Korrupsiyanın mənası

Digər korrupsiya formaları aşağıdakılar ola bilər:

Məhkəmələrdə korrupsiya

Uzun müddətdir ölkədə mövcud olan durğunluq sanki müəyyən dəyişiklik dönəmi ilə əvəzlənir. Xüsusən də bu ilin ötən dövründə baş verən dəyişikliklər xüsusi qeyd oluna bilər. Sosial-iqtisadi sahədəki yeniliklər, müəyyən kadr dəyişiklikləri, məhkəmə-hüquq sistemində islahatların aparılmasına start verilməsi ölkədə yeni bir dönəmə qədəm qoyulduğunu düşünməyə əsas verir.

“Unikal” qəzetinə müsahibə verən Böyük Quruluş Partiyasının başqanı, millət vəkili Fazil Mustafa ilə də söhbətimiz bu mövzuda baş tutdu.

-Fazil bəy, öncə son dövrlər həyata keçirilən islahatlarla bağlı fikirlərinizi öyrənmək istərdik. Baş verən dəyişiklikləri necə dəyərləndirirsiz?

-Ölkədə baş verən dəyişikliklər əslində odur ki, Prezident tərəfindən gerçək bir islahat aparmaq niyyəti ortaya qoyulub. Yanvar ayından etibarən bu islahat niyyəti tam bariz şəkildə özünü göstərir. Amma gəlin görək, bu niyyət hamı tərəfindən anlaşılıbmı? Bunu söyləmək çətindir. Xüsusilə hakimiyyət komandasında xeyli qüvvələr var ki, bu islahatların həyata keçirilməsinə maneçilik törədir. Bunlar maraqlı deyillər və maraqlı tərəfi odur ki, prezident Novruz Bayramı ilə bağlı çıxışında xüsusi vurğuladı ki, əsas diqqət məhkəmə hüquq islahatlarına yönəldilir. Amma məhkəmə hüquq islahatlarını həyata keçirəcək şəxslərin özləri məhkəmə sistemini bu vəziyyətə salan qüvvələrdir. Ona görə də bunun necə həyata keçiriləcəyi açığı sual altındadır.
-Bəs təklifiniz nədir? Sizcə, bu sahədə islahat prosesinə kimlər cəlb olunmalıdır?
-Bura daha çox parlamentin potensialını cəlb etmək lazım idi. Parlament üzvlərinin, xüsusilə müstəqil hüquqşunasların münasibəti lazım idi. Onu da qeyd etməliyəm ki, həmin qüvvələr vəkillər sistemini də alt-üst etdilər. Nümayəndəlik institutunu ləğv elədilər. Bu gün vətəndaşın normal müdafiə imkanları sıfıra enib. Çox ciddi problemlər var. Ona görə də islahat niyyəti hələ ki prezidentdən aşağı səviyyələrdə əngəllə qarşılanır. Digər sahələrdə də elədir. Məsələn, iş adamları və sahibkarların yoxlanmasının qadağan olunması ilə bağlı müəyyən təkliflər var idi. Bu barədə prezident tərəfindən sərəncam da verildi ki, sahibkarları yoxlamaq olmaz. Onlara imkan yaratmaq lazımdır ki, daha da inkişaf etsinlər, böyüsünlər. Amma bu gün sahibkarlardan soruşsan, yenə də həmin manelər qalır.Yaxud tikinti və başqa sektorlarda fəaliyyət sərbəstliyi veriləcəkdi ki, bu sahədə də nəzərdə tutlanlar baş vermədi. Heç kəs öz sahəsində müstəqil fəaliyyət göstərmək imkanına malik deyil. Müstəqil təşəbbüs imkanı boğulur. Ona görə də islahatlar kompleks, real məzmun daşımalıdır. Ölkə prezidentinin də istədiyi odur. Amma aşağılarda buna manelər çox olduğuna görə də islahatın nəticələrini hələ ki görmək olmur.

-Amma islahatların dərinləşməsi qaçılmazdır. O zaman aşağıların buna maneə törətməsinin qarşısını necə almaq olar?
-Birinci növbədə islahatın öz kadrlarını tapmaq lazımdır. Bu da olduqca önəmli məsələdir. İkinci növbədə, ümumiyyətlə, hakimiyyət eşalonunda olan insanlar müəyyən dərəcədə öz imtiyazlarından imtina etməyi göz önünə almalıdırlar. Çünki imtiyazdan imtina etmədən islahat aparmaq olmaz. Aşağı səviyyədə problemlərin çoxu inhisarçılıqla, korrupsiya ilə bağlıdır. Bunlara qarşı müəyyən cəbhə açmaq üçün mütləq yuxarı eşalondakılar bundan imtina etməli, bu imtiyazlardan uzaqlaşmalıdırlar. Uzaqlaşmadıqda islahatın həyata keçirilməsi düzgün deyil.

