Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyəti Azərbaycan xalqı üçün örnəkdir”

) cavan v kkldilmkd olan heyvanlar, qular, dovanlar, xzli heyvanlar, ar aillri v tcrb n saxlanlan heyvanlar;

Bürclər haqqında qısa və ən lazımlı məlumatlar

Bürclərin xasiyyəti, onların əlamətləri haqqında ən lazımlı məlumatları bilmək üçün 12 bürc haqqında qısa bilgiləri öyrənmək faydalıdır.Siz də bunları bilməlisiniz.
Qoç bürcü (latınca Aries)
• 21 mart – 20 aprel
• Ünsürü – od
• Rəmzi – qoyun
• Rəngi – qırmızı
• Himayəçi planeti – Mars
• Aparıcı motivi – birincilik uğrunda mübarizə
• Rəmzi görkəmi ilə insan başına uyğun gəlir.
• Müsbət xüsusiyyətləri – enerjili, mətin, müstəqil, qabaqda gedən, güclüdür.
• Mənfi xüsusiyyətləri – çılğın, tərs, özbaşına, özünəvurğun, nəyin bahasına olursa-olsun birinciliyə can atan və kobuddur.

Buğa (latınca adı Taurus)
• 22 aprel – 20 may
• Ünsürü – torpaq
• Rəmzi – öküz
• Rəngi – mavi və al
• Himayəçi planeti – Zöhrə (Venera)
• Aparıcı motivi – qurmaq və qorumaq
• Rəmzi görkəmi ilə insanın boyun–boğazını təsəvvürə gətirir.
• Müsbət xüsusiyyətləri – mətin, şən, dəyişməz, sədaqətli, musiqi və incəsənət pərəstişkarı, düşüncəli, əməksevər, müstəqil və təmkinlidir.
• Mənfi xüsusiyyətləri – zənginlik düşkünü və kef-damaq hərisi, inadcıl və ətalətlidir.

Əkizlər (latınca adı Gemini)
• 21 may – 21 iyun
• Ünsürü – hava
• Rəmzi – əkizlər
• Rəngi – sarı
• Himayəçi planeti – Merkuri
• Aparıcı motivi – ixtiraçılıq və ünsiyyətdə olmaq.
• Rəmzi görkəmi ilə insanın çiyinlərini, əllərini və ciyərlərini təsəvvürə gətirir.
• Müsbət xüsusiyyətləri – dərrakəlidir, istedadlıdır, deyiləni tez anlayır və əlbəəl reaksiya verir, eyni vaxtda bir neçə işlə məşğul ola bilir, ürəyiaçıqdır.
• Mənfi xüsusiyyətləri – özbaşına, narahat və əsəbidir, eyni vaxtda başladığı bir neçə işin hamısını ata bilər.

Xərçəng (latınca adı Cancer)
• 22 iyun — 22 iyul
• Ünsürü — su
• Hakimiyyət müddəti- 31 gün
• Rəmzi — xərçəng,ürək
• Rəngi — bənövşəyi
• Himayəçi planeti — Ay
• Aparıcı motivi — qabaqcadan xəbər vermə və tərbiyə işi
• Rəmzi görkəmi — insan dişlərini və sinəsini təsəvvürə gətirir.
• Müsbət xüsusiyyətləri — məsuliyyətli, ailəcanlı, müstəqil, qayğıkeş, diqqətli, ehtiyatlı, təvazökar və nəzakətlidir.
• Mənfi xüsusiyyətləri — şöhrətpərəst, şəkkak, tənha, xəsis, qorxaq, acıdil və küsəyəndir.
• Ugurlu rəngi- Ag, açıq- mavi,göy, yaşıl
• Ugursuz rəngi- Boz
• Metalı- Gümüş
• Ugurlu daşı- Rubin, zümrüd, ay daşı
• Enerji veən çiçəyi- Jasmin, bütün ag çiçəklər
• Talismanı- Ürək
• Müxalif bürcü- Oglaq

Şir (latınca adı Leo)
• 23 iyul – 22 avqust
• Ünsürü – od
• Rəmzi – şir
• Rəngi – sarı, narıncı
• Himayəçi planeti – Günəş
• Uğurlu rəqəmi — 5
• Uğurlu günü — bazar
• Uğurlu daşı — sarı sapfir
• Uğurlu metal — Qızıl
• Aparıcı motivi – hökmranlıq və yenilməzlik
• Rəmzi görünüşü insan qəlbinə uyğun gəlir
• Müsbət xüsusiyyətləri – məğrur, ləyaqətli, qəlbiaçıq, xeyirxah, əliaçıq, qonaqpərvər, məsuliyyətli və ciddidir.
• Mənfi xüsusiyyətləri – şöhrətpərəst, yeri gəldi-gəlmədi özünə qarşı ehtiram tələb edən, şıltaq, xırdaçı, xudbin, israfçı və səthidir.

Qız (latınca adı Virgo)
• 23 avqust – 22 sentyabr
• Ünsürü – torpaq
• Rəmzi – qız
• Rəngi – boz, yaxud dəniz dalğası rəngdə
• Himayəçi planeti – Merkuri
• Aparıcı motivi – kamilləşmə
• Rəmzi görkəmi ilə insan bağırsaqlarını və günəş şüalarını təsəvvürə gətirir.
• Müsbət xüsusiyyətləri – mülayim, həssas, işğüzar, fədakar, məsuliyyətli və ağıllıdır.
• Mənfi xüsusiyyətləri – məhdud, xırdaçı, vasvası və narahatdır

Tərəzi (latınca adı Libra)
• 23 sentyabr – 22 oktyabr
• Ünsürü – hava
• Rəmzi – tərəzi
• Rəngi – bənövşəyi
• Himayəçi planeti – Zöhrə (Venera)
• Aparıcı motivi – ədalətli mühakimə yürütmək və kamilləşmək.
• Rəmzi görkəmi ilə böyrəkləri və kürəyi təsəvvürə gətirir.
• Müsbət xüsusiyyətləri – suyuşirin, zərif, gözəl zövqlü, qəlbiaçıq, nəzakətli və səbrlidir.
• Mənfi xüsusiyyətləri – cəsarətsizdir, nəyəsə üstünlük verməkdə əziyyət çəkir, tənhalığa tab gətirə bilmir, öyüd-nəsihət verməyi sevir, əhval-ruhiyyəsi gözlənilmədən dəyişir.

Əqrəb (latınca adı Scorpio)
• 23 oktyabr — 21 noyabr
• Ünsürü — su
• Rəmzi — əqrəb
• Rəngi — tünd qırmızı
• Himayəçi planeti — Pluton
• Aparıcı motivi — idarəetmə və nəzarət
• Rəmzi görkəmi — insanın sidik kisəsini təsəvvürə gətirir.
• Müsbət xüsusiyyətləri — təmkinli və ehtiraslı, müstəqil, mübariz və dərin intuisiyalıdır, mistikaya meyllidir, amma hər hansı hadisədən baş çıxara bilir, məsuliyyətli, dözümlü, cəsarətli və rəhmdildir.
• Mənfi xüsusiyyətləri — xudbindir, hökmranlığa meyllidir, özbaşına, amansız və qapalıdır.

Oxatan (latınca adı Saggittarius)
• 22 noyabr — 21 dekabr
• Ünsürü – od
• Rəmzi – kentavr
• Rəngi – mavi
• Himayəçi planeti – Yupiter
• Aparıcı motivi – məsləhət və rəhbərlik
• Rəmzi görkəmi ilə insanın qanını təsəvvürə gətirir.
• Müsbət xüsusiyyətləri – fəal, sərbəst, səmimi, şən, qəlbitəmiz, dostcanlı və ədalətlidir.
• Mənfi xüsusiyyətləri – səbrsiz, sözü bir başa deyən, hər şeyə burnunu soxan, hay-küy salan, düşüncəsiz hərəkət edən, yeri gəldi-gəlmədi əmr və sərəncamlar verməyi sevəndir

Oğlaq (latınca adı Capricorn)
• 22 dekabrdan 20 yanvaradək
• Ünsürü – torpaq
• Rəmzi – dağ keçisi
• Rəngi – yaşıl
• Himayəçi planeti – Saturn
• Aparıcı motivi – Hər şeyi bilmə arzusu
• Müsbət xüsusiyyətləri — Humanist, azad və başqalarının düşüncələrinə əhəmiyyət verməsiylə bilinən, intizamli,mesuliyyetli ve praktikdirler
• Mənfi xüsusiyyətləri — lovğadırlar, çoxdanışqanlıq və qərarsızlıqdır
• Oğlaq bürcü altında doğulmuş insanlar etibarlı, əməksevər, dərrakəli, ciddi və məsuliyyətlidirlər.

Dolça (latınca adı Aquarius)
• 21 yanvar — 19 fevral
• Ünsürü — hava
• Rəmzi — dolça
• Rəngi — mavinin müxtəlif çalarları
• Himayəçi planeti — Uran (Saturn)
• Aparıcı motivi — həqiqəti axtarmaq
• Rəmzi görkəmi — Ayaq və baldırları təsəvvürə gətirir.
• Müsbət xüsusiyyətləri — Humanist, azad, istiqanlı, iradəli, yaradıcı, sədaqətli və idealistdir.
• Mənfi xüsusiyyətləri — Anlaşılmaz, dikbaş, inad və ənənələrə qarşıdır.

Balıqlar (latınca adı Pisces)
• 19 fevral — 20 mart
• Ünsürü — su
• Rəmzi — bir-birnə qarşı üzən iki balıq
• Rəngi — dəniz dalğasının rəngi
• Himayəçi planeti — Neptun
• Aparıcı motivi — ədalətli mühakime yürütmək ve kamilləşmək
• Müsbət xüsusiyyətləri — dərrakəlidir, istedadlıdır, deyilən tez anlayır və əlbəəl reaksiya verir
• Mənfi xüsusiyyətləri — xudbin, nəzakətsiz, boşboğaz, mütərəddid və məsuliyyətsizdir.

“Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyəti Azərbaycan xalqı üçün örnəkdir”

“Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyəti Azərbaycan xalqı üçün örnəkdir” “Bu gün Azərbaycanın elə bir guşəsi yoxdur ki, orada ulu öndər Heydər Əliyevin əməyi, nişanəsi olmasın.

7 May , 2022 16:33
https://static.report.az/photo/4d9b427b-10b8-36e5-876c-d6095700f08f.jpg

“Bu gün Azərbaycanın elə bir guşəsi yoxdur ki, orada ulu öndər Heydər Əliyevin əməyi, nişanəsi olmasın. Ulu öndər Heydər Əliyev bütün həyatını Azərbaycan xalqına həsr edib və bu gün bütün sahələrdə ümummilli liderin əməyi özünü göstərir. Heydər Əliyevin həyatı bütöv bir tarixdir. Onun bütün həyatı, fəaliyyəti Azərbaycan xalqı üçün örnəkdir”. Bu fikirləri “Report”a açıqlamasında Yeni Azərbaycan Partiyasının üzvü, V çağırış Milli Məclisin deputatı Dilarə Cəbrayılova deyib. Onun sözlərinə görə, Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi istər birinci, istərsə də ikinci dövr minilliklər boyu davam edən dövlətçilik tariximizin şanlı səhifəsinə çevrilib: “Bu gün Azərbaycanın ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi, mədəni həyatının elə bir sahəsi yoxdur ki, o sahənin inkişafı ulu öndərin adı ilə bağlı olmasın”. D.Cəbrayılova Heydər Əliyevin təhsilin cəmiyyətin inkişafında rolunu və şəxsiyyətin formalaşmasında əhəmiyyətini daim yüksək qiymətləndirdiyini vurğulayıb: “Ulu öndər elm və təhsilə xüsusi həssaslıqla yanaşıb, bu sahəyə daim qayğı göstərib. Ümummilli lider öz çıxışlarında da dəfələrlə təhsilin mürəkkəb və olduqca vacib bir sahə olduğunu vurğulayaraq qeyd edib ki, təhsil sahəsi nə sənayedir, nə kənd təsərrüfatıdır, nə ticarətdir. Bu, cəmiyyətin xüsusi, intellektual cəhətini əks etdirən bir sahədir. Belə halda təhsil sisteminə çox diqqətlə yanaşmaq lazımdır və bu sistemə münasibət çox həssas olmalıdır. Azərbaycan təhsilinin inkişafı naminə son dərəcə böyük işlər görən müdrik rəhbər təhsilə yalnız savad, bilik qazanmaq, elm öyrənmək imkanı kimi baxmayıb, fəal vətəndaş mövqeyinin formalaşmasında, cəmiyyətdə gedən tərəqqi prosesində yaxından iştirak etməsində təhsilin mühüm rola malik olduğunu daim önə çəkib. Onu da qeyd edim ki, ulu öndərin qəbul etdiyi qərarlar, uzaqgörənliklə irəli sürdüyü konseptual fikirlər və ideyalar, tarixi tövsiyələr bu gün də ölkəmizdə təhsil islahatlarının əsas istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsinə öz töhfəsini verməkdədir”.

