Mən artıq mənfi rəyə səs vermişəmsə, onu necə dəyişə bilərəm?

Bizə müraciət edən xəstələrdə də görürük ki, erkən akulyasiya, yəni kişilərdə erkən boşalma halları getdikcə artmaqdadır. Erkən boşalma son dövrlər həddən artıq geniş şəkildə yayılıb. Çox həkim bunu adi hal kimi qəbul edir. Bu heç də adi hal deyil. Bu xəstəlikdir və ciddi şəkildə müalicə olunmalıdır.

Azərbaycan Prezidenti Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi münasibətilə Şuşadan xalqa müraciət edib – YENİLƏNİB

Azərbaycan Prezidenti Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi münasibətilə Şuşadan xalqa müraciət edib – YENİLƏNİB Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev Şuşadan xalqa müraciət edir.

10 May , 2023 10:57
https://static.report.az/photo/019c9d2b-768d-339c-ba6d-34c472541e1d.jpg
İlham Əliyev

Prezident İlham Əliyev Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi münasibətilə Şuşadan Azərbaycan xalqına müraciət edib. “Report”un xəbərinə görə, müraciətdə deyilir: – Əziz bacılar və qardaşlar. Bu gün Azərbaycan Ulu Öndər Heydər Əliyevin 100 illik yubileyini qeyd edir. Bildiyiniz kimi, 2023-cü il mənim Sərəncamımla “Heydər Əliyev İli” elan olunmuşdur. İlin əvvəlindən bu günə qədər və ilin sonuna qədər həm ölkəmizdə, həm müxtəlif ölkələrdə bir çox tədbirlər keçirilmişdir və keçiriləcəkdir. Azərbaycan öz böyük oğlunun xatirəsinə böyük hörmətlə yanaşır. Mən bu təbrik müraciətimi Bakıdan da edə bilərdim. Amma hesab etdim ki, mən bu gün burada olmalıyam, Şuşada olmalıyam, bu binanın önündə olmalıyam. Şuşa Zəfərimizin rəmzidir, Şuşa Zəfərimizin tacıdır. Şuşa işğaldan azad olunanda, bax, bu meydanda qəhrəman Azərbaycan hərbçiləri mənə Şuşanın azad olunması ilə bağlı raport vermişlər. Bu binanın damında Azərbaycan Bayrağı qaldırılmışdır və Şuşanın azad olunması bizim tarixi Zəfərimizin əsas hissəsi idi. Bildiyiniz kimi, ondan bir gün sonra Ermənistan kapitulyasiya aktına imza atmışdır. İl başlayandan Ulu Öndərin həyatı, fəaliyyəti ilə bağlı bir çox tədbirlər keçirilir, müzakirələr aparılır. Eyni zamanda, hesab edirik ki, biz bu yubiley tədbirlərindən gələcəyə baxışı daha da dəqiqləşdirmək üçün istifadə etməliyik. Mən mayın 2-dən bu günə qədər Qarabağ və Şərqi Zəngəzurdayam, bir çox tədbirlər keçirilmişdir, 10 kəndin təməli qoyulmuşdur, bir çox açılışlar həyata keçirilmişdir. On günə yaxın Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda olarkən bir daha əyani şəkildə görürəm ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur dirçəlir, yollar, körpülər, tunellər, elektrik stansiyaları, su anbarları, məktəblər, xəstəxanalar, yaşayış binaları, məscidlər inşa edilir, yenidən qurulur və ya təmir olunur, elektrik xətləri çəkilir. Bütün bu quruculuq işlərinin təməlində Azərbaycan xalqının maraqları dayanır. Ulu Öndər Heydər Əliyevin ən böyük arzusu Şuşanı, Qarabağı və Zəngəzuru azad görmək idi. Biz onun və bütün Azərbaycan xalqının, bütün dünya azərbaycanlılarının arzusunu çin etdik. Heydər Əliyev bütün dövrlərdə öz doğma xalqına sədaqətlə xidmət etmişdir. Sovet Azərbaycanı dövründə – 1969-82-ci illərdə Azərbaycanı ən geridə qalmış yerlərdən ən qabaqcıl yerlərə gətirib çıxarmışdır. Müstəqil Azərbaycanın sənaye və iqtisadi potensialı məhz o illərdə formalaşmışdır. Məhz o illərdə yetişmiş kadrlar müstəqil Azərbaycanda və bu gün də fəaliyyət göstərərək bizim ümumi inkişafımızı təmin edirlər. Heydər Əliyev 1982-87-ci illərdə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Siyasi Bürosunun üzvü və Sovet Hökuməti sədrinin birinci müavini kimi daim Azərbaycana öz diqqətini, qayğısını göstərirdi. Məhz bu qayğı və diqqət nəticəsində Azərbaycan o illərdə də uğurla inkişaf edirdi. Azərbaycan xalqının faciələri Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətdən getməsindən sonra başlamışdır. 1987-ci ildə istefa verməsindən iki həftə keçməmiş erməni millətçiləri və onların sovet iqtidarında olan himayədarları ovaxtkı Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Azərbaycanın tərkibindən çıxarıb Ermənistanın tərkibinə verilməsi ilə bağlı məsələ qaldırmışdılar və Azərbaycan xalqının faciələri o gündən başlamışdır. Şübhə yoxdur ki, əgər Heydər Əliyev hakimiyyətdə təmsil olunsaydı, heç vaxt erməni millətçiləri bu çirkin əməllərə əl atmağa cürət etməzdilər. Həm erməni millətçiləri, həm də ovaxtkı Azərbaycan rəhbərliyində təmsil olunmuş milli satqınlar faktiki olaraq birləşərək Heydər Əliyevə qarşı çirkin şər, böhtan kampaniyası aparmışdılar. Heydər Əliyevin gücü, müdrikliyi, ümumiyyətlə, Heydər Əliyev amili Azərbaycanı bir çətir kimi qoruyurdu. Baxmayaraq ki, siyasi fəaliyyətdən kənarda qalıb, amma Ulu Öndər hər zaman Azərbaycanın maraqları ilə yaşayırdı, ürəyi Azərbaycanla bir döyünürdü və xalqımız üçün ağır günlərdə – 20 Yanvar faciəsindən sonra yenə də xalqımızın haqq səsini dünyaya məhz o çatdırmışdır. Yanvarın 21-də Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək öz haqq səsini ucaltmış, sovet hökumətinin, Sovet İttifaqının rəhbərliyinin bu qanlı əməlini pisləmiş və bu qırğınla bağlı dünyaya bəyanat vermişdir. Mən onun yanında idim, o günü yaxşı xatırlayıram, həm faciəvi gün idi, eyni zamanda, qürurverici bir gün idi. Moskvada yaşayan azərbaycanlılar daimi nümayəndəliyin önünə toplaşmışdılar və Heydər Əliyev binaya yaxınlaşanda sanki bir canlı dəhliz açılmışdı. Baxmayaraq ki, o, bütün vəzifələrdən çıxarılmışdır, ona qarşı Azərbaycanda ovaxtkı rəhbərlik tərəfindən çirkin kampaniya aparılırdı, sovet mətbuatında da çirkin kampaniya aparılırdı, ancaq Azərbaycan xalqının qəlbində o, daim böyük lider kimi yaşayırdı. Bu tarixi çıxışdan sonra, – çünki Sovet İttifaqının dağılmasına hələ iki ilə yaxın bir vaxt var idi, heç kimin ağlına gələ bilməzdi ki, Sovet İttifaqı iki ildən sonra dağılacaq, yəni, bu bəyanat böyük cəsarət tələb edirdi, əsl vətənpərvərlik tələb edirdi, – təbii ki, bu bəyanatdan sonra Sovet İttifaqının repressiv maşını Heydər Əliyevə qarşı geniş hücuma keçmişdir və onun Moskvada qalması artıq mümkün