarlı bir metod təmin edir.

Müdaxilə, kompüterə qoşulmuş bir cihazdan və ya kompüterin içərisindəki bir proqramdan sonra nə edəcəyini dəqiq müəyyənləşdirmək üçün əməliyyat sisteminə ehtiyacı olan bir siqnaldır.

Bir kəsilmə aldıqdan sonra kompüter hər hansı bir işləyən proqramı gözləməyə qoyur, vəziyyətini saxlayır və kəsilmə ilə əlaqəli əməliyyat sistemi kodunu icra edir.

Yaddaş idarəetmə modulu

Yaddaş idarəetməsinin bütün aspektlərindən məsuldur. Proqramın başqa bir proqram tərəfindən istifadə olunan yaddaşla ziddiyyət təşkil etməməsini təmin edir.

Çox tapşırıq modulu

Eyni kompüterdə birdən çox müstəqil proqramın işini təsvir edir. Əməliyyat sistemi bu proqramların harada olduğunu görmək və məlumat itirmədən bir-birinə keçmək xüsusiyyətinə malikdir.

Hər bir proqramın işləmək üçün kompüterin vaxtının bir hissəsini istifadə etdiyi vaxt paylaşımı istifadə edilir.

Təhlükəsizlik modulu

Kompüter birdən çox prosesin eyni vaxtda işləməsinə icazə verirsə, bu proseslər hər birinin fəaliyyətini təmin etməlidir.

Əməliyyat sistemi emal edilməsinə icazə verilməli və işlənməməsi lazım olanları fərqləndirə bilməlidir.

İstifadəçi interfeysi modulu

Bu birlik insan ünsiyyətinin mümkün olması üçün vacibdir. Əməliyyat sistemi xidmətlərini doğrulayın və tələb edin, giriş cihazlarından məlumat alın və əməliyyat sistemi xidmətlərindən çıxış cihazlarında vəziyyət mesajlarının göstərilməsi və s.

Məlumat idarəetmə modulu

Saxlandığı zaman məlumatları izləyir. Proqram, bir məlumat adı və müəyyən yeri ilə məlumatları idarə edir. Bu sürücü məlumatların harddiskdə fiziki olaraq harada saxlandığını bilir.

Tətbiqlə əməliyyat sistemi arasındakı qarşılıqlı əlaqə bir proqramlaşdırma interfeysi vasitəsilə həyata keçirilir. Bir proqramın məlumatı saxlaması və ya alması lazım olduqda, sənədlərin açılması, oxunması, yazılması və bağlanmasından məsul olan bu bölməni çağırır.

Əməliyyat sistemlərinin növləri

Real-time əməliyyat sistemi (RTOS)

Bunlar sənaye sistemlərini, elmi alətləri və maşınları idarə etmək üçün istifadə olunur. Bu tip əməliyyat sistemi demək olar ki, istifadəçi interfeysi qabiliyyətinə malik deyil, çünki sistem çatdırılma zamanı möhürlənmiş bir qutudur.

Bu tip sistem, ilk növbədə, kompüter resurslarını elə bir şəkildə idarə etmək üçün istifadə olunur ki, müəyyən bir əməliyyat hər dəfə baş verdikdə eyni vaxtda yerinə yetirilsin.

Bir istifadəçi, bir tapşırıq

Bu tip sistem kompüter avadanlığını elə işləyir ki, bir nəfər yalnız bir işi eyni vaxtda yerinə yetirə bilsin.

Palm sistemi bu markanın əl kompüterləri üçün istifadə edilən bu tipə aiddir.

Bir istifadəçi, çox tapşırıq

Hal hazırda masa üstü kompüterlərdə istifadə olunur. Windows birdən çox tətbiqin eyni vaxtda işləməsinə imkan yaradan bir əməliyyat sistemidir.

Yəni, bir insan e-poçt mesajı çap olunarkən və İnternetdən bir fayl yüklənərkən bir mətn yazıcısına mətn yaza bilər.

Çox istifadəçi

Bu tip sistemlə bir neçə insan eyni zamanda bir kompüterin mənbələrindən istifadə edə bilər.

Əməliyyat sistemi, istifadəçilərin tələblərində bir tarazlığın olduğuna və istifadə etdikləri hər bir proqramın ayrı-ayrılıqda kifayət qədər mənbəyə sahib olduğuna əmin olmalıdır ki, bir istifadəçi ilə problem yaransa, digərlərinə təsir etməsin.

Makro kompüterlərdə istifadə olunan Unix və VMS əməliyyat sistemləri bu tip əməliyyat sisteminin bir hissəsidir.

Xüsusiyyətləri

İstifadəçi interfeysi

Hal-hazırda hər şey qrafika üzərində qurulub, istifadəçi interfeysi pəncərələr, menyular və istifadəçi ilə kompüter arasında qarşılıqlı əlaqə metodunu ehtiva edir.

Qrafik istifadəçi interfeyslərinin (GUI) mövcudluğundan əvvəl bütün əməliyyatlar əmrlərdən istifadə edilərək yerinə yetirilirdi. Əməliyyat sistemləri isteğe bağlı interfeysləri dəstəkləyə bilər.

İşin idarəedilməsi

İşin idarə edilməsi həm vaxta, həm də tətbiqlərin işlədilmə sırasına nəzarət edir.

IBM iş nəzarət dili, yüksək səviyyəli makro kompüter və server mühitində yaygındır. Gündəlik işi planlaşdırmaq üçün hazırlanmışdır.

Unix / Linux serverlərində gün ərzində müəyyən vaxtlarda kiçik proqramların işlədilməsi adi haldır.

Masa üstü bir mühitdə, işlərin ardıcıllığını yerinə yetirmək üçün toplu sənədlər yazıla bilər ki, bu da hər an başlanması planlaşdırıla bilər.

Tapşırıq idarə olunması

Makro kompüter və server mühitində bu idarəetmə çox vacibdir. Məqsədlərindən asılı olaraq tətbiqetmələrin daha sürətli və ya yavaş işləməsi üçün üstünlük verilə bilər.

Masaüstü kompüterlərdə çox tapşırıq adətən istifadəçilərin aralarında irəli gedə bilməsi üçün tətbiqləri açıq saxlayaraq bir vəzifə dəyişikliyidir.

Cihazla işləmə

Cihazlar əməliyyat sistemi tərəfindən periferikin öz kodundakı təlimatlar vasitəsilə idarə oluna bilər.

Ətraf mühit ilə əlaqə qurmaq üçün istifadə olunan proqrama sürücü deyilir. Kompüterə qoşulmuş hər bir cihaz üçün müəyyən bir sürücü tələb olunur.

Təhlükəsizlik

Əməliyyat sistemləri, icazəsiz istifadəçiləri sistemdən kənarda saxlamaq üçün parol qoruması təmin edir.

Fəaliyyət qeydləri aparılır və hesablama məqsədləri üçün vaxt sayını təmin edə bilər.

Sistem arızalanması halında yenidən başladılması üçün ehtiyat və bərpa qaydalarını da təmin edə bilərlər.