O xatırladıb ki, ümummilli lider Heydər Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıtması Azərbaycanın müasir tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Məhz ulu öndərin qayıdışından sonra müstəqilliyimiz təhlükədən xilas oldu, ölkədə sabitlik bərpa olundu və Azərbaycanda bütün sahələrdə inkişafa doğru addımlar atıldı. Həmin dövrdən etibarən ulu öndərin həyata keçirdiyi mühüm işlər nəticəsində Azərbaycan inkişaf yoluna qədəm qoydu və dünyada tanınmağa başladı: “Əgər həmin çətin dövrdə Heydər Əliyev hakimiyyətə gəlməsəydi, Azərbaycan xalqının başına hansı faciələrin gələcəyini heç kim bilmirdi. O vaxt səriştəsiz hakimiyyətin fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycanın müstəqilliyi təhdid altında idi, lakin Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi təxirəsalınmaz tədbirlər nəticəsində Azərbaycan bu bəlalardan qurtuldu və dövlət quruculuğu istiqamətində böyük işlər həyata keçirilməyə başlandı. Ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqımız qarşısındakı ən böyük xidmətlərindən biri, şübhəsiz ki, Azərbaycan dövlətçiliyinin xilası və bunun sayəsində ölkənin siyasi tarixində yeni bir mərhələnin açılmasıdır”. “Ulu öndər Heydər Əliyev böyük uzaqgörənliklə deyirdi ki, mənim görüb başa çatdırmadığım işləri Azərbaycan xalqının dəstəyi ilə İlham Əliyev başa çatdıracaq. Ulu ondərin arzusunda olduğu, lakin ömrü vəfa vermədiyi üçün başa çatdıra bilmədiyi ən birinci vəzifə isə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunması, torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi idi. Həmin dövrdə Ermənistan rəhbərliyinin təkəbbürlü nadanlığı, beynəlxalq güclərin ikiüzlülüyü, imperialist dövlətlərin Qafqazda maraqlarının toqquşması Qarabağ məsələsinin diplomatik yolla həllinə imkan vermədi. Müharibə yolu ilə məsələnin həlli üçün qüdrətli dövlət, güclü iqtisadiyyat və qalibiyyətli ordu yaratmaq, beynəlxalq ictimaiyyətin nüfuzunu və dəstəyini qazanmaq üçün uzun zaman, məqsədyönlü fəaliyyət, dəqiq proqram, böyük siyasi iradə, gərgin zəhmət lazım idi. Tanrı bu şərəfli missiyanı Ali Baş Komandan İlham Əliyevin qismətinə yazmışdı. Prezident İlham Əliyev Ordumuz və xalqımızla birlikdə bu işi bacardı. Əminik ki, bu gün daim azərbaycanlı olması ilə fəxr edən Heydər Əliyevin ruhu şad­dır – xilaskarı olduğu müstəqil Azərbaycanın ərazi bütövlüyü onun ideya və əməllərini da­vam etdirən, yarımçıq qalmış arzuları ilə bağlı vəsiyyətlərini gerçəkləşdirən Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında bərpa edilib, 30 ildən bəri düşmən nəsarətində olan Qarabağ əbədi azadlığına qovuşub. Heydər Əliyevin böyük siyasəti qalib gəlməklə onun ölməzliyini bir daha təsdiqləyib. Bütün bunlara görə xalqımız ümummilli lider Heydər Əliyevin əziz xatirəsini daim yüksək tutur, Ona Allahdan qəni-qəni rəhmət diləyir!”. – D.Cəbrayılova qeyd edib.

Mühasibat uçotu haqqında

Bu qanun Azrbaycan Respublikasnda mhasibat uotunun dvlt trfindn tnzimlnmsi qaydasn, o cmldn mhasibat uotunun tkilinin v aparlmasnn mumi prinsiplrini, bu sahd mssis, idar, tkilat v baqa tsrrfat subyektlrinin hquqlarn, vziflrini v msuliyytini, mhasibat (maliyy) hesabatlarnn nri qaydasn, mhasibat mlumatlarnn dzgnlynn tminatn v llrini myyn edir.

Madd 2. Mhasibat uotu v hesabat qanunvericiliyi

Mhasibat uotu v hesabat il bal mnasibtlr bu qanunla v Azrbaycan Respublikasnn digr qanunvericilik aktlar il tnzimlnir.

Mhasibat uotu haqqnda Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyind myyn edilmi qaydalar Azrbaycan Respublikasnn beynalxalq mqavillrind myyn edilmi qaydalardan frqli olduqda Azrbaycan Respublikasnn beynalxalq mqavillrinin qaydalar ttbiq edilir.

Madd 3. Mhasibat uotunun sas anlaylar

Mhasibat uotu mssisnin, idarnin, tkilatn v baqa tsrrfat subyektlrinin mlaknn, hdliklrinin, kapitalnn, dvriyy vsaitlrinin v mumiyytl, btn maliyy-tsrrfat faliyytinin natural gstricilr sasnda, pul ifadsind, fasilsiz, badan-baa, sndldirilmi v mhasibat registrlrind qarlql laqlndirilmi btn tsrrfat mliyyatlarnn mhasibat hesablarnda ikili yazl sulu il ylmas v qaydaya salnmas sistemini znd ks etdirir.

Bu qanunda istifad olunan sas anlaylar aadaklardr:

tsrrfat mliyyatlar: mssisnin, idarnin, tkilatn v baqa tsrrfat subyektlrinin mlakn, kapitaln, hdliklrini, onlarn hrktini, maliyy nticlrini v mumiyytl maliyy-tsrrfat faliyytini ayr-ayrlqda znd ks etdir biln faktlardr. ilkin sndlr: tsrrfat mliyyatlarn v onlarn aparlmas n rhbrliyin (sahibkarn) gstriini tsdiq edn yazl hadtnamdir. mhasibat uotu registrlri: tsrrfat mliyyatlarnn ilkin uot sndlrin sasn sistemldirilmsidir. inventarizasiya: mssisnin, idarnin, tkilatn v baqa tsrrfat subyektlrinin mlaknn, hdliklrinin, hesablamalarnn, maddi v digr srvtlrin faktiki vziyytinin yoxlanlmas, qiymtlndirilmsi v sndlrl rsmildirilmsidir. mhasibat uotu hesab: tsrrfat mliyyatlar haqqnda mlumatlarn v mhasib uotunda digr informasiyann qrupladrlmas v saxlanlmas n sas vahiddir. Mhasibat uotunda sintetik hesab mlakn, kapitaln, maliyy nticlrinin v s. myyn edilmi nv zr tyin edilmi lamtlrin gr mumildirilmi mlumatlarn qrupladrlmasna xidmt edir. Analitik hesab is sintetik hesablardak mlumatlar daha tfsilat il qrupladrr. Subhesab qrupladrlm analitik uot mlumatlarn znd ks etdirmkl sintetik hesabn bir hisssidir. mhasibat uotunun hesablar plan: mhasibat uotunun myyn edilmi lamtlri zr sintetik v subhesablarn mcmuudur. mhasibat uotunun standartlar: bu qanunun mddalarnn inkiaf mqsdil qbul edilmi mhasibat uotunun aparlmasna dair icbari qaydalar v ya gstrilri myyn edn normativ snddir. adi (normal) mliyyat dvr: xammal, material, mt v s. srvtlrin alnd, pul (kapital) qoyulduu gndn etibarn onlarn nticlrinin yenidn hazr mhsula, i v xidmt evrilrk satld dvrdk olan mddtdir. dvriyy vsaitlri (aktivlri): bir il rzind, yaxud adi (normal) mliyyat dvrnd (bu dvr bir ildn ox olmamaqla) istehsalat, tdavl v istehlak sahlrind itirak nzrd tutulan pul vsaitlri v digr aktivlrdir. Bunlara kassada v bankda olan pul vsaitlri,tez satlan qiymtli kazlar, debitor borclar, mal ehtiyatlar, xammal, materiallar, bitmmi istehsalat, hazr mhsul, glck dvrn xrclrinin cari hisssi aiddir. dvriyydnknar (uzunmddtli) aktivlr: bir ne il istifadsi nzrd tutulan faydal xasslrdir. Bunlara sas vsaitlr, kapital, yaxud baqa maliyy qoyulular, qeyri-maddi aktivlr aiddir. qeyri-maddi aktivlr: fiziki sas olmayan, lakin sahibkarn imtiyaz v hququ sasnda dyr yaradan dvriyydnknar aktivlrdir. mssis mlak: mssisnin dvriyy v dvriyydnknar aktivlrinin mcmuudur. cari hdliklr: bir il rzind, yaxud adi (normal) mliyyat dvrnd (bu dvr bir ildn ox olmamaqla) dnii nzrd tutulan alnm ssudalar, qiymtli kazlar, verilmi veksellr v s. hdliklrdir. uzunmddtli hdliklr: dnii bir ildn ox mddt nzrd tutulan hdliklrdir. maliyy qoyulular: shmlrin, istiqrazlarn v baqa qiymtli kazlarn alnmas, baqa mssislr nizamnam kapital qoyulmas, borc verilmsi v s. il laqdar mssisnin, idarnin, tkilatn v baqa tsrrfat subyektlrinin investisiya qoyululardr. ilkin dyr: alnmas , quradrlmas v baqa analoji xrclri d daxil etmkl mlakn, obyektin ld edilmsin kiln faktiki msrflrdir. brpa dyri: mvcud vaxtda istifadsi zruri olan dvriyydnknar aktivlrin mmkn msrflrinin qiymtlndirilmsidir. maliyy (mhasibat) hesabat: mssisnin, idarnin, tkilatn v baqa tsrrfat subyektlrinin mlaknn, maliyy vziyytinin, tsrrfat faliyytinin nticlrinin v s. istifadilr (shmdarlar, kreditorlar, sahibkarlar, dvlt orqanlar v s.) n tyin edilmi formalarda z ksini tapa biln mhasibat uotunun faktiki v dzgn tsdiq olunmu gstricilrinin yekunlarnn mcmuudur. mhasibat balans: hesabat dvrnn son gnn mssisnin, idarnin, tkilatn v digr tsrrfat subyektlrinin mlak v maliyy vziyytini ks etdirn maliyy hesabat formasdr.

Madd 4. Mhasibat uotunun mcburiliyi

Azrbaycan Respublikasnn razisind mnftl, yaxud mnftsiz ilmk mqsdil sahibkarlq faliyyti v ya baqa faliyytl mul olan, hquqi xs saylan, yaxud hquqi xs saylmayan, tabeiliyindn v mlkiyyt formasndan asl olmayaraq faliyyt gstrn btn tsrrfat subyektlri (mssislr, idarlr, tkilatlar v baqalar bu qanunda bundan sonra mssis adlandrlacaqdr) bu qanuna uyun mhasibat uotu aparmaa borcludurlar.