deyildi. Bir neçə aydan sonra – 1990-cı ilin iyul ayında o, Moskvadan Bakıya gəlmiş, ancaq ovaxtkı Azərbaycan rəhbərliyi onu da ona çox görmüşdür. Onun faktoru, güclü lider olması görünür ki, onları yaman narahat edirdi və faktiki olaraq, ona edilən təzyiqlər nəticəsində o, doğulduğu şəhərə – Naxçıvana getmiş və orada yaşamağa başlamışdır. Naxçıvanın da ağır günləri davam edirdi, Naxçıvan tam blokadada idi. Naxçıvanın, ümumiyyətlə, gələcəkdə yaşaması ilə bağlı çox böyük təhlükələr var idi. Ermənilər necə ki, Qarabağı ələ keçirməyi planlaşdırırdılarsa, eləcə də Naxçıvanı da ələ keçirməyi planlaşdırırdılar. Naxçıvanı işğal etmək onların planlarının tərkib hissəsi idi. Heydər Əliyev Naxçıvanı qorudu, işğaldan qorudu. Erməni düşmənlər yerinə otuzduruldu və Naxçıvan çətin də olsa, blokada şəraitində də olsa yaşayırdı, əyilmədi, sınmadı, ayaqda qaldı. Heydər Əliyevin gələcək fəaliyyəti üçün Naxçıvan dövrünün böyük əhəmiyyəti var. Xalq məhz onu özünə rəhbər seçdi, bu, demokratiyanın əsl təntənəsi idi. Azərbaycan hakimiyyəti – həm kommunist, həm dırnaqarası demokrat hakimiyyəti hər vəchlə çalışırdı ki, Heydər Əliyev Naxçıvandan uzaqlaşdırılsın. Naxçıvan demək olar ki, blokadada boğulurdu, onlar isə Naxçıvana qarşı təxribatlar törədirdilər, desant göndərirdilər, çevrilişə cəhd edirdilər. Sanki istəyirdilər ki, Naxçıvan da işğal altına düşsün. Ancaq xalq buna imkan vermədi, öz lideri ətrafında sıx birləşmişdir və bir daha demək istəyirəm, məhz Heydər Əliyevin qətiyyəti, fəaliyyəti nəticəsində Naxçıvan torpaqları erməni işğalına məruz qalmadı. Müstəqilliyə gedən yol da məhz Naxçıvandan başlamışdır. Məhz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli Bayrağı Naxçıvan Ali Məclisinin sessiyasında Dövlət Bayrağı kimi təsis edilmişdir. Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının adından “Sovet Sosialist” sözləri çıxarılmışdır, Sovet İttifaqının və sonra artıq Rusiyanın hərbi birləşməsi olan motoatıcı diviziya Naxçıvandan çıxarılmışdır. Heydər Əliyev uzun illər ərzində xidmət etdiyi Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının sıralarından çıxmışdır və faktiki olaraq müstəqilliyə gedən yol Naxçıvandan başlamışdır. Eyni zamanda, Azərbaycanın müasir siyasi sistemi də məhz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. 1992-ci ilin noyabrında Naxçıvanda Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradılması və Heydər Əliyevin partiyaya sədr seçilməsi faktiki olaraq Azərbaycanda müasir siyasi sistemin yaranmasına səbəb olmuşdur. Çünki Yeni Azərbaycan Partiyası müxalifət partiyası kimi yaranmışdır, ovaxtkı antimilli iqtidara qarşı müxalifət kimi. Bu partiyanın – Yeni Azərbaycan Partiyasının yaranması bütövlükdə bütün Azərbaycanda böyük əks-səda vermişdir. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən partiyaya üzv olmaq istəyənlərin axını müşahidə edilirdi və qısa müddət ərzində Yeni Azərbaycan Partiyası Azərbaycanın aparıcı siyasi qüvvəsinə çevrilmişdir və bu gün də bu, belədir. Azərbaycanın isə Qarabağ kimi problemi, əfsuslar olsun ki, öz həllini tapmırdı. Hakimiyyətdə olanlar ancaq şəxsi mənafeyi düşünürdülər, talançılıq, soyğunçuluq, özbaşınalıq, anarxiya, xaos, torpaqlar əldən gedirdi, ovaxtkı AXC-Müsavat hakimiyyəti isə Ermənistana yanacaq satırdı. Görün, bu insanlar öz xalqına nə dərəcədə nifrətlə yaşamışlar ki, bu ağır günlərdə öz ciblərini doldurmaq üçün bu çirkin əməllərə də əl atmışlar. Hakimiyyətdə qalmaq üçün hətta vətəndaş müharibəsinə də rəvac verdilər. Torpaqlar əldən gedirdi, Şuşa 1992-ci ilin may ayında məhz milli xəyanət və satqınlıq nəticəsində düşmənə təhvil verilmişdir. Şuşa alınmaz qaladır. Bunu hər kəs bilir. Məhz hakimiyyətə gəlmək üçün Şuşanı boşaltdılar. Şuşa işğal olunandan bir ay sonra AXC-Müsavat cütlüyü hakimiyyətə gəlmiş və öz arzusuna çatmışdır. Ondan sonra faciələrimiz daha da artdı. Şuşa işğal olunandan sonra Laçının taleyi də demək olar ki, böyük təhlükə altında idi və on gün sonra Laçın da işğal olundu. 1993-cü ilin aprelində isə Kəlbəcər işğal olundu və beləliklə, Qarabağla Ermənistan arasında coğrafi əlaqə yaradıldı. Məhz bu ağır dövrdə ovaxtkı hakimiyyət qardaş qanını axıtdı, vətəndaş müharibəsinə start verdi, təki hakimiyyətdə qalsın və öz talançılıq fəaliyyətini davam etdirsin. Xalq isə ayağa qalxdı, xalq Heydər Əliyevi tələb edirdi, ancaq Heydər Əliyevin simasında nicat yolu görürdü. O ağır dövrdə xalqın tələbi ilə Naxçıvandan Bakıya gələn Heydər Əliyev demək olar ki, gənc müstəqil Azərbaycan dövlətinin, sözün əsl mənasında, xilaskarına çevrilmişdi. Çünki müstəqilliyimiz əldən gedirdi, torpaqlar əldən gedirdi, ölkəmizin müxtəlif yerlərində separatçılıq baş qaldırıb gedirdi, ölkə parçalanma ərəfəsində idi, ölkədə bir çox silahlı birləşmələr faktiki olaraq müxtəlif istiqamətlərdə hakimiyyəti və ya hakimiyyət orqanlarını zəbt etmişdilər. Özbaşınalıq, quldurluq, xaos, anarxiya – 1993-cü ilin Azərbaycanı bax, budur. Yəqin ki, gənc nəsil indi bunu kitablardan öyrənə bilir. Amma biz – o dövrü yaşamış insanlar o günləri yaxşı xatırlayırıq və heç vaxt o günləri unutmamalıyıq. Heydər Əliyevə göstərilən inam Azərbaycan xalqının müdrikliyini bir daha göstərdi. Heydər Əliyev 1993-cü ilin oktyabrında böyük səs çoxluğu ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmişdir. Dərhal ciddi islahatlara başlanıldı. Siyasi sahədə islahatlar aparıldı, bütün azadlıqlar təmin edildi. AXC-Müsavat cütlüyü tərəfindən tətbiq edilmiş antidemokratik senzura qaydaları ləğv edildi. Azərbaycan dünyaya açıldı, beynəlxalq təcridə son qoyuldu. Çünki bizim torpaqlarımız işğal altında idi, ancaq ovaxtkı hakimiyyətin yarıtmaz fəaliyyəti nəticəsində dünyada elə bir təsəvvür var idi ki, sanki Azərbaycan təcavüzkardır. Yəni, böyük diplomatik səylər göstərildi, Qarabağ həqiqətləri dünya ictimaiyyətinə çatdırıldı, beynəlxalq təşkilatlar işğalla bağlı ədalətli və bizim mövqeyimizi gücləndirən qərar və qətnamələr qəbul etmişlər. Aydın idi ki, ölkənin gələcəyi yalnız xarici sərmayə hesabına mümkün ola bilər. Çünki xəzinə boş idi, inflyasiya min faizlərlə ölçülürdü, sənaye iflic vəziyyətdə idi, hətta neft-qaz sənayesi də faktiki olaraq iflic vəziyyətdə idi. Belə bir vəziyyətdə xarici investorları ölkəyə gətirmək, onları inandırmaq böyük siyasi məharət tələb edirdi. 