Nobel mükafatlarının tarixi

Nobelin iradəsi ilə mükafatlar üçün çox möhtəşəm bir plan təklif etməsinə baxmayaraq, iradəsi ilə çox böyük problemlər var idi.

Nobel mükafatı haqqında maraqlı faktlar

Nobel mükafatı 27 noyabr 1895-ci ildə İsveçli ixtiraçısı-alim Alfred Nobelin (1833-1896) vəsiyyəti əsasında təsis edilmiş və ilk dəfə sahibinə 1901-ci ildə təqdim olunmuşdur. Nobel mükafatı İsveç Kral Elmlər Akademiyası, Karolinska İnstitutu və Norveç Nobel Komitəsi tərəfindən şəxslər və ya təşkilatlara fizika, kimya, ədəbiyyat, sülh və tibb sahəsində fövqəladə uğurlara görə verilir. İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı 1968-ci ildə İsveçin Mərkəzi Bankı – Sveriges Riksbank tərəfindən bankın 300 illiyi münasibətilə təsis edilib və 1969-cu ildən etibarən iqtisadiyyat elminə verilmiş töhfələrə görə təqdim edilir. Bu mükafat ilk dəfə olaraq, 1969-cu ildə “iqtisadi proseslərin təhlili üçün dinamik modellərin hazırlanması və tətbiqinə görə” Danimarka və Norveç alimləri Yan Tinberqen və Raqnar Frisxə verilmişdir. 2009-cu ildə bu mükafatı almış Elinor Ostrom iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı almış ilk qadındır.

Milli.Az kriptoinvest.az-a istinadən bildirir ki, Alfred Nobel 1867-ci ildə dinamiti, 1887-ci ildə isə partlayıcı jelatin və tüstüsüz nitrogliserin tozu kəşf edir. Onun bu kəşfləri tikinti və hərbi sənayedə istifadə olunur və ona böyük sərvət gətirir. 1988-ci ildə Nobelin qardaşı Fransda vəfat edir və fransiz qəzeti səhvən onu Alfred Nobelin özü zənn edərək ona həsr edilmiş “Ölüm taciri vəfat etdi” adında nekroloq dərc edir. Alfred bunu oxuyur və təsirlənir. Bu hadisədən sonra O, sərvətinin müyyən hissəsini hər il fizika, kimya, tibb, ədəbiyyat və sülh üzrə yeniliklər gətirən şəxslərə verilməsi və bunun üçün Nobel fondunun yaradılması barədə vəsiyyətnamə yazır. Nobel elm sahəsində riyaziyyatı əvvəlcə siyahıya daxil etsə də, sonradan onu siyahıdan çıxarır. Bəziləri bu qərarı isveçli riyaziyyatçı Mittaq-Lefflerin adı ilə bağlayır. Belə ki, deyilənlərə görə o daim Stokholm universiteti üçün ianələr tələb etdiyinə görə, Nobel onu heç sevmirdi. Digər bir versiyaya görə isə Nobel Sofiya Kovalevskaya adlı qadına aşiq olduğu halda o Mittaq-Leffleri seçmişdir və buna görə Nobel riyyaziyatçıları mükafatdan məhrum etmişdi. Nobel 10 dekabr 1896-cı ildə İtaliyanın San Remo şəhərində vəfat etdir və 1901-ci ildən etibarən onun adına təsis edilən fonddan mükafatlar verilir. Nobel mükafatı hazırda dünyada ən prestejli mükafatlardan biri hesab edilir.