Madd 5. Mhasibat uotunun obyektlri

1. Mhasibat uotunun obyektlri aadaklardr: pul v natural ifadd istifadd olan v olmayan mlak (icary gtrln, balanlan, vzsiz veriln v s. srvtlr d daxil olmaqla);

istehsalat ehtiyatlar v msrflri, hazr mhsullar;

pul vsaitlri, qiymtli kazlar, hquqi v fiziki xslrl hesablamalar, investisiya qoyulular;

nvlr v dvrlr zr glir v xrclr , mnft v zrrlr, mnftin istifadsi (blgs, ym), zrrlrin dnilmsi;

sas vsaitlrin, azqiymtli yalarn, qeyri-maddi aktivlrin khnlmsi (amortizasiyas);

kreditlr v digr borclara gr hdliklr, maliyy txsisatlar v onlarn istifadsi;

nizamnam fondu da daxil edilmkl mssislrin ehtiyatlarnn v digr fondlarnn yaradlmas, istifadsi v mhasibat uotunun hesab planna uyun digr obyektlr.

2. Mhasibat uotunun hesab planna uyun olaraq bu maddnin birinci bndind nzrd tutulan mhasibat uotunun obyektlri hkmn sintetik, analitik v subhesablarda, mhasibat registrlrind qarlql laqd ikili yazl sulu il z ksini tapmaldr. Analitik uotun aparlmas qaydas (xsi, material v baqa analoji hesablarn uotu da daxil olmaqla) nzart v idariliyin tlbindn asl olaraq myynldirilir.

Madd 6. Mhasibat uotunun sas prinsiplri

Mhasibat uotunun sas prinsiplri aadaklardr:

mhasibat uotunun fasilsizliyi: mssis yarand gndn lv edildiyi gndk btn faliyyti dvrnd mhasibat uotunun fasilsiz hyata keirilmsi, lvetm zaman mhasibat uotunun xsusi qaydas ttbiq olunmas; mhasibat uotu hesablarnn ttbiqi: mssis mlaknn, hdliyinin hrkti zr btn tsrrfat mliyyatlarn, glir v xrc, mnft, zrr v bu kimi btn baqa gstricilrini yarand vaxtda da mhasibat hesablarnda ikili yazl sulu il he bir istisnaya yol vermdn dzgn ks etdirilmsi; tsrrfat mliyyatlarnn iqtisadi mzmununun mnaca onun qalan btn lamtlrindn stnlynn tminat: mssisnin ilkin uot sndlrind mzmunu qeyd olunan tsrrfat mliyyatlarn uot v hesabatda ks etdirn zaman onun iqtisadi mzmununun mnaca qalan btn lamtlrindn stnlynn tmin edilmsi v onlarn uot siyastind kommersiya sirri kimi qoruyub saxlamas; tsrrfat faliyytind ehtiyatlln tminat: mssisnin maliyy nticlrini formaladran zaman potensial zrrin, yaxud hdliyin son drc mnft v ya aktiv evrilrk uot v hesabatda ksini tapmas n byk hazrlq iinin ehtiyatllnn tmin edilmsi; qiymtlndirmnin tminat: mssisnin btn dvriyy v dvriyydnknar aktivlrini, hdliklrini v digr srvtlrin ilkin v brpa dyri il qiymtlndirilrk bazar qiymtlrin uyunladrlmas.

II fsil. Mhasibat uotunun tkili

Madd 7. Mhasibat uotunun tkilind mssisnin vziflri

1. Mssis mlaknn, hdliklrinin v btn tsrrfat mliyyatlarnn mhasibat uotunu bu qanun sasnda ilnib hazrlanm mhasibat uotu standartlarna, mhasibat uotunun hesab planna v baqa normativ sndlr uyun mhasibat uotu hesablarnda qarlql laqd ikili yazl sulu il aparr.

2. Mhasibat uotunun aparlmasnda aadaklar tmin edilmlidir:

hesabat dvr rzind ayr-ayr tsrrfat mliyyatlarn uotda dzgn ks etdirmli, mlakn qiymtlndirilmsi zaman tsrrfatlq raitindn asl olaraq qbul edilmi uot siyastin v bu qanuna uyun hazrlanm mhasibat uotu standartlar v uota dair baqa normativ sndlrin tlblrin ml olunmal, ken dvr il mqayisd uot siyastindki dyiikliklr mhasibat hesabatnda izah edilmlidir;

hesabat dvrndki (ay, rub, il) mvcud mlakn, hdliklrin, kapitaln, hesablamalarn v digr srvtlrin inventarizasiyasnn nticlri uotda tam v dzgn ks etdirilmlidir. Btn tsrrfat mliyyatlarnn ardcl olaraq uot registrlrind dzgn, xronoloji qeydiyyat tmin edilmlidir;

glir v xrclr hesabat dvrn dzgn aid edilmlidir;

qbul edilmi uot siyastin hesabat ili rzind riayt olunmaldr.

Uotda cari xrclrin istehsala (tdavl xrclrin) v kapital qoyulularna ayrlmas drst myynldirilmlidir. Hr ayn biri tarixin analitik uot hesablarnn mlumatlar dvriyy v qalqlar zr sintetik uot hesablarnn mlumatlar il zldirilrk, onlarn brbrliyi v dzgnly myynldirilmlidir.

Madd 8. Mhasibat uotunun mqsdi

Mhasibat uotunun sas mqsdi (vzifsi) aadaklardr:

maliyy, bank, vergi orqanlar, investorlar, malsatanlar, malalanlar, kreditorlar, dvlt orqanlar v digr mara olan tkilatlar v xslr trfindn operativ rhbrlik v idaretmni hyata keirmk, tqdim edilck maliyy (mhasibat) hesablarnn trtibi n, hminin, mssisnin tsrrfat proseslri v maliyy-tsrrfat faliyyti haqqnda zruri olan mlumatlar tam v dzgn formaladrmaq;

mk, material v maliyy ehtiyatlarnn tsdiq edilmi normalara, normativlr v smetalara mvafiq olaraq istifadsi, mlakn mvcudluu v hrkti, mlkiyyt hququ v hdliklri zrind nzrti tmin etmk;

maliyy-tsrrfat faliyytindki mnfi hallarn qarsn vaxtnda almaq, tsrrfatdaxili ehtiyatlar akara xarmaq v onlar sfrbr etmk.

Madd 9. Mhasibat uotunun tkili

1. Mssisd mhasibat uotunun tkilin mssis rhbri cavabdehdir.

2. Mssisnin rhbri mhasibat uotunun dzgn aparlmas n lazmi rait yaradr, uotla laqsi olan btn blmlrin, xidmtlrin iilri trfindn hazrlanan uot sndlrinin v mlumatlarnn vaxtnda v dzgn trtib v tqdim edilmsi iind tlblrin yerin yetirilmsini tmin edir v uot zr normativ sndlrin tlblrin riayt edir.

3. Mhasibat uotunun tkili, aparlmas, uot siyastinin formalamas, daxili mhasibat hesabat, inventarizasiya qaydas, mlak v hdliklrin qiymtlndirilmsi sullar v s. bard mssis rhbri daxili mrlr, qrarlar, qaydalar v s. hazrlayr. Bu zaman o, mhasibat uotunun tkilat formasn, snd dvriyysi qaydasn v uot mlumatlarnn texnologiyasn tyin edir, daxili uot v hesabat sistemini ilyib hazrlayr, mhasibat uotunun mqsdini hyata keirmk n vacib olan tsrrfat mliyyatlar zrind nzart qaydasn, sndlr imza etmk hququ olanlar v s. myyn edir.

4. Mssis znn filiallarn, blrini, nmayndliklrini, istehsalatlarn, tsrrfatlarn v strukturunda nzrd tutulan baqa blmlrini mstqil balansa ayra bilr, lakin bu balanslarn gstricilri mssisnin z balansnda cmldirilir.

Madd 10. Mhasibat xidmti

1. Mssisnin mhasibat xidmtinin onun mstqil struktur blmsi (idarsi, bsi) olan v bilavasit mssisnin rhbrin tabe olan mhasibatlq, mrkzldirilmi mhasibatlq, srbst mhasiblr, mqavillr sasnda clb edilmi mhasiblr hyata keirir.

2. Mhasibat ilrin rhbrlik hmin blmnin (idarnin, bnin) rhbri v ya ba mhasib trfindn hyata keirilir. Mhasibat xidmti zr mstqil struktur blmsi olmayan mssislrd mhasibat xidmtin aid olan ilri mqavil sasnda ixtisasladrlm tkilat, yaxud mvafiq mtxssis hyata keir bilr.

3. Mhasibat uotu zr ali ixtisas thsili olan v ya srbst mhasib statusu olan hr bir xs ba mhasib ily bilr. Zruri hallarda mhasibat uotu ixtisas zr ali ixtisas thsili olmayan, lakin mhasibat uotu iind n az be il i staj olan xslr d ba mhasibin ilrini hval etmk olar.

4. Ba mhasib v ya mhasibat uotu xidmtinin rhbri bu qanunu v ona uyun ilnib hazrlanm btn mhasibat uotu standartlarn v uota dair digr normativ sndlri rhbr tutaraq mhasibat uotunun mumi prinsiplrin riayt edilmsin nzart edir.

5. Ba mhasib v ya mhasibat xidmtinin rhbri mssis trfindn hyata keiriln btn tsrrfat mliyyatlarnn mhasibat uotu hesablarnda (hminin mhasibat uotu registrlrind) dzgn ks etdirilmsini, ona nzarti, operativ mlumatlarn tqdim edilmsini, mhasibat (maliyy) hesabatlarnn myyn edilmi mddtlrd trtib v tqdim edilmsini, digr blm v xidmt sahlri il birlikd tsrrfatdaxili ehtiyatlarn akara xarlmas v sfrbr edilmsi mqsdil mhasibat uotu v hesabatnn mlumatlar zr mssisnin maliyy-tssrrfat faliyytinin iqtisadi thlilinin hyata keirilmsini tmin edir.

6. Ba mhasib v ya mhasibat xidmtinin rhbri mssisnin rhbri il birlikd mtlrin, materiallarn v baqa srvtlrin, pul vsaitlrinin qbulu v verilmsi n sas olan sndlr, habel hesablama, kredit v maliyy hdliklrin imza edir.

Gstriln sndlr ba mhasibin imzas olmadqda etibarsz saylr v icra n qbul edilmir.

7. Mssisnin rhbri veriln srvtlrin saxlanmas, emal, sat (buraxl), danmas v ya istehsal prosesind ttbiqi il bilavasit laqdar vziflr tutan v ya bu cr ilri yerin yetirn, 18 yana atm iilr il tam maddi msuliyyt haqqnda yazl mqavil balayr. Bel vziflrin v ilrin siyahs, habel tam maddi msuliyyt haqqnda birtipli mqavil Azrbaycan Respublikasnn Nazirlr Kabineti trfindn tsdiq edilir.

8. Kassir tat olmayan kiik mssislrd hmin vzifni mssisnin rhbrinin yazl srncam il digr ii yerin yetir bilr.

9. Ba mhasib idn azad edilrkn mhasibat uotunun vziyyti v hesabat mlumatlarnn doruluu mssis rhbrinin mri il tyin edilmi komissiya trfindn yoxlanlb drstldirildikdn v aktla rsmildirildikdn sonra yeni tyin edilmi ba mhasib (o, olmadqda is mssis rhbrinin mri il ba mhasibin ilri hval edilmi iiy) thvil verilir. Akt az nsxdn ibart trtib edilrk mssis rhbri trfindn tsdiq edilir v birinci nsxsi mhasibatda saxlanlr.

Madd 11. Srbst mhasib

1. Srbst mhasib Azrbaycan Respublikas Mhasiblr Palatasnn verdiyi lisenziyaya sasn respublika razisind mhasibat uotu mliyyatlar aparmaq hququ ld etmi fiziki xsdir.