1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanmış “Əsrin kontraktı” növbəti bir dönüş nöqtəsi idi. İndi Azərbaycan dövlətinin payına düşən mənfəət neftinin 75 faizi bu gün bizim iqtisadiyyatımızı gücləndirir. Azərbaycan dövləti “Əsrin kontraktı”nın icrasına bir manat vəsait qoymayıb. Ancaq mənfəət neftinin 75 faizi Azərbaycana gəlir. Bu gün xarici şirkətlərlə aparılan neft-qaz əməliyyatları çərçivəsində minlərlə milli kadr yetişib. Bu gün “Əsrin kontraktı”nın icrasında işləyən insanların 90 faizi Azərbaycan vətəndaşlarıdır, bunu da biz kontrakt imzalayarkən şərt kimi qoymuşduq. Elə kadrlar yetişdi ki, bu gün istənilən sahədə işləyə bilərlər. Bu da bizə böyük əlavə üstünlük verir. Əlbəttə ki, daxili və xarici düşmənlər – onlar da başa düşürdülər ki, Azərbaycan artıq inkişaf yoluna qədəm qoyub. Onlar öz çirkin əməllərindən əl çəkmək fikrində deyildilər. “Əsrin kontraktı” imzalanandan iki həftə sonra Azərbaycanda dövlət çevrilişinə cəhd edildi. Yenə də Heydər Əliyev amili, xalqın ona inamı bu cəhdin qarşısını aldı. Yüz mindən çox insan Azadlıq meydanına toplaşaraq öz Liderinə dəstəyini göstərmişdir və hərbi çevrilişdə əli olan ünsürlər pərən-pərən oldular. Vəziyyət təzə-təzə sabitləşirdi, 1995-ci ilin mart ayında ikinci dövlət çevrilişinə cəhd. Artıq digər qanaddan gələn zərbə yenə də gənc dövlətimizi sarsıtdı. Yenə də xalq Ulu Öndərin ətrafında birləşərək o cəhdə də imkan vermədi. 1996-cı ildə sabitliyi pozmaq üçün əlavə cəhdlər göstərildi, onların da heç bir nəticəsi olmadı və yalnız ondan sonra ölkəmizdə, sözün əsl mənasında, sabitlik yaranmışdır. O vaxtdan bu günə qədər biz sabitliyi qoruyuruq. Sabitlik inkişaf üçün, təhlükəsizlik üçün əsas şərtdir. Bu gün dünyanın bir çox yerlərində sabitlik pozulub, müharibələr, münaqişələr, toqquşmalar baş verir, o, ölkələri geriyə atır. Ona görə hər kəs bunu Azərbaycanın timsalında əyani şəkildə gördü ki, sabitlik olan yerdə əmin-amanlıq da var, inkişaf da var. Sabitlik üçün isə güclü lider lazımdır. Azərbaycan xalqı Heydər Əliyevin simasında güclü Lideri seçərək, öz taleyini ona etibar etdi və yanılmadı. Azərbaycan xalqı müdrik xalqdır, dəfələrlə ən çətin anlarda, ən çətin dövrlərdə yeganə düzgün müdrik qərar qəbul etmişdir. Heydər Əliyevin müstəqil Azərbaycanın Prezidenti kimi misilsiz xidmətləri vardır. Məhz onun qoyduğu yolla bu gün Azərbaycan uğurla gedir. Burada onun fəaliyyəti təkcə iqtisadi islahatlarla məhdudlaşmırdı. Milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasında onun çox böyük rolu olmuşdur, gənc nəslin vətənpərvərlik ruhunda yetişməsində çox böyük rolu olmuşdur. Məhz onun təşəbbüsü ilə 1996-cı ildə Azərbaycanda birinci Gənclər Forumu keçirilmişdir. O vaxtdan bu günə qədər müntəzəm olaraq Gənclər Forumu keçirilir. Qarabağı, Zəngəzuru azad edən məhz gənclər olmuşdur, ovaxtkı gənclər və son 20 il ərzində yetişmiş gənclər. Heydər Əliyev öz xalqına sıx bağlı olan bir adam idi. Məhz onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan dilinin qorunmasına dair önəmli addımlar atılmışdır, müvafiq sərəncamlar imzalanmışdır. Azərbaycan dilinin qorunması milli kimliyimizin qorunması deməkdir. Azərbaycan dili çox zəngin dildir. Dünyada 50 milyondan çox insan üçün Azərbaycan dili Ana dilidir. Məhz Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə Ana dilimizin qorunması istiqamətində atılan addımlar bu gün də davam etdirilir və bu, daim davam etdirilməlidir. Heydər Əliyevin ordu quruculuğu sahəsində çox böyük xidmətləri olmuşdur. Məhz onun fəaliyyəti nəticəsində nizami ordu yaradılmışdır. Düzdür, o vaxt bizim maliyyə imkanlarımız məhdud idi, orduya lazımi qədər vəsaitin ayrılması mümkün deyildi. Çünki ölkə qarşısında duran problemlər çox ciddi idi və bir milyondan çox insan evsiz-eşiksiz qalmışdı, ağır vəziyyətdə yaşayırdı. Neft Fonduna yığılan birinci vəsait yenə də Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə məhz keçmiş məcburi köçkünlərin yaşayış səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına istiqamətləndirildi. Birinci qaçqın şəhərciyi məhz o vəsaitlə inşa edilmişdir. Vəsaitin qıtlığına baxmayaraq, ordu quruculuğu üçün çox ciddi addımlar atılmışdır. Bu gün Azərbaycan Avrasiyada nəqliyyat mərkəzlərindən birinə çevrilib. Xatırlatmaq istəyirəm, məhz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycanda Avropa-Qafqaz-Asiya Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinə dair çox böyük və mötəbər beynəlxalq konfrans keçirilmişdi. Məhz o illərdə bu gün “Orta Dəhliz” dediyimiz layihənin bünövrəsi qoyuldu – Avropa-Qafqaz-Asiya. Yəni, bu dəhlizin Azərbaycan ərazisindən keçməsi o illərdə şərtləndirildi. Halbuki bəziləri bunu istəmirdilər. Əfsuslar olsun, bu gün də elələri var ki, Azərbaycanı bu strateji layihədən kənarda qoymaq istəyirlər, amma onların arzuları gözlərində qalacaq. Heydər Əliyev neft strategiyası bu gün imkan verir ki, biz inkişaf edək, imkan verir ki, biz Qarabağı, Zəngəzuru yenidən quraq. 1994-cü ildə “Əsrin kontraktı”, 1996-cı ildə “Şahdəniz” qaz-kondensat yatağı üzrə imzalanmış kontrakt bizim bugünkü iqtisadi qüdrətimizi şərtləndirən əsas amildir. Bu gün Azərbaycan qazı nə qədər böyük önəm daşıyır, bunu hər kəs görür. Ölkəmizin geosiyasi önəmi böyük dərəcədə artıb. Bu gün Azərbaycan qazı 6 ölkəyə nəql edilir. Əgər hər şey plan üzrə gedərsə, bir il ərzində bu ölkələrin sayı 10-a çatacaq, ondan sonra daha da geniş coğrafiyanı əhatə edəcək. Bu, həm bizə gəlir gətirir, həm bizim siyasi çəkimizi, həm də təsir imkanlarımızı artırır. Bütün bu işlərin təməli o illərdə qoyulub. Mən bütün bu layihələrin iştirakçısı kimi bunu çox yaxşı bilirəm. O vaxt Azərbaycanın neft-qaz potensialı ilə bağlı bir çox uydurmalar, bir çox şayiələr gəzirdi, hələ bu gün də var. Amma həyat onu göstərir ki, biz nə demişiksə, hər bir sözümüz həyatda öz əksini tapıb. Yəni, Ulu Öndərin Azərbaycan xalqı qarşısında xidmətləri misilsizdir və biz – onun davamçıları onun yolu ilə gedirik. 