Hansı Maliyyə Bazarları Var

Dərslik maliyyə bazarlarının müasir strukturu və inkişaf xüsusiyyətləri haqqında tam təsəvvür yaradır və onu bu sahədə sanballı mənbə hesab etmək olar. Burada maliyyə bazarları problemlərinin öyrənilməsi üçün zəruri olan bütün məlumatlar öz əksini tapmışdır. Kitabda maliyyə bazarlarının bütün əsas növləri araşdırılır, onların xüsusiyyətləri, funksiyaları və rolu təhlil edilir, təcrübə və nəzəriyyənin vəhdəti təmin edilir, bu sahədə klassik elmi dünya baxışları inkişafın müasir və artan meyilləri ilə əlaqələndirilir. Dərslik maliyyə bazarları sferasının müasir inkişaf problemlərinin görünən tərəflərini tam əks etdirir. Burada həm də beynəlxalq maliyyə bazarlarının müa.sir inkişaf səviyyəsi üçün səciyyəvi olan meyillər müəyyən edilir. Dəndikdə materiallar ardıcıllıqla, peşəkar səviyyədə şərh edilir. Oxuculara təqdim olunan dərsliyin nəşrinin “Azərbaycan Re.ıpublikasınm Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası publik hüquqi şəxsin yaradılması haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 3 fevral 20l6-cı il tarixi Fərmanı ilə üst-üstə düşməsi mövzunun son dərəcədə aktual olmasından xəbər verir. Dərslik “Maliyyə ” ixtisası üzrə bakalavr və magistr pilləsində təhsil alan tələbələr, həmçinin doktorantlar, müəllimlər, maliyyə menecerləri və digər mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulur.

Maliyyə bazarı nədir?

Maliyyə bazarı – pul və qiymətli kağızların tədarükü üçün nəzərdə tutulmuş bazardır. Bunda əlavə, əskinaslar və maliyyə alətlərindən istifadə edən bütün əməliyyatlar da bu və digər dərəcədə maliyyə bazarı ilə əlaqədardır.

İnvestisiya bazarı və ssuda kapitalı bazarı anlayışları məna baxımdan maliyyə bazarı anlayışına yaxın olsalar da, məzmununa görə tamamilə fərqlənirlər. Maliyyə bazarının mövcudluğunun əsas məqsədi əmanətlərin investisiyalara çevrilməsidir. Beləliklə, təşkilatlar və fiziki şəxslər əmanətlərini əlavə qazanc üçün müxtəlif növ iqtisadi layihələrə yatırmaq imkanını əldə edirlər. Sərmayələrdən istifadə edən müəssisələr isə effektiv inkişaf üçün müxtəlif mənbələrə çıxış əldə edirlər.

Maliyyə bazarında müntəzəm olaraq həyata keçirilən əməliyyatları bir neçə istiqamətə ayırmaq olar:

– maliyyə resurslarının akkumulyasiyası;

– vəsaitin iqtisadi sistemə yatırılması;

– investisiya resurslarının konkret layihələrin kommersiya baxımdan cəlbediciliyə görə bölüşdürülməsi;

Maliyyə bazarının strukturunu isə aşağıdakı kimi təsvir etmək olar:

Maliyyə bazarı = Pul bazarı + Qiymətli kağızlar bazarı;

Pul bazarı özündə bu əməliyyatları birləşdirir:

– mühasibat bazarı – yüksək likvidli maliyyə alətləri, məsələn, istiqrazlar ticarəti sistemi;

– valyuta bazarı – Forex və bir sıra valyuta mübadiləsi sistemləri;

Qiymətli kağızlar bazarı özündə birləşdirir:

– kredit bazarı – uzunmüddətli və ortamüddətli kreditlər;

– təcili bazar – fyuçers, forvard kontraktları, opsionlar və s. ilə əməliyyatlar;

Qeyd edək ki, demək olar ki, bütün mal və xidmət satışı banknotların iştirakı ilə baş verir, buna görə də adi bazar (barter istisna olmaqla) həm maliyyə, həm də pul bazarının bir hissəsidir.

Yuxarıda göstərilənlərə əlavə olaraq, maliyyə bazarının digər bir funksiyası da var. Bu, iqtisadi sistemin inkişaf meyllərinin müəyyənləşdirilməsi üçün onun vəziyyətinin təhlilidir. Maliyyə təhlilinin əsas praktiki dəyəri, iqtisadi idarəetmənin bütün səviyyələrində qərar qəbul edilməsini dəstəkləmək üçün cari fəaliyyətlərdə tətbiq edilməsinin mümkünlüyüdür.