2. Srbst mhasibin statusu, hquq v vziflri Azrbaycan Respublikasnn qanunu il myyn edilir.

III fsil. Mhasibat uotunun sndldirilmsi v registrlri

Madd 12. lkin uot sndlri

1. Tsrrfat mliyyatlarnn ba vermsi faktn ks etdirn ilkin uot sndlri mhasibat uotu registrlrind yazllar n sas hesab olunur.

lkin sndlr (o cmldn kaz v manla oxunan mlumat dayclar) znd aadak zruri rekvizitlri ks etdirmlidir:

sndin (formann) ad, nmrsi, kodu, trtib edilm yeri v tarixi, snd trtib ediln mssisnin ad, tsrrfat mliyyatlarnn mzmunu v llri (natural v pul ifadsind), tsrrfat mliyyatlarnn ba vermsi, tamamlanmas v onun rsmildirilmsinin dzgnly n msul xslrin vziflri, soyad, ad, atasnn ad, xsi imzalar v baqa lamtlri.

mliyyatlarn xarakterindn v uot mlumatlarnn ilnmsi texnologiyasndan asl olaraq ilkin sndlr lav rekvizitlr daxil edil bilr.

lkin sndlr mliyyatlarn ba verdiyi anda, bu mmkn olmadqda is mliyyatlar bilavasit qurtardqdan sonra trtib edilmlidir.

Sndlrin keyfiyytli trtibatna, onlarn vaxtnda mhasibat uotunda ks etdirilmsi n myyn edilmi mddtlrd tqdim edilmsin, sndlrdki mlumatlarn doruluuna msuliyyti hmin sndlri hazrlam v imza etmi xslr dayrlar.

lkin sndlr sasn mlumatlar ilyib qaydaya salmaq v onlara nzart etmk n icmal uot sndlri hazrlanmaldr. Bu sndlr kazda v mana mlumat dayclarnda trtib edil bilr.

Pul v hesablama sndlrini, maliyy v kredit hdliklrini mssisnin rhbrinin tsdiq etdiyi siyahya sasn imza etmk hququ olan n az iki xs imzalamaldr. Birinci imza mssisd mumi rhbrlik funksiyasn icra edn xs, ikinci imza is mhasibata rhbrlik funksiyasn icra edn xs mnsub olur.

2. Pul vsaitlrinin, maddi srvtlrin v baqa mlaklarn qbul-thvili il laqdar mliyyatlar ilkin sndlr sasnda hyata keiriln zaman itirak edn hquqi xsin nmayndlrin v ya fiziki xslr sndlmnin bir nsxsi verilir. mliyyatda itirak ednlri sndlrin surti il tmin etmk mssisd bu mliyyat rsmildirnin hdsin dr.

3. Mhasibat uotunda ks etdirilmsi zruri olan uota qbul edilmi ilkin sndlrdki mlumatlar Azrbaycan Respublikasnn Maliyy Nazirliyi trfindn tklif edilmi, yaxud nazirlik v ba idarlr trfindn mumi prinsiplr riayt edilmkl ilnib hazrlanm uot registrlrind ylr v sistemldirilir.

Mssis trfindn myyn dvr rzind aparlm tsrrfat mliyyatlar haqqnda mlumatlar uot registrlrindn qrupladrlm kild mhasibat uotu hesablarna krlr.

4. lkin sndlrd v uot registrlrind qeydsiz dzlilr yol verilmir. Shvlrin dzlii hmin sndi imza etmi xslrin imzas il dzliin tarixi gstrilmkl tsdiq edilmlidir. Kassa v bank sndlrind he bir dzli yol verilmir.

5. lkin sndlr, uot registrlri, mhasibat hesabatlar mtlq myyn edilmi qaydaya v mddt mvafiq olaraq saxlanlmaldr.

Sndlrl ilyn dvrd onlarn qorunub saxlanlmasnn tmin edilmsin v vaxtnda arxiv verilmsin msuliyyti ba mhasib dayr.

6. lkin uot sndlrin nzart Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyi trfindn hyata keirilir.

Madd 13. Mhasibat uotu registrlri

1. Mzmunu ilkin uot sndlrind qbul edilmi informasiyalarn mhasibat hesablarnda ks etdirilmsi n onlarn hkmn mhasibat registrlrind cmldirilmsi v sistemldirilmsi zruridir.

Registrlr xsusi qrafalara blnm kitablarda (jurnallarda), ayr-ayr vrqlrd, kartlarda, hesablama texnikasndan istifad ediln zaman mainoqramlarda, disketlrd, maqnit lentlrind v bu kimi baqa mana mlumat dayclarnda badan-baa, fasilsiz, xronoloji, sistemli v digr qaydalarda qeydiyyatdan keirm yolu il yerin yetirilir.

Registrlrin formaladrlmas qaydas mhasibat uotunun standartlar il nizamladrlr.

Mana mlumat dayclar il mhasibat uotu registrlrini yerin yetirn mssislr onlarn lazmi qaydada istifadsi n mhasibat masir uot texnikas v texniki vasitlrl tmin etmlidir.

2. Azrbaycan Respublikas razisind olan btn tsrrfat subyektlri mhasibat uotu registrlrini Azrbaycan dilind aparmaldr.

Xarici mhasibat standartlar il nizamladrlan xarici mhasibat uotu registrlri Azrbaycana gtiriln zaman Azrbaycan dilin trcm edilmlidir. Azrbaycan dilindki mhasibat uotu registrlri d tdqiqat v baqa lazmi tlblr zaman tlb olunan baqa dillr d trcm edil bilr.

3. Ba kitabn, sintetik hesablar zr dvriyy cdvlinin dzgn trtibatna, habel mhasibat registrlrinin v onlarda ks etdirilmi mlumatlarn qorunub saxlanmasna ba (srbst) mhasib, yaxud xsusn bu ilr n mssis rhbri trfindn rsmi tyin edilmi xs cavabdehdir.

Madd 14. mlakn v hdliklrin inventarizasiyas

1. Mssis mhasibat uotu v hesabatnn doru v dzgnlyn tsdiq etmk n dvri olaraq z mlaknn, hdliyinin, hesablamalarnn, kapitalnn v s. maddi srvtlrinin v mumiyytl, balansn btn aktiv v passiv maddlrinin inventarizasiyasn aparmaldr.

2. nventarizasiyann aparlmas mcburi olan hallardan baqa hesabat ilind inventarizasiyalarn say, onlarn aparlma tarixlri, hmin inventarizasiyalarn hr birind yoxlanlacaq mlakn v hdliklrin siyahs mssis trfindn myyn edilir.

3. nventarizasiyann aparlmas aadak hallarda mcburidir:

mssis mlakn icary verdikd, satn aldqda, satdqda, habel dvlt v ya bldiyy mssissi, shmdar cmiyyti, yaxud baqa mssis kimi yenidn tkil edildikd;

illik mhasibat hesabatnn trtibindn vvl 01 oktyabrdan tez olmayaraq mlakn v hdliklrin mvcud vziyytinin tamamil badan-baa yoxlanmas mqsdi il inventarizasiya keirildikd;

mssis lv edilrkn, lv balans trtib edilmmidn vvl v Azrbaycan Respublikas qanunvericiliyind nzrd tutulan digr hallarda;

maddi msul xslr dyiildikd v yaxud mzuniyyt getdikd (ilrin qbulu v thvili gn);

ourluq v ya sui-istifad, habel srvtlrin xarab olmas faktlar myyn edildikd;

yann, yaxud tbii flakt hallar ba verdikd;

srvtlr yenidn qiymtlndirildikd;

mhkmnin mvafiq qrar, mstntiqin qrar v ya prokurorluun yazl gstrii olduqda;

zlldirm zaman, sahibkar v hquqi xs statusu dyiildikd inventarizasiya trflrin razl il, yaxud dvlt mlaknn idaretm orqanlarnn tlbi il hyata keirilir

4. sas vsaitlr ildn bir, kitabxana fondu is be ildn bir inventarizasiya edil bilr.

5. Mssis inventarizasiyann baland v qurtard mddt rzind yeni yaranan maddi srvtlrin hrkti zrind nzarti tmin edir.

6. nventarizasiya v digr yoxlamalar zaman faktiki mlakn mhasibat uotu mlumatlarndan knarlaan mbllri aadak qaydada tnzimlnir:

sas vsaitlrdn, maddi srvtlrdn, pul vsaitlrindn v digr mlaklardan artqglmlr, onlarn sbblri v tqsirkar xslr myynldirilmkl onlar istismarda olduu yerd maddi msul xsin hesabna mdaxil edilir v onlarn mbllri mvafiq olaraq mssislrd tsrrfat faliyytinin nticlrin(mnft), idarlrd is maliyylmnin (fondlarn) artrlmasna ynldilir;

mvafiq normativ sndlrd nzrd tutulmu tbii itki normalar daxilind xarabolmalar v bu kimi skikglmlr v itkilr rhbrin srncamna mvafiq olaraq mssislrd istehsalat v ya tdavl xrclrin, idarlrd is maliyylmnin (fondlarn) azaldlmas hesabna silinir.

tyin edilmsi mmkn olan, lakin mvafiq normativ sndlrd nzrd tutulmayan tbii itki normalar mlkiyyti trfindn tyin edil bilr;

sas vsaitlrdn, maddi srvtlrdn, pul vsaitlrindn v digr mlaklardan skikglmlr v itkilrin (habel tbii itki normalarndan artq xarabolmalar, skikglmlr v itkilr d daxil olmaqla) sbblri v tqsirkar xslr myynldirilmkl onlarn mbllri (skikglmlr v itkilr myyn edildiyi vaxtn bazar qiymtlri il) tqsirkar xslrin hesabna yazlr. Tqsirkar xslri myyn etmk mmkn olmadqda, skikglmlrin v itkilrin mbllrinin mssis trfindn tqsirkar saylan xsdn tutulmas mhkm trfindn rdd edildikd v dnilmsi mmkn olmayan (midsiz) skikglmlr v itkilr myynldirildikd hmin mbllr mssis rhbrinin yazl srncamna mvafiq olaraq mssislrd tsrrfat faliyytinin nticlrin (zrr), idarlrd is maliyylmnin (fondlarn) azalmasna silinir;

maliyy hdliklri v hesablamalar zr mbllr dqiqldirildikc, knarlamalar hesabat ilind mnftin (zrrin) artrlmasna (azaldlmasna), yaxud bhli borclarn ehtiyat v bu kimi baqa mqsdli fondlar hesabna nizamladrlr.

Madd 15. Mhasibat mlumatlarnn qorunmas

1. Mhasibat uotu registrlrinin daxili mhasibat hesabat v bu kimi baqa sndlrdki mzmunu kommersiya sirridir. Mssis rhbrinin icazsi, mhkm v prokurorluq orqanlarnn qrar v Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyind nzrd tutulmu baqa hallar olmadqda bu sndlrl he kim tan ola bilmz.

2. Mhasibata buraxlm auditorlar v baqa yoxlayc xslr kommersiya sirrini qorumaa borcludur. Bu xslr onlara mlum olan sirrin yaylmasnda msuliyyt dayrlar.

Madd 16. Mhasibat uotunda qeydiyyatlarn drstly

1. mliyyatlarda itirak edn trflr arasnda sazilr olmadqda v yaxud bu mhkm trfindn sbuta yetirilmdikd, tsrrfat mliyyatlarnn sndlr saslandrlm v lazm qaydada mhasibat uotu registrlrind rsmildirilmi qeydiyyat ilkin drstlk kimi qbul edilir.

2. Mhasibat uotu hesablarnda ks etdirilmi tsrrfat mliyyatlar o vaxt dzgn saylr ki, o bu maddnin birinci bndin uyun glsin v mvafiq nzartedici orqanlarn ryi il tsdiq edilsin.

Madd 17. Mhasibat uotu registrlrinin v sndlrinin saxlanlmas

1. Mssis ilkin uot sndlrini, mhasibat registrlrini v mhasibat hesablarn qoruyub saxlamaa borcludur. Sndlrin saxlanlmas mddti Azrbaycan Respublikas Nazirlr Kabineti yannda Ba Arxiv darsi trfindn myyn edilir.

2. Mhasibat uotunun hesab plan, mhasibat uotu zr tlimatlar, kodladrma sulu, masir manlar n proqram mhsullar v onlardan istifad qaydalar, vvlc istifad ediln uot sullar v bunlar sasnda trtib ediln mhasibat hesabatlarnn yoxlanlmasn tmin etmk mqsdi il be ildn az olmayaraq mhasibatda saxlanlr.