2003-cü ildə prezident seçkiləri ərəfəsində xalqa müraciət edərək demişdim ki, əgər mənə etimad göstərilərsə, mən Heydər Əliyev siyasətinə sadiq qalacağam. Azərbaycan xalqı mənə inandı və mən də sözümdə durmuşam və duracağam. 2003-cü ildən bu günə qədər 20 il keçib. Bu 20 il sürətli inkişaf və tərəqqi illəri olmuşdur. Uzun illər bundan sonra da Azərbaycan yalnız və yalnız inkişaf edəcək. Bizim uzunmüddətli strategiyamız çox aydındır və daxili resurslara hesablanıb. Azərbaycan Ulu Öndərin yolu ilə gedərək öz dövlət müstəqilliyini daha da möhkəmləndirib. Bu gün, sözün əsl mənasında, müstəqil xarici və daxili siyasət apara bilən ölkələrin sayı dünyada çox məhduddur. Azərbaycan o ölkələrdəndir ki, heç bir kənar qüvvə bizim iradəmizə təsir edə bilməz. Çünki güclü iradəmiz var, güclü ordumuz var və eyni zamanda, güclü imkanlarımız var. Maliyyə resurslarımız, maddi vəziyyətimiz imkan verir ki, biz ancaq öz daxili resurslarımız hesabına yaşayaq və yaşayırıq, daxili resurslar hesabına Qarabağı yenidən qururuq, Zəngəzuru yenidən qururuq. Müstəqillik ən böyük nemətdir, ən böyük sərvətdir. Bu gün biz bütün azərbaycanlılar qürur hissi ilə qeyd edirik ki, biz sözün əsl mənasında, müstəqil ölkə kimi yaşayırıq. Azərbaycanda təhlükəsizlik təmin edilir, Azərbaycanda əmin-amanlıq hökm sürür. İndi bir daha demək istəyirəm ki, dünyanın hər bir yerində müharibələr, toqquşmalar, qarşıdurmalar hökm sürür, hər gün biz bunu görürük. Azərbaycan sabitlik adasıdır, təhlükəsizlik adasıdır. Bu da böyük sərvətdir və Azərbaycan xalqı bunu yaxşı bilir. Çünki biz müstəqilliyimizin ilk illərində çətin günlər yaşamışdıq. Azərbaycanda bütün azadlıqlar təmin edilir. Azərbaycan demokratik ölkədir. Azərbaycanda insanlar azad yaşayırlar. Azərbaycanda bütün xalqların, bütün konfessiyaların nümayəndələri bir ailə kimi yaşayırlar. Bu da dünyada bir nümunədir və bunu təkcə mən yox, bir çoxları, yəni, bu məsələ ilə yaxından məşğul olan ekspertlər, siyasətçilər, dövlət xadimləri, beynəlxalq təşkilatların rəhbərləri qeyd edirlər. Bu unikal ab-hava bu gün ölkəmizi gücləndirir. Bax, bu gün durduğum Şuşa şəhərinin mərkəzində bunu bir daha demək istəyirəm ki, Azərbaycanda yaşayan bütün xalqların qanı, canı bahasına biz bu gün burada dayanmışıq. Bu, böyük sərvətdir. Amma elə ölkələr var ki, orada milli, dini zəmində qarşıdurmalar baş verir, toqquşmalar baş verir. Elə ölkələr var ki, orada heç bir başqa xalqın nümayəndəsi yaşaya bilmir, elə Ermənistanı misal göstərək. Əhalisinin 99,9 faizi ermənilərdən ibarət Ermənistan bax, bu rəqəmlə faktiki olaraq öz faşist siyasətini göstərir. Ancaq vaxt var idi indiki Ermənistanın əhalisinin əksəriyyətini azərbaycanlılar təşkil edirdi, digər millətlərin nümayəndələri təşkil edirdi. İndi Avropanın bəzi ölkələrində, Ermənistana böyük rəğbətlə yanaşan ölkələrdə islamofobiya baş alıb gedir, qanunlar qəbul edilir, dinimizə qarşı çirkin əməllər törədilir, “Qurani-Kərim” yandırılır və buna da biganə yanaşırlar. Yəni, mən bu sözləri söyləməklə bir daha demək istəyirəm ki, bizdə mövcud olan ab-hava unikaldır. Bu, bizim həyat tərzimizdir və eyni zamanda, bu, bizim siyasətimizdir, bu, bizim gücümüzdür. Bu gün belədir, bundan sonra da belə olacaq. Ancaq belə olan halda, biz bundan sonra da rahat yaşaya bilərik, öz gələcəyimizi özümüz qura bilərik. Ölkəmizin beynəlxalq nüfuzu, görün, nə qədər yüksəlib. Bu gün beynəlxalq təşkilatlarda Azərbaycanın hörməti artır. Qoşulmama Hərəkatı kimi dünyanın ikinci beynəlxalq təsisatına 4 ilə yaxın biz rəhbərlik edirik və ümumi rəyə görə, ləyaqətlə rəhbərlik edirik. Əgər belə olmasaydı, bizim sədrlik müddətimiz 120 ölkənin yekdil səsi ilə daha bir il uzadılmazdı. Bu gün Avropa üçün Azərbaycan çox önəmli ölkəyə çevrilib. Biz Avropa İttifaqına üzv ölkələrin üçdəbiri – doqquz ölkə ilə strateji tərəfdaşıq. Yəni, beynəlxalq mövqelərimiz kifayət qədər güclüdür. Biz beynəlxalq müstəvidə bizə lazım olan bütün sənədləri, qətnamələri qəbul etdirə bilmişik və bu, İkinci Qarabağ müharibəsinin uğurla aparılması üçün də öz rolunu oynamışdır. Çünki biz həqiqəti sübut etmişik. Biz yalnız həqiqəti sübut etməyə çalışırdıq və ona nail olduq ki, bu, bizim torpağımızdır. Bax, durduğum torpaq Azərbaycan torpağıdır. Biz beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində fəal işimizlə bu hüquqi və siyasi bazanı yarada bilmişik. İqtisadi inkişafa gəldikdə, son 20 ildə dünya miqyasında Azərbaycan qədər sürətlə inkişaf edən ikinci ölkə yoxdur. İqtisadiyyatımız 3 dəfədən çox artmışdır. Bizim valyuta ehtiyatlarımız 65 milyard dollara çatıb, xarici borcumuz 6 milyard dollardan bir qədər çoxdur. Yəni, bizim valyuta ehtiyatlarımız xarici borcu təxminən 10 dəfə üstələyir. Xarici borc isə ümumi daxili məhsulumuzun cəmi 9-10 faizini təşkil edir. Bizə bəzən dərs verməyə can atan bəzi ölkələrdə bu, 100 faizdir, bəlkə də çox. Yəni, bu, nəyi göstərir? Onu göstərir ki, biz heç kimdən asılı deyilik, biz heç kimin işinə qarışmırıq. Amma heç kimə imkan vermirik və verməyəcəyik ki, öz burnunu bizim işimizə soxsun, istər siyasi məsələlər olsun, istər Azərbaycan-Ermənistan məsələləri olsun, istər Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Qarabağ olsun. Heç kimə imkan verməmişik və verməyəcəyik, bunu təmin etmək üçün iradəmiz də yerindədir, gücümüz də yerindədir. Bununla paralel olaraq, son 20 il ərzində Ulu Öndərin yolu ilə gedərək sosial sahədə böyük irəliləyiş olub, maaşlar, pensiyalar müntəzəm olaraq qaldırılır, keçmiş məcburi köçkünlər üçün şəhərciklər salınıb, 300 mindən çox keçmiş məcburi köçkün yeni evlərlə, mənzillərlə təmin edilib. İndi isə onlar üçün biz, bax, Şuşada, Ağdamda, Füzulidə, Zəngilanda, Qubadlıda, Cəbrayılda, Kəlbəcərdə, Laçında, Xocavənddə, Hadrutda, Ağalıda, Talışda, Suqovuşanda evlər inşa edirik və