Ən çox istifadə olunan əməliyyat sistemləri

Windows

Fərdi kompüterlər üçün ən çox istifadə olunan əməliyyat sistemi olmuşdur. Hər bir versiya, istifadəçilərin faylları və qovluqları görüntüləyə biləcəyi qrafik bir istifadəçi interfeysi ehtiva edir.

Microsoft 1984-cü ildə 1.0 versiyası ilə təqdim etdi. Son istifadəçilər üçün ən son versiya Windows 10-dur.

Windows-un əvvəlki versiyalarına Windows 3.1, Windows 95, Windows 98, Windows Me, Windows XP, Windows Vista, Windows 7 və Windows 8 daxildir.

Windows-un Windows NT 3.1 adlanan ilk işyönümlü versiyası 1993-cü il idi.

Windows, Intel və AMD prosessorları kimi istənilən x86 seriyalı kompüterdə işləyə bilər. Bu səbəbdən kompüter markalarının böyük əksəriyyətinə quraşdırıla bilər.

OS X

Bu əməliyyat sistemi Apple tərəfindən Macintosh kompüterləri üçün hazırlanmışdır. Mac üçün standart əməliyyat sistemi olaraq 2001-ci ildə Mac OS 9-u əvəz etdi.

Unix-ə əsaslanır və eyni nüvədən istifadə edir. Bu nüvə, OS X-yə daha yaxşı çox işləmə qabiliyyəti və daha yaxşı yaddaş idarəetməsi ilə təmin edir.

OS X masa üstü interfeysi Finder adlanır və ekranın yuxarı hissəsindəki sabit bir menyu çubuğu kimi bir neçə standart xüsusiyyətləri ehtiva edir.

Bu əməliyyat sistemi Mac proqramlarını yazarkən istifadə edilə bilən böyük bir funksiya kitabxanasına da malikdir.

Linux

Linus Torvalds tərəfindən yaradılan Unix kimi bir əməliyyat sistemidir. Linux-un işləyən bir versiyası tikildikdə, populyarlıq qazanmasına kömək edərək sərbəst şəkildə paylandı. Hazırda Linux dünyada milyonlarla insan tərəfindən istifadə olunur.

Bu əməliyyat sistemi çox özelleştirilebilir. Proqramçılar hətta mənbə kodunu dəyişdirə və Linux əməliyyat sisteminin öz versiyasını yarada bilərlər.

Linux tez-tez veb hosting serverlərində quraşdırılır, çünki bu sistemə əsaslanan serverlərin konfiqurasiya və saxlanılması Windows-a nisbətən daha ucuzdur.

Linux ayrıca Intel, PowerPC, DEC Alpha, Sun Sparc və Motorola daxil olmaqla müxtəlif hardware platformaları ilə uyğundur.

Android

Linux əsaslı pulsuz bir platformadır. Əvvəlcə Google tərəfindən hazırlanmış və 2007-ci ildə mobil platformalar üçün buraxılmışdır.

Apple-ın iPhone-da istifadə olunan əməliyyat sistemi olan Apple iOS-a güclü rəqibdir.

Atari

Atari Inc. bir arcade oyun istehsal şirkətidir. Bu şirkət konsolları üçün müxtəlif əməliyyat sistemləri inkişaf etdirdi, bunlar arasında:

– Əməliyyat sistemi (TOS)

BlackBerry ƏS

Blackberry, əvvəllər Research In Motion Limited adı ilə tanınmış, hardware və proqram təminatı istehsal edən Kanada mərkəzli bir şirkətdir. Mobil cihazlarda istifadə olunan əməliyyat sistemi, Java texnologiyasına əsaslanan BlackBerry OS’dir.

Android əməliyyat sistemindən fərqli olaraq, BlackBerry OS qapalı mənbəli bir sistem olduğundan, yalnız şirkət cihazlarında istifadə edilə bilər.

JavaOS

Java əməliyyat sistemi açıq mənbəlidir, buna görə də yalnız şirkət tərəfindən istehsal olunan cihazlarda deyil, müxtəlif cihazlarda istifadə edilə bilər.

Həm də çox əməliyyat sistemidir, yəni digər əməliyyat sistemlərinə (Windows, Linux, digərləri ilə) uyğun gəlir.

FreeBSD

FreeBSD əməliyyat sistemi, Unix tərəfindən hazırlanmış, GNU / Linux əməliyyat sistemi və onun hazırladığı tətbiqetmələrlə uyğun olan pulsuz bir mənbə sistemidir.

Bu əməliyyat sistemi Yahoo! və Nintedo konsolları üçün.

İstinadlar

1. Lüğətiniz (2019). Əməliyyat sistemi. Buradan götürülmüşdür: yourdictionary.com.
2. Christensson (2012). Windows. Texniki şərtlər. Alınan: techterms.com.
3. Christensson (2014). OS X. Texniki şərtləri. Alınan: techterms.com.
4. Curt Franklin və Dave Coustan (2019). Əməliyyat sistemlərinin növləri. Şeylər necə işləyir. Buradan götürülmüşdür: computer.howstuffworks.com.
5. Christensson (2010). Linux. Texniki şərtlər. Alınan: techterms.com.
6. Christensson (2016). Əməliyyat sistemi. Texniki şərtlər. Alınan: techterms.com.
7. Tutorials Point (2019). Kompüter – Əməliyyat sistemi. Tutorialspoint.com saytından götürülmüşdür.
8. Joseph H Volker (2018). Əməliyyat sisteminin komponentləri. Torpaqlar Laboratoriyası. Götürülmüşdür: earthslab.com.

MacOS: nədir və yeniliklər nədir?

MacOS masa üstü və portativ modellər də daxil olmaqla, Mac donanımında çalışan Unix əsaslı əməliyyat sisteminin ən yeni adıdır. Adı yeni olsa da Mac əməliyyat sisteminin xüsusiyyətləri və imkanları uzun bir tarixə sahibdir.

Macintosh sistemdən Sistemə 1 sistemdən 7-ə qədər dəyişikliklər istehsal edən sistem kimi tanınan bir əməliyyat sistemi ilə başlamışdır. 1996-cı ildə sistem Mac OS 8 kimi rebranded, 1999-cu ildə buraxılmış son versiya Mac OS 9 idi.

Apple Mac OS 9 əvəzinə müasir bir əməliyyat sisteminə ehtiyac duydu və Macintosh’u gələcəyə aparırdı . 2001-ci ildə Apple OS X 10.0 versiyasını buraxdı. Çita, sevgilisi olaraq bilinirdi. OS X, Unix benzeri bir çekirdek üzerine inşa edilmiş yeni bir işletim sistemiydi, bu da modern preemptif çoklu görevli, korunan yaddaş ve Apple’ın öngördüğü yeni texnologiya ilə büyüyebilecek bir işletim sistemi gətirdi.

2016-cı ildə Apple Mac OS əməliyyat sisteminin adını daha yaxşı Apple məhsullarına ( iOS , watchOS və tvOS ) daha yaxşı yerləşdirmək üçün OS X adını dəyişdi. Adı dəyişsə də, MacOS Unix köklərini və unikal istifadəçi interfeysi və xüsusiyyətlərini saxlayır.