IV fsil. Mssisnin mlak

Madd 18. sas vsaitlr v qeyri-maddi aktivlr

1. Mssisnin istehsal (xidmt) sferasnda bir ildn ox itirak edn, dyri normativ sndlrl tnzimlnn, khnldikc z dyrini qanunvericilikl myyn edilmi normalarla hiss-hiss mhsulun (xidmtin) dyrin keirn, istehsal (xidmt) prosesind z natural formasn saxlayan mk vasitlri sas vsaitlr adlandrlr.

2. Binalar, qurular, trc qurular, i-gc manlar (avadanlqlar), lc-tnzimlyici cihazlar (qurular), hesablama texnikas, nqliyyat vasitlri, altlr, istehsalat-tsrrfat inventarlar (lvazimatlar), ii-mhsuldar heyvanlar, oxillik kmlr, daxili tsrrfat yollar, z mlkiyyti olan torpaq sahlri, torpaqlarn yaxladrlmasna (meliorasiya, qurudulma, irriqasiya v s.), hminin baqa ilr (mqsdlr) qoyulan kapital qoyulular v baqa vsaitlr (mk vasitlri) sas vsaitlr aid edilir.

3. cary verilmi binalar, qurular, avadanlqlar v digr sas vsaitlr zr baa atdrlm sasl msrflr icary gtrn trfindn faktiki xrclr mblind znn sas vsaitlrin daxil edilir (icar mqavilsind baqa rtlr nzrd tutulmadqda).

4. Mssisnin z mlkiyytind olan torpaq sahlri mhasibat uotu v hesabatnda onlarn alnmasna kiln faktiki xrclr zr ks etdirilir.

5. Mssisnin sas vsaitlri mhasibat uotu v hesabatnda ilkin dyri il, yni onlarn alnmasna, quradrlmasna v hazrlanmasna kiln faktiki xrc mblind ks etdirilir. z mlkiyytind olan torpaq sahlrindn baqa sas vsaitlrin ilkin dyri onlar yenidn qiymtlndirildikd, yenidn qurulduqda, onlarda yeni tikinti ilri aparldqda, onlara yeni avadanlqlar quradrldqda v onlarn mvafiq obyektlri qismn lv edildikd dyidiril bilr.

z mlkiyytind olan torpaq sahlrindn baqa mssisnin sas vsaitlrinin dyrin istismar mddti rzind qanunvericilikl myyn edilmi normalarla khnlm (amortizasiya) hesablanb istehsal (tdavl) xrclrin daxil edilir.

Tam amortizasiya olunmu sas vsaitlr khnlm hesablanmr.

sas vsaitlrin ylm khnlm mbli uot v hesabatda ayrca ks etdirilir.

6. sas vsaitlrin sat v s. xaric olmas hallarnda bu mliyyatlar zr glir, yaxud zrr mssisnin tsrrfat faliyytinin nticlrin aid edilir.

7. Bdc idarlrind hesabat ilinin hans tarixind alnmasndan, tikilmsindn v quradrlmasndan asl olmayaraq ilin sonunda sas vsaitlr qanunvericilikl myyn edilmi normalarla tam il n khnlm hesablanr v uotda ayrca ks etdirilir.

8. Aadaklar sas vsaitlr aid edilmyrk mssislrd dvriyydki vsaitlrin, idarlrd is azqiymtli yalarn v digr srvtlrin trkibind uota alnrlar:

a) dyrindn asl olmayaraq xidmt mddti bir ildn az olan yalar;

b) istehsal (xidmt) prosesind bir df itirak edn, z dyrini tamamil mhsulun (xidmtin) dyrin keirn v bu prosesd natural formasn saxlamayan srvtlr;

v) dyrindn v xidmt mddtindn asl olmayaraq sas vsait saylan knd tsrrfat manlarndan, altlrindn, mexanikldirilmi tikinti altlrindn, ii v mhsuldar heyvanlardan baqa xidmt mddtindn asl olmayaraq vahidinin v dstinin dyri mvafiq normativ sndlrl myynldirilmi sas vsaitlrin dyrinin minimum hddindn aa olan mk yalar. Mssisnin rhbrinin ixtiyar vardr ki, hesabat ilind yalarn dvriyydki vsaitlr trkibind uotunun dzgn aparlmas n onlarn dyrinin aa hddini myyn etsin. Gstriln hdd inflyasiyann sviyysindn asl olaraq zruri hallarda dyidiril bilr;

q) dyrindn v xidmt mddtindn asl olmayaraq balq ovu altlri (trallar, btn nv torlar v s.);

) benzinmotorlu miarlar, axdorayan manlar, aylarda istifad ediln axtma troslar, mvsmi yollar, aac dama n mvqqti aslma yollar, iki il mddtind istifad etmk n melrd olan mvqqti evlr, syyar dartlb aparlan qzdrci evlr, qazanxana mntqlri v baqa mvqqti mvsmi xarakterli vsaitlr (mk vasitlri);

d) dyrindn asl olmayaraq frdi sifarilrin, yaxud mlumatlarn seriyal v ya ktlvi istehsal n dzldilmi xsusi mexanizmlr v altlr;

e) vahidinin v ya dstinin dyrindn v xidmt mddtindn asl olmayaraq xsusi geyimlr, ayaqqablar, hminin yataq lvazimatlar;

) vahidinin v ya dstinin dyrindn v xidmt mddtindn asl olmayaraq, mssislrd iilr veriln xsusi geyim formalar, shiyy, maarif, halinin sosial mdafisi v baqa bdc idarlrind veriln geyimlr v ayaqqablar;

j) dyri kompleks tikinti-quradrma ilrinin maya dyrin stlik xrclr kimi daxil ediln mvqqti (titulsuz) xsusi dzldilmi mexanizmlr, qurular v s. (tituldan knar) tikintilr;

z) anbarda mt-material qiymtlrinin saxlanmasnda v ya texnoloji prosesd itirak edn vahidinin dyri mvafiq normativ sndlrl myynldirilmi sas vsaitlrin dyrinin minimum hddindn aa olan taralar;

i) dyrindn asl olmayaraq kirayy vermk n tyin edilmi yalar;

) cavan v kkldilmkd olan heyvanlar, qular, dovanlar, xzli heyvanlar, ar aillri v tcrb n saxlanlan heyvanlar;

y) tinglikd krm mqsdi il kilmi oxillik kmlr.

9. Mssisd, bu maddnin 8-ci bndind nzrd tutulmu mk vasitlri, yalar (8-ci bndin e, h v khnlm hesablayanmayan x, i yarmbndlrindn baqa) anbardan istismara verildikc onlarn vahidinin, yaxud dstinin dyrinin 50 faizi miqdarnda khnlm hesablanmaqla, qalan 50 faiz is istismar mddtind yararsz olub silindikc (mmkn istifad dyri xlmaqla) xrclr aid edilir.

Vahidinin v dstinin dyri mvafiq normativ sndlrl myynldirilmi sas vsaitlrin dyrinin minimum hddinin iyirmid bir hisssi qdr olan azqiymtli yalar istismara verildikc onlarn dyrini birbaa msrflr aid etmk olar.

stismar vaxt bu yalarn qorunub saxlanlmasn tmin etmk mqsdi il mssisd onlarn hrkti zrind lazmi nzart tkil edilir.

Frdi sifarilrin, yaxud mmulatlarn seriyal v ya ktlvi istehsal n dzldilmi xsusi mexanizmlr v altlr istismara verildikc onlarn dyri mssis trfindn myyn edilmi xsusi normalara mvafiq olaraq dnilir. Bunlarn dyrinin birbaa msrflr aid edilmsin d yol verilir.

Kirayy veriln yalarn dyri onlarn xidmt mddtlrindn asl olaraq khnlm hesablanmas yolu il dnilir.

10. 8-ci bndd nzrd tutulmu yalar v srvtlr mhasibat uotu v hesabatnda ilkin dyri, yni onlarn alnmas, tikilmsi, yaxud hazrlanmasna kiln faktiki xrc mbllri zr ks etdirilir. Mssisd bu yalarn v srvtlrin khnlm mbli uot v hesabatda ayrca ks etdirilir.

11. Mssisnin qeyri-maddi aktivlrin tsrrfat faliyytind uzun mddt istifad ediln, glir gtirn torpaq sahlrindn, tbii ehtiyatlardan (srvtlrdn) istifad hquqlar, patentlr, lisenziyalar, nou-hau, proqram mhsullar, inhisar v imtiyaz (stnlk) hququ (xsusi faliyyt nvn veriln lisenziyalar da daxil olmaqla), tkilati xrclr, ticart markalar, mt nianlar v s. aiddir.

Qeyri-maddi aktivlr uot v hesabatda onlarn alnmasna v planl mqsdlr ilnmsi n dzldilib yararl hala salnmasna kiln xrclrl (ilkin dyril) ks etdirilir v istifad edildikc onlarn dyri istismar mddtindn asl olaraq mssis trfindn myyn edilmi xsusi khnlm normalar sasnda hr ay (brbr miqdarda) khnlm hesablanaraq, mhsulun (xidmtin) dyrin, tdavl xrclrin silinmkl dnilir. Faydal istifad mddtini myyn etmk mmkn olmayan qeyri-maddi aktivlr zr khnlm normalar 10 il mddtin (mssisnin faliyyt mddtindn ox olmayaraq) myyn edilir. Qeyri-maddi aktivlrin khnlmsi uot v hesabatda ayrca ks etdirilir.

Maddi 19. Xammal, materiallar, hazr mhsul v mallar

1. Xammal, sas v kmki materiallar, yanacaq, alnm yrmfabrikatlar, komplektldirici mmulatlar, ehtiyat hisslri, mhsullarn (mallarn) qabladrlmas v danmas n istifad olunan taralar v digr material ehtiyatlar uot v hesabatda onlarn faktiki maya dyri zr ks etdirilir.

Material ehtiyatlarnn faktiki maya dyri, malsatanlarn kredit verdiklri hmin ehtiyatlar n faizlri, tchizat, xarici iqtisadi tkilatlara dniln lavlr (stliklr), komisyon haqlar, mal birjalar xidmtlrinin dyri, gmrkxana rsumu, knar tkilatlarn qvvlri il hyata keiriln danma, saxlanma xrclri v sair xrclr daxil edilmkl onlarn alnmasna kiln xrclrdn (lav dyr vergisi xlmaqla) asl olaraq myyn edilir.

stehsala silinn material ehtiyatlarnn faktiki maya dyri ehtiyatlarn qiymtlndirilmsinin metodlarndan biri il (orta maya dyri zr; vaxta gr birinci alnanlarn maya dyri zr;vaxta gr sonuncu alnanlarn maya dyri zr) myynldirilir.

2. Hazr mhsullar balansda faktiki, yaxud plan (normativ) maya dyri il ks etdirilir.

3. Ticart, tchizat v sat mssislrind mallar praknd sat qiymti v ya al dyri il ks etdirilir. Mallar praknd sat qiymti il uota alndqda, onlarn al dyri il sat qiymti arasndak frq (gzt, lav) hesabatda ayrca maddd ks etdirilir.

Mssis mhsulun (mallarn, ilrin, xidmtlrin) satn malalan (sifarii) trfindn dni sndlri sasnda dnildikc hesaba alarsa, onda yklnmi mallar, thvil verilmi ilr, gstrilmi xidmtlr mqavil (kontrakt) qiymtindn lav alc (sifarii) trfindn dnilck tchizat zr xrclri d daxil edilmkl tam faktiki v ya plan (normativ) maya dyri il balansda ks etdirilir.

4. l rzind qiymtlri aa dm, yaxud mnvi chtdn khnlmi v z vvlki keyfiyytini qismn itirmi bu maddnin 1-ci, 2-ci v 3-c bndlrind nzrd tutulan srvtlr hesabat ilinin axrnda mhasibat balansnda mmkn sat qiymti il, bu qiymtlr ilkin tdark (alnma) dyrindn aa olduqda is qiymt frqini tsrrfat faliyytinin nticlrin yazmaqla ks etdirilir.