inşa edəcəyik. Mən qeyd etdiyim kimi, son günləri Qarabağda və Zəngəzurda keçirmişəm, bizim siyasətimizin, qəbul edilmiş qərarların təzahürləri artıq hər yerdə görünür. Bu, böyük xoşbəxtlikdir. Müharibədən cəmi iki il yarım keçəndən sonra artıq biz keçmiş köçkünlərimizi iki kəndə qaytarmışıq. Qeyd etdiyim kimi, 10 kəndin bünövrəsi, bax, bu son günlərdə qoyulubdur. Bütün şəhərlərin Baş planları tərtib edilib və bütün şəhərlərdə indi genişmiqyaslı inşaat işləri aparılır. Biz müasir texnologiyalara böyük önəm verərək, Azərbaycanda yüksək texnologiyaların inkişafına hesablanmış çox düzgün addımlar atmışıq. Burada həm kadr potensialı məsələləri, eyni zamanda, bizim investisiyalarımız, sərmayələrimiz – biz indi kosmik dövlətə çevrildik. Azərbaycanda kosmik sənayenin inkişafının çox böyük potensialı var və gələcək də məhz bu istiqamətdə inkişaf edəcək. Hər şeyi bundan sonra texnologiyalar həll edəcək. Biz həm texnologiyaları gətirib Azərbaycanda tətbiq etməliyik, həm də elə güclü kadr potensialı yaranmalıdır ki, biz özümüz bu texnologiyaların müəllifləri olaq. Ulu Öndərin yolu ilə gedərək istənilən sahədə inkişafdan, uğurlardan bəhs etmək olar. Əlbəttə ki, bizim gördüyümüz bütün işlərin təməlində milli-mənəvi dəyərlərimizə bağlılıq dayanır. Bu gün dünyada, dünyanın müxtəlif yerlərində müxtəlif meyillər baş verir, müxtəlif tendensiyalar müşahidə olunur, dırnaqarası yeni dəyərlər meydana çıxır. Biz isə ənənəvi dəyərlərə sadiq qalaraq öz gələcəyimizi çox möhkəm milli-mənəvi təməl üzərində qururuq. Gənc nəsil belə yetişməlidir və biz gənc nəsli belə yetişdiririk. Gənc nəsil milli-mənəvi dəyərlərə bağlı olmalıdır, öz ədəbiyyatına, musiqisinə, incəsənətinə bağlı olmalıdır və biz bunu görürük, biz gəncləri belə yetişdiririk. Elə gənclər yetişdirmişik ki, bu gənclər dağı dağ üstə qoya bilər və əslində, bunu da etdilər. İkinci Qarabağ müharibəsi Azərbaycan xalqının əyilməz ruhunun təntənəsi idi. Biz elə bir gənc nəsil yetişdirdik ki, onlar həm yüksək mənəvi, həm də yüksək fiziki keyfiyyətlər göstərərək, uzun illər ərzində işğal altında olan torpaqları azad etdilər və Şuşa kimi alınmaz qalanı faktiki olaraq yüngül silahlarla, əliyalın azad etdilər. Nə idi bizi qabağa aparan? Ləyaqət və ruh! Əlbəttə, biz ordu quruculuğu işində sistemli fəaliyyət göstərirdik və bu gün də göstəririk. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra biz dayanmadıq, əksinə, irəliyə gedirik. Bu ilin dövlət büdcəsinə əlavələr ediləcək, o əlavələrin böyük bir hissəsi yenə də hərbi məqsədlər üçün nəzərdə tutulur. Nə üçün? Çünki biz daim hazır olmalıyıq. Təhdidlər artır, təhlükələr artır və biz hər bir təhlükəni dəf etməyə qadir olmalıyıq. Bu gün də belədir. Azərbaycan Ordusu dünyanın ən güclü ordularının sırasındadır – həm təchizat, həm döyüş qabiliyyəti nöqteyi-nəzərdən. Bizim ordumuz döyüşüb, bizim ordumuz öz gücünü paradda yox, döyüş meydanında göstərib. 44 gün ərzində bir nəfər də olsun geri addım atmayıb, bir nəfər də olsun fərari olmayıb. Bizim ordumuz budur. Bizim xalqımız budur. Çünki ordu xalqın bir hissəsidir. Orduda xidmət edən xalqın övladlarıdır, bizim yetişdirdiyimiz uşaqlardır. Biz belə gözəl uşaqlar yetişdirmişik ki, onlar düşməni burada, Şuşada əliyalın məğlub edib, düşməni torpaqlarımızdan çıxarıb, bizim qürur rəmzimiz olan bayrağımızı, bax, bu binaya və azad edilmiş bütün başqa torpaqlarda qaldırıb. Ordu quruculuğu bu gün lazımi səviyyədə təmin edilir və bundan sonra da təmin ediləcəkdir. İkinci Qarabağ müharibəsindəki Qələbə isə bizim tarixi uğurumuzdur, tarixi Zəfərimizdir. Bu Zəfər Azərbaycan durduqca qalacaq, bizim qəlbimizdə, yaddaşımızda, kitablarda, əsərlərdə. Bu, qəhrəmanlıq dastanıdır. Bu, misli görünməmiş qəhrəmanlıqdır. Ermənistan 30 il ərzində öz himayədarlarının dəstəyi ilə bu torpaqları bizə verməmək üçün gecə-gündüz əlləşirdi. Həm coğrafi relyefə arxalanırdı, 5, 6, bəzən 7 xətt müdafiə istehkam qurğularına arxalanırdı və himayədarlarına arxalanırdı. Hesab edirdi ki, biz bu vəziyyətlə barışacağıq. Amma mən deyirdim ki, yox, barışmayacağıq. Deyirdim bunu, gərək məni eşidəydilər. Deyirdim ki, gec-tez gələcəyik, bir təpiklə düşməni qovacağıq, öz Bayrağımızı qaldıracağıq və öz doğma torpaqlarımızda yaşayacağıq. İkinci Qarabağ müharibəsi bütün dünyaya Azərbaycan xalqının əyilməz ruhunu göstərdi. Bizi qabağa aparan məhz bu idi. Qeyd etdiyim kimi, Qarabağı azad görmək Heydər Əliyevin və bütün dünya azərbaycanlılarının əsas arzusu idi. Biz bu arzunu, Azərbaycan xalqının arzusunu yerinə yetirdik. 2020-ci il 8 noyabr tarixdə əbədi qalacaq. O gün mənə, bax, bu meydandan Şuşanın azadlığı ilə bağlı hərbi raport veriləndən sonra, bu binanın üstünə Bayrağımız qaldırılandan sonra atamın məzarını ziyarət etdim və ürəyimdə dedim ki, “Tapşırıq yerinə yetirildi. Məruzə edir Ali Baş Komandan İlham Əliyev!”. Ondan sonra Şəhidlər xiyabanını ziyarət etdim, şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əydim, ürəyimdə dedim ki, qanınız yerdə qalmadı. Bu gün Ulu Öndərin əziz xatirəsinə hörmət edərək biz, bax, bu Zəfərə, bu Qələbəyə hər zaman layiq olmalıyıq, hər birimiz, hər bir yerdə. Bu Zəfər, eyni zamanda, hər birimizin üzərinə əlavə məsuliyyət qoyur. Biz bu Zəfərə layiq olmalıyıq. Əminəm ki, belə də olacaq. Bu gün Qarabağ dirçəlir, Zəngəzur dirçəlir, biz öz doğma torpaqlarımızda qururuq, yaradırıq. Qarabağın və Zəngəzurun bərpası missiyasını da uğurla icra edəcəyik. Necə ki, Ulu Öndərin vəsiyyətini yerinə yetirərək öz doğma torpaqlarımızı azad etdik, ərazi bütövlüyümüzü bərpa etdik, aprelin 23-də Azərbaycan-Ermənistan sərhədində sərhəd-buraxılış məntəqəsini qurduq, orada Azərbaycan Bayrağını qaldırdıq, ərazi bütövlüyümüzü tam bərpa etdik, eləcə də mülki missiyamızı – bu gözəl diyarın bərpası missiyasını da şərəflə yerinə yetirəcəyik. Mən əminəm ki, bu gün atamın ruhu şaddır, bu gün bizim bütün əcdadlarımızın ruhu şaddır. Biz elə etməliyik ki, öz fəaliyyətimizlə daim onların ruhunu şad edək. Eşq olsun Azərbaycan xalqına! Yaşasın Azərbaycan!