MacOS tarixini maraqlandıran və ya funksiyalar əlavə edildiğinde və ya çıxarıldığı zaman 2001-ci ildə OS X Cheetah tətbiq olunduqda baxın və əməliyyat sisteminin hər bir sonrakı versiyasını onunla gətirdiklərini öyrənin.

01/14

MacOS High Sierra (10.13.x)

Bu Mac haqqında MacOS High Sierra haqqında məlumat göstərilir. Coyote Moon, Inc-dən ekrana vurulan izahat

Orijinal buraxılış tarixi: 2017-ci ilin payızında bəzən; hazırda beta .

Qiymət: Pulsuz yükləmə (Mac App Store-a daxil olmaq tələb olunur).

MacOS High Sierra’nın əsas məqsədi MacOS platformasının performansını və sabitliyini yaxşılaşdırmaq idi. Amma bu, Apple-a əməliyyat sisteminə yeni funksiyalar və təkmilləşdirmələr əlavə etməməyi dayandırmadı.

• APFS: Apple Fayl Sistemi (APFS) həqiqətən yeni deyil; ilk olaraq MacOS Sierra’ya daxil edilmişdir. MacOS High Sierra-da mühüm bir xüsusiyyətə daxil olmağı indi APFS fayl sisteminin default olmasıdır; Bunun əvvəli, alternativ olaraq mövcud idi. APFS artıq norma baxmayaraq, lazım olsa, köhnə HFS + fayl sistemindən istifadə edə bilərsiniz.
• HEVC: Yüksək effektivli Video Kodlama (HEVC), MacOS’un əvvəlki versiyalarında istifadə edilən standart H.264 ilə müqayisədə daha keyfiyyətli sıxılma təmin edən yeni bir sıxılma standartıdır.
• Metal 2: Bu yeni qrafik texnologiyası, Macin qrafika prosessor ünitələrinə yaxın birbaşa girişi olan Mac developers təmin edir. Qrafiki idarə etmək üçün ara proqram qatları istifadə etmək zəruriliyini aradan qaldırmaq developers qrafik zəif tətbiqlərin performansını radikal şəkildə artırmasına imkan verməlidir. Metal 2, GPU’ların proqramçılara və onların tətbiqlərinə yeni imkanlar açan sürətli maşın öyrənmə üçün istifadə edilməsinə imkan verir. Mövcud qrafik kartınız sıxışdırmırsa, Metal 2 Thunderbolt 3 vasitəsilə qoşulan xarici qrafika kartlarını dəstəkləyir.
• Safari: Safari, Safari, gizliliğin qorunması üçün Intelligent Tracking Prevention (Intelligent Tracking Prevention) daxil olmaqla, yeni texnologiyanın tətbiq olunduğunu görür və gizlilikin ümumi və site-site olaraq necə tətbiq olunacağına özelleştirmenize imkan verir. Bundan əlavə, Safari avtomatik oynayan videoları dayandırmaq qabiliyyətini qazanır, avtomatik oynayan səsin qarşısını almaq üçün onun hazırkı qabiliyyətinə böyük bir yoldaşlıq xüsusiyyətidir.
• Photos: Fotolar şəkillərinizi təşkil etmək üçün davamlı bir kenar çubuğu, Canlı Fotoğrafların düzenlenmesi ve yeni bir yaddaş kategoriyası daxil olmaqla, bir sıra yeni araçlar alır. Eğriler ve seçici renkler üçün yüz tanıma, yeni filtreler ve yeni düzenleme araçları da geliştirilmiştir.

02/14

macOS Sierra (10.12.x)

MacOS Sierra üçün standart masa üstü. Coyote Moon, Inc-dən ekran qorunur.

Orijinal buraxılış tarixi: 20 Sentyabr 2016

Qiymət: Pulsuz yükləmə (Mac App Store-a daxil olmaq tələb olunur)

MacOS Sierra, əməliyyat sistemlərinin makros seriyasından birincisi idi. Adı əsas məqsədi OS X-dən MacOS-a dəyişir, əməliyyat sistemi Apple ailəsini bir adlandırma konvensiyasına çevirmək idi: iOS, tvOS, watchOS və indi macOS. Ad dəyişikliyinə əlavə olaraq, MacOS Sierra ilə bir sıra yeni funksiyalar və mövcud xidmətlərə dair yeniliklər gətirilmişdir.

• Siri: Siri iOS istifadəçilərinə köhnə xəbər ola bilər, amma MacOS Sierra ilk dəfə Siri Mac-i sarsıtdı . Ağıllı köməkçi Dock və Menyu Çubuğundan, həmçinin klaviatura qısayolundan əldə edilə bilər. Istifadəçi tərəfindən bir az işlə, Siri də Siri tətbiqini çağırmadan birbaşa səs əmrlərinə cavab verə bilər.
• APFS: Apple, MacOS Sierra’nın bir hissəsi kimi yeni Apple Fayl Sisteminin ön görünüşünü ehtiva edir. APFS default olaraq açılmadı və yeni fayl sistemi ilə qarşılıqlı istifadə etmək üçün istifadə edilə bilən Terminaldan başqa heç bir tətbiq yox idi. Nəticədə bir neçə Mac istifadəçiləri parmaklarınızın ucunda yeni bir müasir fayl sisteminin mövcud olduğunu bilirdilər.
• Night Shift: Night Shift , MacOS Sierra’ya 10.12.4 versiyası ilə əlavə olundu. Bu, iOS-də olan xüsusiyyətləri təqlid edir ki, ekran axşam davam edərkən mavi işığı artırmalıdır. Mavi işıqda artım, sarı işıqda müvafiq azalma ilə yanaşı, yuxuya kömək edir.
• Optimallaşdırılmış Saxlama: Makrosun bu yeni xüsusiyyəti kiçik sürücülərdən istifadə etməyə imkan verir, lakin hələ də böyük miqdarda məlumat əldə etməyə imkan verir. ICloud Drive ilə birlikdə Optimized Depolama, yerli məlumatlarınızı bulud üçün hərəkət edə bilər və bu da sürücünüzdə boş yerə imkan verir. Daşınan məlumatlar hələ də yerli olaraq görünür, ancaq məlumatınıza ehtiyac duyulduğunda iCloud Sürücünüzdən alınır.
• Hər yerdə Tablar: Birdən çox pəncərə üçün dəstək olan proqramlar əməliyyat sisteminin yaratdığı bir nişan barından olan həmin pəncərələrin faydasını qazanır.
• Disk Utility: Bu qürurlu app RAID dizilerini yaratmaq və idarə etmək bacarığını , OS X El Capitan-da itirdiyi bir xüsusiyyətə qovuşur .

03/14

OS X El Capitan (10.11.x)

OS X El Capitan üçün default masa üstü. Coyote Moon, Inc-dən ekran qorunur.

Orijinal buraxılış tarixi: 30 Sentyabr 2015

Qiymət: Pulsuz yükləmə (Mac App Store-a daxil olmaq tələb olunur)

Mac OS əməliyyat sisteminin son versiyası, OS X nomenklaturunu istifadə etməklə, El Capitan bir çox istifadəçidən fəryad gətirməyə imkan verən bir sıra xüsusiyyətləri aradan qaldırdı .