Madd 20. Bitmmi istehsal v glck dvrlrin xrclri

1. Texnoloji proseslrl nzrd tutulmu btn mrhllri (dvrlri, hdlri) kemyn mhsullar (ilr), habel komplektldirilmmi, snaqdan v texniki qbuldan kemmi mmulatlar bitmmi istehsala aid edilirlr.

2. Ktlvi v seriyal istehsalda bitmmi istehsal balansda normativ (plan) istehsal maya dyri zr, yaxud mstqim (birbaa) xrc maddlri zr, habel xammal, material v yarmfabrikatlarn dyri zr ks etdiril bilr.

Tk-tk mhsul istehsal zaman bitmmi istehsal balansda faktiki istehsal xrclri zr ks etdirilir.

3. Hesabat dvrnd kilmi, lakin glck hesabat dvrlrin aid olan xrclr hesabatda ayrca madd zr glck dvrlrin xrclri kimi ks etdirilrk, onlarn aid olduu mddt rzindki istehsal v ya tdavl xrclrin, yaxud mvafiq vsait mnbyin aid edilir.

Madd 21. Fondlar v ehtiyatlar

1. Nizamnam kapital mssis yaradlarkn, tsis sndlri il myyn edilmi hcmd onun faliyytini tmin etmk n mssisnin mlakna itiraklarn (sahibkarlarn) qoyduu paylarn (pul ifadsind) mcmusunu znd ks etdirir.

Nizamnam kapital v nizamnam kapitalna qoyulular zr itiraklarn (sahibkarlarn) faktiki borclar uot v hesabatda ayrca ks etdirilir.

2. Mssis nzrd tutulmayan itki v zrrlri dmk n mnft hesabna myyn edilmi qaydada ehtiyat fondu yaradr.

Bu fondun vsaitinin istifad olunmam qal nvbti il keir.

3. Mssis ehtiyat mbllrini tsrrfat faliyytinin nticlrin aid etmkl digr mssislrl mhsullara, mallara, ilr v xidmtlr gr hesablamalar zr bhli borclar n ehtiyat fondu yarada bilr.

bhli borclar mssisnin mqavil il myyn edilmi mddtd dnilmyn v mvafiq tminat olmayan debitor borclar hesab olunur.

4. bhli borclar n ehtiyat hesabat ilinin axrnda mssisnin debitor borclarnn inventarizasiyasnn nticlri sasnda yaradlr.

Ehtiyatn hcmi hr bir bhli borc zr ayrlqda, borclunun maliyy vziyytindn (dm qabiliyytindn) v borcun tam, yaxud qismn dnilmsi ehtimalndan asl olaraq myyn edilir.

gr bu ehtiyatlarn hr hans bir hisssi bhli borclarn ehtiyatnn yaradld ildn sonrak ilin axrnadk istifad edilmzs, onda xrclnmmi mbl mvafiq ilin mnftin birldirilir.

5. Hesabat dvrnn istehsal, yaxud tdavl xrclrin qardak xrclri brabr ld daxil etmk mqsdi il mssis iilrin qardak mzuniyytlrinin dnilmsin, uzun mddt xidmt gr illik mkafatlarn verilmsin, sas vsaitlrin tmir xrclrin, snayenin mvsmi sahlrind hazrlq ilri zr istehsal xrclrin, kiray edilmi yalarn tmiri zr qardak xrclr, ilin yekununa gr mkafatlarn dnilmsin v s. mqsdlr gr (Azrbaycan Respublikasnn mvafiq normativ aktlar sasnda mxtlif sahlrin istehsalat spesifikasna uyun xrclrin trkibin daxil ediln v mhsulun, iin v xidmtin maya dyrind nzrd tutulan) ehtiyat fondu yarada bilr.

Madd 22. Debitor v kreditorlarla hesablamalr

1. Debitor v kreditorlarla hesablamalar hr trfin z hesabatnda, onun trfindn dzgn hesab ediln mhasibat yazllarndan irli gln mbld ks etdirilir. Alnm istiqrazlar zr borclar hesabat dvrnn sonuna dnilck faizlr nzr alnmaqla gstrilir.

2. Hesabat maliyy, vergi orqanlar, bank idarlri il hesablamalar zr ks etdirilsi mbllr eyni olmal v onlarla razladrlmaldr. Balansda bu hesablamalar zr nizama salnmam mbllrin saxlanlmasna yol verilmir.

3. Mssisnin valyuta hesablar zr vsaitlrinin qal, xarici valyuta il digr pul vsaitlri (pul sndlri d daxil olmaqla) qiymtli kazlar, debitor v kreditor borclar hesabatda Azrbaycan Respublikas Milli Banknn hesabat dvrnn son tarixin mvcud mznnsi zr xarici valyutann yenidn hesablanmas yolu il myyn edilmi mbld Azrbaycan Respublikasnn milli valyutas manatla ks etdirilir.

4. Borclu trfindn qbul ediln, yaxud tutulmas haqqnda mhkminin, arbitrajn qrar olan crimlr, peniyalar, dbblm pullar tsrrfat faliyytinin nticlrin (maliyylmy) aid edilir v onlar alnanadk, yaxud dnilndk alnan v dynin hesabatnda mvafiq olaraq debitor v kreditor maddlri zr ks etdirilir.

5. ddia mddti kemi debitor borclar, alnmas (tutulmas) mmkn olmayan digr midsiz borclar mssisnin rhbrinin qrar il, mvafiq olaraq bhli borclar ehtiyat vsaiti hesabna v ya gr hesabat dvrndn vvlki dvrd bu maddnin 4-c bndind nzrd tutulmu qaydada hmin borclarn mbllri zr ehtiyat yaradlmamsa, onda tsrrfat faliyytinin nticlrin, idarlrd is maliyylmnin (fondlarn) azaldlmasna silinir.

Borclunun dm qabiliyytinin olmamas zndn zrr silinn borc mbli onun lv edilmsi demk deyildir. Hmin borc borclunun mlak vziyytinin dyidiyi halda, onun tutulmas imkanlarna nzart etmk n silindiyi andan balayaraq be il rzind balansarxas hesablarda ks etdirilmlidir.

6. ddia mddti kemi kreditor v deponent borc mbllri, Azrbaycan Respublikas qanunvericiliyind baqa hallar nzrd tutulmadqda, dvlt bdcsin krlr.

7. Tbii flakt nticsind dnilmmi itkilr mssis rhbrinin qrar il ehtiyat fondunun vsaiti hesabna v ya hesabat ilinin tsrrfat faliyytinin nticlrin (gr mssisd ehtiyat fondu yaradlmrsa v ya onun vsaiti kifayt qdr deyils), yaxud da maliyylmnin (fondlarn) azaldlmasna silinir.

Madd 23. Mssisnin mnfti (zrri)

1. Balans mnfti (zrri) mhasibat uotu sasnda tsrrfat mliyyatlarnn v bu qanuna uyun olaraq balans maddlrinin qiymtlndirilmsinin sonuncu maliyy nticsi kimi znd mssisnin sas vsaitlrinin v baqa mlaklarnn, mhsullarnn (ilrinin, xidmtlrinin) satndan olan mnfti (zrri), hminin qeyri-sat mliyyatlarndan gln glirlri (bu mliyyatlar zr xrc mbllri xlmaqla) cmldirir.

2. Mhsullarn (i v xidmtlrin) v mallarn satndan mnft (zrr) Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyi il myyn edilmi vergilr v digr mcburi dnilr nzr alnmadan qvvd olan qiymtlrl mhsullarn (i v xidmtlrin) satndan gln glirl onlarn istehsalna v satna kiln xrclr arasndak frq kimi myyn edilir.

Satdan gln glir mssisnin tsrrfat xsusiyytindn v balanm mqavillrin rtlrindn asl olaraq ya satlm (yni nadsz hesablama zaman mssisnin bankdak hesablama, yaxud cari hesabna dni sndlri sasnda daxil olan mbllr zr v ya nad hesablama zaman mssisnin kassasna daxil olan mbllr zr) dyri dnilmi mhsullara, mallara, ilr, xidmtlr gr, ya da yklnib gndrilmi mhsullara, mallara, thvil verilmi ilr, grlm xidmtlr gr dni sndlri alcya (sifariiy) tqdim edildikc (dnilmmi) myyn edilir.

3. Hesabat ilind akar edilmi, lakin kemi illrin mliyyatlarna aid olan mnft, yaxud zrr hesabat ilinin tsrrfat faliyytinin nticlrin daxil edilir.

4. Hesabat dvrnd alnm, lakin glck hesabat dvrlrin aid olan glirlr uot v hesabatda ayr madd zr glck dvrlrin glirlri kimi ks etdirilir. Bu glirlr onlarn aid olduu hesabat dvr gln zaman hmin dvrn tsrrfat faliyytinin nticlrin daxil edilmlidir.

5. Hesabat dvrnn balans mnfti (zrri) v onun istifadsi balansda ayrca ks etdirilir. Balansn passivind alnm mnft v onun avans olaraq istifadsi, bldrlmmi mnft, balansn aktivind is faktiki alnm zrr gstrilir. Balansn yekununa ancaq hesabat ilinin v kemi illrin dnilmmi zrri v ya bldrlmmi mnfti daxil edilir.

V fsil. mlakn qiymtlndirilmsi, kapital v maliyy qoyulular

Madd 24. Mhasibat uotunda qiymtlndirmnin zruriliyi

1. Mssis znn mlakn, kapitaln, hdliklrini, dvriyy aktivlrini, fondlarn v btn maliyy-tsrrfat faliyytindki tsrrfat mliyyatlarn mhasibat uotunda v hesabatnda dzgn ks etdirmk n hkmn onlar ilkin v ya brpa (bazar qiymtlrin uyun) dyri il dzgn qiymtlndirilmsini v lazmi dvrlrd yenidn qiymtlndirilmsini tmin edir.

2. Qiymtlndirmnin sullar bu qanuna, mhasibat uotunun standartlarna v Azrbaycan Respublikasnn digr qanunvericilik aktlarna uyun myyn edilir.

3. Mssisnin mlaknn, kapitalnn, hdliklrinin, dvriyy aktivlrinin, fondlarnn v tsrrfat faliyytindki btn tsrrfat mliyyatlarnn qiymtlrinin mhasibat uotunda tam manatadk yuvarlaqladrlm mbld aparlmasna yol verilir. Bu zaman yaranm mbl frqi mssislrd tsrrfat faliyytinin nticlrin, idarlrd is maliyylmnin (fondlarn) artrlmasna (azaldlmasna) aid edilir.

Madd 25. Mhasibat uotunda valyuta mliyyatlar

1. Mssis mlaknn, hdliklrinin kapitalnn dvriyy aktivlrinin, fondlarnn v btn maliyy-tsrrfat faliyytindki tsrrfat mliyyatlarnn qiymtlndirilmsini v yenidn qiymtlndirilmsini Azrbaycan Respublikasnn milli valyutas saylan manatla hyata keirilir.

2. Mssis xarici valyuta zr btn mliyyatlar Azrbaycan Respublikas Milli Banknn mliyyatn ba verdiyi tarix mvcud valyuta mznnlrin uyun olaraq qiymtlndirir v valyuta hesablarndak valyutalar hr df mznnlr dyidikc yenidn qiymtlndirir.

3. Valyuta hesablarndak valyutalarn (nvlr zr) hr df Azrbaycan Respublikas Milli Banknn mznnlrin uyun olaraq yenidn qiymtlndirildiyi zaman dvr zr artan mznn frqi, Azrbaycan Respublikasnn mvafiq normativ sndlrind baqa hallar nzrd tutulmadqda, hesabat ilinin sonunda mssisnin mnftin aid edilir.