Nobel mükafatı laureatlarının təltif olunma mərasimləri hər il dekabrın 10-da, Alfred Nobelin ölümünün ildönümündə Stokholmda keçirilir. Yalnız sülh mükafatı laureata Norveçin paytaxtı Osloda təqdim edilir. Mükafatı İsveç kralı özü şəxsən təqdim edir. Laureatlara verilən mükafata medal, şəxsi diplom və pul mükafatı daxildir. 1901-ci ildə ilk Nobel mükafatı laureatlarına 150.782 İsveç kronu verilib. Hazırda bu məbləğ təqribən 1.3 milyon dollar təşkil edir. Kimya, fizika, ədəbiyyat, tibb və fiziologiya üzrə Nobel mükafatlarının medalları Erik Lindberq, Nobel sülh mükafatının medalı Qustav Vigeland və iqtisadiyyat üzrə mükafatının medalı isə Qunver Svensson Lundqvist tərəfindən dizayn edilib.

1901-2019 illər ərzində 923 laureat və 27 təşkilat Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Onlardan 84-ü İqtisad elmləri laureatıdır. Nobel mükafatı alan 923 nəfərdən 54-ü qadınlardır.

Maraqlı faktlar:

• 1901-ci ildə Nobel mükafatını ilk dəfə Henry Dunant və Frederic Passy olıb;
• 1903-cü ildə Fizika üzrə Nobel mükafatını, 1911-ci ildə isə kimya üzrə Nobel mükafatını qazanan Mariya Küri, həm bu mükafatını qazanan ilk qadın, həm də iki müxtəlif elm sahələri üzrə Nobel mükafatını qazanan ilk şəxs olaraq tarixə düşüb;
• Malala Yousafzai 2014-cü ildə sülh üzrə mükafata layiq görülən ən gənc (17 yaş) laureatdır. Ona qədər isə Lawrence Bragg bu mükafata layiq görülən ən gənc laureat hesab edilirdi. 1915-ci ildə fizika üzrə Nobel mükafatı alarkən onun 25 yaşı olub;
• Dünyanın ən yaşlı nobelçisi 97 yaşlı John B. Goodenough 2019-cu ildə kimya üzrə mükafata layiq görülüb;
• Dünyanın ən uzunömürlü Nobel laureatçısı isə 1986-cı ildə fiziologiya və tibb elmi üzrə mükafata layiq görülən Rita Levi-Montalcinidir;
• Qırmızı Xaç Komitəsi Nobel sülh mükafatını üç dəfə layiq görülüb;
• Amerikalı alim J. Bardeen (1956 və 1972) fizika üzrə, ingilis alım F. Sanger (1958 və 1980) kimya üzrə, BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissiyası (UNHCR) sülh üzrə Nobel mükafatını iki dəfə qazanıb;
• Linus Pauling yeganə insandır ki, iki fərqli və aidiyyəti olmayan sahə üzrə – kimya (1954) və sülh (1962) Nobel mükafatlarına layiq görülüb.

Nobel mükafatının təqdimetmə mərasimi

Məzunları ən çox Nobel mükafatı almış 10 univeristet:

1. Kolumbiya Universiteti (96)
2. Kembric Universiteti (88)
3. Çikaqo Universiteti (87)
4. Massaçuets Texnologiya İnstitutu (77)
5. Harvard Universiteti (76)
6. Heydelberq Universiteti (54)
7. Stenford Universiteti (54)
8. Oksford Universiteti (48)
9. Paris Universiteti (47)
10. Yale Universiteti (49)

Nobel mükafatı almış müsəlmanlar:

Ənvər Sədat – İlk müsəlman Nobel laureatı 1970-1981 illər arası Misirə rəhbərlik edən Ənvər Sədatdır. O, Nobel Sülh Mükafatını 1978-ci ildə İsrailin Baş Naziri Menahem Beginlə birlikdə “Kemp-Deviddə imzalanan Yaxın Şərqdə sülh prosesi haqqında ikitərəfli razılaşmalara və Misirlə İsrail arasında sülhə verdikləri töhfəyə görə” alıb.