• Split View: Split View bir iOS xüsusiyyətini gətirdi – iki tam ekranı yan-yana görmək imkanı – Mac üçün. Mac OS X Lionundan bu yana tam ekran tətbiqlərini dəstəklədi, lakin Split View bu xüsusiyyətə yeni imkanlar gətirdi.
• Multi-Touch Gestures: Əməliyyat sistemi Magic Mouse və Magic Trackpad tətbiqi ildən çox touch toxunuşlu dəstək olsa da, El Capitan Mail və Mesajlar daxil olmaqla, müxtəlif tətbiqlərə jestlər üçün birbaşa dəstək gətirdi.
• Xəritələr: Xəritələr tətbiqində regional xəritələrə əlavə edilən ictimai tranzit məlumatları göründü. İlkin dəstək böyük metropoliten mərkəzləri ilə məhdudlaşdı, lakin sonrakı yeniliklərlə əlavə tranzit xəritələr əlavə edildi.
• Disk Utility: Disk Utility istifadəçi interfeyinin əhəmiyyətli bir yenidən dizaynını gördükdə, RAID dizilerini yaratmaq və dəstəkləmək imkanı daxil olmaqla, bir çox xüsusiyyətin itkisinə səbəb oldu.
• Spotlight: Spotlight axtarış mühərriki hava, fond, xəbər və idman skorlarını axtarışa bilən maddələr kimi əlavə etdi.
• System Integrity Protection: SIP (System Integrity Protection) OS-yə daxil olan yeni bir təhlükəsizlik xüsusiyyəti idi. SIP ilə, istifadəçinin kök girişi olsa da, sistem faylları və proseslərinin əksəriyyəti digər tətbiq və sistemlər tərəfindən dəyişdirilə bilməzdi. SIP, zərərli proqram və ya qəza ilə sistemin dəyişdirilməsinin qarşısını almaqda çox təsirli.

04/14

OS X Yosemite (10.10.x)

OS X Yosemite WWDC-də elan edilir. Justin Sullivan / Getty Images Xəbər / Getty Images

Orijinal buraxılış tarixi: 16 oktyabr 2014-cü il

Qiymət: Pulsuz yükləmə (Mac App Store-a daxil olmaq tələb olunur)

OS X Yosemite ilə istifadəçi interfeysi böyük bir yeniləmə gətirdi. İnterfeysun əsas funksiyaları eyni qaldıqda, görünüşün bir məqalə var idi; bu, bir elementin faktiki funksiyasını əks etdirən dizayn ipuçlarını istifadə edən orijinal Macin skeuomorph element fəlsəfəsini əvəz edərək, iOS cihazlarında görülən istifadəçi interfeysi. İkonlara və menyulara dəyişikliklərə əlavə olaraq, bulanık şəffaf pəncərə elementlərinin istifadəsi onların görünüşünü yaratmışdır.

Lucida Grande, default sistem yazı tipi ilə əvəz edildi Helvetica Neue və Dock, 3D şüşə şelf görünüşünü itirib, yarı sayda 2D düzbucaqlı ilə əvəzləndi.

• Davamlılıq və Handoff: Yosemite əməliyyat sistemi iOS 8 və ya daha yeni cihazlar ilə inteqrasiya etmək imkanı daxildir. Handoff istifadə edərək, Bluetooth LE və Wi-Fi istifadə edən bir xidmət istifadəçilər Mac telefonlarını öz iPhone’larından yerləşdirmək və ya cavablandırmaq üçün istifadə edə bilərlər və Mac-lərinin iPhone-a qoşulmasını təmin etmək üçün Hotspots yaratmaq üçün iPhone-dan istifadə edə bilərlər. məlumat planı. Davamlılıq istifadəçilərin bir cihazda bir cihazda işləməsinə, bir iPad deyilməsinə və Mac-də ekvivalent tətbiqdə qaldıqları yerdən sağa çıxmağa imkan verən eyni texnologiyanı istifadə edirdi.
• Bildirişlər Mərkəzi: Bildirişlər Mərkəzi hava, ehtiyatlar və təqvim hadisələri kimi vaxtında göstərilən yenilikləri göstərən yeni Gündəlik görünüşü əlavə etdi.
• Fotoşəkillər: Yosemite 10.10.3 iPhotos və Aperture yeni Photo image management app tərəfindən əvəz gördüm. Fotoların orijinal tətbiqi istifadəçilərin iPhotos və ya Diafragma xüsusiyyətlərindən çox olmamışdı və bir çoxları tərəfindən geri addım kimi qəbul edildi. Vaxt keçdikcə, Fotoşəkillərin yeni versiyaları bir çox istifadəçi narahatlığını həll etdi.
• Dark Mode: Bir çox tətbiqdə qaranlıq kökdən istifadə etmək üçün meydançaya və Dock’a qaranlıq olan yeni sistem seçimidir.

05/14

OS X Mavericks (10.9.x)

Mavericks default desktop image nəhəng bir dalğa. Coyote Moon, Inc-dən ekran qorunur.

Orijinal buraxılış tarixi: 22 oktyabr 2013

Qiymət: Pulsuz yükləmə (Mac App Store-a daxil olmaq tələb olunur)

OS X Mavericks, böyük pişiklərdən sonra əməliyyat sisteminin adının bitməsini qeyd etdi; Bunun əvəzinə Apple, Kaliforniya yer adlarını istifadə etdi. Mavericks, Half Moon Bay şəhərinin kənarında Pillar Point yaxınlığında Kaliforniya sahillərində hər il keçirilən ən böyük böyük dalğalı sörf yarışlarından birinə müraciət edir.

Mavericks’teki dəyişikliklər enerji istehlakını azaldacaq və batareyanın ömrünü uzatmağa yönəlmişdir.

• Timer Coalescing: Bu üsul tapşırıqları sinxronizasiya edərək CPU-nun istifadəsini azaldır. Bu, CPU-nun həmişə oyanış zamanı yerinə yetirmək üçün tapşırıqlar verməsinə və CPU yuxusunun daha uzun müddət ərzində baş verməsinə icazə verdi. Nəticədə daha az yuxusuzluq, daha sürətli ümumi vəzifə performansı və daha az CPU yuxu müddəti səbəbindən batareyanın azaldılması idi.
• App Nap: App-dən əvvəl Nap, bəzi proqramlar işləyirdi, lakin heç bir faydalı fəaliyyət göstərmirdi; məsələn, istifadəçi girişini gözləyən prosessorları aktiv saxlamağa, enerjinin israfına və heç bir real mənfəət əldə etməsinə səbəb ola biləcək istilik yarada bilər. App Nail fərdi proqramları aktiv olmadıqda, yaxud onların pəncərələri və informasiya qutuları ekranda digər tətbiqlər tərəfindən gizlədildikdə yatmaq imkanı verə bilər.
• Sıkıştırılmış Yaddaş: Mavericks, disk yaddaşını önləyən və mövcud yaddaşdan daha yaxşı istifadə edən yeni bir yaddaş idarəetmə sisteminin tətbiqini gördü. Son təsir, Sıkışan Yaddaş RAM alanından daha yaxşı istifadə edərək tətbiq performansını artırdı. Bundan əlavə, kiçik miqdarda RAM-lərin tapşırıqlar yerinə yetirilməsini tələb edən yan təsiri var idi. Belə ki, az miqdarda RAM quraşdırılmış Mac ilə yerinə yetiriləndən daha çox şey var idi.
• iCloud Anahtarlık: iCloud-da şifrələri, istifadəçi adlarını və digər şəxsiyyət məlumatlarını təhlükəsiz saxlamağa icazə verin və sonra Apple cihazlarından hər hansı bir məlumatdan istifadə edin.
• Xəritələr: Xəritələr tətbiqini iOS cihazlardakı Maps tətbiqini təqlid edərək, Mac-də təqdim etdilər.
• Safari: Safari ilə yeni bir JavaScript mühərriki təqdim edildi, Safari’nin performansını əhəmiyyətli dərəcədə artıran bir çox vəzifə Chrome və Firefox’u döydü.
• Finder: Finder, sekmeli istifadəçi interfeysi, həmçinin faylları təşkil etmək üçün yeni bir etiketleme sistemi əlavə etdi.