Maliyyə bazarının daha bir funksiyası isə “pul yaratmaq imkanı” dır.

Maliyyə bazarının iştirakçıları aşağıdakılar sayılır:

– investorlar və investisiya alanlar;

– kreditorlar və borcalanlar;

– yuxarıda göstərilmiş kateqoriyalar arasında vasitəçilər – brokerlər, dilerlər, investisiya fondları;

– valyutanın satıcı və alıcıları;

– hərracların təşkilatçıları (bazarın bütün seqmentlərində);

-maliyyə resurslarının sahibkarları;

Maliyyə bazarında konkret əməliyyatları və onların iştirakçılarını dəqiq müəyyənləşdirmək mümkündür, lakin təsnifləşdirmək çətindir.

• Forex
• investisiya bazarı
• maliyyə bazarı nədir
• maliyyə bazarında əməliyyatlar
• maliyyə bazarının iştirakçıları
• pul bazarı
• qiymətli kağızlar bazarı

Hansı Maliyyə Bazarları Var

Maliyyə bazarlarının satışa cəlb olunan aktiv növləri üzrə təsnifatı ən geniş yayılmış metodlardan biridir. Bu vəziyyətdə varlıqlar müəyyən bir dəyəri olan mənbələr kimi başa düşülməlidir. Beləliklə, maliyyə bazarları valyuta, səhm və əmtəə ola bilər.

Addım 2

Valyuta bazarı xarici valyuta alqı-satqısı, xarici investisiyalarla əməliyyatlar və ödəmə sənədlərinin həyata keçirildiyi iqtisadi münasibətlər sistemidir. Mübadilə məzənnələrindəki fərqə əsaslanan müxtəlif maliyyə alətlərindən istifadə edir – bəzi dövlətlərin pul vahidlərinin digər dövlətlərin pul vahidlərində ifadə etdiyi qiymətləri.

Addım 3

Fond bazarının aktivləri qiymətli kağızlardır (dolayısı ilə digər adları – qiymətli kağızlar bazarları). Əsas alətlərə istiqrazlar, səhmlər, pul vəsaitləri, fərq müqavilələri daxildir. Səhmlər səhmdar cəmiyyətləri tərəfindən buraxılır və sahibinin şirkət işlərində iştirak dərəcəsini və mənfəətdəki payını müəyyənləşdirir. İstiqrazlar borcalanların kreditorlar qarşısında borc öhdəlikləridir, buna görə müəyyən bir müddətin sonunda müəyyən bir məbləğin ödənilməsinə zəmanət verirlər. Bu məbləğ istiqrazların dəyərinin üzən və ya sabit bir faizi ilə ifadə edilir.

Addım 4

Qiymətli kağızlar ya korporativ (kommersiya təşkilatlarına məxsusdur) ola bilər və səhmləri və ya istiqrazları, ya da dövləti (istiqrazları) təmsil edə bilər. Nağd pul fondları və ya qarşılıqlı fondlar (UIF) maliyyə aktivlərini satın alır və şirkətin idarəetmə siyasətinə tabedir. Bu fondların dəyəri alına və satıla bilən səhmlərə bölünür.

Addım 5

Qiymətli metallar, yağ, şəkər, taxıl və digər məhsullar hamısı əmtəə bazarının aktivlərinin bir hissəsidir. Müəyyən mallar kateqoriyasındakı qiymətlərin hərəkətinə ümumiyyətlə qlobal iqtisadi vəziyyət və xüsusilə müxtəlif ölkələrdə birbaşa təsir göstərir.

Maliyyə bazarları

Dərslik maliyyə bazarlarının müasir strukturu və inkişaf xüsusiyyətləri haqqında tam təsəvvür yaradır və onu bu sahədə sanballı mənbə hesab etmək olar. Burada maliyyə bazarları problemlərinin öyrənilməsi üçün zəruri olan bütün məlumatlar öz əksini tapmışdır. Kitabda maliyyə bazarlarının bütün əsas növləri araşdırılır, onların xüsusiyyətləri, funksiyaları və rolu təhlil edilir, təcrübə və nəzəriyyənin vəhdəti təmin edilir, bu sahədə klassik elmi dünya baxışları inkişafın müasir və artan meyilləri ilə əlaqələndirilir. Dərslik maliyyə bazarları sferasının müasir inkişaf problemlərinin görünən tərəflərini tam əks etdirir. Burada həm də beynəlxalq maliyyə bazarlarının müa.sir inkişaf səviyyəsi üçün səciyyəvi olan meyillər müəyyən edilir. Dəndikdə materiallar ardıcıllıqla, peşəkar səviyyədə şərh edilir. Oxuculara təqdim olunan dərsliyin nəşrinin “Azərbaycan Re.ıpublikasınm Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası publik hüquqi şəxsin yaradılması haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 3 fevral 20l6-cı il tarixi Fərmanı ilə üst-üstə düşməsi mövzunun son dərəcədə aktual olmasından xəbər verir. Dərslik “Maliyyə ” ixtisası üzrə bakalavr və magistr pilləsində təhsil alan tələbələr, həmçinin doktorantlar, müəllimlər, maliyyə menecerləri və digər mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulur.