Abdus Salam – 1979-cu ildə Fizika üzrə nobel Mükafatını Pakistan əsilli alim Abdus Salam Şeldon Li Qleşou və Stiven Vaynberqlə birgə fəaliyyəti nəticəsində əldə edib. Bu alimə mükafat “elementar hissəciklər arasında vahid zəif və elektromaqnit qarşılıqlı təsiri teoriyası, eyni zamanda zəif neytral carilərin proqnozlaşdırılmasına verdiyi töhfəyə” görə verilib.

Nəcib Məhfuz – Ədəbiyyat üzrə 1988-ci ildə Nobel alan ilk müsəlman yazıçı. O, əsərlərini ərəb dilində yazırdı və yalnız fransız dilinə tərcümə olunandan sonra dünya tərəfindən kəşf edilib. Ən məşhur əsəri “Qahirə trilogiyası”-dır.

Yasir Ərəfat – 1994-cü ildə Nobel Sülh Mükafatı Fələstinin lideri Yasir Ərəfata İsrailin siyasətçiləri İshak Rabin və Şimon Pereslə birgə “Yaxın Şərqdə sülhün bərqərar olunmasına verdiyi töhfəyə görə” alıb.

Əhməd Zəvail – 1999-cu ildə kimya sahəsi üzrə Nobel Mükafatını layiq görülüb. Ə.Zəvail elm aləmində femtokimyanın əsasını qoyan alim kimi tanınır.

Şirin İbadi – İlk müsəlman qadın Nobel mükafatçısı iranlı hüquq müdafiəçisi. O, “İranda insan hüquqları, xüsusən qadın və uşaq hüquqları uğrunda mübarizəyə verdiyi töhfələrə görə” mükafatı qazanıb. Ş.İbadi çıxışlarında öz islamsevərliyi və vətənpərvərliyi ilə seçilib.

Məhəmməd Əl-Baradey – Əl-Baradey Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliklə birgə “nüvə silahının hərbi məqsədlərlə istifadə edilməsinin qarşısının alınması və dinc məqsədlər üçün istifadə edildiyi tədqirdə maksimal təhlükəsizliyin təmin edilməsində səylərə görə” mükafatı alıb.

Yunis Məhəmməd – Banqladeşdən olan Yunis Məhəmməd özünün yaratdığı “Grameen bank”la birgə “aşağıdan iqtisadi və sosial inkişafın yaradılması istiqamətindəki səylərinə görə” Nobel Sülh mükafatına layiq görülüb. O iqtisad elmləri üzrə professordur və yoxsullar üçan mikro-kreditlərin verilməsi, eyni zamanda “kənd hakimiyyəti” ideyalarının müəllifidir.

Orxan Pamuk – “Mənim adım qırmızı” əsəri ilə Nobel Mükafatı alan ilk Türkiyəli Orxan Pamukdur. 2006-cı ildə o bu mükafatı “öz doğma şəhərinin melanxolik ruhunu axtararkən mədəniyyətlərin toqquşmasına və qarışmasına səbəb olan yeni işarələr tapdığına görə” alıb.

Ellen Conson-Syorlif, Qbovi Leyma və Karaman – 2011-ci ildə mükafat qrup halında Liberiyalı Ellen Conson-Syorlif, Qbovi Leyma və Yəməndən olan Karamana “sülhməramlılıq fəaliyətində və qadınların hüquq və azadlıqları, təhlükəsizliyinin təmin olunması uğrunda apardıqları mübarizəyə görə” təqdim olunub.

Malala Yousafzai – Əslən Pakistanlı olan Malala, Taliban hərəkatının Svat vadisində qızların məktəbdə oxumasına qoyduğu qadağaya qarşı fəal mübarizəsi ilə tanınır. O, 2009-cu ildə, hələ 11 yaşında ikən Təhriki-Taliban rejiminin nəzarəti altında olan bölgədəki yaşayışı və Talibanın vəhşilikləri barədə BBC üçün yazmağa başladığı bloqun hesabına məşhurlaşıb. 2014-cü ildə isə Nobel Sülh mükafatına layiq görülüb.

Əziz Sancar – milliyətcə türk olan Əziz Sancar 2015-ci ildə kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb.