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev Şuşadan xalqa müraciət edir. “Report” xəbər verir ki, müraciət televiziya kanalları ilə yayımlanır.

Mən artıq mənfi rəyə səs vermişəmsə, onu necə dəyişə bilərəm?

Türkiyəli mütəxəssislərin araşdırması nəticəsində məlum olub ki, Avropada qadınların cəmi 3-5 faizi ərlərindən narazı qalırlar. Avropalı qadınların əksəriyyəti cinsi əlaqədən tam həzz ala bilirlər. Bu da onların yataqdakı bütün istəklərinin ərləri tərəfindən gerçəkləşdirilməsi ilə əlaqələndirilir. Amma avropalı xanımlardan fərqli olaraq, Türkiyədə qadınların 69 faizi, Azərbaycanda isə 79 faizi ərləri ilə seksdən narazıdırlar. Bunun səbəbləri nədir, narazılıq nədən qaynaqlanır?

Sekspotoloq, androloq-həkim Həsən Səmədov Modern.az saytının mövzu ilə bağlı suallarını cavablandırıb. Onunla müsahibəni təqdim edirik.

– Yəqin ki, sekspotoloq kimi intim həyatla bağlı problemlər yaşayan pasiyentləriniz və buna uyğun araşdırmalarınız olur. Azərbaycanda kişi və qadınlar arasındakı seksual-cinsi münasibətlər tibbi baxımdan nə dərəcədə düzgün qurulub?

– Öncə seksdə, cinsi münasibətlərdə normanın nə olduğunu izah edək. Kişi ilə qadım cinsi əlaqədə olduğu zaman nomradan kənara yayınmalar baş verdikdə, bir sıra xəstəliklər yaranır və bu da seksual diskunsiyaya gətirib çıxarır. Tam seksual həzzin alınmamasına, orqazmın tam olmamasına, qadınların və ya kişilərin seks prosesindən qarşılıqlı olaraq razı qalmamasına rəvac verir.

Norma baxımından kişidə və qadında seksual münasibətin mərhələləri olur.

Kişilərdə seksual aktın mərhələsi 4 cürdür. 1-ci mərhələ oyanma mərhələsidir. Buraya seksual stimul, siqnal, seksual sığal kimi amillər daxildir. Bunun nəticəsində sinir və cinsiyyət orqanı sistemində, əzələlərində oyanmalar, cinsi həvəsin artması və cinsi əlaqədə olmaq hissi yaranır.

İkinci mərhələ cinsi əlaqə mərhələsidir. Bu mərhələ cinsiyyət orqanını oyanmasından sonra başlayır. Daha sonra isə cinsi əlaqə mərhələsi müəyyən müddət davam edir.
Bu mərhələ orqazm və boşalma mərhələsinə keçir. Nəticədə kişidə cinsi orqan ətrafında olan əzələlər, bubotrial və digər əzələlərin ritmik yığılması ilə sperma xaric olunur. Nəticədə təbii həzz yaranır.

Kişilərdə 4-cü mərhələ isə refrakter dövr adlanır. Refrakter dövrü sakitləşmə, dincəlmə adlandırıla bilər. Yəni bu dövrdə kişi heç bir seksual siqnal, impuls qəbul etmir. Seksual oyanma onu hər hansı istəyə çatdıra bilməz. Ona görə də bu dövr kişilərdə bir neçə saniyədən bir neçə günə qədər uzana bilər.

Təsəvvür edin ki, əgər refrakter dövr bir kişidə bir gündən artıq davam edirsə, bu o demməkdir ki, növbəti ereksiya, yəni oyanma, baş qaldırma aktı baş verəcək. Refrakter dövr 30 saniyə- 1 dəqiqə olarsa, bundan sonra kişidə fərd olaraq yeni cinsi stimulu qəbul edərək, növbəti dəfə də cinsi əlaqədə olmaq istəyi yaranır. Bu proses sadaladığımız ardıcıllıqla mərhələli şəkildə davam edir və orqazmda, həzzdə başa çatır.

Qadınlarda isə bu norma fərqli şəkildə baş verir. Qadınlarda kişilərdən fərqli olaraq, cinsi əlaqə və cinsi akt periodu 3 mərhələdən ibarətdir. 1-ci cinsi oyanma, 2-ci cinsi əlaqə və 3-cü isə boşalma mərhələləri hesab olunur.

Qadınlarda kişilərdən fərqli olaraq, refrakter dövr yoxdur. Onlarda orqazm, boşalma və həzz periodundan sonra dərhal təkrar oyanma, cinsi əlaqə və yenidən boşalmaya keçə bilər. Hətta ola bilər ki, qadın ilk dəfə boşaldıqdan sonra 2-3 dəqiqə ərzində 6-7 dəfə orqazm və boşalmaya çata bilir. Bu da qadınların fizionomiyasından və bədən quruluşundan asılıdır. Kişilərdə dinclik, sakitlik yəni refrakter dövr var, amma qadınlarda bu yoxdur.

Əslində elə bütün problemlər cütlüklərin bu adi primitiv seksual proseslərdən məlumatsız olmalarından yaranır. Yəni kişi və qadınlarda seksual təhsil və bilik səviyyələrinin aşağı olması onların cinsi əlaqədə bir-birilərini anlamamağa gətirib çıxarır. Hətta bu biliksizlik onların cinsi əlaqə zamanı bir-birindın doymamağa, ciddi narazılığa gətirib çıxara bilir.

– Türkiyəli androloq mütəxəssislər müəyyən ediblər ki, Türkiyədə qadınların 69 faizi, Azərbaycanda 79 faizi, Avropada isə 3-5 faizi cinsi əlaqə zamanı tam orqazma çata bilmirlər, yəni kişilərdən narazı qalırlar. Siz bu barədə nə deyə bəlrsiniz, əsas səbəblər nə ilə bağlı ola bilər?

– Ümumiyyətlə, Avropada seksul sahənin araşdırılması kütləvi xarakter alıb. Avropada belə bir göstərici var ki, 3 qadından 2-də seksual-psixoloji problemlər var. Yəni 3 qadından 2-si seksual prosesdən həzz almaya da bilər. Seksdə həzz almamaq, qadının kişidən narazı olması problemin həmin kişidə olması demək deyil.

Bu problem qadınlardan da daha çox qaynaqlanır. Əgər bir insanda psixoloji seksual problemlər varsa, burada əlbəttə ki kişidən hansısa formada razı qalmaqdan söhbət gedə bilməz. Təsəvvür edin ki, qadınlarda ən çox seksual psixolji problemlər seksual aktın ilkin oyanma mərhələsində özünü göstərir. Cinsi oyanmada problemlər var. Qadınların əksəriyyətində cinsi oyanma çox ləng gedir. Çox zaman ilkin siqnal qadına seksual siqnal kimi çatmır. Əgər qadında ilkin seksual oyanma problemi varsa, 70 faizin 3/2-si bu səbəbə görədir. Hələ tibb elmi bu günə qədər qadınlarda seksual həddin miqdarını təxmini də olsa, təyin edə bilməyib. Qadınlada cinsi əlaqə müddətinin nə qədər olması dəqiq bilinmir.

İkinci tərəfdən, həqiqtən də qadınların cinsi əlaqədən narazı qalmasının əsas səbəbi qadınların özündən yox, məhz kişilərdən də ola bilər.