-Fazil bəy, bir məqam müşahidə olunur ki, hansısa iri ranqlı məmur işdən çıxarılanda aşağılarda ona yaxın olan çoxlu kadrları zərərsizləşdirilir. Sanki məmurlar özlərinə zəncir yaradır, özləri yuxarıda otururlar, aşağılarda da öz adamları olur. Bəlkə elə problemin kökündə bu amil dayanır?

-Məsələ təkcə onunla bağlı deyil. Azərbaycanın çoğrafi şərtləri və geosiyasi vəziyyəti elədir ki, hər an təhlükə yaşayan bir ölkədir, Şimaldan, cənubdan problemlər yaşayır. Daxildə o islahatları həyata keçirmək üçün beynəlxalq faktorları nəzərə almaq lazımdır. Amma birinci növbədə cəmiyyətdə siyasi azadlıqdan öncə iqtisadi azadlığın yolları düşünülməlidir. Çünki iqtisadi rifahı normal olmayan cəmiyyətdə siyasi azadlıqlar ölkədə müəyyən dərəcədə təlatümlər yarada bilər. Ona görə birinci növbədə Azərbaycan hakimiyyəti ildırımla məşğul olmamalıdır, ildırım ötürənlə məşğul olmalıdır. İldırım onsuz da təbiət hadisəsidir, hər zaman olacaq. İldırım ötürən isə iş adamıdır, sahibkardır. Bunları dövlət dəstəkləməlidir. Yoxsula pul verməklə məsələ çözülmür. Yoxsula pul verərsən, onu xərcləyər, bir aya bitər. Amma sahibkara pul verdikdə, sahibkara imkan yaratdıqda sahibkar iş yeri açacaq, qalıcı olaraq həmin o yoxsula iş verəcək, onu yoxsulluqdan çıxaracaq. Deməli, ildırım əvəzinə, ildırım ötürənə dəstək vermək lazımdır. Çünki ildırım yerə düşəndə ən az ildırım ötürənə görə cəmiyyəti zədələmir, insanı sıradan çıxarmır.

-Belə bir məqamda cəmiyyət, eləcə də müxalifət nə etməlidir?

-Belə bir məqamda cəmiyyətin də üzərinə yük düşür. Bu istiqamətdə cəmiyyət olaraq, eləcə də bütün müxalifət partiyaları prezidentə dəstək verməlidir ki, islahatı dərinləşdirsin, ona mane olan qüvvələrə bəhanə yaranmasın ki, müəyyən dərəcədə bu məhdudlaşdırılsın. Bu baxımdan, mən hesab edirəm ki, ölkədə birinci iqtisadi azadlıqlar genişlənməlidir. Ardınca isə tədricən siyasi azadlıqlara keçib daha intensiv addımlar atılmalıdır.

-Son zamanlar görürük ki, hansısa hadisə olanda aidiyyatı məmurlar buna müdaxilə edə bilmir. Adekvat reaksiya olmur. Sonda prezident məsələyə müdaxilə edir, problemin həlli istiqamətində tədbirlər görür. Bu, nəyin nəticəsidir?

-Bu, bilavasitə sistemin lazımınca işləməməyinin nəticəsidir. Məsələn deyək ki, “Diqlas” yanır. Bu, bir sığorta hadisəsidir. Bu, prezidentə aid olan məsələ deyil. Amma nə baş verdi? Prezident gördü ki, sahibkar ortada qalıb. Gəldi məcbur olub onlara dəyən zərəri ödədi. Sübut olundu ki, ölkədə siğorta sistemi çöküb. Sığorta sistemini yenidən ağıllı formada dirçəltmək lazımdır.Ya zəlzələ oldu. Zəlzələdə problem nədir? Evlər sığortalanmalıydı. Bunu da sığorta şirkəti ödəməliydi. Bu da baş vermədi. Çünki bu sahədə də sistem çöküb.Təhsil müəssisələrində olan müəyyən problemlərin prezidentin öz üzərinə götürməsinə gərək yoxdur. Bunlar məktəb çərçivəsində həll olunmalı məsələdir. Məktəblərdə funksiyaların doğru yerinə yetirilməsinə ehtiyac var. Prezident deyir ki, sahibkarı yoxlamaq olmaz, amma sahibkarları qeyri-rəsmi yoxlayırlar, onlardan pul tuturlar. Müxtəlif vasitələrlə onun vəsaitini mənimsəyirlər, onlara təzyiq edirlər. Məhkəmə sistemi tam ədalətsiz olduğuna görə, sahibkar onlara müraciət etmir. Bilir ki, onun əleyhinə qərarlar çıxarılacaq. Məhkəmələrdə korrupsiya problemləri özünü qabarıq şəkildə göstərir. Bunlar ona görə prezidentin müdaxiləsi ilə nəticələnir ki, sistem buna lazımi səviyyədə reaksiya verə bilmir, uminiteti pozulub. Biz ona görə elə etməliyik ki, sistem işləsin. Prezident bütün xırda məsələlərə görə müdaxilə eləməsin. Ölkədə ən birinci məhkəmə islahatından başlamaq lazımdır. Əgər məhkəmələrdə qərarlar hüquqa uyğun çıxarılmırsa, iş adamının, vətəndaşın hüququnu qoruya bilmirsə, hakim korrupsiya ilə qərar çıxarırsa, onda ədalətə güvənmək olmaz. Ona görə bu sahədə ciddi işlər görülməlidir. Ondan sonra bu kimi məsələlərə müdaxiləyə ehtiyac qalmayacaq.