06/14

OS X Dağlıq Aslan (10.8.x)

OS X Dağ Aslanı Quraşdırıcı. Coyote Moon, Inc-dən ekran qorunur.

Orijinal buraxılış tarixi: 25 İyul 2012

Qiymət: Pulsuz yükləmə (Mac App Store-a daxil olmaq tələb olunur)

OS X Mountain Lion , böyük bir pişik adına veriləcək əməliyyat sisteminin son versiyası bir çox Mac və iOS funksiyasını birləşdirməyə davam etdi. Tətbiqləri bir araya gətirmək üçün, Dağ Lionu Ünvan Kitabını Kişilərə dəyişdirdi, Təqvimə iCal və Mesajlar ilə iChat əvəz etdi. App adı dəyişiklikləri ilə yanaşı, yeni versiyalar Apple cihazları arasında məlumatların sinxronizasiyası üçün asan bir sistem qazandı.

• Bildirişlər Mərkəzi: Dağ Lionu ilə yeni olan Bildirişlər , ərizə və web xidmətlərinin verdiyi siqnalları qəbul etmək və təşkil etmək üçün vahid bir üsul təqdim etdi.
• Qeydlər: Mail’in bir hissəsi, qeydlər öz ayrı-ayrı proqramı kimi tərtib edilmişdir; bu qeydlər iOS-da tətbiq olundu. Qeydlər bir istifadəçinin Apple cihazları arasında sinxronlaşdırıldı.
• Mesajlar: Yeni Mesajlar proqramı OS X-in əvvəlki nəsillərində default ani mesajlaşma proqramı olan yaxşı hesab edilən iChat tətbiqini əvəz etdi. Xəbərlər, iOS cihazlarında istifadə olunan Apple iMessage protokolunu, həmçinin XMPP (Jabber), AIM (AOL Instant Messaging ) və OSCAR, həmçinin Yahoo! ilə əlaqə qurur. Messenger və Google Talk.
• Game Center: iOS-dan olan krossoverin digər bir yeni tətbiqi, Game Center digər Game Center oyunçularına qarşı oynamaq, skorları və nailiyyətləri izləmək və hər bir oyun üçün bir lider lövhə izləməyə imkan verdi.
• AirPlay Yansıtma: Bu yeni xüsusiyyət, ekranınızın məzmununu yerli ağınızdakı Apple TV cihazında görünməyə imkan verdi.

07/14

OS X Lion (10.7.x)

Steve Jobs OS X Aslanını təqdim etdi. Justin Sullivan / Getty Images

Orijinal buraxılış tarixi: 20 İyul 2011

Qiymət: Pulsuz yükləmə (OS X Snow Leopard Mac App Store-a daxil olmaq üçün tələb olunur)

Lion, Mac App Store-dan yüklənmə kimi Mac əməliyyat sisteminin ilk versiyası idi və 64 bit Intel prosessoru ilə Mac tələb etdi. Bu tələb 32 bitlik Intel prosessorlarını istifadə edən ilk Intel Mac-lardan birinin OS X Lion-a yenilənə bilməməsini nəzərdə tuturdu. Bununla yanaşı, Lion Rosetta, OS X-nin ilk versiyalarının bir hissəsi olan bir emulation qatını dəstəklədi. Rosetta, PowerPC Macs (Intel olmayan) üçün Intel prosessorlarını istifadə edən Mac-lərdə işləyən proqramlara icazə verdi.

OS X Lion da Mac əməliyyat sisteminin iOS-dən elementləri daxil etmək üçün ilk versiyası idi; OS X və iOS-un yaxınlaşması bu sürümlə başladı. Aslanın məqsədlərindən biri, iki əməliyyat sistemi arasında vahidliyin yaranmasına başlanmaq idi, belə ki istifadəçi hər hansı bir real təlim ehtiyacı olmadan ikisi arasında hərəkət edə bilərdi. Bunu asanlaşdırmaq üçün, iOS interfeysinin necə işlədiyini mimicked bir sıra yeni xüsusiyyətlər və tətbiqlər əlavə edildi.

• Launchpad: Bu yeni tətbiqi başlatma, iOS-də tətbiq başlatmağı kimi baxdı və işlədildi. Launchpad bir tətbiq olduğu üçün, mövcud Dock və ya Proqramlar qovluğunun yerini dəyişdirməmişdir; Bunun əvəzinə tətbiqləri başlatmaq üçün başqa bir üsul təqdim etdi.
• Kaydırma çubukları: iOS təbii kaydırma adlanan bir texnikadan istifadə edir və OS X Lion onu default scrolling üsulu kimi tətbiq edir. Çox Mac istifadəçiləri üçün, nəticə, çox yönlü idi, çünki kaydırma istiqaməti geri çevrildi. Xoşbəxtlikdən, sistem seçimləri istifadə etmək istədiyiniz metodu seçməyə imkan verdi . Təbii kaydırma ilə yanaşı, istifadə edilmədikdə, kaydırma çubukları görünməz hala gəldi. Bu da sistem seçimlərində dəyişə bilər.
• Avtomatik Saxla və Sürümler: OS X Aslanı ilə Yeni, Avtomatik Saxlanılan tətbiqlər avtomatik olaraq onlara işləyərkən sənədləri saxlamaq üçün; Sürümler, bir sənədin keçmiş revizyonlarına daxil olmaq üçün icazə verdi.
• Ünvan Space Layout Randomizasiya: Bu təhlükəsizlik texnikası sistem və tətbiq məlumatlarını təsadüfi seçilmiş yerlərdə yaddaşda saxlayır. Bu, zərərli proqramın bir tətbiqə və ya xidmətə özünü vurmaq üçün bilinən bir yerə hədəf verməsinin qarşısını almağa kömək edə bilər.
• Fayl Vault 2: Yalnızca istifadəçi kosmik şifrələməsi əvəzinə tam disk şifrəsi təklif etmək üçün Yenilənib File Vault .