Dünya tarixində iki Nobel laureatı özü şəxsən bu mükafatdan imtina edib. Onlardan biri Jan-Paul Sartredir. O, 1964-cü ildə ona təqdim edilən ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatından imtina edib, bunun səbəbi isə onun bütün rəsmi təltiflərdən xoşlanmamasıdır. Digər insan Le Duc Thodur. O, 1973-cü ildə Nobel sülh mükafatına layiq görülsə də, Vyetnamda mövcud olan müharibə vəziyyətinə görə ondan imtina edib. Lakin Nobel mükafatlarından imtina bununla bitmir. 4 Nobel laureatı da onlara təqdim edilən mükafatlardan imtina edib, ancaq bu dəfə səbəb tamam başqa idi. Belə ki, faşist lideri Adolf Hitler 3 alman nobelçisini – kimya üzrə Nobel laureatları Richard Kuhnu (1938), Adolf Butenandtı (1939), fiziologiya və tibb üzrə laureat Gerhard Domagkı layiq görüldükləri mükafatlardan imtinaya məcbur edib. 1958-ci ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülən Boris Pasternakı isə bu mükafatdan imtinaya vətəndaşı olduğu SSRİ məcbur edib.

Milli.Az

Nobel mükafatlarının tarixi

Qəlbində bir pasifist və təbiətə görə bir ixtiraçı, İsveçli kimyacı Alfred Nobel dinamit icad etdi. Lakin bütün müharibələrə son verəcəyini düşündüyü ixtira bir çoxları tərəfindən son dərəcə ölümcül məhsul kimi görüldü. 1888-ci ildə, Alfredin qardaşı Ludviq öldüyündə, bir Fransız qəzeti səhvən Alfredin ölüm tacirini adlandıran bir qətlinə qaçdı.

Belə bir dəhşətli epitafla tarixə düşmək istəməyən Nobel tezliklə qohumlarını şok etdi və indi məşhur Nobel mükafatlarını təsis etdi.

Alfred Nobel kim idi? Nobel mükafatları nə üçün çətinləşdirəcəkdi?

Alfred Nobel

Alfred Nobel 1833-cü il oktyabrın 18-də İsveçin Stokholm şəhərində anadan olub. 1842-ci ildə Alfred doqquz yaşında ikən anası (Andrietta Ahlsell) və qardaşları (Robert və Lüdviq) beş il əvvəl köçmüş Alfredin atası (Immanuel) ilə birlikdə Sankt-Peterburqa köçmüşdülər. Bir il sonra Alfredin kiçik qardaşı Emil dünyaya gəldi.

Bir memar, ixtiraçı və ixtiraçı olan İmanuel Nobel Sankt-Peterburqda maşınqayırma zavodunu açdı və tezliklə Rusiya hökumətindən müdafiə silahları qurmaq üçün müqavilələrlə çox uğur qazanmışdı.

Atasının müvəffəqiyyəti səbəbiylə, Alfred 16 yaşına qədər evdə tutulmuşdu. Ancaq bir çoxu Alfred Nobelə özünü çox yetişdirən bir insan hesab edir. Təcrübəli bir kimyaçı olmaqla yanaşı, Alfred ədəbiyyatın hədsiz oxuyucusu idi və ingilis, alman, fransız, isveç və rus dillərində yaxşı bilirdi.

Alfred də iki il səyahət etdi. Bu vaxtın çoxunu Parisdə bir laboratoriyada işləyirdi, həm də ABŞ-a səfər etdi. Alfred qayıtdıqdan sonra atasının fabrikində çalışdı. Atası 1859-cu ildə iflas etdiyi qədər orada işləmişdir.

Alfred tezliklə nitrogliserinlə sınaqdan keçirdi, 1862-ci ilin yazında ilk partlayışları yaradıb.

Yalnız bir il (oktyabr 1863), Alfred onun zərb detonatoru üçün İsveç patentini aldı – “Nobel yüngül”.