4. Bank hesablar, hdliklri v hesablamalar zr xarici vayuta mliyyatlar, elc d xarici valyuta il daxil olmu maddi srvtlr, qeyri-maddi aktivlr, qiymtli kazlar v mlakn digr nvlri mhasibat uotunda mliyyatn aparlma tarixind Azrbaycan Respublikas Milli Banknn qvvd olan valyuta mznnlri zr xarici valyutann yenidn haqq-hesab edilm yolu il qiymtlndirilrk, myyn edilmi mbld manatla ks etdirilir. Eyni zamanda gstriln yazllar valyuta hesablamalarnn v tdiyylrinin analitik uotunda da ks etdirilir.

5. Banklarda v digr kredit idarlrindki valyuta hesablarnda olan vsait qalqlar, pul sndlri d daxil olmaqla digr pul vsaitlri, qiymtli kazlar, xarici valyuta il debitor v kreditor borclar maliyy (mhasibat) hesabatlarnda hesabat dvrnn sonuncu gnn Azrbaycan Respublikas Milli Banknn valyuta mznnlri zr xarici valyutalarn yenidn haqq-hesab edilm yolu il qiymtlndirilrk myyn edilmi mbld manatla ks etdirilir.

Madd 26. Dvriyy aktivlrinin qiymtlndirilmsi

1. Mssis bazar iqtisadiyyat raitind daimi istehsalat faliyytini tmin etmk n znn dvriyy aktivlrini tkrar istehsaln tlbin uyunladrmaq mqsdil mhasibat uotu standartlarna mvafiq olaraq ilk v ya brpa dyri il (bazar qiymtlrin uyun) dzgn qiymtlndirir.

2. Mssisnin ixtiyar vardr ki, tlb v tklifi, inflyasiyann srtini nzr almaq rtil mssisnin dvriyy aktivlrinin bazar qiymtlrin uyun dzgn qiymtlndirilmsin v satna nzarti tmin etmk n daim faliyytd olan qiymtlndirm komissiyas yaratsn.

3. Qiymtlndirm komissiyas dvriyy aktivlrinin bazar qiymtlrin uyun dzgn qiymtlndirilmsini v lazmi dvrlrd yenidn qiymtlndirilmsini mhasibat registrlrin uyun sndldirrk vaxtl-vaxtnda mhasibata tqdim edir.

4. Anbarda oxdan qalm mal qalqlarnn sat zaman onlarn dyri (dvlt trfindn tnzimlnn qiymtlrdn baqa) n az hmin gn istehsaldan buraxlm eyni adl (eidli, nvl, markal) sonuncu maln (hazr mhsulun) qiymti il qiymtlndirilir.

5. Dvriyy aktivlrinin qalqlarnn qiymtlndirilmsi v lazm gldikd yenidn qiymtlndirilmsi zaman qiymt artm, Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyind baqa hallar nzrd tutulmadqda, mssisnin mnftin aid edilir.

6. Maddi dvriyy aktivlrinin keyfiyytinin v qiymtlrinin aa salnmasndan itkilr, fond birjalarnda qiymti tyin edilmi qiymtli kazlarn dyrinin azaldlmas, valyuta mznnlrinin aa dmsindn yaranan zrrlr, Azbaycan Respublikasnn qanunvericiliyind digr hallar nzrd tutulmadqda, mssisnin zrrin aid edilir.

Madd 27. Amortizasiya olunan mlakn qiymtlndirilmsi

1. sas vsaitlr v qeyri-maddi aktivlr tam ilkin dyri il uota qbul olunurlar.

2. sas vsaitlrin v qeyri-maddi aktivlrin dyri onlarn xidmt mddtin gr hesablanm khnlm (amortizasiya) normalar v ya Azrbaycan Respublikas Nazirlr Kabineti trfindn tsdiq edilmi khnlm (amortizasiya) normalar il dnilir. Torpaq sahlrinin dyrin khnlm (amortizasiya) hesablanmr. Azqiymtli yalar zr khnlm (amortizasiya) hesablanmas sadlmi metodla hyata keirilir.

3. Mssis Azrbaycan Respublikas qanunvericiliyind nzrd tutulan hallarda sas vsaitlri yenidn qiymtlndirir.

Yenidnqiymtlndirm zaman ilkin dyrl brpa dyri arasndak frq mssisnin srncamnda qalr v Azrbaycan Respublikas qanunvericiliyin mvafiq olaraq lazmi mqsdlr ynldilir.

4. Mssislr Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyinin razl il khnlm (amortizasiya) normalarn artrmaqla (bu artm iki dfdn ox ola bilmz) srtlndirilmi khnlm (amortizasiya) normalar ttbiq ed bilr. Khnlm (amortizasiya) mbllri mssisnin tsrrfat faliyytin mnfi tsir etdiyi hallarda Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyinin razl il khnlm (amortizasiya) normalarna azaldlma msallar (bu msallar 0,5-dn aa ola bilmz) ttbiq ed bilr.

5. Satnalma hququ olan (mqavild baqa hallar nzrd tutulmadqda) uzun mddt icary gtrlm sas vsaitlrin dyri icar (icar mddtind mqavil sasnda icary vern dniln faiz mblindn baqa) mddtind brabr miqdarda khnlm (amortizasiya) hesablanmaqla dnil bilr.

Madd 28. Kapital v maliyy qoyulular

1. Kapital qoyulularnn trkibin tikinti-quradrma ilrin msrflr, avadanlqlarn, altlrin, inventarlarn alnmas v s. sasl ilr (layih-axtar, geoloji kfiyyat v qazma ilri, tikinti il laqdar torpaq sahlrinin ayrlmas v krlm zr xrclr, yeni tikiln mssislr n kadr hazrl v s.) daxil edilir. Kapital qoyulular tikinti aparan tkilatn (sifariinin) balansnda faktiki xrc mbllri zr ks etdirilir.

2. Mvqqti istismarda olan sasl tikinti obyektlri, daimi istismara verilndk sas vsaitlrin trkibin daxil edilmir. Bu obyektlr zr xrc mbllri mhasibat uotu v hesabatnda, bitmmi kapital qoyuluu kimi ks etdirilir.

3. Maliyy qoyulularna mssisnin nizamnam fondu, qiymtli kazlar, habel Azrbaycan Respublikasnda v onun hdudlarndan knarda yerln mssislr verdiklri borclar v digr investisiyalar aiddir.

nvestorlar n maliyy qoyulular faktiki xrc mbllrind uota alnr. stiqrazlarn v baqa uzunmddtli hdliklrin alnmasna kiln faktiki xrc mbllri il onlarn tdavld olduu mddtdki nominal dyrlri arasndak frq hr ay brabr hdd, tsrrfat faliyytinin nticlrin aid edilir.

nvestorun dividend almaq hququ olduqda v maliyy qoyuluu n tam msuliyyt dad halda haqq tam dnilmi pay v shmlr tam al dyrind balansn aktivind, dnilmmi mbl is kreditorlar maddsi zr balansn passivind ks etdirilir. Qalan hallarda pay v shmlrin alnmas n krlm mbl debitorlar maddsi zr balansn aktivind gstrilir.

Mssisnin shmlri v baqa uzunmddtli hdliklri birjalarda v birjadanknar bazarlarda qiymtlndirilrs (bu qiymtlr mntzm olaraq mtbuatda rh edilrs) v tkrar bazarda itirak edrs onlarn dyri illik mhasibat balansnda sonuncu bazar qiymtlri il ks etdirilir v vvlki balans qiymti arasndak frq tsrrrfat faliyytinin nticlrin ynldilir.

4. Mssisnin nizamnam kapital tsisilrin myyn etdiyi qaydalar sasnda onlarn zvlk haqq v shmlrin sat (pay) hesabna yaradlr. Nizamnam kapital kimi qoyulmu maddi srvtlr v qeyri-maddi aktivlr tsisilr trfindn real bazar qiymtlri il qiymtlndirilir.

5. Shmdar cmiyytlrin emissiya glirlri (buraxlm shmlrin nominal dyrindn yuxar olan hisssind alnan mbl) mssislrin maddi aktivlrinin qiymtlndirilmsindn ld ediln mbl, vzsiz alnm srvtlr v bu kimi baqa mbllr lav kapital kimi uota alnr.

6. Mssis z xalis mnftindn (mssisnin srncamnda qalan mnftdn) ehtiyat fondlar v ehtiyat kapital yaratmaq v onlar z tyinat zr xrclmk hququna malikdir. Ehtiyat kapital v baqa ehtiyat fondlar, bldrlmmi mnft v rtlmmi zrrlr mhasibat uotunda ayrca ks etdirilir.

Madd 29. Sosial tyinatl fondlar

1. Mssis z srncamnda qalan mnft hesabna maddi yardma v baqa sosial ehtiyaclara istifad etmk n sosial tyinatl fondlar yarada bilr.

Bu fondlarn uotu mhasibat uotunda ayrca aparlr.

Madd 30. Girovlar v tminatlar

1. Girov kimi qoyulan mlakn dyri (pul vsaitlri d daxil olmaqla) mssisd baqa mlak kimi ayrca uota alnr.

mlak, yaxud pul girovu olmadan verilmi tminatlar mhasibat uotunda ayrca balansarxas hesablarda ks etdirilir.

2. Girov gtrlm mlaklarn dyri (pul vsaitlrindn baqa) ayrca balansarxas hesablarda ks etdirilir.Girov kimi gtrlm pul vsaitlri v valyuta srvtlri xsusi olaraq balans hesablarndan alnm tminatlarn mbli kimi ks etdirilir.

VI fsil. Maliyy (mhasibat) hesabat

Madd 31. Maliyy (mhasibat) hesabatlarnn trkibi

1. Mssislrin (bdc idarlrindn baqa) maliyy hesabatlarnn trkibi sasn mhasibat balansndan v ona lav ediln maliyy nticlri (mnft v zrrlr) v onlarn istifadsi, mlakn, fondlarn, dvriyy vsaitlrinin, xsusi kapitaln, pul vsaitlrinin, qeyri-maddi aktivlrin, maliyy v kapital qoyulularnn v sair aktiv v passivlrin hrkti haqqnda hesabatlardan ibartdir.

Bu hesabatlara, mhasibat uotu standartlarna mvafiq olaraq baqa hesabat formalar v izahatlar lav edil bilr.

Balansn aktiv v passiv maddlri arasnda qarlql vzetmlr (dnilr) aparmaq qadaandr.

Maliyy (mhasibat) hesabatlarnn nmunvi formalar v onlarn doldurulmas qaydalar Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyi trfindn myyn edilir.

Azrbaycan Respublikas nazirlik v ba idarlri Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyinin razl il nmunvi formalara lav olaraq z sistemlrindki mssislrin spesifikasna uyun xsusildirilmi mhasibat hesabat formalar myyn ed bilr.

2. Bank, sorta, vergi v digr dvlt orqanlar ilkin uotu aparlmas bardki tlimatlar, mhasibat (maliyy) hesabatlarn, onlarn doldurulmas qaydalarn Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyinin razl il tsdiq edir.

3. Mssislr maliyy (mhasibat) hesabatlarna lav etdiklri izahatlarda istehsalat, maliyy-tsrrfat faliyytinin tam v aydn thlilini v nvbti hesabat ilind zlrinin uot siyastindki dyiikliklr bard mlumatlar ks etdirirlr.

Madd 32. Hesabat dvr

Btn mssislr n hesabat ili 01 yanvardan 31-i dekabr da daxil olmaqla olan dvr saylr. l rzind yeni yaradlan mssislr n birinci hesabat ili onlarn hquqi xs statusuna malik olduu tarixdn 31-i dekabr da daxil olmaqla olan dvr, 01 oktyabrdan sonra yeni yaradlm (lv edilmi, yenidn qurulmu mssislr v onlarn struktur blmlrinin bazas sasnda olmayan) mssislr n is nvbti ilin 31-i dekabr da daxil olmaqla olan dvr saylr.

Madd 33. Maliyy (mhasibat) hesabatlarnda dzlilrin aparlmas

Mhasibat hesabatlarndak mlumatlar sintetik v analitik uot mlumatlarna saslanr.