08/14

OS X Snow Leopard (10.6.x)

OS X Snow Leopard pərakəndə qutusu. Apple şirkətinin izni ilə

Orijinal buraxılış tarixi: 28 Avqust 2010

Qiymət: $ 29 vahid istifadəçi; $ 49 ailə paketi (5 istifadəçi); CD / DVD-də mövcuddur

Snow Leopard, fiziki mediada (DVD) təqdim edilən OS-nin son versiyası idi. Bu da Apple Store-dan ($ 19.99) birbaşa ala biləcək Mac əməliyyat sisteminin ən qədim versiyasıdır.

Snow Leopard son ana Mac əməliyyat sistemi olaraq düşünülür. Qar Leopard-dan sonra, əməliyyat sistemi Apple Mobile (iPhone) və masaüstü (Mac) sistemlərinə daha vahid bir platform gətirmək üçün bitləri və iOS parçalarını birləşdirməyə başlamışdır.

Snow Leopard 64 bitlik əməliyyat sistemidir, lakin ilk Intel Macs-də istifadə olunan Intel Core Solo və Core Duo hatları kimi 32-bit əməliyyatçıları dəstəkləyən OS-lərin son versiyası idi. Snow Leopard da, OS X-in son versiyası idi və bu, PowerPC Macs üçün yazılmış tətbiqləri idarə etmək üçün Rosetta emulatorundan istifadə edə bilər.

• Mac App Store: Snow Leopard OS əməliyyat sistemi daxil Mac tətbiqləri satın almaq, yükləmək, quraşdırmaq və yeniləmək üçün Mac App Store’unu birləşdirmək üçün OS’nin ilk versiyası idi. Mac App Store 10.6.6 versiyası ilə əlavə edildi.
• Finder: Finder, tam performansını artırmaq və əməliyyat sisteminə qurulmuş yeni texnologiyadan istifadə etmək üçün Kakaoda tamamilə yenidən yazılmışdır.
• Multi-Touch dəstəyi: Snow Leopard OS-lərin ilk versiyası idi. Multi-touch trackpadları olan Macların daha əvvəlki versiyaları dəstəklənən çox toxunma hərəkətlərinin sayı ilə məhdudlaşdı.
• OS Footprint: Snow Leopard ayaq izi 7 GB-dən az sürücü sahəsinə endirildi.
• AppleTalk: Apple tərəfindən istifadə edilən erkən şəbəkə protokolu artıq dəstəklənmir.
• Boot Camp: Boot Camp, HFS + həcmlərindən faylları oxumaq və kopyalamaq imkanı qazanmışdır.

09/14

OS X Leopard (10.5.x)

Müştərilər OS X Leopard üçün Apple Store-da gözləyir. Win McNamee / Getty Images tərəfindən şəkil

Orijinal buraxılış tarixi: 26 oktyabr 2007

Qiymət: $ 129 bir istifadəçi: $ 199 ailə paketi (5 istifadəçi): CD / DVD mövcuddur

Leopard, Tiger, OS X’nin əvvəlki versiyasından böyük bir yükseltme oldu. Apple’a görə, 300-dən çox dəyişiklik və təkmilləşdirmə var idi. Bununla yanaşı, bu dəyişikliklərin əksəriyyəti inkişaf edənlər istifadə edə bilsələr də, son istifadəçilər görməyəcək əsas texnologiyadırlar.

OS X Leopardın lansmanı gecikmədi, əslində 2006-cı ilin sonunadək azad olundu. Gecənin səbəbi, Apple’ın 2007-ci ilin yanvar ayında ilk dəfə ictimaiyyətə göstərdiyi və İyun ayında satışa çıxarılan ehtiyatları iPhone-a köçürdüyünə inanıldı.

• Time Machine: Leopard-ın əsas yeni xüsusiyyətlərindən biri, qurmaq və istifadəsi asan olan və sonra lazım olduqda fərdi faylları tapmaq və bərpa etmək üçün asan olan, sonra da inqilabi bir backup tətbiqi olan Time Machine- in ilk tətbiqidir.
• Boot Kampı: Mac istifadəçiləri Windows-un Intel əsaslı aparatında Windows-un işləyib hazırlanmış üsulları ilə qarşılaşdıqlarına baxmayaraq, Boot Camp Apple tərəfindən təsdiq edilmiş və hətta cəlb edilən ilk rəsmi metoddur . Boot Camp Windows-un birləşdirilməsi üçün Mac-in başlanğıc sürücüsünü və həmçinin Windows-un Mac-in hardware ilə işləməsinə imkan verən sürücülərin bölüşdürülməsi üçün alətlər təqdim etdi.
• Boşluqlar: Xüsusi masalar üçün istifadə edilən hər bir tətbiq və pəncərədən ibarət olan virtual masaüstlərin yaradılması imkanını verir . E-poçt və veb taraması, bir oyun üçün digər, məhsuldarlıq üçün isə üçüncü bir yer yaratmaq olar. Siz yalnız nə qədər “spaces” ilə çıxa bilərsiniz.
• Quick Look : Daxili bir xidmət, sənədləri onları yaratdıqları tətbiqləri başlamazdan tez bir şəkildə izlənməyə imkan verdi.
• İstifadəçi interfeysi dəyişiklikləri: Leopard 3D Dock və şəffaf menyu çubuğu da daxil olmaqla bir sıra kiçik istifadəçi interfeysi dəyişiklikləri daxildir. Menyu çubuğundaki orijinal çox rəngli Apple ikonu bütün qara versiyası ilə əvəz edilmişdir.
• Ərizə İmzalaması: Leopard tətbiqlərin tətbiq edilməməsinə və ya yeniləmələrə həqiqətən də eyni tətbiq olan və eyni şəkildə maskelenən bir malware deyil, ictimai açar imzalamaq edən Mac əməliyyat sisteminin ilk versiyası idi.

10-dan 14-ə

OS X Tiger (10.4.x)

OS X Tiger pərakəndə qutusu pələng adına heç bir əyani ipucu vermədi. Coyote Moon, Inc.

Orijinal buraxılış tarixi: 29 aprel 2005-ci il

Qiymət: $ 129 vahid istifadəçi; $ 199 ailə paketi (5 istifadəçi); CD / DVD-də mövcuddur

OS X Tiger, ilk Intel Macs azad olduqda istifadə olunan əməliyyat sisteminin versiyası idi. Tiger’in orijinal versiyası yalnız eski PowerPC prosessorlarına əsaslanan Mac dəstəkləyir; Tiger’in xüsusi versiyası (10.4.4) Intel Macs ilə daxil edilmişdir. Bu, istifadəçilər arasında bir az qarışıqlığa gətirib çıxardı. Onların əksəriyyəti Tiger’i yalnız Intel iMacs-da orijinal versiyasını yükləməyəcək şəkildə bərpa etməyə cəhd göstərdi. Eyni şəkildə, Tigerin endirimli versiyasını internetdən çıxarılan PowerPC istifadəçiləri həqiqətən əldə etdiyin şeyləri kimsə Mac ilə gələn Intel-in xüsusi versiyası idi.

Böyük Tiger qarışıqlığı OS X Leopard sərbəst buraxılmayana qədər təmizlənməmişdir; PowerPC və ya Intel Mac-larda işləyən universal ikili qurğulardan ibarətdir.