Bizə müraciət edən xəstələrdə də görürük ki, erkən akulyasiya, yəni kişilərdə erkən boşalma halları getdikcə artmaqdadır. Erkən boşalma son dövrlər həddən artıq geniş şəkildə yayılıb. Çox həkim bunu adi hal kimi qəbul edir. Bu heç də adi hal deyil. Bu xəstəlikdir və ciddi şəkildə müalicə olunmalıdır.

Kişilərdə erkən boşalma Dünya Səhiyyət Təşkilatı xəstəliklər, potologiyalar və seksual pozuntular sırasında FF-52.4 siyahısına daxil edib. Bu qəbul olunmuş bir seksual diskunsiya və müailicə olunması mütləq olan seksual problemdir. Erkən boşalma ona görə cinsi əlaqə zamanı problem yaradır ki, qadın cinsi əlaqədə olan periodda ilkin oyanma prosesi çox tez baş verir. Kişilərdə ilkin seksual oyanma qadınların fiziki faktorlarına, görünüşünə daha tez oyanır. Cinsi əlaqə prosesi başlamazdan öncə də erkən boşalma ola bilər. Cinsiyyət orqanları təmasda olmadan da erkən boşalma yarana bilər.

Hətta cinsiyyət orqanları təmasda olan an dərhal baş verən erkən boşalma da mümkündür. Cinsiyyət orqanlarının təmasından sonra 1 dəqiqə ərzində boşalamalar da olur. Bu proses hətta 1-3 dəqiqə ərzində olan boşalmalarla da müşahidə edilir.

Masters və Consons adlı amerikalı seksoloqların araşdırmalarına görə, kişilərdə seksual proses zamanı vaxt baxımından boşalma 4 dəqiqə və ondan daha yuxarı baş veririsə, məqbul sayılır.

Bəzi mütəxəssislər isə kişilərdə erkən boşalma 2 dəqiqə və ondan aşağı olursa bunu erkən boşalma kimi qəbul edirlər. Bəzən bunun özü də nisbi olur. Yalançı, həqiqi erkən boşalmalar var. Əgər daim, ən azı 6 ay müddətində eyni qadınla kişi əlaqədə olur və erkən boşalırsa, bu həqiqi erkən boşalmadır. Yox əgər bu 2-3 dəfə baş verirsə, buna tam erkən boşalma demək olmaz.

-Kişilərdə erkən boşalmaya səbəb olan amillər hansıdır?

-Kişilərdə erkən boşalma stress, əsəb və gərginlikdən də qaynaqlana bilir. Cinsi orqanların, prostat vəzinin irinli iltihabından da erkən boşalmalar olur. Çünki bu proses yalnız fiziki deyil, həm də orqanik, bioloji xəstəliklərdən də törəyir. Bu da nəticədə də qadının seksdə kişidən razı qalmamasına, orqazmın kontrolsuzluğuna rəvac verir.

Orqazm kişilərdə 1-5 dəqiqə ərzində oyanma, cinsi əlaqə və həzz zamanı baş verə bilər. Amma qadında bu belə deyil. Bu narazılığın da kökü və qaynağı buradan yaranır. Artıq sübut olunub ki, qadınları razı salmayan əsas səbəblər psixoloji seksual və orqanik orqazmın vaxtında və keyfiyyətli baş verməməsidir.

-Seksdə qadınların kişilərdən razı qala bilməməsi yalnız erkən boşalma ilə bağlı olur?

-Qadının kişidən narazı olması yalnız erkən boşalma deyil. Qadının kişidən narazı olmasına əsas səbəb əgər kişidə oyanma vaxtı 1-5 dəqiqədirsə, qadında hələ oyanma vaxtı 6-7 dəqiqə olmalıdır.

Ondan sonra cinsi əlaqə heç olmasa 3-4 dəqiqə davam etməli və daha sonra orqazm baş verməlidir. Bu da topladıqda ortalama 10 dəqiqə və hətta daha çox vaxta gəlib çıxır. Bu da o deməkdir ki, kişi ilə qadın arasında real fizioloji fərq var. Ona görə də bu məsələni aradan qaldırmaq üçün yalnız dərman və dərmanlarla müalicə kömək edə bilməz. Burada əsas məsələ seksual psixoloji hazırlıq, təlim istiqamətli seksual psxiolji biliklər qarşılıqlı razı qala bilməyi təmin edər.

Kişi əgər cinsi əlaqədə olub erkən boşalma problemi varsa, ilk növbədə ön sevişmə periodunu ağılla idarə etmək, onu süni olaraq uzatmaq tələb olunur. Əgər ilkin tonuxuş, hiss etmə və təmas 1 dəqiqə davam edəcəksə, onu sevişmə və ön oyanmaya sərf olunan vaxtı 3-4 dəqiqəyə qədər uzatmaq lazımdır ki, qadın da o vaxta qədər gəlib həmin mərhələyə çata bilsin və aralarındakı dəqiqə fərqləri hiss olunmasın.

Bundan sonra erkən boşalma problemi olduqda qadının narazılığı və istəksizliyi başlayır. Çünki qadın orqazma çata bilmirsə, psixolji seksual problem yaranaraq, gündəlik həyata yansıyır. Ailədə gərgin münasibət, uğursuzluq və ümidsizlik sindromu yaranır. Qadının fizioloji vıziyyətinə təsir göstərərək, digər orqanların disfunksiyasını yaradır. Qalxanabənzər vəzdə və aşağı ətraflarda vena və limfalarda axının, sirkulyasının ciddi pozuntusuna gətiriib çıxarır. Bu da gələcəkdə damar genişlənməsinə və tromplaşmaya səbəb olur. Seksaul prosesin qadın və kişidə normal aktla olması bütün daxili orqanların sağlamlığının ilkin şərti və aynasıdır. Ona görə də bu problemin həll olunması üçün vaxtında məntiqli müalicə lazımdır. Çox zaman müraciət edən xəstələrin düşüncəsində yalnız “1 tabletka dərman atmaqla” problemi həll etmək istəyi durur. İnsanın seksual problemi 10-15 günə həll oluna bilməz. Bu bir təlimdir, sadəcə olaraq istiqamətini dəyişməlisən. Bunun üçün bir neçə ay uğurlu müalicə lazımdır.

-Bəs qadınlarda ilkin cinsi oyanmaların gec baş verməsi nələrdən yaranır?

-Kişilərdə ilkin seksual gec oyanmalara çox az, nadir hallarda rast gəlinir. Yəni kişilərdə qısa zamanda oyanma adi reaksiya nəticəsində yaranır. Qadınlarda ilkin oyanıqlıq prosesi mürəkkəbdir. Onlarda cinsi oyanıqlıq zamanı cinsi orqanlardakı əzələlərdə qanın yığılması prosesi, qadının psixolji durumu, aldığı tərbiyə önündə duran tabular, dini qadağalar və seksual tərbiyənin müxtəlif formalada pozulmaları, cinsi inkişaf pozulmaları, hormonal pozuntular kimi amillər, ailə modelinin müxtəlif formalarda fərqli olması çox ciddi təsir edir.

Ailədə müəyyən sərhədlərin qoyulduğunu görən qadın müxtəlif zamandan sonra anlayır ki, bu heç də belə deyil.

Oyanma pozuntularının çoxu qadınların gec ailə qurmaları və gec ərə getmələrindən yaranır. Oyanma pozuntularının əsas səbəbi ona görə gec ərə getməkdən qaynaqlanır ki, gec ərə gedən qadınların seksual sferasında ciddi psixoloji pozuntuları yaranır.

Gec ailə quran qadınlar beyinlərində, şüuratında bir az əvvəl izah etdiyimiz seksul normanın və qeyri-normanın nə olduğunu anlamır, bunu potoloji hal kimi qəbul edirlər. Nəticədə bu forma ərə getməyən qadınlarda seksual istəklərə qarşı özünü müdafiə instiktini, reaksiyasını zəiflədir.