Bazar münasibətləri şəraitində maliyyə resurslarının fasiləsiz olaraq ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu baxımdan daxili və xarici resursların iqtisadi inkişafa yönəldilməsini təmin edən maliyyə bazarlarının mövcudluğu zərurətə çevrilmişdir. Belə ki, müasir şəraitdə maliyyə bazarları mülkiyyət formasından asılı olmayaraq həm makroiqtisadi və həm də mikroiqtisadi səviyyədə maliyyə resursları ilə təmin edilmədə mühüm rol oynayır. Deməli, ölkə iqtisadiyyatının inkişafı maliyyə bazarları olmadan mümkün deyildir. Maliyyə bazarları pul vəsaitlərinin hərəkətinin təşkil edilməsinin xüsusi forma və üsulu olub, maliyyə münasibətləri sferasında alqı-satqı münasibətlərinin məcmusudur. Maliyyə bazarlarının yaranması obyektiv xarakter daşıyır və onlar dövlətin, eləcə də müxtəlif təşkilati-hüquqi formaya malik olan müəssisələrin fasiləsiz fəaliyyəti nəticəsində daha da inkişaf etmişdir. Digər tərəfdən, bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlətin iqtisadiyyata müdaxilə səviyyəsi, dövlətlə müəssisələrin qarşılıqlı fəaliyyəti də maliyyə bazarına öz təsirini göstərmişdir. Maliyyə bazarlarının yaranmasının zəruriliyinin əsas amillərindən biri maliyyə ehtiyatlarının qeyri-bərabər bölgüsüdür. Çünki bu bölgü zamanı müəssisələrin bir qismində maliyyə ehtiyatlarının artıqlığı, digər qismində isə maliyyə ehtiyatlarının çatışmazlığı özünü büruzə verir. Bu zaman maliyyə ehtiyatlarının bir müəssisədən digərinə doğru hərəkətinin təmin edilməsinin mühüm forması kimi maliyyə bazarı çıxış edir. Beləliklə, maliyyə bazarı pul vəsaitlərinin sahiblərindən ehtiyacı olanlara doğru yönəldilməsində vasitəçi rolunu oynayır. Maliyyə bazarları elə bazar formasıdır ki, burada əmtəə kimi maliyyə resursları çıxış edir. Başqa sözlə, maliyyə bazarları pul vəsaitlərinin iqtisadi subyektlər arasında bölgüsünü təmin edən – bazarlarıdır. Maliyyə bazarlarının məqsədi-pul vəsaitlərinin səmərəli şəkildə səfərbər edilməsini və onların maliyyə resurslarına ehtiyacı olanlara satışını təmin etməkdən ibarətdir. Ümumiyyətlə, iqtisadiyyatın inkişafında maliyyə bazarlarının əhəmiyyəti əvəzsizdir. Araşdımıalar göstərir ki, son illərdə maliyyə bazarlarının miqyasının, qarşılıqlı əlaqələrin möhkəmlənməsi və rolunun güclənməsi prosesi gedir. Maliyyə bazarlarının qloballaşması, onların intensiv inkişafı və institusional strukturunun dəyişilməsi xeyli dərəcədə nəinki ölkənin və habelə bütöv regionun təsərrüfat həyatına müsbət təsir göstərir. Bu zaman pul axınlannın yenidən bölüşdürülməsi mexanizmi qismində kapital bazarının rolu daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Yeni maliyyə alətləri meydana gəlir. Kapital axınının miqyaslılığı gələcəkdə tədavül sferasının təkrar istehsaldan fərdiləşməsində öz əksini tapır. Maliyyə bazarlarının tərkib hissələrində nəzərəçarpacaq dərəcədə struktur dəyişiklikləri, onların getdikcə daha çox çuğlaş- ması və qarşılıqlı tamamlanması baş verir.

Yükləməyə Keç [2,05 Mb] [ : 788] –>