• Rosetta: OS X Tiger’in sonrakı sürümleriyle birlikte gelen bu çeviri katmanı, Intel Mac’lerde PowerPC işlemcilerine yazılmış uygulamalara izin verdi.
• Spotlight: Bu əsas axtarış texnologiyası Tiger-də ilk dəfə Mac-da təqdim olunan bütün sənəd növlərini axtarmaq üçün Spotlight- a istifadə etməyə imkan yaradır. Spotlight ayrıca Smart Folders konsepsiyasını təqdim etdi, məzmunu həmişə yaradılmış istifadəçi axtarış filtreləri əsasında content yeniləndi. Bu, istifadəçilərə, məsələn, ötən həftə işləyən bütün sənədləri ehtiva edən Smart Klasörler yaratmağa imkan verdi.
• iChat AV: iChat mesajlaşma sisteminə əlavə olaraq, videokonfransda dörd nəfər iştirak edib.
• Dashboard: Yalnız HTML, CSS və JavaScript ilə yaradılmış tətbiqlərə icazə verən xüsusi bir mühit. Bu proqramlar Widgets kimi tanınırdı və əvvəlki Mac OS-da yayılmış bir tətbiq növü Desk Aksesuarlarının geri qaytarılması kimi düşünülmüşdü.
• Automator: Bu skript alətinin istifadəçiləri asanlıqla başa düşülən qrafik interfeysi ilə kompleks iş axını avtomatlaşdırma yaratmağa imkan verən istifadəçilərinə Mac-da yaşayan tətbiq və xidmətlərin bir-birinə birləşdirilməsinə imkan verdi.
• 64-bit İstifadəçi Alanı: Tiger həm 32-bit və 64-bit prosessorları dəstəkləyir. Bundan əlavə, Tiger 64 bitlik istifadəçi ünvanı ünvanını dəstəkləyərək, birbaşa müraciət edilə biləcək yaddaş miqdarını genişləndirir.

11/14

OS X Panther (10.3.x)

OS X Panther demək olar ki, bütün qara qutuya gəldi. Coyote Moon, Inc.

Orijinal buraxılış tarixi: 24 oktyabr 2003

Qiymət: $ 129 vahid istifadəçi; $ 199 ailə paketi (5 istifadəçi); CD / DVD-də mövcuddur

Panther, OS X sürümlerinin ənənəsini davam etdirdi. Bu, Apple developers hələ nisbətən yeni əməliyyat sistemində istifadə olunan kodu təkmilləşdirmək və artırmaq üçün davam etdi.

Panther həmçinin ilk dəfə olaraq OS X-də Beige G3 və Wall Street PowerBook G3 də daxil olmaqla, köhnə Mac modelləri üçün dəstək verməyə başladı. Bütün istifadə olunan Macintosh Toolbox ROM’unu məntiq taxtına saldıran modellər. Toolbox ROM’unda klassik Mac arxitekturasında istifadə edilən müəyyən ibtidai prosesləri yerinə yetirmək üçün istifadə edilən kod var idi. Daha önəmlisi, ROM’un önyükleme prosesini nəzarət etmək üçün istifadə edildiyi, Panther altında Open Firmware tərəfindən nəzarət edilən bir funksiyadır.

• Finder: Finder , yeni bir istifadəçi özelleştirilebilir kenar çubuğunu içeren yeni bir fırça-metal interface kullanmıştır. Bundan əlavə, Finder faylları zipping və açma üçün birbaşa dəstək idi.
• Tez İstifadəçi Kommutasiyası: Bu xüsusiyyət bir istifadəçiyə giriş yaparkən başqa bir istifadəçiyə daxil olmağı və Mac nəzarətini götürməsini təmin etdi.
• Exposé: Bütün açıq pəncərələrin kiçik şəkillər kimi göstərilməsinə icazə verən bir pəncərə meneceri, bir istifadəçi arasında tez bir zamanda keçid etməsinə imkan verir.

12-dən 14-ə

OS X Jaguar (10.2.x)

OS X Jaguar ləkələri göstərdi. Coyote Moon, Inc.

Orijinal buraxılış tarixi: 23 avqust 2002

Qiymət: $ 129 vahid istifadəçi; $ 199 ailə paketi (5 istifadəçi); CD / DVD-də mövcuddur

Jaguar OS X-nin ən sevdiyim versiyalarından biriydi, baxmayaraq ki, əsasən, Stiv Cobs onun giriş zamanı necə elan etdiyini görə bilər: jag-u-waarrr. Bu, həmçinin, pişik əsaslı adı rəsmi olaraq istifadə edilən OS X-in ilk versiyası idi. Jaguar’dan əvvəl, pişik adları ictimaiyyətə məlum idi, lakin Apple həmişə onlara versiya nömrəsi ilə nəşrlərdə istinad edirdi.

OS X Jaguar, əvvəlki versiyadan yüksək performans qazanıb. OS X əməliyyat sistemi hələ də inkişaf edənlər tərəfindən yaxşılaşdırılmış vəziyyətdədir. Jaguar da qrafik performansında əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıqlarını gördükdə, əsasən o, yeni ATI və AGP-based qrafika kartlarının NVIDIA seriyası üçün mükəmməl tənzimlənən sürücüləri daxil etdi.

• MPEG-4: MPEG-4 standartına dəstək QuickTime vasitəsilə Jaguar-a quraşdırılmışdır.
• Ünvan Kitab: Bu, əlaqə məlumatı saxlama üçün Adres Kitabının ilk görünüşü idi.
• iTunes: iTunes əvvəllər Mac üçün mövcud olmasına baxmayaraq, bu, iTunes tətbiqini əhatə edən OS X-in ilk versiyası idi.
• Inkwell: Inkwell yerli əlyazma tanıma təmin etdi. Bu texnologiya ilk olaraq Newton OS və qısa davamlı Newton şəxsi rəqəmsal köməkçisi üçün hazırlanmışdır.
• Rendezvous: Bu şəbəkə protokolu yerli şəbəkə qurğularında digər cihazları öz-özünə aşkar etməyə imkan verir, şəbəkə qurulmasını əsasən bir plug-play prosesi təşkil edir. Rendezvous, OS X’nin sonrakı versiyalarında Bonjour’a dəyişdirildi.
• Journaling: HFS + fayl sistemi journaling dəstəyi ilə yeniləndi. Journaling fayl sisteminin etibarlılığını artırdı və məlumat bərpa xüsusiyyətləri əlavə etdi.
• Universal Access: Bu xüsusiyyət, fiziki qüsurların müxtəlif növləri olan fərdlərdən daha asan istifadəyə imkan verən Mac-ə xüsusi giriş sistemləri gətirdi.
• CUPS: OS X-də çap altsistemi CUPS (Common Unix Printing System) dəstəyinə yüksəldildi. Bu Mac istifadəçiləri üçün əlavə printer seçimlərinə icazə verdi, çünki Mac üçün nəzərdə tutulan xüsusi əvəzinə asanlıqla mövcud olan sürücülərdən istifadə edilə bilərdi.
• SMB (Samba): Jaguar, Microsoft’un SMB şəbəkə sistemi ilə işləyən açıq mənbə server olan Samba üçün dəstəyi daxil etdi. Bu Mac və Windows kompüterləri arasında fayl və printer paylaşımının asan qurulması və istifadəsinə imkan vermişdir.
• Xoşbəxt Mac: Jaguar, Xoşbəxt Macın sonunu qeyd etdi, gülümsəyən üzü göstərən stilize bir sıçrayış ekranı. Yerində, Jaguar Apple loqosunun boz bir versiyasını istifadə etdi.