Atasına bir ixtira ilə kömək etmək üçün İsveçə köçdü, Alfred, nitrogliserini istehsal etmək üçün Stokholm yaxınlığında Helenborgda kiçik bir fabrik qurdu. Təəssüf ki, nitrogliserin idarə etmək üçün çox çətin və təhlükəli bir maddədir. 1864-cü ildə Alfredin fabriki partladı – Alfredin kiçik qardaşı Emil də daxil olmaqla bir neçə insanı öldürdü.

Partlayış Alfredi yavaşlatmadı və bir ay müddətində nitrogliserin istehsalı üçün başqa fabriklər təşkil etdi.

1867-ci ildə Alfred yeni və daha təhlükəsiz olan bir partlayıcı- dinamit ixtira etdi.

Alfred dinamitin ixtirası ilə məşhur olsa da, bir çox insanlar Alfred Nobellə yaxından tanış deyillər. O, bir çox bəhanələri və şouları sevməyən sakit bir adam idi. Onun çox az dostu vardı və heç vaxt evləndi.

O, dinamitin dağıdıcı gücünü qəbul etsə də, Alfred bu sülhün əvəzedicisi idi. Alfred Bertha von Suttnerə, dünya sülhünə,

Mənim fabrikləriniz konqreslərinizdən daha tez müharibə sonu ola bilər. İki ordu quruluşunun bir saniyə içində bir-birlərini məhv edə biləcəyi gün, bütün mədəni xalqlar, ümid edir, döyüşdən qaçır və əsgərlərini buraxar. *

Təəssüf ki, Alfred zamanında sülh görmədi. Alfred Nobel, kimyaçı və ixtiraçı, 1896-cı il dekabrın 10-da serebral hemorajiya xəstəliyindən sonra tək başına vəfat etdi.

Bir neçə cənazə xidmətindən sonra Alfred Nobelin cəsədi yaradılaraq, iradə açıldı. Hər kəs şoka düşdü.

The Will

Alfred Nobel ömrü boyu bir neçə iradəni yazmışdı, sonuncu isə 27 noyabr 1895-ci il tarixli idi – öldükdən bir il əvvəl bir az.

Nobelin sonuncu sərvəti təxminən 94 faizini “əvvəlki il ərzində insanlığa ən böyük fayda verənlərə” beş mükafat (fizika, kimya, fizioloji və ya tibb, ədəbiyyat və sülh) qurmağa qoydu.

Nobelin iradəsi ilə mükafatlar üçün çox möhtəşəm bir plan təklif etməsinə baxmayaraq, iradəsi ilə çox böyük problemlər var idi.

• Alfred Nobelin yaxınları çox şoka düşdülər ki, əksəriyyət iradəyə meydan oxudu.
• Fransanın iradəsinin Fransada mübahisəyə səbəb olmasına səbəb ola biləcək formal qüsurların formatı var idi.
• Alfredin hansı ölkəyə qanuni yaşayış yeri olduğunu aydınlaşdırmadı. O, doqquzunadək İsveç vətəndaşı idi, lakin bundan sonra Rusiya, Fransa və İtaliya vətəndaşlığı olmadan yaşamışdı. Nobel öldükdən sonra İsveçdəki son ev üçün planlar hazırlamışdı. Yaşayış yeri, iradənin və əmlakın hansı ölkənin qanunları ilə idarə edəcəyini təyin edərdi. Fransa olmağı qərara alsaq, iradənin mübahisəsi və Fransız vergiləri alınmış olardı.
• Nobel Norveçli Stortingin (məclis) sülh mükafatının qalibi seçilməsini istədikləri üçün, çoxları Nobelə vətənpərvərlik olmamışdı.
• Mükafatların həyata keçirilməsi üçün “fond” hələ mövcud olmadı və yaradılmalıdır.
• Nobel mükafatlarını vermək istəyən təşkilatların bu vəzifələri Nobelin ölümündən əvvəl etməməsi tələb edilmədi. Həm də, bu qurumları mükafatlardakı işlərinə görə kompensasiya etmək üçün heç bir plan yox idi.
• Bir il üçün heç bir mükafat qazanmadığı təqdirdə nə ediləcəyini bildirmədi.