-Fazil bəy, hər bir ölkənin inkişafı üçün siyasi institutların, siyasi proseslərin önəmi böyükdür. Bu prizmadan yanaşsaq, hazırda siyasi baxımdan hansı islahatları aparmaq olar?

-Hazırda ölkədə bütövlükdə siyasi islahatların əsas problemlərindən biri partiya demokratiyasının ölümcül vəziyyətdə olmasıdır. Partiya demokratiyası artıq işləmir. Artıq növbəti seçkilərə proporsional seçki sistemi ilə bağlı müddəalar əlavə etməliyik ki, partiya təmsilçiliyi önə çəkilsin. Bu olmadığına görə də həm parlamentdə elitarlığı tətbiq etmək mümkün deyil, həm də lazımi kadrların dövlət tərəfində iştirak etməsi çətin olur. Ona görə bütün gücü partiya demokratiyasının gücləndirilməsinə sərf etmək lazımdır. Çünki kütlə demokratiyasının inkişafı heç də o demək deyil ki, layiqli insanlar gələcəkdə müəyyən mövqe başına gələcəkdir. Çünki mojaritar dairədə bir ziyalı ilə biznesmen müqayisə olunsa, o pullu adam öz pulu ilə vətəndaşı ələ alacaq. Yenə o ziyalı seçilməyəcək. Bu seçimin partiyalar vasitəsi ilə edilməsi layiqli adamların seçilməsinə imkan yaradacaq. Ona görə siyasi islahatlar birinci növbədə partiyaların güclənməsindən başlanmalıdır. Yeni Azərbaycan Partiyası belə partiya modeli ilə fəaliyyət göstərməyə meyilli deyil. Bu partiya da dövlət qurumu kimi fəaliyyət göstərir. Biz onu da partiya modelinə qaytarmalıyıq ki, hakim partiya kimi öz funksiyasını yerinə yetirsin. Müxalifət partiyaları da bununla öz işlərini faydalı istiqamətdə yerinə yetirə bilər.

Korrupsiyanın mənası

Korrupsiya, korrupsiyanın hərəkəti və nəticəsidir, yəni həm mənəvi, həm də funksional olaraq sistemin nizamını şəxsi mənfəətləri üçün qəsdən pozmaqdır. Korrupsionerlərin qeyri-qanuni bir hərəkət etməsi ilə yanaşı, digərlərinə də təzyiq edir və ya məcbur edir.

Korrupsiya sözü Latın dilindən gəlir korrupsiyasözləri ilə əmələ gələn, ‘birlikdə’ mənasını verən, şayiə, ‘qırılma’ və şəkilçi mənasını verir -io, hərəkət və təsir deməkdir.

Korrupsiya ümumiyyətlə populyar təsəvvürdə siyasət dünyası və qanunsuz zənginləşdirmə ilə, yəni pulla əlaqələndirilir, ancaq bununla da əlaqələndirilmir. Korrupsiya bir çox instansiyaya aiddir. Buna görə siyasi korrupsiya, iqtisadi korrupsiya, cinsi korrupsiya və s. Çünki, korrupsiyanı hərəkətə gətirən iki böyük ticarət amili çox vaxt pul, güc və cinsdir.

Bu və ya digər şəkildə, korrupsiya, subyektlər arasındakı güc münasibətlərində, istər mikro, istərsə də makro miqyasda olsun, istər özəl olsun, istərsə də dövlət olsun, çərçivəyə salınır.

Güc münasibətləri siyasət dünyası ilə məhdudlaşmır. Şirkətlər, şirkətlər, ictimai təşkilatlar, təhsil mərkəzləri və ya dini iclas mərkəzləri kimi hiyerarşilərin və / və ya mənbələrin mövcud olduğu bütün sosial sahələr korrupsiya hadisələrinin vəsiləsi ola bilər.