Giri balansnn mlumatlar hesabat dvrndn vvlki dvrn tsdiq edilmi yekun balansnn mlumatlarna uyun olmaldr. Hesabat ilinin 01 yanvarna giri balans dyiilrs, onun sbblri aydnladrlmaldr. str cari, istrs d kemi il aid olan mhasibat hesabatlarndak dyiikliklr (hesabatlar tsdiq edildikdn sonra) akar edilrs, o zaman dzlilr mlumatlarn thrif olunduu akar edilmi hesabat dovr n trtib edilmi hesabatda aparlr. Mhasibat uotu hesabatnda shvlrin dzldilmsi dzliin tarixi gstrilmkl onu imzalayan xslrin imzas il tsdiq edilir.

Madd 34. Maliyy (mhasibat) hesabatlarnn tqdim edilm qaydas

1. Mssisnin hesabat dvrndki (ay, rb, il) mhasibat (maliyy) hesabat uot prosesinin yekun mrhlsidir. Orada mlakn, dvriyy vsaitlrinin, qeyri-maddi aktivlrin v mumn balans maddlri zr aktiv v passivlrin hrkti, maliyy vziyyti v tsrrfat faliyytinin nticlri artan yekunla ks etdirilir.

Mssis (kiik sahibkarlq subyektlri v xarici investisiyal mssislr istisna olunmaqla) rblk v illik mhasibat hesabatlarn aadak orqanlara tqdim edir:

mlkiyytilr (itiraklara, tsisilr, tsis sndlrin uyun olaraq);

dvlt vergi mfttiliyi orqanlarna;

dvlt statistika orqanlarna;

Azrbaycan Respublikas qanunverciliyi il mssisnin faliyytinin ayr-ayr trflrinin yoxlanlmas v mvafiq hesabatlarn alnmas hval edilmi digr dvlt orqanlarna.

Tam v qismn dvlt v bldiyy mlkiyytind olan mssislr rblk v illik maliyy (mhasibat) hesabatlarn bu qanunda nzrd tutulmu orqanlarla brabr, hminin dvlt v bldiyy mlakn idar etmk slahiyytind olan orqanlara da tqdim edirlr.

Mssislrin maliyy (mhasibat) hesabatlarnn baqa nvanlara gndrilmsi tsisedici sndlrd v ya Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyind nzrd tutulduqda hyata keirilir.

2. Vergi deklarasiyas v digr vergi hesabatlar mssisnin yerldiyi razi zr vergi mfttiliyin tqdim olunur.3. Mssislr rblk maliyy (mhasibat) hesabatlarn rb baa atdqdan sonra 30 gndn, illik maliyy (mhasibat) hesabatlarn is il baa atdqdan sonra 90 gndn gec olmayaraq tqdim edirlr.

4. Bdc idarlri aylq, rblk v illik maliyy hesabatlarn yuxar orqanlara onlar trfindn myyn olunmu mddtlrd tqdim edirlr.

Gstriln mddtlr daxilind maliyy (mhasibat) hesabatlarnn dqiq tqdim olunma mddtini mssisnin tsisilri (itiraklar) v ya tabe olduqlar yuxar orqanlar, yaxud hesabat almaq hququ olan dvlt orqanlar myyn edir.

Kiik sahibkarlq subyektlri v xarici investisiyal mssislr illik maliyy (mhasibat) hesabatn hesabat ilindn sonrak mart aynn 15-n, tsisedici sndlrd nzrd tutulmu qaydada mssisnin hr bir itiraksna (sahibkarna), dvlt statistika orqanlarna v vergi qanunvericiliyind nzrd tutulmu qaydada vergi orqanlarna tqdim edirlr.

5. Bdcdn maliyyln nazirliklr, ba idarlr v digr idaretm orqanlar bdc idarlrinin xrc smetalarnn icras haqqnda aylq, rblk v illik icmal maliyy (mhasibat) hesabatlarn mvafiq olaraq Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyin onun trfindn myyn edilmi mddtlrd tqdim edirlr.

Azrbaycan Respublikasnn nazirliklri v ba idarlri onlarn tabeliyindki tkilatlar zr icmal rblk mhasibat hesabatlarn hesabat dvr qurtardqdan sonra 45 gndn gec olmayaraq, illik mhasibat hesabatlarn is hesabat ilindn sonrak aprel aynn 25-dn gec olmayaraq Azrbaycan Respublikas

Respublikasnn qtisadi nkiaf Nazirliyi, Azrbaycan Respublikasnn Maliyy Nazirliyi, Azrbaycan Respublikasnn Vergilr Nazirliyi v Azrbaycan Respublikasnn Dvlt Statistika Komitsi z slahiyytlri daxilind / Azrbaycan Respublikas Prezidentinin Frman – 02.01.2003, 834″

mvafiq icra hakimiyyti orqanlarna tqdim edirlr.

Madd 35. Maliyy (mhasibat) hesabatlarnn nri

Mssisnin maliyy (mhasibat) hesabatlar, onlarn doru v dzgnly mstqil hququ olan mvafiq nzaratedici orqanlar trfindn tsdiq edildikdn sonra hquqi v fiziki xslr, habel btn mara olan istifadilr, itiraklar v baqa orqanlar n aq nr edil bilr.

Madd 36. Lv olunmu mssislrin maliyy (mhasibat) hesabatlar

1. Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyin uyun olaraq myyn edilmi qaydada lv ediln mssis (mflislm, knll lv v digr saslar) mhkmnin mflislmni elan etdiyi tarix, yaxud lv haqqnda qrar qbul olunarkn myyn edilmi tarix n yekun icmal maliyy (mhasibat) hesabatn trtib edir.

Mssislrin lvi zr mliyyatlarn uotuna, lv balans v maliyy (mhasibat) hesabatlarnn trtibin gr msuliyyti mssisnin lvini aparan lv komissiyas dayr.

Mssisnin mlak lv komissiyasnn tyin etdiyi qiymtlrl (yni mtlrin vziyytinin faktiki mmkn sat qiymti nzr alnmaqla) ks etdirilir.

midsiz borclar v zrrlr lv balansna daxil edilmir.

Lv olunan mssislrin hdliklri dqiqldirilir v lv balansnda, dni gnndn balayaraq blg zr brabar faizlrl ks etdirilir.

VII fsil. Mhasibat uotu v hesabatlarn tnzimlnmsi

Madd 37. Mhasibat uotu v hesabatlarnn tnzimlnmsini hyata keirn orqanlar

1. Azrbaycan Respublikasnda vahid mhasibat uot v hesabat sistemi yaratmaq, onu daim inkiaf etdirmk, tkmilldirmk v bu ilr nzart etmk mvafiq orqanlarn itirak il Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyi trfindn hyata keirilir.

2. Azrbaycan Respublikas Milli Bank, Dvlt Statistika Komitsi, Nazirlr Kabineti yannda Dvlt Sorta Nzarti, Ba Dvlt Vergi Mfttiliyi v Azrbaycan Respublikas qanunvericiliyin mvafiq surtd digr orqanlar Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyi il razlamaqla banklarn, sorta tkilatlarnn v bu kimi baqa dvlt orqanlarnn, hminin spesifik funksiyalar yerin yetirn digr tsrrfat subyektlrinin mhasibat uotu v hesabatlarn tnzimlyirlr.

3. Azrbaycan Respublikasnda mhasibat uotu sahsind btn yeni normativ sndlrin, onlarn forma v rekvizitlrinin yaradlmas v yaylmas Azrbaycan Respublikas Maliyy Nazirliyinin razl olmadan hyata keiril bilmz.

Madd 38. Mhasibat uotu v hesabatlarnn tnzimlnmsinin mqsd v vzifsi

1. Mhasibat uotu v hesabatlarnn dvlt trfindn tnzimlnmsinin sas mqsdi Azrbaycan Respublikasnda beynlxalq almd qbul edilmi prinsiplr v mhasibat uotu standartlarna cavab ver biln vahid mhasibat uotu sisteminin formalamasndan, bu sahd onu mvafiq hquqi v metodiki baza il, uot v hesabat formalar il tmin etmkdn ibartdir.

Mhasibat uotu v hesabatlarnn tnzimlnmsind mqsd maraql hquqi v fiziki xslrin mssisnin mlak v maliyy vziyyti, mnfti v zrri haqqnda mqayis edil biln mlumatlarla tminatndan ibartdir.

2. Mhasibat uotu v hesabatlarnn tnzimlnmsinin sas vziflri aadaklardr:

a) tsrrfat proseslri itiraklarnn maraqlarnn mdafiisi kimi birmnal baa dln vacib v vahid mhasibat uotu v hesabatlarnn trkibi zr mhasibat uotu standartlarnn yaradlmas;

b) dvlt orqanlarnn, mlkiyytilrin v baqa istifadilrin mnafelri n spesifik mhasibat informasiyasnn yaradlmasnn v ondan istifadnin hquqi bazas kimi mcburi normativ gstrilrinin myyn edilmsi;

v) mhasibat uotu v hesabat il mul olan pekar iilrin hquqi vziyytinin myyn edilmsi;

q) beynlxalq almd qbul edilmi prinsiplr mvafiq olaraq milli mhasibat uotu v hesabatlarnn inkiaf etdirilmsi.

Madd 39. Mhasiblrin ictimai birliyi

Azrbaycan Respublikas qanunvericiyin uyun olaraq mhasiblrin maraqlarnn mdafisi n onlarn ictimai birliklri yaradla bilr.

Madd 40. Mhasibat uotu standartlarna v qanunvericiliyin riayt edilmsin nzart

1. Azrbaycan Respublikasnda mhasibat uotu v onun standartlar haqqnda Azrbaycan Respublikas qanunvericiliyin ml olunmasna nzart Azrbaycan Respublikasnn Maliyy Nazirliyi, baqa dvlt orqanlar, mssislrin mdiriyyti v daxili nzartilri trfindn hyata keirilir.

2. Audit tkilatlar v digr nzartedici orqanlar yoxlama keirn zaman mhasibat uotunun aparlmasn bu qanuna, mhasibat uotu standartlarna v digr normativ sndlr mvafiq olaraq yoxlayrlar.

3. cmal mhasibat (maliyy) hesabat trtib edn nazirlik v ba idarlr tabeliklrind olan mssis v tkilatlarn maliyy-tsrrfat faliyytini v mhasibat uotunun vziyytini il rzind az bir df tfti edirlr.

4. Hquqi xslr tabeliklrindki (mstqil balansa ayrlm) nmayndliklrin, blrin, istehsal sahlrinin, tsrrfatlarn v digr blmlrin mhasibat uotuna daim nzart edir.

Madd 41. Mhasibat uotu qanunvericiliyinin pozulmasna gr msuliyyt

1. Bu qanunu pozan, mhasibat uotunun aparlmasndan yaynan, mhasibat uotu standartlarn dzgn ttbiq etmyn, habel maliyy hesabatn qsdn thrif edn hquqi xslr v baqa tsrrfat subyektlri barsind Azrbaycan Respublikas qanunvericiliyi il nzrd tutulmu sanksiyalar ttbiq olunur.

2. Bu qanunun 9-cu maddsinin 1-ci bndin v 12-ci maddsinin 1-ci bndin mvafiq olaraq mhasibat uotunun aparlmasna gr msuliyyt dayan xslr mhasibat uotu haqqnda qanunvericiliyin pozulmasna gr Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyi il myyn edilmi msuliyyt dayrlar.

Azrbaycan Respublikasnn Prezidenti

Bak hri, 24 mart 1995-ci il

Azrbaycan qzetind drc edilmidir (10 avqust 1995-ci il, 150) (VES Consultancy LLC).

Azrbaycan Respublikas Ali Sovetinin Mlumatnda drc edilmdir (1995-ci il, 17-18, madd 277) (VES Consultancy LLC).

16 may 2000-ci il tarixli, 880-IQD nmrli; 23 noyabr 2001-ci il tarixli, 219-IIQD nmrli; 30 aprel 2002-ci il tarixli, 317-IIQD nmrli qanunlara sasn lavlr v dyiikliklrl (VES Consultancy LLC).

9 iyun 2009-cu il tarixli, 831-IIIQ nmrli Qanuna sasn qvvdn dmdr (VES Consultancy LLC).