Alfredin iradəsi ilə təqdim edilən çatışmazlıq və digər maneələr səbəbiylə, Nobel Fondunun qurulmasından və ilk mükafatlarını verə bilmədikdən beş il əvvəl maneələr aldı.

Birinci Nobel mükafatları

Alfred Nobelin ölümünün beşinci ildönümündə, 10 dekabr 1901-ci ildə, Nobel mükafatlarının ilk seti verildi.

Kimya: Jacobus H. van’t Hoff
Fizika: Wilhelm C. Röntgen
Fiziologiya və ya tibb: Emil A. von Behring
Ədəbiyyat: Rene FA Sully Prudhomme
Barış: Jean H.Dunant və Frédéric Passy

W. Odelberg (ed.), Nobel: The Man & Onun mükafatları (New York: American Elsevier Publishing Company, Inc., 1972) 12.

Biblioqrafiya

Axelrod, Alan və Charles Phillips. 20-ci əsrdə hər kəsin bilməsi lazımdır . Holbrook, Massachusetts: Adams Media Corporation, 1998.

Odelberg, W. (ed.). Nobel: İnsan və mükafatları . New York: Amerika Elsevier Publishing Company, Inc., 1972.

Mən səni Nobel mükafatına necə təqdim edə bilərəm?

Alfred Nobelin vəsiyyəti əsasında baş tutan və 1901-ci ildən bəri keçirilən Nobel mükafatı kimya, fizika, fiziologiya və tibb, ədəbiyyat, iqtisadiyyat və sülh üzrə verilir.
6 nominasiyanın hər biri üzrə 3 nəfərə verilən bu mükafatın məbləği isə təxminən bir milyon dörd yüz min ABŞ dollarına bərabərdir. Hər il bir çox ölkə, o cümlədən Azərbaycan mükafatın nominasiyaları üzrə öz namizədlərini təqdim edir.

Beynəlxalq Nobel İnformasiya Mərkəzinin vitse-prezidenti, elmlər doktoru Bəybala Ələsgərov builki namizədlərlə bağlı Ölkə.Az-a danışıb.

– Nobel mükafatına bu il Azərbaycandan hansı nominasiyalar üzrə namizədlər təqdim ediləcək və namizədlər kimlərdir?
– Biz bu il hardasa 2-3 nəfərin adını vermişik. Onlardan biri Fizika üzrə namizəddir. Bu, yeni kadrdır. Nobel nizamnaməsinə əsasən İlk dəfə namizəd göstərilən şəxsin adı açıqlanmır. Biz onun adını yalnız 2-3 ildən sonra deyə bilərik, amma hələlik gizli saxlanılır. Bundan əlavə, hazırda namizədliyi gündəmdə olanlar arasında kimya üzrə Adil Qəribov, Pərviz Yəhyalı, tibb sahəsi üzrə Yaşar İbadovdur.

– Bəybala müəllim, hər il Azərbaycandan Nobel sülh mükafatına da namizəd təqdim olunur. Bu il də olacaqmı?
– İki il əvvəl Rusiya jurnalisti, teleaparıcısı, “Novaya qazeta”nın baş redaktoru Dmitri Muradova Nobel sülh mükafatı verilib. O, rus-çeçen müharibəsinində iştirak etmiş və rus zabitlərinin çeçen xanımlarına, qızlarına olan zorakılıqları birbaşa mediaya çıxarmışdı. Rus-çeçen müharibəsini saxlayan, Çeçenistanın “Milli qəhrəmanı-Koman Turpal” ordeninə layiq görülmüş şəxsiyyətin adının çəkilməməsi, onlara irad tutuldu. Bu şəxs Qafqaz müsəlmanlarının XII Şeyxülislamı və Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri Allahşükür Paşazadədir. Onun sadaladığım xidmətlərini nəzərə alınmaqla namizədliyini bu il də gündəmə gətirmişik.