Beynimiz və şüuraltımız nə qədər mükəmməl olsa da, o qədər də qeyri-mükəmməldir. Gec ərə gedən qadınlarda seksual siqnalın vaxtında gedib-getməməsini təyin etmək çətinliyi yaranır. Bir növ onların şüuraltındakı seksual aktın impulsları, şüaları radarı tuta bilmir.

Əsas səbəblər maarifsizlik, qeyri-düzgün seksual təhsil, vaxtilə keçirilmiş seksual travmalardan qaynaqlanır. Tərbiyə demişkən, seksual tərbiyənin kökündə bilik və ilkin bioloji elm, təhsil dayanır. Normal bilik alınmaması səbəbindən seksual normanın necə olduğunu son zamanlar pornofilmlərdən olan seksual normalardan götürərək, şüuraltı onları qəbul edirlər.

-Qeyd etdiyiniz seksual problemlərin psixoloji faktorları ailədə, cəmiyyətdə daha nədən irəli gələ bilər? Yəni aşağı maddi-sosial rifah şəraiti, yoxsulluq kimi amillər də kişi və qadınlar arasındakı seksual münasibətlərə mənfi təsir edirmi?

-95-99 faiz qadınlar sosail rifah, gəlir, maddi durum məsələlərini seksual həyatda o qədər də önəmsəmirlər. Amma bu gün qadınlar haqqında bu cür yanaşma cəmiyyətdə əksinə formaşalıb. Kişilərin əlsəriyyəti düşnür ki, qadınlar yalnız pullu, imkanlı, varlı, kişiləri, gələcək zəngin həyat yoldaşlarını və yaxud seks portnyorlarını axtarırlar.

Amma əslində qadınlar şüuraltında bir şeyi istəyir – Sevgi… Bu, bütün qadınlarda belədir. Düzdür, hansısa qadınlarda bunun əskini görə bilərsiniz. Buna səbəb də o qadınların vaxtilə əldə etmək istədiyi sevgi və nəvazişdən məhrum olmasıdır. Sevgidən zədə, travma almış, sevgisi bədbəxtliyə çevrilmiş qadınlarda o hallar ola bilər.

Ümumiyyətlə, əsl sevgi və ondan yaranan qarşılıqlı cinsi istək hər şeyi həll edir. Ailələr var ki, həddən artıq kasıb olmalarına bamayaraq, daha çox xobəxtdirlər. Onların seksual münasibəti çox yaxşıdır. Təkcə mənim tanıdığım 100 ailədə bunu müşahidə etmişik. Sosial və maddi rifah ailələrdə, kişi və qadınlar arasında seksual, cinsi münasibətlərə çox az mənfi təsir göstərən faktordur. Əsas səbəb seksual psixoloji tendensiyalarda qarşılıqlı anlaşmamaqdan yaranır.

Vaxtında ailə sekspotoloqunun, həkimin olmamasına görə problemi ailə içində saxlamaları bunu daha da mənfiyə doğru aparır. Kişi və qadınların androloq, seksoloq bacarıqlı genekoloqlara vaxtında müraciət etməmələri bu problemləri yaradır.

-Sosial şəbəkələrdə, internetdə tanışlıq, virtual seksə meyilli olmaq, pornofilmlərə baxmaq vərdişləri kimi faktorlar ailədə kişi və qadınlar arasında seksual anlaşılmazlığa nə dərəcədə təsir edir?

-2011-ci ildə Amerika neyrobioloq alimləri bu məsələnin üzərində işləyərək sübut etdilər ki, internet pornofilmləri, seks videoları qadın və kişilərdə seksual psixologiyanın pozulmasına mənfi təsir edir. Bu faktorlar ailədə, kişi-qadın seksual münasibətlərində normal, sivil cinsi əlaqənin yox, sanki zorakı cinsi əlaqə istəklərinin artmasına səbəb olur.

Belə olduqda, hər iki cins normal seksin yox, video görüntülərindəki seksin ona məxsus olmasını düşünür. Nəticədə kişi, yaxud qadın növbəti mərhələdə eyni şeyləri təkrar etmək istəyir. Amma eyni şeyləri təkrar edə bilmədikdə isə seksual pozulma və cinsi zəiflik yaranmağa başlayır.

Qarşısına qoyub baxdığı pornovideo sanki onun şüuraltına norma kimi sirayət edir. Bu normada qadın və kişi həzz alırsa, o həzz avtomatik şüuraltında gələn informasiyanın tam mükəmməl olmasını göstərir. Realda insanın seksual cinsi əlaqəsi videolarda olan kimi ola bilməz. Yəni qadın və ya kişi pornoviodeodakı müxtəlif toxunuş, qoxu kimi faktorları əldə edə bilməyəndə, bu seksual düşkünlük, özünə inamsızlıq, zorakılıq, mazaxizm, sadizmin yaranmasına gətirib çıxarır.

Amerika seksoloqları deyirlər ki, insaları seksual cinsi əlaqədə heyvanlardan fərqləndirən əsas səbəb insanın duyğularıdır. Duyğuları paylaşmaq üçün bizim danışıq funksiyamız var. Amerika seksoloqlqarına görə, vacib cəhət seksdə öncə qadın və kişinin nə istəməsini dil ilə ifadə etməsidir.

Qadının və kişinin nəyi necə və hansı formada olmaq istəklərini deyib, paylaşmaq vacibdir. Eyni zamanda, problemin səbəblərini bir-birilərinə izah etmək, qarşılıqlı anlaşma və razılığa gələ bilmək də vacib şərtdir.

-Bəs seksual münasibətlərdə qadınların istəklərinin kişilər tərəfindən tam qəbul edilməməsinin səbəbləri nələrdir?

-Qadınların kişilər tərəfindən seksual istəklərinin nəzərə alınmasının əsas səbəbləri kişilərdə seksual eqoizmin olmasından irəli gəlir. Kişilərdə seksual eqoizm və seksual dominantlıq istəyi seksual psxologiyanın pozulmasına səbəb olur.

Kişilərin şüuraltında belə bir şey var ki, kişilər qadına hücum edib, qısa vaxt ərzində öz kişiliyini göstərmək istəyir. Amma qadın psixologiyasında inanın ki, bunun heç bir önəmi yoxdur. Qadın üçün kişinin cinsiyyət orqanının ölçüsü və onu necə istifadə etmək önəmli deyil. Qadın sevgisini, hisslərini vaxtında lazım olan formada paylaşılmasını istəyir.

Qadın və kişi hisləri bərabər şəkildə paylaşmalıdırlar. Qarşılıqlı anlaşma, hətta qarşılıqlı bəzən qəbul olunmayan cinsi əlaqə formaları müəyyən tabular çərçivəsində olmaldır. Heç kim bunu əxlaqsızlıqla qarışdırmasın. İstəklər müəyyən normalar çərçivəsində olmalıdır ki, bu, gələcək seksual psixoloji zərbəyə, sarsıntıya səbəb olmasın.

-Avropada seksual-cinsi əlaqələr zamanı kişilər qadınların istəklərini daha çox nəzərə alırlar. Yəni qadın hansı formada seks istəyirsə, kişi onun istəyini qəbul edir. Bəs sizcə, Azərbaycanda kişilərin qadınların istəklərini nəzərə almaması nədən formalaşıb?

– Ona görə ki, bizdə primitiv seksual biliklər belə, yoxdur. Oxumurlar, öyrənmirlər. Məsələn, Azərbaycanda necə faiz kişi seksual aktın 4 mərhələsi olduğunu bilir?!

Neçə faiz kişi qadınların ilkin seksual oyanmasının gec baş verməsindən xəbərdardır?! Ən önəmlisi isə Avropada qadın və kişilər arasında qarşılıqlı paylaşmanın və fikir mübadiləsinin olmasıdır.
Bizdə isə eqoistlik, komplekslər, seksual fobiyalar, partniyoru təmin edə bilməmək qorxusu var. Belə fobiyası olan Azərbaycanda neçə kişi həyat yoldaşına “məndə belə bir qorxu, problem yaranıb” deyə bilər. Halbuki, bunu açıb desə, həqiqətən də problem kökündən həll olunmuş olar.

Ağa AKİFOĞLU