Bu o deməkdir ki, həm iqtidarın vəziyyətinə nəzarət edən və ya onu idarə etməyə çalışan biri olduğu müddətcə həm böyük siyasət səviyyəsində, həm də kiçik ibtidai məktəbdə fəsad ola bilər.

• Antivallar.
• Çirkli pulların yuyulması.
• Lobbi.

Korrupsiyanın formaları və ya növləri

Hər bir ölkədə qanun korrupsiya formalarını açıq şəkildə müəyyənləşdirir və hər birinə dərəcəsinə görə xüsusi cəzalar təyin edir. Buna baxmayaraq, orada düşünülməyən, ancaq müəyyən bir dünyagörüşün etik sisteminə görə korrupsiya formaları kimi qəbul edilən digər korrupsiya növləri də ola bilər.

Normal olaraq qanuni sənədlərdə müəyyən edilmiş korrupsiya formaları arasında bizdə var:

• Rüşvət: cərimədən qaçmaq, imtahanda qiymət almaq, tender almaq və s. kimi bir xeyir üçün pul təklif edin.
• Resursların yayılması: Ortaq maraq layihəsi üçün nəzərdə tutulan mənbələrin bir hissəsini şəxsi məqsədlərə yönəltməkdən ibarətdir.
• Qanunsuz və ya gizli zənginləşdirmə: başqalarının, xüsusən də ictimai mənbələrin mənbələrinin oğurlanması ilə ani zənginləşmə.
• Hakimiyyətdən sui-istifadə: birinin birindən fayda əldə etməsi üçün bir rol təklif etdiyi nəhayət güc vəziyyətindən faydalanın.
• Funksiyalardan sui-istifadə: Vəzifə və səlahiyyətlərindən istifadə edərək təhqiramiz hərəkətlər etmək.
• Satışa təsir: üstünlükləri əldə etmək üçün yaxın və ya olmayan şəxsi münasibətlərdən istifadə edin.
• Razılaşma: müəyyən bir vəziyyətdən istifadə etmək üçün üçüncü bir şəxslə əhd bağlayın.
• Korrupsiya cinayətlərini törətmək üçün sui-qəsd: Bu, korrupsiyaya görə cinayətlərin planlaşdırılması və təşkili üçün ortaqların toplanmasına aiddir.
• Ədalətin maneə törədilməsi: özünü və ya başqalarını qorumaq üçün ədliyyə qurumlarının istintaqının lazımi müddətinə qarşı çıxmaq.
• Nepotizm: qohumların siyasi vəzifələrə təyin edilməsi.
• Məxfi və ya yalan məlumatların qanunsuz istifadəsi: şəxsi mənfəət üçün məlumatların manipulyasiyası.

Digər korrupsiya formaları aşağıdakılar ola bilər:

• Pirat mal almaq;
• Dövlət xidmətlərini oğurlamaq;
• Əmanət və ya işdən çıxma fondundan nəzərdə tutulandan başqa məsələlərdə istifadə edin;
• Vergilərdən çəkinin və s.

Gəncədə ADAU-nun dekanı korrupsiyaya görə saxlanılıb

Gəncədə ADAU-nun dekanı korrupsiyaya görə saxlanılıb Gəncədə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin​ Baytarlıq təbabəti və zoomühəndislik fakültəsinin dekanı, professor Nəsibov Famil Nəsir oğlu rüşvət almaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb.

31 Yanvar , 2023 22:14
https://static.report.az/photo/24b7ffca-7fd2-3150-94b7-e95c923e70bf.jpg

Gəncədə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin​ Baytarlıq təbabəti və zoomühəndislik fakültəsinin dekanı, professor Nəsibov Famil Nəsir oğlu rüşvət almaqda şübhəli bilinərək saxlanılıb. “Report”un məlumatına görə, Famil Nəsibovun universitetdə aparılan korrupsiya əməliyyatı çərçivəsində saxlanıldığı bildirilir. Faktı Baş Prokurorluq təsdiqləyib.

Link kopyalandı
Bölgə xəbərləri
https://static.report.az/photo/f989a785-23cb-32e6-9efa-09777f1149fd_50.jpg
Rus versiyası В Гяндже за коррупцию задержан декан АГАУ

Saytdakı materialların istifadəsi zamanı istinad edilməsi vacibdir. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə hiperlink vasitəsi ilə istinad mütləqdir.

“Report” müstəqil informasiya agentliyi sayt və gündəlik bülletenlər vasitəsi ilə Azərbaycan, rus və ingilis dillərində siyasət, iqtisadiyyat, cəmiyyət, idman, mədəniyyət sahələri üzrə ölkədə və dünyada baş verən ən vacib hadisələri öz oxucularına operativ şəkildə çatdırır. O cümlədən, saytın “Analitika” bölməsində Azərbaycanda və dünyada gedən proseslərlə bağlı analitik materiallar təqdim edilir.