Bu il Nobel komitəsi şifahi xalq yaradıcılığı üzrə disket buraxacaq. Bizdən namizədlər istəyiblər.

– Namizədlər müəyyənləşdirilibmi?

– Burada sözsüz ki, birinci növbədə şifahi yaradıcılığı sırasında aşıq yaradıcılığı dayanır. Namizədin qadın, yoxsa kişi olması məsələsinə aydınlıq gətirə bilmirik. Biz hər ehtimala qarşı həm qadın, həm kişi namizədlər müəyyənləşdirmişik.

Namizədlər aşıq Samirə, aşıq Zülfiyyə, Namiq Fərhadoğlu, Əli ola bilər. Namizədlərlə bağlı Folklor İnstitutunun diektoru ilə məsləhətləşəcəyik. Buna hələ aydınlıq gətirməmişik.

– Nobel Komitəsinin disketləri yalnız şifahi xalq yaradıcılığını əhatə edir?

– 3-5 ildən bir Nobel komitəsi tanınmış müğənnilərin ifasında xüsusi disket buraxır. Bu vaxta kimi həmin disketə Azərbaycandan bircə müğənni düşə bilib. O da Brilliant Dadaşovadır. Çoxunun bundan xəbəri yoxdur. Təxminən 7-8 il əvvəl olub. Biz də gec xəbər tutmuşuq.

– Nobel mükafatlandırma mərasimi ilə bağlı hər hansı dəyişikliklər varmı?

– Əvvəllər ki, Nobel komitəsinin maliyyə xərclərini özləri qarşılayırdılar. İndi isə bəzi maliyyə xərclərini nəzərə alaraq qaydalar dəyişib. Belə ki, bu ildən komitədəki ekspertlərin pulunu digər ölkələr verməlidir. Məsələn, bizə rəyi hansı ölkə verəcəksə, onlar bizdən ekspert komitəsi üçün maliyyə tələb edəcək. Digər tərəfdən biz bundan sonra ekspert qruplarımıza gənc kadrları dəvət edəcəyik. Onlardan biri biologiya üzrə Elnarə Möhbalıyeva, digəri isə tibb üzrə Çiçək Əhmədovadır.

– Dediniz ki, namizədlər müzakirə ediləcək. Bəs namizədlər yerli komissiyalarda nə vaxt müzakirəyə çıxarılacaq?

– Nizamnaməyə görə, dekabrın 10-dan fevralın 3-dək sənədlərin qəbuludur. Müzakirələr ayın 1-dən başlanıb. Namizədlərin təqdimatı olsa da, hələ müzakirə edilməyib. Təyinat üzrə namizədlərin məlumatları mart-aprel aylarına qədər ayrı-ayrı mərkəzlərə göndərilir və rəyləri alınır. Rəyləri Nobel komitəsi özü toplayır.

– İllərdir Azərbaycan müxtəlif sahələr üzrə öz namizədlərini təqdim edir, amma onlar arasında bu mükafata layiq görülən olmayıb.

– Namizədlər ümumiyyətlə 6 sahə üzrə olur. Eyni sahə üzrə mükafat cəmi 3 adama verilə bilər. 4-cü adama verilmir. Ümumiyyətlə, mən bu sahəyə gələndən sonra 11 nəfər Azərbaycan mütəxəssisinin sənədləri ora göndərilib. Onlardan ən yüksək yerdə duran fiziologiya üzrə namizəd mərhum professor Nemət Qasımov olub. 4-cü yerdə qərarlaşmışdı. 3 nəfərə mükafat verilsə də, o qaldı.

Billurə Yunus