13-dən 14-ə

OS X Puma (10.1.x)

Puma pərakəndə qutusu. Coyote Moon, Inc.

Orijinal buraxılış tarixi: 25 sentyabr 2001

Qiymət: $ 129; Cheetah istifadəçilərinə pulsuz yeniləmə; CD / DVD-də mövcuddur

Puma əsasən əvvəlki OS X Cheetah üçün bug fix kimi baxdı. Puma da bəzi kiçik performans artımlarını təmin etdi. Yəqin ki, Puma’nın orijinal versiyası Macintosh kompüterləri üçün standart əməliyyat sistemi deyil; Mac əvəzinə Mac OS 9.x-ə qədər yüklənmişdir. Istədilərsə, OS X Puma’ya keçə bilərik.

OS X 10.1.2-ə qədər Puma-nı yeni Mac üçün əməliyyat sistemi olaraq təyin etdi.

• Daha yaxşı CD və DVD dəstəyi: Finder və iTunes CD və DVD ilə işləmək üçün birbaşa dəstək; DVD-lər Apple DVD player appində oynaya bilərdi.
• Əlavə Printer Sürücüləri: Apple, OS X Puma’da 200-dən çox yazıcı sürücü mövcud olduğunu iddia etdi. Buna baxmayaraq, təzyiq hələ az sayda printer istehsalçısı tərəfindən dəstəkləndiyini nəzərə alsaq, yeni OS X-də bir məsələ hələ də qalmaqdadır.
• Yeni OpenGL Sürücülər: Yeni OpenGL sürücüləri xüsusilə istifadəçi interfeysi və tətbiqlərində istifadə olunan 3D elementləri üçün qrafik göstəricilərini yaxşılaşdırmışdır.
• ColorSync: ColorSync, OS X-yə rəng idarəetməsini gətirərək , istifadəçilərə göründüyü rəngləri və basıldığı materialları gözəl tənzimləmək imkanı verir.
• Image Capture: Bu bağımsız yardım proqramı, Puma’ya əlavə olaraq, dijital kameralar və brauzerlərin şəkillərini üçüncü tərəf istehsalçılarından xüsusi bir tətbiq tələb etmədən Mac-a yükləməyə imkan verdi.

14/14

OS X Cheetah (10.0.x)

OS X Cheetah pərakəndə qutusu pişik adını oynamadı. Coyote Moon, Inc.

Orijinal buraxılış tarixi: 24 mart 2001-ci il

Qiymət: $ 129; CD / DVD-də mövcuddur

Cheetah OS X-nin ilk rəsmi versiyası idi, baxmayaraq ki, mövcud OS X daha əvvəl bir ictimai beta var idi. OS X, Cheetahdan əvvəl Mac OS’dan olduqca çox dəyişiklik oldu. Bu, orijinal Macintosh’unu gücləndirən əvvəlki OS-dən tamamilə ayrı bir yeni əməliyyat sistemi təqdim etdi.

OS X, Apple, NeXTSTEP, BSD və Mach tərəfindən hazırlanmış koddan ibarət Unix kimi bir nüvəyə əsaslanır. Kernel (texniki olaraq hibrid bir çekirdek) Mach 3’ü və şəbəkə yığını və fayl sistemi daxil olmaqla BSD’nin müxtəlif elementlərini istifadə etmişdir. NeXTSTEP (Apple şirkətinə məxsus) və Apple şirkətinin kodu ilə birləşən əməliyyat sistemi Darvin kimi tanındı və Apple İctimai mənbə lisenziyası əsasında açıq mənbə proqram kimi buraxıldı.

Apple şirkətlərinin tətbiq və xidmətlər qurmaq üçün istifadə etdiyi Kakao və Karbon çərçivələri də daxil olmaqla, əməliyyat sisteminin yüksək səviyyələri qapalı qaynadırdı.

Cheetah, bir şapkanın damlasında kernel panikası yaratmaq meyli daxil olmaqla sərbəst buraxıldığı zaman bir neçə problemə sahib idi. Göründüyü kimi, problemlərin bir çoxu Darvin və OS X Cheetah üçün yeni olan yaddaş idarəetmə sistemindən idi. Cheetahda tapılan digər yeni xüsusiyyətlər bunlardır:

• Dock: Dock, ekranın alt və ya yanlarında bir qrup olaraq təqdim edilən tətbiq başlatma qurğusu idi. Ərizə və sənədləri əks etdirən simvollar Dock-da yerləşdirilə və buraxılmağa asanlaşdıra bilərlər.
• Terminal: Terminal app, Darvin əməliyyat sisteminə standart bir komanda xətti interfeysi istifadə etmək imkanı vermişdir . Terminala qədər Mac OS mövcud komanda xətti interfeysi olmayan bir neçə əməliyyat sistemindən biri idi.
• Mail: OS X daxili elektron poçt müştərisi ilə gəldi.
• Preemptive Multitasking: Mac OS birdən çox vəzifəyə yetirməli olmasına baxmayaraq, hər bir appin tapşırdığı və inşallah verildiyi, sistem resurslarından istifadəsi ilə əməkdaşlıq sistemi istifadə edildi. Preemptive multitasking, lazım olduqda sistemə çıxış təmin edir.
• Aqua UI: Yeni istifadəçi interfeysi Aqua kimi tanındı. Cheetahın yayılması zamanı Steve Jobs ən çox pəncərənin üst hissəsindəki üç düyməni xatırladaraq, çox vaxt sərf etdiklərini iddia edərək, onlar “yalamaq mümkün” olduqları qədər gözəl görünürdü.
• PDF Support: Proqramlar OS X-də quraşdırılmış çap xidmətlərindən istifadə edərək PDF-lər yaratmağa müvəffəq olmuşdur.
• Quartz: Originally Apple, OS X ekran qrafikini çəkmək üçün Display PostScript istifadə baxdı; fikir, NeXTSTEP’in Display PostScript-in məhsullarından necə istifadə etdiyinə əsaslanır. Bunun əvəzinə, Apple, Kvartz kimi tanınan öz ekran göstərmə texnologiyasını inkişaf etdirmişdir, bu, PostScript’i PDF formatlı modellər kimi aralıq pəncərə qrafikini önləməyə yönəltmişdir.
• AppleScript: OS X System 7 (Mac OS) olduğundan Mac ilə daxil olan AppleScript scripting dilini daxil etdi.
• Sherlock: Mac və ya vebdə yaşayan məlumatları tapmaq üçün axtarış sistemi.
• Qorunan Yaddaş: Proqramlar digər proqramlar və sistem xidmətlərindən istifadə edərək digər yaddaş yerlərinə daxil ola bilmək üçün öz yaddaş yerini pozan bir tətbiqin qarşısını alan yaddaş seqmentlərinə verilir.